1. PÍÍVYÉÉBÉ IHJYU
El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el idioma
bora

2. El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el idioma
bora
Primera edición, 1982
Segunda edición, 2008
Publicado por
© La Liga Bíblica 2008
Usted es libre de copiar, distribuir y comunicar públicamente
la obra bajo las condiciones siguientes:
· Reconocimiento. Debe reconocer los créditos de la Liga
Bíblica (pero no de una manera que sugiera que tiene su
apoyo o apoyan el uso que hace de su obra).
· No comercial. No puede utilizar esta obra para nes
comerciales.
· Sin obras derivadas. No se puede alterar, transformar o
generar una obra derivada a partir de esta obra.

3. ÍNDICE
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 5
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 67
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 104
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 165
Uwáábojte méénúnéhj · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 209
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 263
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 286
Hállúvúeháám · · · · · · · · · · · · · · · · 310
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 325
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 334
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 342
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 348
· · · · · · · · · · · · · · · · · 354
Hállúvúeháám · · · · · · · · · · · 359
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 362
Hállúvúeháám · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 369
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 374
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 377
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 379
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 397
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 403
Hállúvúeháám · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 410
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 414
Hállúvúeháám · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 420
Nihñéeháám · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 421
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 422
Muhdú pájtyéiñéhj Jóáa ájtyum ne · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 424

5. 5
(Rc. 3.23-38)
1
1Dabíii, Aavaráaa, íjcyámútsiúvúj
:
2Diibyéhjáa Aavaráá ts mavá Itsáake.
Aabéhjáa Itsáá ts mavá Jacóóboke.
Aabéhjáa Jacóóbó ts mavá Jodáake
. 3Aabéhjáa Jodáá
ts mavá Tamáadívú Pááreé, Tsááraá,
íjcyámútsikye. Aabéhjáa Pááre ts mavá
Ejróoke. Aabéhjáa Ejróó ts mavá Aráake.
4Aabéhjáa Aráá ts mavá Aminadáake.
Aabéhjáa Aminadáá ts mavá Naatsóoke.
Aabéhjáa Naatsóó ts mavá Tsamóoke.
5Aabéhjáa Tsamóó ts mavá Bóóke
Raáadívu. Aabéhjáa Bóo ts mavá Obéeke
Róótídivu. Aabéhjáa Obéé ts mavá
Itsaíikye. 6Aabéhjáa Itsaíí ts mavá
ávyéjuube Dabíikye. Aabéhjáa Dabíí
ts mavá Tsaromóoke Oríá táábadívu.
7Aabéhjáa Tsaromóó ts mavá
Roboáake. Aabéhjáa Roboáá ts mavá
Abíake. Aabéhjáa Abíá ts mavá
Áátsákeé. 8Aabéhjáa Áátsa ts mavá
Jotsapáake. Aabéhjáa Jotsapáá ts mavá
Joráake. Aabéhjáa Joráá ts mavá
Otsíake. 9Aabéhjáa Otsíá ts mavá
Joatáake. Aabéhjáa Joatáá ts mavá
Acáake. Aabéhjáa Acáá ts mavá
Etsekíake. 10Aabéhjáa Etsekíá ts mavá
Manatséeke. Aabéhjáa Manatséé ts mavá
Amóoke. Aabéhjáa Amóó ts mavá
Jotsíake. 11Aabéhjáa Jotsíá ts mavá
.
.
12Aaméhjáa diityé hójts pañétú
íjchívyéné boone Jeconíá ts mavá
Tsaratiéeke. Aabéhjáa Tsaratiéé ts mavá
Tsorobabéeke. 13Aabéhjáa Tsorobabéé
ts mavá Abióoke. Aabéhjáa Abióó
ts mavá Eriakíikye. Aabéhjáa Eriakíí
ts mavá Atsóoke. 14Aabéhjáa Atsóó
ts mavá Tsadóoke. Aabéhjáa Tsadóó
ts mavá Akíikye. Aabéhjáa Akíí ts mavá
Erióoke. 15Aabéhjáa Erióó ts mavá
Ereatsáake. Aabéhjáa Ereatsáá ts mavá
Matáake. Aabéhjáa Matáá ts mavá
Jacóóboke. 16Aabéhjáa Jacóóbó ts mavá
Jotséeke Maaríá taj .
Aanéhjáa diille Maaríá ts mavá Jetsóoke,
‘Pájtyetétsoóbe’ nééiyóné ‘Críjtoó’
némeííbyeke.
17 .
Diibyéhjáa muurá Aavaráaúvú ts mavá
tsáápiíkye. Aabéhjáa ds j vénetu dííbyé
hajchíyéjuco cámaavéné éhnííñevu.
Aabéhjáa idyé ds j vénetu dííbyé
hajchíyéjuco cámaavéne. Ehdúhjáa
icyóhbodu ‘camácámá’ llíyaatéhijcyámé
14-ihjyúvá Dabíiúvuke ditye
ts mávanévújuco. Áábeúvudítyúhjáa
idyé llíyaatéhijcyámé téhdunéré
14-ijyúva. Áijyúhjáa diityéké Babiróónía
MATÉO

6. 6
múnaa méénujcátsítyu ityáhjámeke
. Téijyútúhjáa idyé ditye
llíyaatéhijcyáné téhdunéré 14-ijyúvá
úújeténáa Críjtoréjuco ts mávámeíñe.
(Rc. 2.1-7)
18Íllúhjáa muurá teene Jetsocríjtoke
tsáápille ts maváne:
íjcyáille Maaríake Jotséé áábajáá
ityáábávaki. Árónáacáhjáa dityétsíi
Píívyééberéhjáa ihdyu Íapííchoj tééveri
pícyoóne. 19Aabéhjáa diibye Jotséé
nééllema iíjcyane. Áánélliihyéhjáa
jtsámeííbyé ílluréjuco díílleke
hvéjtsóiyóné múha wáájácútúnáaáca.
Aabéhjáa tsá ímílletú m amúnáake
iwáájácutsóné muhdú dille íjcyane.
20Ááneríhjyáa dibye tsámeíhíjcyánáa
bóhówááveebe nééhií:
—Jótsej,
íjcyaábej, tsá muhdú u jtsámeíityú
dítyáába íjcyáille Maaríadítyu. Tsá muurá
dille éévane ímityúné íjcyatúne. Muurá
ihdyu Píívyéébere Íapííchoj tééveri
pícyoone éévalle. Ahdícyane ihdyu wa
duucu dííllekej. 21Muurá ts máváille
wájpiíkye. Áábe mémei Jetsóó dibye
ihyájkímuke íimítyuháñetu
pájtyetétsóíñélliíhye.
múnáajpi néé Jotséeke ityúwá pañe.
22-25Ahdújucóhjáa dibye ipyééne
díílleke újcujéné ihjyávu. Áállekéhjáa tsá
dibye dómájcotú dille ts mávátúné
hajchóta. Aanéhjáa tsúúca dille
ts máváábeke meménuube Jetsóodívu.
Ehdúhjáa pajtyéné Píívyéébe íhjyú
uubálle múnáájpij tééveri íllu néhdújuco:
Wájpiikye úújétúné bads jcaja éévaáhi.
Aane ts máváille wájpiíkye. Áábe
mémei Emanoée, ‘íjcyaabe
Píívyéébe méémaá’ nééiyóne.
Ehdúhjáa Píívyéébe íhjyú uubálle
múnáájpij tééveri néhdújuco tene
pájtyene.
2
1
ts mavámé Beréé coomívú Heróódé
tééné iiñúj avyéjuube íjcyánáaáca.
Áijyúhjáa nuhba tsáhícyánéjcutu tsaate
m cúrú waajácu múnaa tsááme wajts
Jerotsaréevu. 2Aaméhjáa técoomí
múnáake nééhií:
—¿Kiá diibye éhneva jodíómú
avyéjuube íjcyáííbyeke tsáápille
ts mávaábe? Muurá íñe nuhba
tsáhícyánéjcuri muha meíjcyame
máájtyum tsúúca dibye íjcyane
. Áánéllii muha
metsáá dííbyeke medúúruváváme.
3Aanéhjáa idyé téhdure Heróódé tsúúca
waajácúhi. Aanéhjáa dííbyeke
tsíwárejcáró pámeere teene Jerotsarée
múnáamájuco. 4Áánélliihyéhjáa
pihjyúcuube pámeekéré llúúvájté
avyéjujtémá taúhbájú uwáábojtéke.
Áámekéhjáa dílloobe kiávú diibye
Pájtyetétsoobe íjcyáííbyeke ditye
ts mávaíñé némeíhijcyáne.
5Áánélliihyéhjáa néémeé:
— .
Íllúhjáa muurá Píívyéébé ihjyú uubálle
múnáajpi caatúnúhi:
6 htsútú coomíj
íjcyánetu tsá íatéréecóómí Beréé
íjcyatúne. Muurá ámuha teene
Berée múnaa tahñéjté
meíjcyámedítyú tsaapi íjcyaá
ámúhá avyéjuube ámúhakye
téhméiíbye.
7Ehdúhjáa ditye úúbállénéllii Heróódé
p uvá wáájácúratúné diitye m cúrú
waajácu múnáake. Áámekéhjáa dílloobe
ímíñeúvú múijyútújucóhjáa ímichi
m cúruwa bóhówaavéne. 8Átsihdyúhjáa
teene Beréevu iwállóómeke neébe:
1 2

7. 7
—Cána mepééne ímíñeúvú méwaajácute
diibye ts méneke. Aane ámuha dííbyeke
maájtyúm cooca oke méúúbálleco téhdure
o dúúrúvaté dííbyeke.
9Ehdúhjáa ávyéjuube Heróódé
diityémá íhjyúvátsihdyu idyé pehíjcyámé
diibye m cúrúwá tujkévetu. Aaméhjáa
tsúúca tétsihvu úújeténáa díbyéwu
ijcyátsíí hallúvú m cúruwa
táchúúreevéhi. 10Ááneríhjyáa mítyane
ímíjyuuvéme. 11Aaméhjáa tééjá pañévú
íjcyáábéwúudívu. Áábéwúukéhjáa
hmóúbánema.
Átsihdyúhjáa bohbánúmé dííbyéwúuke
óóroó, ijtsiéétsoo, mííraá, éhdunévu.
12Ááné boonéhjáa Píívyéébe diityéké
ityúwá pañe néé Heróódé ijcyáhullétú
ditye ióómíjyúcóótuki. Ahdújucóhjáa
.
13
Jotséedívú ityúwá pañe íbóhówáávéne
néé dííbyeke:
—Maájkyéne méum vá dítyáábá
. Aame ámuha
méíjcyaá téhulle ámúhakye o nééné
hajchóta. Muurá Heróódé néhcoó aadi
ts j vétsoki.
14Ahdújucóhjáa ditye iájkyéne pééne
.
15Áhulléhjáa ícyahíjcyámé diibye
Heróódé ds j vétúné hajchóta. Ehdúhjáa
pajtyéné Píívyéébe íhjyú uubálle
múnáájpij tééveri íllu néhdújuco:
Ejíhtori íjcyáábeke ó p uvá
Hájchíwúuke.
16
cayóbáávaté diitye waajácu múnaa
tsiélletúréjuco óómíñeri. Áánemáhjáa
íjcyaabe lliihyánutsó wapímúj ts medívú
míñéécú pijcyábatu llííñevu
vu, diityéhjáa waajácu
múnaa míñéécú pijcyábájuco ípyée
m cúrúwake iájtyúm netu íjcyáne ééveri
. Teenéhjáa Berée múnááj
ts medívú lliihyánútsoobe técoomí úníuri
íjcyáméj ts memájuco. 17Ehdúhjáa
pajtyéné Píívyéébé ihjyú uubálle
múnáajpi Jeremíá íllu néhdújuco:
18 vé maatyóbá
mélleebóhi. Rakyéé muurá tahíjcyá
íááchimúhá ijraéémuj ts mé
ds j véneri. Aalle tsá ímílletú
.
19-20Aanéhjáa diibye Heróódé tsúúca
ds j
Ejíhtovu Jotséedívú ityúwá pañe
ibóhówáávéne nééhií:
—Maájkyéne wa meóómí ámuha
. Tsúúca ds
ts ménéwúukée ds j vétsóllehíjcyáme.
21 .
22Árónáacáhjáa diibye Heróódé
cápayóóvé íllíyéjuco Akyeráó teene Jodéá
iiñúj avyéjuube íjcyane Jotséé
iwáájácúne íllityé téhullévú ipyééíyóneri.
pééme Píívyéébe diityéké ityúwá pañe
téhullévúi ditye pééityúné néénélliíhye.
23Aaméhjáa úújeté Natsaréevu diibyéhjáa
Jetsóó Natsarée múnáajpi íjcyaíñé
tsúúcajátújuco Píívyéébé ihjyú uubálle
múnaa néhijcyádújuco.
(Mc. 1.1-8; Rc. 3.1-9; Ja. 1.19-28)
3
1Téijyúhjáa Jóáa tsojtsó múnáajpi
úwáábohíjcyá m amúnáake Jodéá
néubárá píívyétútsihyi. 2Íllúhjáa
úwáábohíjcyaábe:
—
meícyahíjcyáne. Ááne ámúhá jtsaméí
mécápayóóvé . Muurá
2 3

8. 8
meíjcya meke újcuíñé tsúúca méhdivu
jucóóhií.
3Diibyéhjáa Jóáádityu Píívyéébé ihjyú
uubálle múnáajpi Itsaíá nééhií:
Méllééboó néubárá píívyétúné
úwaabóne: “Méímibáávyé ímítyú
ámuha meícyahíjcyánetu
tsaímíyéjuco ámuha meíjcyámeke
Ávyéjuube iájtyum vaki.”
4Aanéhjáa diibye Jóáa camééllómú
netu méénúmeíñé wajyámúúnema
hé chiúcunúhi.
Aabéhjáa tséréémuke dohíjcyáhi.
Téhduréhjáa íímúhojpácyó ádohíjcyaábe.
5Áábé uwáábóhjáa illéébúcunú
tsáácunúhijcyámé pahúllevátú Jerotsarée
múnaaa,
múnaa,
múnaa, íjcyame. 6Áámedítyúhjáa muhdú
iícyahíjcyanéhj úúbállémeímyekéjuco
dibye tsótsohíjcyáné teene Joodáatu.
7Áijyúhjáa tétsihyi mítyame paritséó
imyémé íjcyáha múnáama, tsadotséó
imyémé íjcyáha múnaa íjcyame idyé
imíllerá téhdure itsójtsótsámeíñé
peecútére. Árómekéhjáa íllure
. Neebéhjápeé:
—Ávyeta ámuha ííñimyémúeméjté
meíjcyámeke ¿múha ámúhakye néé
peecútéré ámuha teene meméénúneri
mepájtyetéiyóné Píívyéébe meke
méimítyuháñé hallútú cúbáhraíñé
méúm wari íjcyánetu? 8
metsójtsótsámeíñé meímílléhajchíí
ímityúné ámuha meícyahíjcyáné
me hvéjtsóne
tééneréjuco ámúhadítyú
ibóhówaúcunúki. 9Tsá múu néétune:
“Muha muurá Aavaráaúvúj
múúhakye pajtyéityúne.” Tsá múu ehdu
íhjyúvatúne. Muurá íñe néwayúúné
íjcyárónetu Píívyéébe ípívyéjtsóiyá
tsíjtyeke Aavaráaúvúj
. 10Aabe muurá
téhmehíjcyá ímítyúmeke iwáágóoíñé
éhne múúne tsaapi ibájtsoháñetu ímiñe
néévátuhéhj iíllóne cóvajtsódu. 11Muurá
ihdyu
nújpácyori ámúhá imítyú ámuha
me hvéjtsómé jtsaméí tsíhdyuréjuco
cápáyóóvémeke. Áánetu ihdyu íjcyaabe
táhboone úwáábóiibye ávyeta
táehnííñevu htsútuube íjcyáábeke
íjtyúhápááj
o p h véítyúroóbe. Diibye ihdyu
cáhcújtsómé pañévú pícyoó Píívyéébé
Apíícho. Áánetu cáhcújtsótúmeke
cúújúwá pañévú waagóóiíbye. 12Aabe
muurá m amúnáake iímíbájchómeke
dówajcároó ímítyúmedítyu. Ááne
tsaímíyé pícyóóiibye diitye .
Áánetu ímítyúmeke waagóóiibye
cúújúwá pañévú éhne múúne tríígotu
íimíúhj
mecóvajtsódu. Ehdúhjáa paritséómuke
neebe Jóáaá.
(Mc. 1.9-11; Rc. 3.21-22)
13
Joodáavu Jóáa téhulle íjcyáábe éllevu
dííbyedívú itsójtsótsámeíki.
14Árónáacáhjáa Jóáa néé dííbyeke:
—¿Aca muhdú cáábyerá uke ó tsójtsoó
oke u tsójtsóíyóóbeke?
15Árónáacáhjáa neebe dííbyeke:
—Árónáa ihdyu ú méénuú tehdu
Píívyéébé ímillédújuco.
Ehdúhjáa dibye néénéllii Jóáa tsojtsó
dííbyeke. 16Aabéhjáa
itsójtsótsámeítsihdyu íjchívyeebe ténáa
cáámetu Píívyéébé Apííchó juuúdú
bóhówaavéné niityé dííbyedívu.
17Áánáacáhjáa idyé téhullétúré cáámetu
Píívyéébe nééhií:
—Áánu Hájchíwúuke o wájyúúbedi
mítyane ó imíjyúúhií.
3

9. 9
(Mc. 1.12; Rc. 4.1-13)
4
1Aanéhjáa Jetsóó tsójtsótsámeíñé
boone Píívyéébé Apííchó dííbyeke
tsajtyé
téhullévú Naavéné dííbyeke
imáváríjchoki.
2Aabéhjáa téhulle 40 cooj vájuco
májchótuube íjcyaabe ajyábáávatéhi.
3Áábekéhjáa Naavéné imújtátsóro nééhií:
—Bo
íjcyáhajchíí íu nééwáyutu pááaho
dípívyéjtsóne majchoj.
4Árónáacáhjáa neebe dííbyeke:
—
nééneé: “Tsá apááñéré májchó tájpí
meíjcyatúne. Muurá téhdure Píívyéébe
meke néhdu meíjcyame tééne tájpí
méijcyáhi.”
5Ehdúhjáa Jetsóó áñújcúnéllii
tsajtyéébé dííbyeke Jerotsaréevúréjuco.
Áábemáhjáa néríívyemútsí cáámevu
duurúvájá hallúvu. 6Átsihvúhjáa idyé
neebe dííbyeke:
—Áyu cána
íjcyáhajchíí íchihdyu cátsiñíívyé
baavújuco. Muurá dííbyé
:
ipájtyétuki. Aabe tsá néúbatú u
wápújúúvéityúne.
7Ehdúhjáa Naavéné néérónáa idyé
Jetsóó néé dííbyeke:
—Téhdure muurá nééne dííbyé
: “Tsá Máavyéjuube
Píívyéébeke memáváríjchóityúne.”
8Ehdúhjáa Jetsóó néérónáa
hvéjtsótuube tsiiñe tsajtyé dííbyeke
cáméhbaú n jcaúvu. Áhbaú n jcáutúhjáa
úújétsoobe páneere ííñúj avyéjuvu.
9Áánemáhjáa neébe:
—Páneevúré íñeevu uke ó ájcuú u
m móúúvéne oke u dúúrúváhajchííjyu.
10Áánélliihyéhjáa Jetsóó dííbyeke
nééhií:
—D hne óhdityu, Náve Naavénej.
nééneé: “Máavyéjuube Mépiivyéébekéré
medúúrúváábeke mé cúvéiyáhi.”
11Ehdúhjáa Jetsóó néénetu ílluréjuco
dibye hvéjtsoíñúné dííbyeke. Ááné
cuvéne.
(Mc. 1.14-15; Rc. 4.14-15)
12Aanéhjáa téijyu tsojtsó múnáajpi
Jóáake ditye cúvéhoojánúné uubállé
íhcyóómi Natsaréevu. 13Ácoomíyíhjyáa
wahájchotáré iíjcyáne neebe
Capenaóovu,
íjcyáné unéúcóbá úníuri Tsaboróoo,
Netaríii, íjcyáné dohj ba múnáá iñúj cú
úníuri íjcyácoomívu. 14Ehdúhjáa pajtyéné
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi Itsaíá
íllu néhdújuco:
15 Jodíómú íjcyátúné m amúnaa ijcyá
Gariréá unéú ijcyátsihyi Joodáá
úníuri, Tsaboróoo, Netaríii,
íjcyáné dohj ba múnáá iñúj curi.
16
múúne cúúvétsihyi meíjcyadu
wágóóóvéiyóme. Árómema tsúúca
ijcyájúcooróné ditye pájtyetéíyóné
uwááboju.
Ehdúhjáa Itsaíá nééhií.
17Aanéhjáa Jetsóó úwáábótujkénuube
nééhií:
—
meícyahíjcyáne. Ááne ámúhá jtsaméí
mécápayóóvé . Muurá
íavyéjúejte íjcyáímyeke újcúíñe éévé
úújetéhi. Ehdúhjáa Jetsóó
úwáábótujkénuube nééhií.
4

10. 10
4-
(Mc. 1.16-20; Rc. 5.1-11)
18Aabéhjáa Gariréá unéú úníuri
péhíjcyaabe úújeté tsaatétsí íñáhbema
amómeke ts nuhíjcyámútsidívu. Tsáápi
méméhjáa Tsimóo Péédoro. Áánetúhjáa
tsíjpi mémé Aderée. 19Áámútsikyéhjáa
neébe:
—Ookéréjuco meúráávye. Muurá íñe
amómé lliiñája múnáajtétsí ámuhtsi
meíjcyámútsikye ó pícyoó
m amúnáakéréjuco Píívyéébedívú
ámuhtsi me búwáávétsóíñé wákimyéivu.
20Ehdúhjáa Jetsóó néénéllii teenémáyé
nuuháñé hvéjtsóne peemútsí
dííbyemáyéjuco.
21Átsihdyúhjáa éhnííñéwúuri
,
Jóáaá, íjcyamútsí cááni Tsebedéoma
nú
pájáábohíjcyamútsikye. Áámútsikyéhjáa
idyé p úvaábe. 22Aamútsíhjyáa téhdure
nema cááníkye hvéjtsóne péé
dííbyemáyéjuco.
(Rc. 6.17-19)
23
ímamyémuma Jetsóó úwááboobéré
pehíjcyá m amúnáake diityé
pihcyáávejááné pañévu.
Úwáábohíjcyaabée
avyéjutu íjcyáné uwááboju diityéke.
Aabée bóh tsohíjcyá páhduváré nééne
. 24Ehdúu
dibye méénuhíjcyánéhjáa páneere Tsííriá
dííbye éllevu páhduváré nééne
: Avyéháñeri
íjcyámeke, naavémú ípañe íjcyámeke,
, íjpi vááúmeítyúneri
. Áámekée
bóh tsohíjcyaábe.
25Ávyetáa pahúlleváré múúhama dibye
péhíjcyáhulle mítyame m amúnaa
dííbyeke úráávyehíjcyá Gariréaa,
Decááporii, Jerotsaréee, ,
Joodáá tsiñéjcuu, íjcyáts .
5
1Aamée dííbyedívú píhcyáávénéllii
cáméhbáú hallúvú ácúúveébe.
2Áábedívúu muha mepíhcyáávémeke
pámeekéré úwááboobe nééhií:
(Rc. 6.20-23)
3Maímijyu ditye íjcyane dátsó
tsúúrámeíhijcyáme. Muurá tehdu néémé
wáábyuta dííbyé avyéju.
4Maímijyu ditye íjcyane dátsó kímóhcó
. Muurá Píívyéébe
ímíjyúúvetsóhi.
5Maímijyu ditye íjcyane ‘mityáhmítyá’
néétume ímí tsa buwáré ícyahíjcyáme.
Píívyéébée diityéké iájcuíñé nééné iiñúj
muurá diityé wáábyuta.
6Maímijyu ditye íjcyane Píívyéébe
ímillédú iíjcyáíyóneri tsúúrámeíhijcyáme.
Muurá tehdu néémeke p ááboobe dibye
ímillédú éhnííñevu ímí ditye iíjcyaki.
7Maímijyu ditye íjcyane pamévakéré
daatsólléne p áábohíjcyáme. Muurá
tehdu néémedi téhdure Píívyéébe
dáátsóvéne p aabóhi.
8Maímijyu ditye íjcyane panévatúré
tsúúrámeíhijcyáme. Muurá tehdu nééme
tsaímíyé dííbyema ijcyáhi.
9Maímijyu ditye íjcyane tsaímíyé
pamévamáyé iíjcyáíyóneri
tsúúrámeíhijcyáme. Muurá tehdu
néémeke
ts medi.
10Maímijyu ditye íjcyane
Píívyéébe néhdújuco ímí iúráávyéné
4 5

11. 11
déjúcotu cúbáhrámeíhijcyáme. Muurá
ehdu néémé wáábyuta dííbyé avyéjú
.
11Maímijyu ámuha meíjcyane tahñéjté
ámuha meíjcyáné déjúcotu m amúnaa
ámúhadi cúbáhrámedi iúúh vaténe
nehníwu állíuháñé íhjyúvahíjcyáme.
12
téhdure Píívyéébé ihjyú uubálle múnáake
patyéhijcyáhi.
ámúhakye pájtyérónáa íllure
méimíjyuhíjcyaco. Muurá tehdu ámuha
me cúbáhrámeíhíjcyáne áhdó ávyeta né
.
(Mc. 9.50; Rc. 14.34-35)
13
cánáámadu. Muurá teene cánááma
iíímúnéllii meke p aabóhi. ¿Aca
iíímútuca meke p áábóiyóne? Tsáhaá.
Muurá tehdu tene nééca mewáágoóné
m amúnaa teíñuhíjcyáiyáhi. Ahdu
ámuha oke meúráávyénetu
me hvetéhajchíí waagóojtéréjuco ámuha
meíjcyaíñe.
14Muurá peetédú ámuha méijcyá
bóhówaúcunúhijcyáme. Muurá tsácoomi
cáméhbáú n jcáuri íjcyacóómí tsá
téévetúne. 15Áhdure peete tsá múijyú
tsíeménevu maávohjácóítyuróne. Muurá
ihdyu cáámevu íboohówátsihvu
mépicyóó tene iájchúcunúki. 16Ahdu
ámuha menééme ihdyu óvíi
ámuha meméénúnetu mébóhówaúcunú
teene iájtyúm ne tsijtye iávyéjújtso
Méécáánikye.
17
Píívyéébé taúhbajuu, dííbyé ihjyú uubálle
, íjcyane o
tútávajtsóvaabe o tsááneé. Muuráhjáa
ihdyu o tsáá muhdú teene taúhbaju
néhijcyáné ímíñeúvú m amúnáadívú o
bóhówájtsoki. 18Aane
ámúhakye o néé muurá Píívyéébé
taúhbaju tsá múijyú wágóóóvéityú
wágóóóvérónáaáca. Muurá páneere
pájtyeé muhdú tene néhijcyádújuco.
19Muurá tsaate dííbyé taúhbajúúnetu
múhdurá dár vehíjcyámé tsá
ávyejúúllémeíityú dííbyé avyéjuvu.
Áánetu panéváré dííbyé taúhbajúúné ímí
amúnáake
íjcyanévú avyéjúúlléméiíhi. 20Muurá
taúhbajúúné uwáábojtémá paritséómú
múhdurá ícyahíjcyádú ámuha
meíjcyáhajchíí tsá múijyu ámuha
meíjcyáityú Píívyéébé avyéjúejte.
(Rc. 12.57-59)
21Muurá ámuha méwaajácú éíjyuúvúu
:
“Tsá múu m amúnáake ds j vétsotúne.
ímíbájchómeíñe.” 22Áhdure ámúhakye o
néé tsaate íñahbéjtedívú cáyobáávatéróné
muurá téhdure ápíchó diityé hallúri.
Áhdure idyé tsaaté ehd vá tsijtye
néhajchíí diityémá ímítyúné ímibájchojte
teene ímíbájchoóhi. Áhdure tsíjtyeke
ávyéta néhní úhbámé hallúrí ápíchó
teene cúújúwá pañévú ditye
wágóóóvéiyóne.
23-24Áánéllii múu díñahbéébema
ímityúné ámuhtsi medár véjcatsíhajchíí
ímíbáchójcatsíhi. Áijyu ihdyu
Píívyéébeke dúúrúvámeíhíjcyátsihvu
tsíeméné u tsájtyéneri u dúúruváné ímí
.
5

12. 12
25Téhdure múu tsaatémá ámuha
ímítyunéhj ditye ímíbájchóhullévú
metsátyéjcatsíhajchíí téhullévú
cánáájánújcatsí ávyéjujtédívú ámuha
mecúvéhoojánútsójcatsítyuki.
26
cúvéhóójatu ámuha meíjchívyéítyuró
páneere ámuha maáhdótúhajchííjyu.
27Tsúúca muurá ámuha méwaajácú
Píívyéébe íllu úwaabóne: “Tsá múu
ihdícyámema dómácójcatsítyúne.”
28Áhdure idyé ámúhakye o néé muurá
tsaapi pevénéré tsáápílledi
úmúúpívyérónáa tsúúca dííllema múu
dómácójcatsídyú ímityúné méénuube
jtsaméí pañe.
29Ahdícyane díhyállúuri u téneri
ímityúné u méénúíyóneri u
úmúúpivyéhajchíí múu waagóó teéu.
Óvíjyuco ihdyu tsau díhyálluu u
wájyúrou wágóoovéné u ímíjpyeté tsáijyu
múúne páneere díjpi ímí nééroobe
cúújúwá pañévú u wágóóóvénáaáca.
30
uke tútávátsóhajchíí múu waagóó
.
wájyúrohójts wágóoovéné u ímíjpyeté
tsáijyu múúne páneere díjpi ímí nééroobe
cúújúwá pañévú u wágóóóvénáaáca.
(Mt. 19.9; Mc. 10.11-12; Rc. 16.18)
31Áhdure muurá tsúúca ámuha
Píívyéébe Moitséeúvuj tééveri íllu
úwaabóne: “Tsaapi múu méwakye
hvéjtsócooca díílleke ajcú teene
úúbálléné waajácúhaam vu.” 32Árónáa
ámúhakye o néé muurá tsaapi méwakye
ímítyunévú méénutsó tsíjpiima
ícyahíjcyátúrólleke dibye hvéjtsolle
tsíjpiikye táj váneri. Áhdure diibye
díílleke táábávaabe ímityúné meenú
méwamáj tsíjpí táábama iíjcyáneri.
33Áhdure idyé muurá ámuha
múnáaúvuke Píívyéébe Moitséeúvuj
tééveri íllu úwaabóne: “Tsane múu
lléébónáa dííbye mémé idyómajcóné
meenú muhdú iñéhdújuco.” 34Árónáa
ámúhakye o néé téeméné ámuha
meméénútuki. Tsá múu néétune: “Bo óvíi
.”
Muurá Píívyéébé avyéjúré teéne.
35Áhdure tsá múu néétune:
muhdú ijcyá o állíhajchííjyu.” Muurá
.
Áhdure idyé tsá múu néétune: “Bo óvíi
Jerotsaréé muhdú ijcyá o állíhajchííjyu.”
Muurá Píívyéébe htsútuube ávyéjuube
íjcyáábe cóómíyé técoómi. 36Áhdure idyé
díhñíwau íjcyáróutu tsá múu néétune:
“Bo óvíi muhdú táhníwau ijcyá o
állíhajchííjyu.” Muurá u nééjuri tsá
tsáj ubáré llíjcyáítyuró díhñíwácotu.
Áhdure tsá tsáj ubáré cúúvenúítyuró u
nééjuri. 37Áánéllii múu
íjcyane ápáhajchíí nééhií: “Éée
tehdújuco teéne.” Áánetu
íjcyatúné múu ápáhajchíí nééhií: “Tsáhaá
tehdu néénej vari.” Ehdu iíhjyuváné tsá
múu éjkétsotú Píívyéébedítyu. Muurá
tehdu meíhjyuváné Naavénedítyúré
tsááhií.
(Rc. 6.29-30)
38Áhdure muurá ámuha méwaajácú
tsiiñe Píívyéébe Moitséeúvuj tééveri íllu
5

13. 13
úwaabóne: “Tsáápiikye íhyálluu tsijpi
bóhdúcúúbé hálluu téhdure
bóhdúcúúveéhi. Áhdure tsáápí ihwáj
wápíyuúcúúbeéhj wápíyúúveéhi.”
39Árónáa ihdyu ámúhakye o nééhií: Tsá
múu ámúhakye ímityúné tsaate
dár véhajchíí p ámeítyúne. Áhdure
tsaate ámúhakye méénúhajchíí tsá múu
p ámeítyúne. 40Áhdure idyé tsaate
ámúhama tsane iímíbájcho
úvámedítyú ámúhá caaméeja
hvejtsó téhdure hállúeja ámúhá tsuucójá
dibye itsájtyeki. 41Téhdure tsaate
ámúhakye ‘múúhá pííchutátú múúhakye
tsajtyé diityémá ehnííñevújuco. 42Áhdure
táúmeíhajchíí múu p aabóhi. Áhdure
tsaate ámúhakye tsíeméné bóónétu
ióómíchoíñé táúmeíhajchíí múu ajcúhi.
(Rc. 6.27-28, 32-36)
43Muurá ámuha méwaajácú m amúnaa
íllu úwáábócatsíhijcyáne: “Uke
wájyúmemáyé múu wajyújcatsíhi. Áánetu
uke múnáátsohíjcyámeke tsá múu
wájyutúne.” 44Árónáa ámúhakye o
nééhií: Ámúhakye múnáájtsórómeke múu
wajyúhi. Áhdure ámúhakye múhdurá
dár
táúmeí Píívyéébeke. 45Áijyu ihdyu ámuha
méíjcyaá
íjcyáábej ts me. Diibye muurá núhbake
. Áhdure nííjyaba
állétsohíjcyaabe jtó
úráávyehíjcyátúrómélliíhye. 46Muurá
ámúhakye wájyúmekéré ámuha
mewájyúhajchíí tsá
íjcyatúne. Ehdu ámuha mewájyújcatsíñé
tsá Píívyéébe ímí ámúhadívú
jtsúcunútúne. Muurá ímityúmé
íjcyarómé téhdure diityéké wájyúmeke
wajyúhi. 47Áhdure ámúhakye ímí
náhbévahíjcyámemáyé ímí ámuha
meíhjyúváhajchíí tsá ámuha
meíjcyatúne. Muurá téhdure Píívyéébeke
wáájácúturómé ímí iíjcyámema ímí
ihjyúvájcatsíhi. 48Ahdícyane
íjcyaabe .
6
1Tsá múu m amúnaa ámúhadi
iúllévenúkíyé méénutú jtó
ámuha meúraavyéne. Muurá tehdu
íjcyaabe ámúháj Caani tsá ímí ámúhakye
jtsúcunúityúne.
2Áánéllii múu aabóné
tsá úbálléjcatsítyú eene ímityúmé bañú
múnaa íjcyame méénuhíjcyádu. Diitye
muurá teene méénuhíjcyá
pihcyáávejááné pañévú,
, m amúnaa
íjcyane jtsúcunúkíye. Aane téénetu
ámúhakye
tééne áhdójuco íjcyane m amúnaa
diityéké dúúrúvahíjcyáne. 3Áánéllii múu
tsaatéké p aabó téévéneúvúre. 4Áijyu
ihdyu ámúháj Caani pane wáájácuube
ímí ámuha meméénuhíjcyáné téne
tééne áhdó ámúhakye p ááboóhi.
(Rc. 11.2-4)
5Áhdure tsá múu Píívyéébema ámuha
meíhjyúvácooca eene diitye
méénuhíjcyádú méénutúne. Muurá eene
Píívyéébema ihjyúvahíjcyámé m amúnaa
térokíye. Aane
ámúhakye o néé ápááñéré tééné áhdójuco
íjcyane m amúnaa diityéké
5 6

14. 14
dúúrúvahíjcyáne. 6Áánéllii ihdyu múu
dííbyema iíhjyúvácooca
iwátáháávéne ihjyúvá múha
wáájácútúnáaáca. Áijyu ihdyu ámúhakye
p áábóiíbye.
7Áhdure idyé tsá múu ihdícyanéhj ré
íhjyúvatú dííbyema iíhjyúvácoóca. Pane
dííbyeke wáájácutúmé méénuhíjcyádu.
wáp htsánuhíjcyánetu dibye diityéké
illéébóne áñújcúiyóne. 8Ahdícyane tsá
múu diityédú néétune. Muurá ihdyu
p htone dííbyekéi metáúmeítyúrónáaáca.
9Áánéllii múu íllu ihjyúvá dííbyema:
,
uke muha máávyéjujtsó
dúúrúvamére. 10Aabe ihdyu
díavyéjuvu múúhakye dúúcúne u
ímillédú múúhakye túkevéjtso
. 11Aabe
ihdyu óvíi múúhakye majchóvú ú
ácuhíjcyá paíjyuváré tééne tájpí
muha meíjcyaki. 12Áhdure muha
ímityúné meméénuhíjcyáné
múúhadi d dáátsóvéne dábaj vé
múúhakye ímityúné
méénuhíjcyámedi muha
me dáátsóvéne teene
maábáj vehíjcyádu. 13Áhdure
múúhakye hvéjtsótuubéré
p áábohíjcyá mávaríjchojúúnevu
muha metáhjátsámeítyuki. Muurá
htsútuube múijyú muhdú u
íjcyáítyuube páné avyéjuubéré ú
ijcyáhi. Áyu tehdújuco. Ehdu múu
Píívyéébema ihjyúváhi.
14Ahdícyane muurá ámúháj Caani
dáátsóvéne
ábáj veé ámuha ímityúné
meméénuhíjcyáné tsijtye ámúhama
ímityúné méénuhíjcyáné diityédí ámuha
me dáátsóvéne maábáj véhajchííjyu.
15Áánetu ámuha diityédí
me dáátsóvétúhajchíí téhdure tsá dibye
ámúhadi dáátsóvéityúne.
16Áhdure múu ámuha tsáijyu dííbyema
meíhjyúva majcho maáwácooca tsá
múnaa íjcyame m amúnaa iúllévenúkíyé
ícyahíjcyádu. Muurá
apááñéré tééne áhdójuco íjcyane
m amúnaa diityédí úllévenúhijcyáne.
17-18Ahdícyane dííbyema ámuha
meíhjyúva majcho maáwácooca tsá múu
boohówáneúvú méénutúne. Óvíi ihdyu
dííbyere ámúháj Caani waajácú
tehdújuco ámuha meméénuhíjcyáne.
Áijyu muurá ámúhakye p áábóiíbye.
(Rc. 12.33-34)
19
tsúúrámeítyú múhajchótá tééne tájpí
ámuha meíjcyáíyóneríj vari. Muurá
ámuha tééne tájpí meíjcyáronéhj
ámúhadívú tútávááveéhi. Áhdure naní
múnaa ámúhadívú cúbáhraáhi.
20Áánéllii múu tsúúrámeí níjkyej vú
Píívyéébe ámúhakye ávyéjuutétsóíñeri.
Teene ihdyu tsá múijyú muhdú
ámúhadívú íjcyáityúne. Áhdure tsá
téhulle naní múnaa íjcyáityú ámúhá
avyéjú ámúhadívú tútávájtsóiyóme.
21Muurá kénejcú éhnííñevu ímí
ámúhakye pájtyénéjcuríyéjuco ámuha
me j veíñe.
(Rc. 11.34-36)
22Muurá ámúhá hálluúúné peetédú
nééneri ámuha téneri
metsúúrámeíhajchíí teene ámúhadítyú
bóhówaúcúnuúhi. 23Áánetu ímityúnéré
ámuha me téneri metsúúrámeíhajchíí
6

15. 15
téénetúré ámuha mébóhówaúcúnuúhi.
Áijyu muurá Píívyéébé icyánéjcúejte
ámuha meíjcyaróné tsáhájuco
wáájácúmeíityú ílluréjuco ámuha
metútáváávénélliíhye.
M
(Rc. 16.13)
24Tsá muurá tene ímíítyuró
míítyétsikye ámuha maávyéjuubéváne.
Muurá tsáápiikyéré ímí ámuha
mé cúvéiyá cáábyeké éhnííñevu ámuha
mewájyúúbeke. Áánetu tsijpíiyo
cúvérátuube imíchi ámuha
mewájyútuúbe. Ehdu néénéllii tsá tene
ímityú Píívyéébeke meúraavyémé
metsúúrámeíñé mítyane
meéhnéváíyóneri.
(Rc. 12.22-31)
25Ahdícyane ámúhakye o néé tééne
tájpí ámuha meíjcyáneríyé meíjyácunútu
majchoo, adoo, wájyamuu, íjcyáneri.
tsaímíyé ámuha méíjcyáiyáhi? Tsáhaá,
muurá ijcyáné tsane tééne tájpí
éhnííñevu ímí meíjcyane. 26Cáhawáá
múijyú méénútúrómeke diibye ámúháj
máchótsohíjcyáne. Aanéj muurá diityé
ehnííñevu ámuha m amúnaa
méwajyúmeíhi. Áámeke ámúhakye
Píívyéébe tsá netú p htótsóityúne.
27¿Aca íjcyaabe tsaapi ámúhadítyú iiye
éhnííñevu cáámenútsámeííyoóbe?
Íjcyáábej vari.
28Aanéj óvíjyacóóné ámuha
me jtsámeíhijcyáné ámuha
mewájyamúúváíyóneri. Cáhawáá
píívyehíjcyáné pevétáré íjcyaróne.
29Muuráhjáa ávyéjuube Tsaromóó tsijtye
ávyéjujté ehnííñevu íjcyáróóbé avyéjú
wajyámu ímí tsá úújetétú teene
wajcóháñe ímivu. 30Ehdu muurá
Píívyéébe tsaímíyé téhmehíjcyá
wajcóháñé wahájchotáré ímiñe
íllúhwuúré tsúúca chémene. Aabéj awáá
muurá ámúhakye éhnííñevu tsaímíyé
téhmeéhi. Ehdu teéne, ámuúha
cáhcujtsópítyúné m amúnaaj. 31Ehdu
muurá páneere Píívyéébe tájpíyé ijcyáhi.
Áánéllii tsá múu néétune:
mémájchoóhi? ¿Aca nemá íñe
méwajyámú méújcuúhi? Tsá múu ehdu
jtsámeítyú Píívyéébe íjcyátúcoocáj vari.
32Muurá ihdyu Píívyéébeke
cáhcújtsotúmé ehdu jtsámeíhi. Áánetu
tsá ámuha tehdu menéjúcootúne. Muurá
htone. Aabe ihdyu
ámúhakye p ááboóhi. 33Áánéllii múu
tsane ámúhadítyú p htóróneri cúvetúmé
tsúúrámeíhijcyá múhdutú tsaímíyé
Píívyéébeke iúráávyéne dííbyé avyéjuvu
iúcáávéíyóneri. Áijyu muurá tsá
ámúhakye dibye netú p htótsóityúne.
34Áánéllii tsá múu jtsámeítyú muhdú
. Múu
jtsámeíhi. Muurá Píívyéébe ámúhakye
p .
(Rc. 6.37-38, 41-42)
7
1Ahdícyane tsá múu tsijtye múhdurá
íjcyáneri íhjyúvatú Píívyéébe
ámúhakye iñéétu téhdure ímityúmé
ámuha meíjcyane. 2Muurá tsíjtyeke
ámuha ímityúné medár véhajchíí
téhdure ámúhakye Píívyéébe méénuú
muhdú ámuha diityéké
meméénuhíjcyádu. 3¿Aca veekí ámuha
méijyácunúhijcyá ámúhá nahbémú
hálluúúné pañe wááhyéwuúné íjcyáneri
ámúhá hálluúúné pañe úménebááné
íjcyane wáájácúmeítyúme? 4Muura
6 7

16. 16
úménebááné ámúhá hálluúúné pañe
íjcyame tsá ámúhá nahbémuke ámuha
menééítyuróne: “Cána muha ámúhakye
mebóhdo eene wááhyene ámúhá
hálluúúné pañe íjcyane.” 5¡Ávyeta bañú
múnaa ámuha meíjcyame pánehj dú
! Tujkénú
méwaagóoméí eene úménebááné ámúhá
hálluúúné pañe íjcyane botsíi ímí ámuha
máájtyum mé mebóhdo teene wááhyene
ámúhá nahbémú hálluúúné pañe íjcyane.
Ehdu nééne tsá múu tsaate wahd váné
imítyúwu méénúneri íjyácunútú tsáijyu
múu éhnííñevu ímityúné ámuha
meméénuhíjcyáme.
6Tsá muurá ámuha
oohímyeke maájcúítyuró bóónétu íllure
ámúhakye d gújcúíyómeke. Áhdure
muurá tsá ícyááve méénímudívú ámuha
tád r hcóíyómedívu. Ehdu nééne tsá múu
úwáábotúne.
(Rc. 11.9-13, 6.31)
7Múu táúmeí Píívyéébeke tééne tájpí
ámuha meícyahíjcyáné ámúhakye dibye
iájcuki. Métsúúraméí ímí ámuha
ááboki.
Áhdure métáuméí ámúhakye dibye
ityúkévéjtsoki. 8Muurá tééne tájpí iíjcyáne
táúmeímyeke ájcuúbe. Ímí iíjcyáíyóneri
tsúúrámeímyeke p ááboóbe. Dííbyeke
túkevéjtsoju táúmeímyeke túkévéjtsoóbe.
9¿Aca ijcyámé tsaate ámúhadítyú
nééwayúvúré ájcúiyóme? 10Áhdure ¿aca
ájcúiyóme? 11Muurá ímityúmé ámuha
m amúnaa meíjcyarómé méimíllé
meke maájcune.
Aanéj awáá muurá ámúháj Caani
metáúmeímyeke .
12Muurá ámuha méimíllé m amúnaa
ímí ámúhama íjcyane. Áánéllii múu
iéhnéjcutu diityémá
ditye téhdure ámúhama .
Ehdu muurá Píívyéébe meke úwaabó
, téhdure
tsijtye dííbyé ihjyú uubálle múnáá
waajácúhaam netu meke úwaabóne.
jto
(Rc. 13.24)
13Múu hnáhó íuráávyé nééroj jtó
úraavyé níjkyej vú meúújetéj jto. Muurá
íjcyaj jtó ts jto.
nihñéétsihvúré mé cúbáhrámeíhi. Ároj jtó
muurá mítyame úraavyéhi. 14Áánetu
hnáhó íuráávyé nééroj jtó meúraavyémé
méúújeté múijyú muhdú
meíjcyáítyúhullévu.
úraavyéhi.
(Rc. 6.43-44)
15
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáadi
díllómeíhíjcyámeke. Muurá pánehj dú
éhne imíwu obééjámú íjcyadu
ávyeta bájú oohímyédú néémeé. 16Muurá
téévetúné téeméjté íjcyánetu méwaajácú
állíu múnaáré ditye íjcyane. Cáhawáá
, tsá muurá múijyú
wacyónejke baaco nééváítyuróne. Tsá
átéréehe múijyú .
17Áhdure
nééváítyuróne. Áánetúré méwaajácú
keehé . 18Muurá oove
íjcyane nééváné uméhé tsá nééváítyuró
átéréene oove íjcyatúne. Áhdure oove
íjcyatúné néévahíjcyahe tsá
nééváítyuróne. 19Áánéllii múúne átéréehe
meíllóne mécóvajtsóhi. 20Aane muurá
úmehééné méwaajácú keehé
7

17. 17
íjcyane iñéévatúre. Ahdu vane cáhawáá
óvíi ámuha méwaajácú állíu múnáake
muhdú ditye íjcyánetúre.
(Rc. 13.25-27)
21Muurá oke ávyéjuubévahíjcyárómeke
Méécááni Píívyéébe íavyéjuvu
újcúityúne. Muurá ihdyu dibye ímillédú
íjcyámekéré újcúiibye íavyéjuvu.
22Muurá muhdú m amúnaa ícyahíjcyáné
ímíbájchómeícyooca mítyame oke
avyéjuubévaá iíllityénemáye. Aame oke
neéhi: “Ávyéjuúbej, muurá muha
díuwááboju méúwáábohíjcyáhi. Aame
dimyémeri muha méwáámíuhíjcyá
naavémuke tsaaté pañétu. Ehdu muha
dimyémeri méméénuhíjcyá
.” 23Ehdu oke ditye
néérónáa ó neé diityéke: “Íllure ámuha
máallíhi. Keenéiyó ámúhakye o
wáájacúne. Muurá ímityúné ámuha
méícyahíjcyáhi. Aame me né óhdityu.”
Éhdure ó neé diityéke.
(Mc. 1.22; Rc. 6.47-49)
24Ahdícyane íñe caabyé o úwaabóné
illéébóne tehdújuco íjcyaabe muurá éhne
múúne wájácúnéjcuube cóhpétsihvu ihjya
méénuubédu. 25Muurá ávyéta cóhpé ihjya
dibye méénúnáa kííjyébama nííjyaba
mítyane álléneri téhiñe hnáhó
cáájávéróneri tsá muhdú teja íjcyatú
ávyéta cóhpé nétsihvu dibye
méénúnélliíhye. 26Áánetu íñe o úwaabóné
lléébójúcóóroobe ímí íjcyátuube muurá
éhne múúne wájácúnéjcútuube
cóhpétútsihvu néwáyúúhá hallúvúré ihjya
méénuubédu. 27Muurá ihdícyátsihvúré
dibye ihjya méénúnáa nííjyaba ávyétá
cáájavéné teeja wááoja cáhvyabáhi.
28Ehdúu Jetsóó úwáábóneri
ullévenúme. 29Ávyétá ímíi
úwáábohíjcyaabe diityéké tujkévéwu
ávyéjuube múúne íhjyúvaj jtójuco.
Tsáháa dibye úwáábohíjcyatú taúhbájú
uwáábojte úwáábohíjcyádu.
(Mc. 1.40-45; Rc. 5.12-16)
8
1Aabée Jetsóó teene cáméhbáutu
níítyéébeke mítyame m amúnaa
úraavyéhi. 2Áánáacáa tsaapi íjpi
chájááveebe dííbye éllevu itsááne dííbyé
móúúvéne néé dííbyeke:
—Ávyéjuúbej, ¿aca muhdúiyó teene
?
3Áánélliihyée neébe:
—Mu ihdyu tehdújucoj. Ehdúu néébere
dííbyeke dócárájcóneri tsúúca bóh be.
4Áábekée neébe:
—Tsáma tsaatéké dúúbálledí íñe
muhdú u bóh ne. Tsapéhdúré llúúváábe
éllevu pééne dííbyedívú
dúhjétsámeítyeco. Ááne Moitséeúvúu
néhdu Píívyéébeke tsíeméneri ú cúveé
téénetu m amúnaa iwáájácu u
bóh jucóóne. Ehdúu Jetsóó néé dííbyeke.
(Rc. 7.1-10)
5Átsihdyúu muha Jetsóoma
Capenaóovu meúújeténáa romáánómú
tsodáhómú avyéjuube dííbye éllevu
. 6Neebépeé:
—Ávyéjuúbej, táúníu múnáajpi
cúbáhrámeíhi.
Aabe tsáhájuco íjpi vááúmeítyúne.
7Áánélliihyée Jetsóó nééhií:
—Cána bo o péé o bóh tso dííbyeke.
8Áánélliihyée neébe:
—Avyéjuúbej, muurá íñe tsíjtye
múnáajpíyé o íjcyaabe dátsó o néébe
jávú tsá u ááh véítyuróne. Áánéllii ihdyu
uke o néé íchihdyúré u íhjyúváné
7 8

18. 18
tujkéveri dibye ibóh ki. Muurá ó
. 9Muurá
táavyéjujte oke táuhbáné ó
méénuhíjcyáhi. Áhdure tsodáhómuke o
táuhbáné méénuhíjcyáme. Muurá
tsáápiikye diityédítyú tsiéllevu o
wállóócooca peebe téhullévu. Áhdure
tsáápiikye o p úvácooca tsaábe. Áhdure
táúníu múnáájpikye tsíeménevu o
táuhbáné méénuúbe. Ahdícyane ó
waajácú u néécooca táúníu múnáajpi
.
10Ehdúu diibye tsodáhómú avyéjuube
nééneri iúllévenútsihdyu neebe tétsihyi
íjcyámeke:
—
tsáápíubáré tamúnaa ijraéémudítyú
cáhcújtsotú íñe áánu cáhcujtsódu. 11Ehdu
muurá pahúllevátú tsaaímyé mítyame
ijraéémú íjcyáturómé íñe áánu
romáánómuube cáhcujtsódú ímí
Píívyéébeke cáhcújtsoímye. Aame dííbyé
avyéjuvu úcaavémé nahbévájcátsií
majchóháñeri Aavaráaa, Itsáaa,
Jacóóboo, íjcyámema. 12Áánetu
ijraéémudítyú mítyame wágóóóveé
ícyuuvétsíí pañévú Píívyéébé avyéjutu
ímichi diityé wáábyuta íjcyárónetu. Aame
tétsihyi cúbáhrámeímyé tahíjcyaá
íhwáñeene hdónema.
13Ehdúu iñééné boonétú tsiiñe neebe
diibye tsodáhómú avyéjúúbeke:
—Áyu wa dipye dihjyávuj. Óvíi ihdyu
u cáhcujtsódú íjcyane úúma díúníu
múnáajpi boh hií.
Ehdúu Jetsóó nééné tujkéveríhjyáa
tsúúca bóh be.
(Mc. 1.29-31; Rc. 4.38-39)
14Áhdurée dííbyema muha Péédoró
javu mepéénáa diibye Péédoró baabe
áíívyeri chémelle ícyuwájá pañe.
15
.
(Mc. 1.32-34; Rc. 4.40-41)
16Tépejcóo Jetsóo éllevu tsivámé
.
Áámé pañétúu ijchívyétsoobe diityéke.
Áhdurée tsííñe chémeri íjcyámeke
bóh tsoóbe. 17Ehdúu Jetsóó méénuhíjcyá
téijyu Píívyéébé ihjyú uubálle
múnáajpíhjyáa Itsaíá íllu néhdújuco:
“Dííbyere méhdityu páhduváré nééne
chémeháñé waagóóhi.” Ehdúhjáa Itsaíá
néhdújuco dibye méénuhíjcyáne.
(Rc. 9.57-62)
18Áábedívúu téijyu mítyanéjuco
m amúnaa píhcyáávénéllii múúhakye
neebe muha únéúcóbá tsiñéjcuvu
mepájtyeki. 19Áánáacáa tsaapi taúhbájú
uwááboobe dííbye éllevu itsááne nééhií:
—Uwááboóbej, ó imíllé úúmaye o
péhijcyáné kiávú u péhullévújuco.
20Áánélliihyée Jetsóó néé dííbyeke:
—Muurá iyámé óówamu íjcyarómé
íhyéjúnema téhejúj pañe icyúwaki.
Áhdure wahpéjté ijcyá icyúwáíts .
Áánetu muurá íñe M amúnáájpidívúu o
ípívyééveebe tsá tahjyáúbamáyé o
íjcyatúne.
21Áijyúrée idyé tsaapi dííbye déjuri
péhíjcyámedítyú néé dííbyeke:
—Ávyéjuúbej, ói o péé llihíyo éllevu.
Óvíi ihdyu múijyú óhdivu ds j veebe
úúmayéjuco o úllehíjcyaki.
22Áárónáacáa Jetsóó néé dííbyeke:
—Óvi ihdyu tsamééré jtó
j vécoóca. Wa
ihdyu ookéréjuco duráávyej.
(Mc. 4.35-41; Rc. 8.22-25)
23Átsihdyúu muha m neri mepéé únéú
tsiñéjcuvu. 24Áánáacáa ávyéta ts jpá
8

19. 19
múúhakye pámaúcúiyáhi. Áijyúu Jetsóó
cuwáhi. 25Áábekée muha cúi
maákyéjtsóne menééhií:
—¡Ávyéjuúbej, meke pájtyetétso!
¡Tsúúca mémájcánuúhi!
26Áánélliihyée neebe múúhakye:
—¿ neríami ámuha méíllityé ayájú
? ¡Tsáháikyéha ímí ámuha
mecáhcújtsotú Píívyéébeke!
Ehdúu múúhakye iñétsihdyu
hvetéki. Ahdújucóo tene hveténé
dáíhañéréjuco. 27Ehdúu téijyu Jetsóó
méénúneri muha meúllévenúne
ménéjcatsíhi:
—¿Muubáami aabye íjcyáábeke muhdú
kííjyébama nújpacyo lleéboj?
(Mc. 5.1-20; Rc. 8.26-39)
28Aanée tsúúca muha tsíñejcúeúvú
. Áánáacáa
dííbyeke míítyétsi cáhdah ró naavémú
ícyahíjcyamútsi. Aamútsíhjyáa apííchówu
néémutsi tétsii ícyahíjcyánéllii tsá múha
tétsii úllehíjcyatúne. 29Aamútsíi Jetsóoke
kévádijcyó ílluú:
—¡Múhtsikye ihdyu pátsáríjcyodí
Píívyéébé Hajchi u íjcyaábe! ¡Tsáhái
muurá cúbáhraméi éévé íjcyatúne!
30 rí mítyame jéémú
meenímú majchóri. 31Áánélliihyée
naavémú diityétsí pañe íjcyame Jetsóoke
nééhií:
—Múúhakye íjtyétsí pañétú u
wáágóóhajchíí aatye méénímú
pañévuréjuco muha meújcámeíiñe.
32Áánélliihyée neebe diityéke:
—Wa ihdyu méújcaméí diityé pañévuj.
Ahdújucóo ditye iíjchívyéne újcámeíñé
diityé pañévuréjuco. Aamée únéú pañévú
cáhtsíñibámé májcanúhi.
33Ehdúu méénímuke tene pájtyéneri
.
Áánemáa
néne úúballémé muhdú tene
pájtyene. 34Áánélliihyée pámeere
tsáácunú Jetsóo éllevu. Aamée dííbyeke
néé tétsihdyu muha mepéékií.
(Mc. 2.1-12. Rc. 5.17-26)
9
1Ahdújucóo muha meóómiñe
.
2Átsihyíi muha meíjcyánáa Jetsóo éllevu
tsaate tsivá íjpi vááúmeítyúúbeke
botári. Aamée dííbyeke cáhcujtsóné
iwáájácúne dííbyeke téne neébe:
—Llíhij, wa ílluréjuco dímijyúúvej.
Muurá tsúúca úhdi o dáátsóvéne
. Ahdícyane
.
3Ehdúu Jetsóó nééne tsaate taúhbájú
uwáábojte illéébóne buwááné pañe
nééhií:
—¿Aca veekí eene aabye ímityúné
ihjyúvá Píívyéébe ímí dííbyedívú
vari? 4Ehdúu ditye
jtsámeíñé Jetsóó iwáájácúne néé
diityéke:
—¿Aca veekí ámuha ímityúné óhdityu
mé jtsámeíhi? 5¿Aca muhdú ámuha oke
? Áánerá ó piivyété
m amúnáadi o dáátsóvéne diityé
imítyuháñé diityémá o ímíbajchóne.
Áánéllii ó piivyété áánúke o nééneé:
“Úhdi o dáátsóvéne díimítyú úúma ó
ímíbajchóhi.” Áhdure ó piivyété o
nééneé: “Dímíjpyeténe dipye.”
6Ahdícyane cáhawáá óvíi ámuha
máájtyum M amúnáájpidívúu o
ípivyééveebe muhdú o méénune.
Ehdúu diityéké iñétsihdyu tsiiñe neebe
dííbyeke:
—Dímíjpyeténe eene d hbotámá dipye
dihjyávu.
7Ahdújucóo dibye pééneé. 8Ehdúu
Jetsóó méénúneri m amúnaa iíllityéne
8 9

20. 20
Píívyéébeke ávyéjujtsó dúúrúvaméré
méénúnélliíhye.
(Mc. 2.13-17; Rc. 5.27-32)
9Tsáijyúu Jetsóó oke Matéoke ájtyum
múúhá iiñúj avyéjúúbé wáábyuta
ds
íjcyáábeke. Aabée oke nééhií:
—Ookéréjuco duráávyej.
Ahdújucóo o pééne dííbyemáyéjuco.
10Áábemáa téijyu tahjyávú muha
mémajchóhi. Áhdurée tsijtye téénere
ds ds ahdótso múnaa múúhama
majchóhi. Áhdurée tsijtye ímityúmé ijcyá
múúhama. 11Áámekée téne paritséómú
néé múúhakye:
—¿Aca veekí eene ámúhá uwááboobe
majchó aatye ímítyúmema?
12Aanée Jetsóó illéébóne néé diityéke:
—
tsaímíyé íjcyámeke táábotúne. Muurá
.
13Cáhawáá ímíñeúvú meéévé ámuha
tsátsii nééneé: “Muurá tsá apááñéré o
ímílletú ámuha oke Píívyéébeke iyámedi
me cúvehíjcyáne. Téhdure ó imíllé
ámuha pamévamáyé
me daatsólléjcatsíñe.” Ahdícyane tsáháa
. Muuráhjáa
ihdyu ímítyúme wáábyú o tsáá diityéké
téénetu o ímíbáávyétso Píívyéébé
icyánejcúvuréjuco ditye búwááveki.
Ehdúu Jetsóó néé paritséómuke.
(Mc. 2.18-22; Rc. 5.33-39)
14Áhdurée tsáijyu tsojtsó múnáajpi Jóáá
mamyémú Jetsóo éllevu itsááne dííbyeke
dilló tsáijyu Píívyéébema iíhjyúvácooca
majcho iáwahíjcyánetu. Néémépeé:
—¿Aca veekí tsáijyu muha
paritséómuma Píívyéébema
meíhjyúvácooca majcho mááwahíjcyánáa
tsá dímamyémú áwahíjcyatúne?
15Áánélliihyée neebe diityéke:
—¿Aca tsaapi ityáábávácooca
wáñehj vaténevu dííbyé miñútso múnaa
tsááme kímóóvéiyá dííbyedívú
iwájts coóca? Ehdu nééne támamyémú
tsá kímóóvéítyuró diityémá o íjcyáné
hajchóta. Árónáa ihdyu
diityédítyú o pééiñe. Áijyu ihdyu óvíi
muhdú iñéhajchíí awámye.
16Tsá muurá tene ímityú wájyamu
tsúúcáaja béhbátu mepájaabóne. Muurá
íllure teeja meníjtyúcooca éhnííñevu
táváajcároba. 17Áhdure idyé tsá tene
ímityú béjpácyo bíínojpácyó mepícyoone
tsúúcáau m héneu cahpáyú pañévu.
Muurá béjpácyo iúhtsáráúúvéhulle
táváajcó tsúúcáau. Áijyu muurá
wágóoovéné tsanéécújuco bíínójpácyoma
cahpáyu. Áánéllii ihdyu béjpácyo
mépicyóó bééú pañévúré muhdú
tsanéécú iíjcyátuki. Ehdu nééne tsá tene
ímityú hdééné uwááboju béhné
uwáábójú pañévú meúacóne.
(Mc. 5.21-43; Rc. 8.40-56)
18Ehdúu Jóáá mamyémuma Jetsóó
íhjyúvánáa tsaapi avyéjuube wajts
múúhadívu. Aabée dííbyé lliiñévú
móúúvéne néé dííbyeke:
—Ájyúwa íhyajchíí óhdivu ds .
Árónáa ó waajácú dille óóma tsiiñe
.
19Áánélliihyée téhullévú péébema
muha mepééhií. 20Aamée muha téhullévú
mepéénáacáhjáa tsáápille 12
pijcyábájuco díílleke ichémé tujpácyó
hvetépityúneri cúbáhrámeíhíjcyalle
vé Jetsóodívú idyéju éhnéjcutu.
21Aalléhjáa dómajcó dííbyé wajyámú
‘muurá éhne íwajyámú íjcyaróné o
dómájcóhajchíí ó bóh hi’ iñéénema.
Éhdúhjáa jtsámeíñe dómájcolle dííbyé
9

21. 21
wajyámu. 22Aanéhjáa iwáájácúne
díílledívú iyévóóvéne neébe:
— nerí kímóóvedíñe, Wáhaj. Muurá
Píívyéébeke ímí u cáhcujtsódújuco
íjcyalle íñe tsúúca u bóh ne.
Éhdúu Jetsóó néénemáyé
tsúúca bóh lle.
23Aamée muha tsúúca méúújeté diibye
avyéjuube Jáiró javu. Áánáacáa mítyane
tééjá pañe m amúnaa kímóóveri íjcyame
máátyóba májtsí méénuhíjcyáhi.
24Áámekée Jetsóó nééhií:
—Cána méijchívyéi áachívuj. Muurá
tsá dille ds j vetúne. Íllure cúwalle.
Éhdúu Jetsóó nééneri íllure goocómé
dííbyedi. 25Áámekée tééjá pañétú
iíjchívyétsóné boone iiyéjuco dibye
ékééveténeri tsúúca bóh lle. 26Ehdúu
Jetsóó méénúné uubállé páneere tééné
.
27Aanée tétsihdyu muha tsúúca
meóómíñáa míítyétsi hállúvátumútsí
dííbyedi wáníjcyámeíhi. Íllúu neemútsi:
—¡Múhtsidi bo d daatsóvé Dabíiúvúj
!
28Aanée muha meícyahíjcyajávú
mewájts tsihvu Jetsóó dilló diityétsikye:
—¿A ámuhtsi mécáhcujtsó ámúhtsikye
o ímíjpyetétsóiyóné ámúhtsí hálluúúne?
Áánélliihyée neemútsi:
—Éée Ávyéjuúbej, muhtsi
mécáhcujtsóhi.
29Ehdúu dityétsí néénéllii diityétsikye
íhyálluúúné idyócárájcóne neébe:
—Ámuhtsi mecáhcujtsódújuco íjcyane
tsúúca ámúhtsí hálluúúné ímíjpyetéhi.
30Ahdújucóo
íhyálluúúné ímíjpyetémútsí
tsaímiyéjuco tene. Áámútsikyée
bóíjcyuube muucá teene dityétsí
iúúbállétuki.
31Árónáacáhjáa tétsihdyu óómimútsí
péé úbálléjcatsímútsíyé pámeekéré
téts .
32Áámútsi déjuvúu idyé tsaate tsivá
íhjyúvátúúbeke Jetsóo éllevu naavéné
ípañe íjcyáábeke. 33Áábé pañétúu diibye
naavéneke dibye íjchívyétsóné boone
tsúúca ihjyúvájúcoóbe. Ááneríi
m amúnaa iúllévenúne nééhií:
—Ávyeta tsá múijyú ehdu nééne múha
.
34Árónáacáa paritséómú nééhií:
—Aadi muurá eene naavémuke
ichívyétsohíjcyá páñétúejpi naavémú
avyéjuube p áábóneríye.
M
35Ehdúu Jetsóó cómíñeri úwááboobéré
pehíjcyá m amúnáake Píívyéébé avyéjutu
íjcyáné uwááboju diityé pihcyáávejááné
pañévu. Aabée bóh tsohíjcyá panéva
. Téhdurée
ihjyáhañévúré tsaatéké úwááboobéré
pehíjcyáhi. 36Aabée dáátsóvehíjcyá
m amúnáadi éhne múúne obééjámú
íjcyadu nééme dííbye éllevu tsáámedi.
37Áámedítyúu neebe múúhakye:
— amúnaa ijcyá
Píívyéébé avyéjuvu ditye úcáávéíyóné
uwááboju úwáábómeíiyóme. Árónáa
tééné uwáábojte tsá pahdu íjcyatúne.
38Áánéllii múu táúmeí páné aabájaabéré
íjcyaabe Píívyéébeke dibye éhnííñevu
uwáábojtéké ipícyo ditye iúwáábo
tsíjtyeke dííbyé avyéjuvu ditye iúcááveki.
12-
(Mc. 3.13-14; Rc. 6.12-16)
10
1Aanée téijyu Jetsóó muuha
ímamyémuke pihjyúcú 12-meva
muha meíjcyámeke. Áámekée múúhakye
9 10

22. 22
ájcuube
pañétú naavémuke muha
meíjchívyétsohíjcyaki, panéva
chémeháñeri íjcyámeke muha
mebóh tsohíjcyaki.
2-4Aamée muuha ílluúme: Tsimóo
Péédoroo, íñahbe Áderéee, Tsebedéó
hájchimútsí Jacóóboma Jóáámutsii,
Perípee, Batoroméee, Tomáaa, ííñúj
avyéjúúbé wáábyutáa ds
áhdótsohíjcyaabe oo Matéoo, Apéó hajchi
Tadéó dííbyere ‘Rebéo’ némeííbyee,
cananíjtámúejpi Tsimóoo, diibyée
Jetsóodívú bóónétu méénútsóiibye Jóóda
Ijcaríóótee, éhdume.
(Mc. 6.7-13; Rc. 9.1-6)
5Éhdúmekée múúhakye Jetsóó
uwáábovu iwállóómeke íllu pítyajcóhi:
—Tsáma ihdyu mépehdí jodíómú
. Áhdure Tsamááriá
iiñúj méúújedíñe. 6Ijraéémú pañévúré
métsajtyécó íñe uwááboju éhne múúne
néémé pañévu. 7Aame
Píívyéébe m amúnáake íavyéjuvu újcúíñe
éévé tsúúca úújeténe. 8Áhdure
mébóh tsohíjcyaco ds j , íjpi
, páhduváré
. Áhdure
tsaaté pañe naavémú íjcyámeke
méwaagóohíjcyaco. Ehdu tamyémeri
ámúhakye ó ajcú pevénére. Áánéllii tsá
ámuha maáhdótsóityú ámuha diityéké
mep .
9Aame ihdyu métsajtyédí ds .
10
wajyámúúnee, ámúha májchoo, ámúháj
túhápaaj nee, éhdune. Ámúhá cuujúí
íjcyaróné métsajtyédíñe. Ámuha
mep aabóméré ámúhakye p áábohíjcyaá
panévatúre.
11Aame múu tsácoomívú iúújetécooca
nehcó tsaatéké ámuha tétsii meíjcyáné
hajchótá ímí ámúhakye pícyóóímyeke.
12Aane tsaaté javu ámuha meúújetécooca
múu ímíñeúvú ihjyúvá diityéma. 13Aame
ímílléhajchíí múu diityémá ijcyá ámúhaj
ááboki.
Áánetu ditye ímíllétúhajchíí tsáhájuco
múu cúvetú diityédi. 14Téhdure
tsácoomí múnaa ámuha diityéké
mé cuvéjúcohdí diityédi. Ílluréjuco
ámúháj tuhááñe ííñú mépíchóújcámeícyó
‘tsá múúhá hallúrí tene íjcyatú ámúhakye
muha meúwáábóiyóné ámuha
meímílletúne’ nééiyóne. Ááne
tsiéllevúréjuco mépeeco tétsihdyu.
15Muurá
cúbáhrámeíiñe éhnée Tsodóómaa,
Gomóóraa, íjcyácoomícyu múnaa
cúbáhrámeíñé ehnííñevu muhdú
m amúnaa ícyahíjcyáné diityémá
ímíbájchómeícyoóca.
16Ahdícyane íñe ámúhakye ó wallóó
obééjámuke bájú oohímyé pañévú
mewállóóiyódu. Aane ihdyu wajácútsi
méíjcyaco éhne múúne ííñimye cúi
meke pállójcoíñúdu. Árónáa ihdyu tsá
múu muucá tútávájtsotúne.
múu ijcyá juumu íjcyadu. 17Aame ihdyu
tsáma imíchi méíjcyaco. Muurá tsaate
ámúhakye túkevéjtsojté éllevu
itsájtyémeke pihcyáávejááné pañévú
wápáájcoóhi. 18Áhdure ámúhakye
tsajtyéimye ávyéjujté éllevu óhdityu
íjcyáné uwááboju ámuha
meúwáábohíjcyáné hallútu. Áijyu
téhdure tétsihvu ámuha diityéké
meúwááboó jodíómú íjcyátúrómeke.
19Aane ámúhakye ditye ékéévécooca tsá
múu áábímyeítyú muhdú iíhjyúváíñeri.
Muurá ihdyu Píívyéébere ámúhakye
túkévéjtsoó ámuha meíhjyúvaki. 20Tsá
10

23. 23
ámúhá jtsaméityu tsááne ámuha
meíhjyúváityúne. Muurá ihdyu ámúháj
Caani Píívyéébé Apííchó ámúhá pañe
íjcyanéré ámúhakye túkévéjtsóneri
ámuha méihjyúvaáhi.
21Aane muurá m amúnaa ávyétá imítyú
dár véjcátsiíhi. Muurá tsané nahbémú
íjcyarómé lliihyánújcátsiíhi. Áhdure
cáánimu íjcyárómema
lliihyánújcatsíimye. 22Áhdure mítyame
ámúhakye múnáájtsoó oke ámuha
meúráávyéné déjúcotu. Aane ehdu
nééronéhj tsaímíyé nihñéétsihvúré
áábucúmé ihdyu pájtyéteéhi. 23Áhdure
tsácoomí múnaa ámúhakye ímityúné
dár véhajchíí múu técoomítyú péé
tsícyoomívuréjuco. Muurá íñe
M amúnáájpidívúu o ípívyééveebe
tsááiñe ámuhái pámeekéré ijraéémuke
íñe óhdityu íjcyáné uwáábojúvú
mewáájácútsótúnáaáca.
24Muurá tsaapi mamye tsá íuwáábóóbé
ehnííñevu íjcyatúne. Áhdure tsáné
avyéjúúbé úníu múnáajpi tsá dííbyé
ehnííñevu íjcyatúne. 25Aane muurá íñe
ámúhá avyéjuube o íjcyároobe o
ávyejúúllémeítyúhajchíí téhdure tsá
ámuha maávyejúúllémeíityúne. Muurá
oke Betsebóodívú imyéménúúbeke állíu
múnáájpidi díllohíjcyáme. Aaméj va
muurá ámúhakye iávyejúúllétúne téhdure
dílloóhi.
(Rc. 12.2-7)
26Árónáa ihdyu mááábímyeídí
m amúnaa ámúhakye méénúíyóneri.
pátyehíjcyáné tsá tétsihvúré
n jkéváityúne.
meméénuhíjcyáné bóhówááveéhi.
27Áánéllii íñe ámúhakye o néhijcyáné
múu tsíjtyeke úúballéhi. Tsá idyé
úúbálletúmé ámuha meíjcyáityúne.
28Ahdícyane tsá múu áábímyeítyú
m amúnaa ámúhakye ds j vétsóíyóneri.
Muurá tsá ditye píívyetétú ámúhakye
iwáágóóiyóné Píívyéébedítyu. Apáábyéré
ihdyu diibye piivyété ámúhakye
iwáágoóné ávyeta múijyú ámuha
meíjchívyéityúmé me cúbáhrámeííyóné
cuujúwá pañévu. Áánéllii múu
apáábyedíyé Píívyéébedi áábímyeíhi.
29Muurá coom comútsí míítyétsíwuúcú
tsáj hwuúré áhdómeíhi. Ehdu áyá
áhdómeíyómedítyú muurá tsá tsaapi
ámúháj Caani Píívyéébe wáájácútúnáa
ds j véítyuróne. 30Aabe muurá páneere
ámúhá níwáuj né íjcyaróné waajácú
. 31Áánéllii tsá nerí
ámuha maáábímyeíityúne. Muurá diitye
coom mú wájyúmeíñé ehnííñevu ámuha
méwajyúmeí Píívyéébedívu.
(Rc. 12.8-9)
32Muurá oke iúraavyéné
tóónúmeítyúmeke ó bóhówájtsoó
. 33Áánetu
íllure tóónúmeíhíjcyámé hallúvú ó
úúbálleé Llihíyoke tahñéjté ditye
íjcyatúne.
(Rc. 12.51-53; 14.26-27)
34
tsááne m amúnaa tsaímíyé iíjcyaki.
Muuráhjáa ihdyu o tsáá táhallútú ditye
itsárílléjcatsíki. 35Muurá tsaapi tsarílleé
cááníkye oke dibye cáhcújtsóné hallútu.
Áhdure tsáápille tsarílleé ts juke tééné
hallútu. Áhdure íbáábeke íaaja tééné
hallútúré tsarílleéhi. 36Ehdu muurá
tsamééré múnáátsójcátsií oke tsaate
imúnáadítyú cáhcújtsóné hallútu.
37Muurá oke iwájyúné ehnííñevu
tsamééré cáánímuma
wájyújcatsíhajchíí tsá
ditye íjcyatúne. 38Áhdure oke iúráávyéné
10

24. 24
déjúcotu cúbáhrámeíiyóné ímílletúmé
tsá tahñéjté íjcyatúne. 39
iímillédúré iíjcyáneri tsúúrámeímyé
wágóóóveéhi. Áánetu ookéréjuco ímí
iúráávyéneri tsúúrámeímyé pájtyéteéhi.
(Mc. 9.41)
40Muurá ámuha táwákimyéí
meméénúmeke cuvémé okée wálloobe
Llihíyomájuco múhtsikye cuvéne.
41Aame tsaímíyé Píívyéébé wákimyéí
méénúmeke cuvémé tééne áhdo újcuú
tsahdúré diityéma. Áhdure idyé tsijtye
Píívyéébeke úráávyehíjcyámeke tsaímíyé
cuvémé tééne áhdó újcuú tsahdúré
diityéma. 42Aane diitye táuráávye
múnáake nújpácyo d vanévú ájcume
téhdure újcuú tééne áhdo.
(Rc. 7.18-35)
11
1Ehdúu Jetsóo muuha 12-meváké
iúwáábótsihdyu péé tsiéllevu
tééné iiñúj comíñevu téhulle iúwááboki.
2Áánáacáhjáa cúvéhóójari tsojtsó
múnáajpi Jóáa íjcyaabe tsúúca waajácú
ehdu Jetsóó méénuhíjcyáne.
Áánélliihyéhjáa wálloobe míítyétsikye
ímamyémudítyú dííbye éllevu. 3Aamútsíi
neevá dííbyeke:
—¿Ava diibyéjuco uu Pájtyetétsoobe
éhneváa ííñuj vú u bóhówáávéííbyeke
muha me tsohíjcyaábej? ¿Mityá tsáhái
diibye u íjcyatúnej?
4Ehdúu dityétsí Jetsóoke néérónáa
neebe diityétsikye:
—Meóómíñe méuubállé Jóááke íñe
muhdú o úwááboobe méénúráítyúronéhj
o méénune ámuhtsi maájtyum ne.
5Méúúbálleco hállúvátuméhj
hálluvájucóóne, úllétuméhj úlléjucóóne,
íjpi chájáávéneri chémeméhj bóh ne,
lléébótuméhj tsúúca lléébone, ds
tsiiñe bóh ne. Áhdure méúúbálleco
úwáábómeíñe.
méúúbálleco dííbyeke. 6Maímijyu ihdyu
oke cáhcujtsómé íjcyanej.
7Ehdúu iñééné boone diityétsi déjuvu
neebe múúhakye diibye Jóáádityu:
—¿Acáa Jóáá néubárá píívyétúné
mepíhcyáávehíjcyácooca muhdú ámuha
? ¿A ámuháa
kííjyébari vááúmeídyú páhduváré dííbyé
jtsaméí nééneé? 8¿A tsané ímíyée
úcámeíhíjcyaábe? Muuráhjáa tehdu
iújcámeícyá tsá ihdícyátsihyi dibye
íjcyáítyuróne. Muuráhjáa ávyéjujté
jaaháñé pañéiyo diíbye. ¿Aanée muubá
? 9¿Mityá Píívyéébé ihjyú
uubálle múnáajpíi diíbyej?
diibyéjuco. Árónáacáa tsíjtyé ehnííñevu
diíbye. 10Dííbyedítyú muurá Píívyéébé
:
Ó pícyoó d
iúúbálle m amúnáake ditye
iímíbáávyéne ímí uke
iwáátsúcúpéjtsoki.
11Aane
néétune.
Píívyéébé avyéjúejtédítyú
íjcyároobe avyéjúúlléméií diibye Jóáá
ehnííñevu.
12Diibyée muurá Jóáa úwáábótsihdyu
íñe ícyoocávú teene Píívyéébé avyéjuvu
iúcaavéné ímíllémema ténejcu ímílletúmé
múhdurá ícyahíjcyáhi. 13Muuráhjáa
pámeere Píívyéébé ihjyú uubálle múnaa
éíjyuúvú íjcyame téijyútújuco
íhjyúvahíjcyáné dííbyé avyéjuri. Áhdurée
Moitséeúvú ihjyúvahíjcyá téénetu. Áámé
nihñéejpíyée muurá diibye Jóáa
bóhówaavéhi. 14Aane ámuha
mecáhcújtsóhajchíí mécahcújtsó Jóáa
Eríá íjcyane éhnée Píívyéébé ihjyú
10 11

25. 25
uubálle múnaa tsiiñe dibye
bóhówááveíñé néhíjcyaábe. 15Aane ihdyu
óvíi
tehdu ijcyáhi.
16Ahdícyane ¿aca muutédívú íñe
ámuuha íícyoocá múnáake ó
meménúiyáhi? . Muurá
cume
úhbácatsíhijcyádú ámuha páhduváré
médár vémeíhijcyáhi. 17Muurá múúne
íllu úhbácatsíhijcyáme: “Chiiyóró
mellíjchúrónáa tsá ámuha meímílletú
. Áhdure máátyóba
májtsí memájtsívárónáa tsá ámuha
meímílletú mekímoovéne.” Ehdu múúne
ámuúha. 18Muuráhjáa Jóáa tsá mítyane
máchohíjcyatúne. Áhdurée tsá dibye
ádohíjcyatú bíínojpácyo. Áánetúu
dííbyedítyú ámuha ménehíjcyá mééííbye
íjcyáábé pañe naavéné íjcyánéllii ehdu
dibye nééneé. 19Áábé boonétúu ó
bóhówaavé M amúnáájpidívú o
ípívyééveébe. Aabe panéváré o
májchoobe téhdure ó adó bíínojpácyo.
Áánetu idyé ílluréjuco óhdityu ámuha
menéhijcyáné oova majchópíwu adópíwu
o nééneé. Áhdure ámuha óhdityu
ménehíjcyá oova ávyéjúúbé wáábyuta
íjcyáne ds ds ahdótso múnaa ímityúmé
íjcyámedívú o náhbévahíjcyáne. Árónáa
tene pánéévénetúi méwaajácuú keená
. Ehdúu neebe Jetsóo.
(Rc. 10.13-15)
20Aabée tsáijyu ihjyúvá mítyane
méénúráítyúronéhj imyéénuhíjcyá
hvejtsópítyúnetu. 21Neebépeé:
—
Coratsíii, Betsáidaa, íjcyácoomícyu
múnáake! Muurá íñe méénúráítyúronéhj
o méénuhíjcyánée Tííroó, Tsidóoo,
íjcyácoomícyuvu o méénuca tsúúca
téijyúré técoomícyu múnaa íimítyú
hvéjtsóne
búwáávéiyóne. Aamée muurá
íatérééjahj vú iújcámeíñe bállííjyuri
ávúhcúiyá teene hvéjtsóné uubálle.
22Áánéllii muurá ditye cúbáhrámeíñé
ehnííñevu cúbáhrámeíimye diitye
Coratsíii, Betsáidaa, íjcyácoomícyú
múnaa muhdú m amúnaa ícyahíjcyáné
Píívyéébe nihñéétsihvúré diityémá
ímíbájchócoóca. 23Ahdu muurá téhdure
Capenaóo múnáake pajtyéiñe eene
múhdumé ‘mityáhmítyá’
tsíñáávehíjcyámeke.
htsútúúvéiyóne. Áánerá íllure
wágóóóveímyé cúújúwá panévu. Muurá
íñe méénúráítyuróné o méénuhíjcyánée
Tsodóóma múnáama éíjyuúvú o méénuca
íimítyú hvéjtsóne ímíjpyetéiyóme.
Aacáa muurá ícyoocápíi íjcyáíyocóómi.
24Aane muurá diitye Capenaóo múnaa
cúbáhráméií técoomí
múnaápe cúbáhrámeíñé ehnííñevu
Píívyéébe muhdú m amúnaa ícyahíjcyáné
ímibájchócoóca.
(Rc. 10.21-22)
25Téijyúu Cááníma íllu íhjyúvaábe:
—Ayúju Táácááni Píívyéébeéj, ,
, íjcyane páné aabájaabéré u
íjcyaábej, uke téhdújtsoobéré ó duurúvá
bóhówátsohíjcyáné hallúvu. Áánetu
tehdújuco tsá waajácu múnaa iíjcyane
tsúcunúmeíhíjcyámedívú u bóhówájtsotú
teéne. 26Ahdícyane ihdyu, Lli, óvíi ehdu
teene muhdú u ímillédu.
27Ehdúu Cááníma iíhjyúvátsihdyu
neébe:
—Muuráhjáa ihdyu Llihíyó oke picyóó
tajtyééveri m amúnáake iwáájácútso
muhdú diityédítyú jtsámeíñe. Tsá
muurá múha wáájácutú dííbyé Hajchi o
íjcyáábé jtsaméi. Apáábyéré diibye
11

26. 26
Llihíyó waajácú muhdú o íjcyane. Áhdure
idyé apáábyéré ó waajácú muhdú dibye
íjcyane. Áhdure teene tsaatédívú o
bóhówajtsóméré waajácúhi. 28Ahdícyane
cáhawáá ookéréjuco méuráávyé dátsó
múhdurá ámuha meícyahíjcyánetu
ámúhakye o állíjchútsoki. 29Muurá íñe
dátsó tsa buwáré o íjcyaabe ámúhakye o
úwaabóné tsáma mewáájáne tehdu
méíjcyaco. Áijyu ihdyu né imíjyaú
ámuha méíjcyaáhi. 30Tsáháturo tene
hnáhootú ehdu ámúhakye o nééne
ámuha meúráávyéiyóne. Ehdúu neebe
Jetsóo.
(Mc. 2.23-28; Rc. 6.1-5)
12
1
maájyabáávaténéllii bajtsóháñetu
meújcúne mémajchóhi. 2Aanée
paritséómú téne néé dííbyeke:
—¿Aca veekí eene aatye dímamyémú
meméénúítyuróne?
3Árónáacáa Jetsóó néé diityéke:
—¿Aca tsá ámuha meéévehíjcyatú
tsáijyúu iájyabáávaténéllii íñahbéjtema
téhdure Dabíiúvú méénune Píívyéébé
? 4Muuráhjáa
duurúvájá pañévú iúcáávéne
tééjá pañévú pícyámeíhijcyáné
apáámyéré llúúvájte máchohíjcyánetu
majchóme. 5Áhdure ¿aca tsá ámuha
meéévehíjcyatú Moitséeúvúu téhaam túré
cáátunúné duurúvájá pañé wákimyéi
múnaa llúúvájte wáyeéévéjcooj j
íjcyaróné wáyééévéítyuróne? Aane
ímityúné íjcyatúne. 6Aanéj awáá muurá
teene duurúvaja ávyejúúllémeíñé
ehnííñevu táavyéju. 7Muurá Píívyéébé
: “Ó imíllé
ámuha pamévamáyé me daatsólléjcatsíñe.
Tsá o ímílletú apááñéré oke ámuha
iyámeke mecóvájtsóneri
me cúvehíjcyáne.” Aane muurá ámuha
ímí mewáájácuca tsá menéétsóítyuró
ímityúné méénútúrómedívu. 8Muurá íñe
M amúnáájpidívúu o ípívyéévéébéllii
. Ehdúu
Jetsóó néé paritséómuke.
(Mc. 3.1-6; Rc. 6.6-11)
9Átsihdyúu dííbyema muha méúcaavé
. 10Áájá
pañée tsaapi tsánejcúehójts
múhdurá néébeé. Áánáacáa tsaate
tétsihyi íjcyame Jetsóodívú iñéétsóro néé
dííbyeke:
—
wáyeéévejcóój tsaate chémémeke
mebóh tsóiyóne?
11Áánélliihyée neebe diityéke:
—¿Aca wáyeéévejcóój ámúha jééú
obééjá wáhyéjú pañévú áákityéébeke tsá
ámuha meíjchívyétsóítyuróne? Muurá
ámuha méijchívyétsóiyáhi. 12¡Aanéj
awáá muurá diibye obééjá wájyúmeíñé
ehnííñevu m amúnaa wajyúmeíhi! Aane
muurá tsá muhdú tene néétu
wáyeéévejcóój
meméénune.
13Ehdúu diityéké iñétsihdyu neebe
dííbyeke:
—Muúbej, cána ííllevu cujúúvé
díhyóts j.
Ahdújucóo dibye cújúúvénemáyé
. 14Átsihdyúu
paritséómú ipyéénemáhjáa pítyácójcatsí
j vétsoíñe.
15Aanée iwáájácúne péjúcoóbe.
Áábekée mítyane m amúnaa
bóh tsoóbe. 16Áánemáa diityéké
bóíjcyuube ditye muucá iúúbállétuki.
11 12

27. 27
17Ehdúu diityéké bóíjcyuube Píívyéébé
ihjyú uubálle múnáajpíhjyáa Itsaíá
dííbyedítyú íllu néhdújuco:
18 Áánu ímí táwákimyéí méénuhíjcyaá
téénevu o pícyoóbe. Áábeke o
wájyúnéllii ó imíjyúú dííbyedi.
Áánéllii Táapííchó dííbyé pañévú ó
pámeekéré m amúnáake iúúbálle
muhdú tá jtsaméí íjcyane. 19Aabe
tsá ‘mityáhmítyá’ íhjyúváityú
m amúnáama. 20Áhdure tsá
. Áhdure
htsútúnetu cahcújtsótú pañe
cáhcújtsórómedítyú tsá dibye
‘óvíjyacóóme’ nééityúne. Ehdu
páneere ímíjpyetétsóiibye
iávyéjuutéijyu. 21Áábedívú pamévá
m amúnaáré cáts pááveéhi.
Ehdúhjáa Píívyéébé ihjyú uubálle
múnáajpi Itsaíá Jetsóodítyú nééhií.
(Mc. 3.20-30; Rc. 11.14-23; 12.10)
22Áábe éllevúu tsáápiikye tsivámé
naavéné ípañe íjcyáábeke. Aabée
íhjyúvátuube íjcyaabe idyé tsá
hállúvatúne. Áábekée Jetsóó
ímíjpyetétsoobe tsúúca ihjyúváhi.
Áhdurée hállúvájúcoóbe. 23Ááneríi
tétsihyi íjcyame iúllévenúne néjcatsíhi:
—¿Aca tsá diibyéjuco áánu Dabíiúvúj
tsááiíbye?
24Ehdúu tsaate nééne paritséómú
illéébóne néjcatsíhi:
—Aadi muurá naavémuke
waagóohíjcyá m amúnáá pañétú diitye
naavémú avyéjuube Betsebóó
p áábóneríye.
25Aanéhjáa Jetsóó iwáájácúne nééhií:
—Muurá tsáné avyéjujte tsaj jtóré
jtsámeítyúmé ímityúné idyár véjcatsíñe
ílluréjuco hvejtsóné íavyéju. Áhdure
tsája múnaa ímityúné idyár véjcatsíñe
ílluréjuco wáchájánújcatsíñe. 26Ahdu
nééne ¿aca muhdú vane Naavéné
ihyájkíyé íjcyáábeke tsíjpiikye
waagóóiyáhi? Muurá tehdu imyéénuca
ílluréjuco dibye íavyéjú újóvéjtsóiyóne.
27Aane muurá ámuha menéé Betsebóó
wáágóohíjcyáne. Áánetúhaca ¿múúbé
diitye naavémuke? Áyu cána oke menej.
Tsá muurá ámuha menééítyuró Betsebóó
. Íllure
ámuha mémujtá ehdu óhdityu
meíhjyúváneri. 28Muurá ihdyu Píívyéébé
Apííchó oke p áábóneri ó waagóohíjcyá
naavémuke tsaaté pañétú téénetu ámuha
mewáájácúro tsúúca dííbyé avyéjú
.
29Tsá muurá tsáápi éhné dííbyé já
pañétú múha tsájtyéítyuró dííbyeke
tétsihdyu bóáyotúmére. Muurá ihdyu
dííbyeke tujkénú ibóáyoca botsíi
tsajtyéiyómé dííbye éhne. Árónáa
tsáháubá muurá dibye ihñe múhdivú
hvéjtsóítyuróne. Ahdu vane tsá
Naavéné oke p áábóítyuró dííbye
hájkímuke o wáámíuki.
30 aabóné ímílletúmé
táwákimyéí íllure imíllé óhdivu
ityútávajtsóne. Aame tahñéjté íjcyáíyómeke
íllure óhdityu mútátsohíjcyáhi.
31-32Muurá panéváré ímityúné m amúnaa
méénuhíjcyáronéhj Píívyéébe ábáj veé
diityédí dáátsóvénema. Áhdure íñe
M amúnáájpidívúu o ípívyéévéébedítyú
ímityúné íhjyúvárómedi dáátsóvéiíbye.
Áánetu ihdyu dííbyé Apííchotu ímityúné
íhjyúvahíjcyámedi tsá dibye múijyú
dáátsóvéityúne.
(Rc. 6.43-45)
33Muurá bajtsóháñetu
neeváhi. Áánetu átéréehe tsá ímí
12

28. 28
néévatúne. Áánetúré méwaajácú keehé
. 34Ahdu vane
¿ va ámuha ímí méihjyúváiyá
ííñimyémúeméjtéré ámuha meíjcyame?
Muurá ímityúné búwá pañe
íjcyámedítyú téénere ijchívyéhi. 35Muurá
jtsaméí
ípañe íjcyanéjuco. Áánetu ímítyuube
ímityúnéré ihjyúvá ímítyúné jtsaméí
ípañe íjcyanéjuco. 36Aane muurá
pámeere m amúnaa úúbálleé Píívyéébeke
muhdú iíhjyúvahíjcyanéhj dibye páneere
muhdú ditye ícyahíjcyáné diityémá
ímíbájchócoóca. 37Muurá tsáápiitsámá
ímíbájchóiibye muhdú ditye
íhjyúvahíjcyádújuco.
íjcyáityúne. Áánetu ímityúné
íhjyúvahíjcyámé cúbáhráméiíhi. Ehdúu
Jetsóó néé paritséómuke.
M
(Mc. 8.12; Rc. 11.29-32)
38Aamée tsiiñe taúhbájú uwáábojtémá
Jetsóo éllevu itsááne néé dííbyeke:
—Uwááboóbej, cána bo
méénúráítyuróné meenu muha
maájtyúm ne menéé
Críjto Pájtyetétsoobe u íjcyane.
39Áánélliihyée neébe:
—¿ veekí ámuha méimíllé teene o
méénune ámuha mecáhcújtsokíj vari?
Óvíi ihdyu Píívyéébé ihjyú uubálle
múnáajpíi Jonáake pájtyedu nééne oke
pájtyénetu ámuha méwaajácú diibyéjuco
m amúnáake o pájtyetétsoobe o íjcyane.
40Muuráhjáa amóóbé pañe téhí déjúcori
ijcyaabe 3 cooj va. Ahdu muurá íñe
M amúnáájpidívúu o ípívyéévéébeke
ditye cúúuube ííñúj pañe 3 cooj vá o
íjcyátsihdyu tsiiñe ó bóh hi. 41Aane
muurá Níínibé cóómi múnaa ámúhadívú
néétsoó íñe ícyooca íjcyáné m amúnaa
ámuha mecáhcútsohíjcyátúmedívú
Píívyéébe m amúnaa muhdú ícyahíjcyáné
ímíbájchócoóca. Muuráhjáa técoomí
múnaa diibye Jonáaúvú úwaabóné
icyáhcújtsóne ímíbaavyé ímityúné
iícyahíjcyánetu. Áánáa dííbyeúvú
ehnííñevu o íjcyaabe ámúhakye o
úwááboróné ¿ veekí tsá ámuha oke
mecáhcútsohíjcyatúne? 42Áhdure
ámúhadívú néétsoóhi. Muuráhjáa
tsíhyullétú tsaalle Tsaromóó úwaabóné
illééboki. Aallée muurá ímí cáhcujtsóhi.
Áánáa dííbyeúvú ehnííñevu o íjcyaabe o
úwaabóné ¿ veekí tsá ámuha
mecáhcútsohíjcyatúne?
(Rc. 11.14-26)
43Muurá naavéné tsaaté pañétú
íjchívyeebe pehíjcyá iíjcyáitsíí néhcoobére.
Aabe iíjcyáíyotsíí iájtyúm túnéllii íllu
jtsámeíhi:
ó óómií ópée o íjchívyéébé pañévu.”
44Ahdújuco muurá óómiibye ájtyum váné
diibye ípyée iíjchívyéébeke imíwu
pevéébé éhne múu jaa llíjyahdu néébeke.
45Áánéllii múúne nahbévaabe tsijtye
7-meváké éhnííñevu ímítyúmeke diityémá
tsiiñe iúcááve dííbyé pañévu. Áábeke
muurá hdée cúbáhráné ehnííñevu
cúbáhraábe. Ehdu muurá ímityúmé
íjcyame dátsó cúbáhráméiíhi.
(Mc. 3.31-35; Rc. 8.19-21)
46Ehdúu Jetsóó íhjyúvánáa íñahbémú
ts juma dííbye éllevu tsááme wajts
tétsihvu áachívu. Aamée imíllé
iíhjyuváné dííbyema. 47Aanée tsaate
úúballé dííbyeke. Néémépeé:
—Áátye éhtsíhyi áachi díñahbémú
d ts juma íjcyamévá imíllé úúma
iíhjyuváne.
12

29. 29
48Árónáacáa neebe diityéke:
—¿Aca caatyé tááts juú, táñahbémuu,
táñaallémuu, íjcyame?
49Ehdúu iñétsihdyu múúhakye
úúbácyunúúbéré nééhií:
—Áánerá téhdure ámuha pámeere
wahárómú, táñahbémú, táñaallémú,
méijcyá íñe múhdumé tahñéjté ámuha
meíjcyame. 50
íjcyáábeke cáhcujtsómé dibye ímillédú
íjcyame ,
táñaallémú, wahárómu.
(Mc. 4.1-9; Rc. 8.4-8)
13
1Ehdúu Jetsóó diityéké nétsihdyu
muha dííbyema meíjcyájatu
mepéé únéú úniúvu. 2Átsihyíi muha
meíjcyánáa idyé mítyane m amúnaa
píhcyaavéjucóó dííbyedívu. Aamée
téhíwájú hallúrí íjcyánáa m né pañévú
úcááveébe. 3Aabée téém pañétú diityéké
mítyane panévatu iúwaabóné
. Téijyúu
tsaapi bájtsónetu úwááboobe íllu
úúballéhi:
—Tsaapíhjyáa íwajcyóhá tríígoúúhá
bájtsoobe íllure wávárajcóhi.
4
mú
méhdojéhi. 5Ááné tsiúhj hjáa
néwayúúné raahóvú dójcoúhj
cúíwuúré iiñé tétsii iiñu imíchi
íjcyátúnélliíhye. 6Áróhiibáj hjáa chemé
núhbá allóócori hállúháñeríyé
tébajkyéj íjcyánélliíhye. 7Ááné
tsiúhj
hallúvú tene wááménéneri ííñeróné
duhcúvatéhi. 8
. Aanéhjáa
imíwu píívyénetu tsáhiibáj neevá
mítyane. Ááné tsihííbáj hjáa llííñevúré
neeváhi. Ááné lliiñévuréjucóhjáa
tsíhiibáj néévane. 9Aane ihdyu óvíi
lléébome icyáhcújtsóne tehdu ijcyáhi.
(Mc. 4.10-12; Rc. 8.9-10)
10Ehdúu dibye néénéllii muha dííbyeke
menééhií:
—¿Aca veekí tsíeménetu ú
úúbállehíjcyá u úwaabóne?
11Áánélliihyée múúhakye neébe:
—Muurá ihdyu ehdu ó úwáábohíjcyá
Píívyéébe ámúhakye iwáájácútso muhdú
íavyéjú íjcyanévu. Áánetu oke
cáhcújtsótúmeke tsá dibye wáájácútsotú
téénevu eene ámúhakye iwáájácutsódu.
12Muurá
bóhówájtsóiibye éhnííñevu ditye
iwáájácuki. Áánetu teene ímíllétúmedívú
tsá dibye bóhówájcaáyóityúne. Tsáijyu
múu áyánéwu ditye wáájácuróné muurá
íllure dojtúcúiibye diityédítyu. 13Ehdu
néénéllii muurá o úwaabóné
. Muurá o
úwaabóné lléébójúcoorómé ícyahíjcyá
lléébótúmeúvúdu. Áhdure teene
ájtyúm júcoorómé ícyahíjcyá
ájtyúm túmeúvúdu. 14Ehdu ícyahíjcyámé
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpíi Itsaíá
íllu néhdújuco:
Uwáábó lléébójúcoorómé tsá
cáhcújtsóityúne. Áhdure
iájtyum júcooróné tsá ditye
wáájácúityúne. 15Dityé jtsaméí
ímí néétúnéllii tsá ditye ímíñeúvú
lléébohíjcyatúne. Aame ícyahíjcyá
wáájácúmeítyúmé éhne múúne
hállúvatúmé íjcyadu. Aaméj va
tehdu óhdi íjyácunúmekéj ó
ímíjpyetétsóiyáhi.
Ehdúu neebe Itsaía.
16Áánetu ihdyu ímí ámuha
tene nééiyóne. Áhdure muurá ámuha
maájtyum
íjcyane. Áánéllii ihdyu méimíjyúú
tééneri. 17Muuráhjáa éíjyuúvú íjcyame
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáama tsijtye
12 13

30. 30
Píívyéébeke úráávyehíjcyámé
imíllehíjcyará iájtyum né íñe ícyooca
tsúúca ámuha maájtyum ne. Árónáacáa
tsá téijyu diityédívú tene ajtyúm dú
néétune. Áhdurée imíllehíjcyarómé
illéébone íñe ícyooca ámúhakye o
úwáábohíjcyáné uwááboju. Árónáacáa
tsáhái téijyu tene bóhówáávetúne.
(Mc. 4.13-20; Rc. 8.11-15)
18Cáhawáá ímíñeúvú me jtsó bajtsó
nééiyóné o bóhówajtsóne. 19Muurá
íjcyáné uwááboju tsaate lléébójúcooróné
Naavéné diityédívú mútátsohíjcyáhi.
dójcoúhj coom mú méhdojéne.
20-21Áánetu teene illéébone tsúúca ímí
úraavyéjúcoorómé páhduváré nééné
mávaríjchojúúné íjcyanéhj
iáábucújúcóótúnetu ílluréjuco teene
hvejtsóne. Aane nééiyóné eene
néwayúúnéhjáa íjcyátsihvu dójcoúhj
imíwu ííñeróné núhbá allóócori chémene.
Ehdu muurá patyéhijcyáné ímí
cáhcújtsótúmema. 22Áánetu tsaate tsúúca
ímí tééné uwááboju llééborómé mítyane
j avyéjuríyé itsúúrámeíñéllii ténejcu
ábáj vehíjcyáhi. Aane nééiyóné eene
tsuhj pañévúhjáa dójcoúhj ííñeróné
íllure dúhcúvaténe. 23Áánetu ihdyu
ijcyámé tsaate teene illéébone
cáhcujtsómé ímí tehdújuco
úráávyehíjcyáme. Aame muurá eene
ííñedu. Áámedítyú ijcyámé tsaate
éhnííñevu ímí Píívyéébeke
úráávyehíjcyámé eenéhjáa teene
tríígóhiibáné imíwu píívyene mítyane
néévadu néémeé. Áánetu ijcyámé tsaate
úráávyehíjcyámé eenéhjáa llííñevúré
nééváhiibáj dú néémeé. Áámedítyúi
muurá ijcyámé tsaate diityé
llííñevúréjuco úraavyémé eenéhjáa
dú néémeé.
Ehdúu Jetsóó bóhówajtsó bajtsó
múnáájpidítyú íjcyáné uwááboju.
24Téhdurée tsiiñe úwááboobe tsaapi
. Neebépeé:
—Muurá Píívyéébé avyéjú tsaapíhjyáa
. 25Dibyéhjáa
ibájtsójéne óómíñe déjuvu tsaapi
dííbyeke múnáátsohíjcyaabe bájtsojé
.
26Aanéhjáa keemévé teene
ikyéémévéne nééváné tujkéveríye.
27Aanéhjáa diibye tépallí aabájáábé úníu
múnaa iúújéjéne néé dííbyeke:
—Ávyéjuúbej, ááneráhjáa
?
28Áánélliihyéhjáa neébe:
—Tsaapíubá oke múnáátsohíjcyaabe
ehdu meenúhi. Áánélliihyéhjáa nééme
dííbyeke:
—Cána muha mewáámíuki. ¿Mityá óvíi
ijcyánej? 29Ehdúhjáa ditye néénéllii
neébe:
—Tsáhaá. Muurá ámuha teene
metábáhcyóhajchíí bajtsóháñé ámuha
métútávájtsoóhi. 30Áánéllii ihdyu
óvíjyucói me hvéjtsoíñé tsanéécú
ikyééméveki. Tsanééréi teene
néévá maááh vétsócooca ámúhakye ó neé
ámuha metábahcyóné pájtsuuhój
mechíjchu mecóvájtsoki. Áánetu ihdyu
vétsóne ímíñeúvú
mépícyoóhi. Ehdúu Jetsóó úwaabó tsaapi
.
(Mc. 4.30-32; Rc. 13.18-19)
31Áhdurée tsiiñe úwááboobe
‘mojtáátsa’ némeíñé uméhetu. Neebépeé:
13

31. 31
—Téhdure idyé muurá Píívyéébé
avyéjú éhne múúne ‘mojtáátsa’ némeíñé
neeváúwu tsaapi bájtsone né imíjyaú
ávyétá mityáhé kéémevédu. 32Muurá
panévá neváúúné lliiñévúré
íjcyáróúwúutu ííñehe keemévé panévá
bajtsóhééné ehnííñevu bájú uméhedúhe.
Ááhé pañévú muurá wahpéjté ijcyóváhi.
Ehdúu Jetsóó úwaabó mojtáátsáhetu.
(Rc. 13.20-21)
33Téhdurée pááá ooríchotu úwááboobe
nééhií:
—Muurá tsáápille haríínállíjyutu pááa
imyéénúcooca áyánéwu tééné ooríchotu
pícyooróné páneeréjuco óórichódú idyé
teene Píívyéébé avyéju.
(Mc. 4.33-34)
34
iúúbállénej tééveri úwáábohíjcyá
m
íuwááboju nééiyóne. Tsáháa dibye
pevénéré úwáábohíjcyatúne. 35Ehdúu
úwáábohíjcyaabe Píívyéébé ihjyú uubálle
múnáajpíhjyáa íllu néhdújuco:
tééveri ó waajácútsoó táuwááboju
. Muurá ó
páneere Píívyéébe
ípívyéjtsóijyújuco íjcyáronéhj
.
Ehdúhjáa Píívyéébé ihjyú uubálle
múnáajpi néhdújuco Jetsóó
.
36Átsihdyúu ílluréjuco m amúnáake
.
Áhullévúu muha dííbyeke menééhií:
—Áyu cána múúhadívú bóhowájtsó
. 37Áánélliihyée
múúhakye neébe:
—Eene
M amúnáájpidívúu o ípívyééveébe.
38
m amúnaa íjcyane’ nééiyóne. Muurá eene
nééiyóne.
icyánéjcuríyé íjcyáné m amúnaa íjcyane’
nééiyóne. 39Áánetu eene tépallí
bájtsoobe muurá páñetu diibye Naavéne.
n jkévaíñé’ nééiyóné eene bajtsóháñé
ááh vétsómeíñe. Áánetu diitye eene
bajtsóháñé ááh
íjcyane’ nééiyóne. 40Muurá éhne múúne
mecóvajtsódú pajtyéiñe diitye Naavéné
icyánéjcúejtéma. Aame wágóóóveé
m amúnaa ícyahíjcyáné diityémá
n jkévácoóca. 41Muurá
M amúnáájpidívúu o ípívyééveebe ó
íhdyúétsihvu ipíhjyúcu diitye ímítyúmeke
táavyéjúejtéké ímítyúnejcúvú
búwátsohíjcyámeke. 42Áameke cúújúwá
pañévú ditye wájojcómé tééwá pañe
íjcyame íhwáñeene hdóne taá
cúbáhrámeíñeri. 43Áánetu ihdyu
Píívyéébe ímillédú ícyahíjcyámé dííbyé
avyéjú pañe íjcyame cádiúcúnuú éhne
múúne nuhba cóój ejpi ájchúcunúdu.
Aane ihdyu óvíi ámúhadítyú lléébome
icyáhcújtsóne tehdu ijcyáhi.
44Téhdure idyé Píívyéébé avyéjú ílluú:
—Tsaapíi tsátsii ííñúj pañe ávyétá
mityáné wájyúmeíñé tsíeméné iájtyum né
tétsihvúré hvéjtsoíñúhi. Ááneríi
iímíjyúúvéne páneere ítsíeméné
13

32. 32
iñáhj hénúne ds
áhdoobe iiyéjuco téénema iíjcyaki.
45Téhdure muurá Píívyéébé avyéjú
éhne múúne tsaapi náhj he múnáajpi
imíwu nééné newáyúúné mítyane
áhdótsámeíúhj néhcohíjcyádu. 46Aabe
muurá tsau iájtyúm cooca páneere
ítsíeméné iñáhj hénúne ds
ahdóhi.
Ts
47Téhdure Píívyéébé avyéjú éhne
múúne ts núúri amómeke meújcudu.
48Muurá múúne ts nú múnaa
núúmeke técoohóríyé téhí úniúvú
itsájtyéne pihcyú . Áánetu
doorátujtéké ílluréjuco ditye wámiúúne.
49Ehdu muurá pajtyéiñe m amúnáama
jkévátsócoóca.
. 50Áámeke
cúújúwá pañévú ditye wájojcómé tééwá
pañe íjcyame íhwáñeene hdóne taá
cúbáhrámeíñeri.
51Ehdúu Jetsóó iúwáábóné n jcáutu néé
múúhakye:
—¿A ícyooca ámuha mélleebójucóó
?
Áánélliihyée muha menéé:
—Éée Ávyéjuúbej, ímí muha mélleebó
.
52Áánélliihyée neebe múúhakye:
—Muuráhjáa tujkénúene Píívyéébé
taúhbaju úwáábohíjcyámema ícyooca
tsúúca ijcyáné míñéécu uwáábó
hdéénema béhne Píívyéébé avyéjutu
íjcyane. Aane muurá teene hdéene
Píívyéébé waajácúháám pañe ijcyáhi.
Áánetu íñe béhne ámúhadívú ó
bóhówátsohíjcyáhi.
(Mc. 6.1-6; Rc. 4.16-30)
53
iúúbállénej tééveri iúwaabóné n jkevádú
muha mepéé tétsihdyu. 54Aamée muha
méúújeté Natsaréevu dibyée
píívyécoomívu. Áijyúu idyé
úwaabójúcoobe tétsíi múnáake
pihcyáávéjá pañévu. Áábedíi iúllévenúne
néjcatsímye:
—¿Aca kiátú aabye iújcúné waajácuri
panéváré méénúráítyúronéhj
méénuhíjcyáhi? 55¿Aca tsá éhne aabye
úméhewááné wákimyéi múnáájpí hajchi
íjcyatúne?
íjcyatúne? Muurá dííbyé nahbémú
Jacóóboo, Jotséee, Tsimóoo, Jóódaá,
éhdume. 56Áhdure muurá íñaallémú
íchihyi. Aabéj muhdú ¿kiátú waajácú
?
57Ehdúhjáa dííbyedítyú iñééne tsá ditye
cáhcútsohíjcyatú dibye diityéké
úwáábohíjcyaróne. Áámekée neébe:
—Tsijtye muurá ihdyu avyéjuullé
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáájpiíkye.
Áánetu ihyájkímú íjcyarómé tsá
ávyejúúlletú dííbyeke.
58Ehdúu dííbyeke ditye
cáhcútsohíjcyátúnéllii tsá éhnííñevu
dibye méénújúcootú méénúráítyúronéhj
tétsihvu.
(Mc. 6.14-29; Rc. 9.7-9)
14
1Aanéhjáa dííbyedítyú tsaate
úúballé Gariréá iiñúj avyéjuube
Heróódeke. 2Áánélliihyéhjáa neebe íúníu
múnáake:
—Tsáijyu múúne tsojtsó múnáajpi Jóáa
tsiiñe boh hií. Téénéllii muurá eene
piivyéteebe méénúráítyúronéhj
imyéénune.
3Diibyée muurá Heróódé nééjuri
ds j vetsómé Jóáákeé. Muuráhjáa
13 14

33. 33
dííbyedívú iékéévétsóne úwááñéhiyi
ichíjchútsóóbedívú cuvéhoojánútsoóbe.
Ehdúhjáa méénuube íñahbe Perípé taaba
Herodíá dííbyemáyéjuco íjcyalle nééjuri.
4Diibyéhjáa Heróódeke íllu nehíjcyaabe
Jóáa íñáhbé táábama dibye íjcyánetu:
—Tsá muurá tene ímityú díñáhbé
táábake u táábaváne.
5Ehdúhjáa dibye néhíjcyáné hallútú
j vetsóné
dííbyeke. Árónáacáhjáa nuhnéveebe
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi dibye
íjcyane iwáájácúne m amúnaa dííbyeke
ávyejúúllehíjcyánélliíhye. 6Áijyúhjáa
úújeténéllii diibye Heróódé
wáñehj vatéhi. Ááné pañéhjáa ds dúelle
Herodíá ajyúwá wahts pámeere úúbámyé
. Aanéhjáa dííbyeke ávyéta ímí
pájtyéneri ímíjyúúveebe mítyane.
7
dííbyeke táúmeíñevu iájcuíñé
állítyuubére. 8
úwaabódújuco dille nééne dííbyeke:
—Ó imíllé oke u ájcune tsojtsó
.
9Ehdúhjáa dille nééne kímóhcó
dííbyeke pajtyéráhi. Árónáacáhjáa
iállíityúné dibye nééne pámeere dííbyé
uubámyé lléébójúcóónéllii tehdu
méénuúbe. 10Aabéhjáa tsúúca tsaatéké
wallóó diibye Jóáa cúvéhóójari
íjcyáábeke ditye ikípíyuúcuté íhñíwau.
11Ahdújucóhjáa pééme ikípíyuúcújeu
. Ááuvúhjáa ajcúmé diille
báds jcájake. Ááuvúhjáa ájculle ts juke.
12Áánélliihyéhjáa dííbyeúvú mamyémú
cuuúhi. Átsihdyúhjáa Jetsóo éllevu
ipyééne úúballémé ehdu Jóááke tene
pájtyene.
(Mc. 6.30-44; Rc. 9.10-17; Ja. 6.1-14)
13Átsihdyúu muha mepéé m neri
tsíhyullévú múha íjcyátúhullévú
múúhaye meíjcyároki. Árónáacáhjáa
tsúúca m amúnaa waajácújucóó kiávú
muha mepééneé. Áhullévújucóhjáa ditye
péécunúné íjchityu pacóómivá múnaáre.
14Aanée téhullévú muha meúújeténáa
m
tétsihyíjyuco m amúnáácóbaúvú íjcyane.
Áámedíi dáátsóvéne bóh tsoobe
.
15Áijyúu tsúúca cúvéhréjuco tene
néénéllii muha menéé dííbyeke:
—Tsúúca cúvéhréjuco teene múubárá
íjcyátútsihyi meíjcyánáaáca. Ílluréjuco
múnáadítyú tsíeméné iújcune ditye
imájchoki. Muurá tsá imájchoma ditye
íjcyatúne.
16Áánélliihyée neebe múúhakye:
— véémekéami ó wálloóij. Ámuháyé
bo mémajchótsoj.
17Áánélliihyée muha menéé dííbyeke:
—Árónáa méhdi tsáhojts hováré
páahóónema míítyétsiye amóóbemútsi.
18Áánélliihyée neebe múúhakye:
—Áyu cána metsívaj.
19Ehdúu múúhakye iñééne diityéké
neebe ditye iáhcúbaki. Átsihdyúu teene
páahóóné amóóbemútsima iékéévéne
téhdújtsoobe Píívyéébeke cáámevu
icyárúúvénema. Áánemáa teene
idyóhdáh nunévú múúhakye dibye ájcune
muha méwajtú pámeekére. 20Aanée
muha memájchónetu pámeere méoovéhi.
Áánetúu coéváné 12-rujtsívá úvérujtsíñe
wáhpe. 21Aamée eene diityémá muha
memájchome wajpíímúré
5,000-meváubáhjáa walléémuháñema
.
(Mc. 6.45-52; Ja. 6.16-21)
22Ááné boonétúu Jetsóó múúhakye néé
neri mepájtye
tsíñejcúeúvú dibyéi m amúnáake
pítyájcóné hajchóta. 23Aabéhjáa diityéké
14

34. 34
ipítyájcótsihdyu péé iiye múha
íjcyátúhullévú cáméhbaúvú Píívyéébema
iíhjyúvaki. Aabéhjáa ííjyunú téhullévu.
24Áánáacáa muha tsúúca p nééuríjyuco
. 25Aaméikyée
muha mepéépíñáa cóój pañévú
diibyéhjáa Jetsóó tsájucóó múúhá
tujkévetu nújpácyó hallúrí úlleebére.
26Áábekée muha maájtyúm ne
meíllityéne menéjcatsíhi:
—¡Áyúúj, naavénécobáubá bo eene
aabye tsáá métujkévetuj!
27Árónáacáa neebe múúhakye:
—¡Méíllityédíñe, oóre!
28Áánélliihyée Péédoro néé dííbyeke:
—Ávyéjuúbej, áyu cána
diibyéjuco u íjcyáhajchíí o péé diéllevu
ehdu nújpácyó hallúri.
29Áánélliihyée neébe:
—Cáhawáá dichaj.
Ahdújucóo Péédoro m netu
níítyeíñúné nújpácyó hallúrí úlleebéré
dííbye éllevu. 30Árónáacáa kííjyeba
dibye búuuvéne. Aabée dííbyedi
wáníjcyámeííbyé nééhií:
—¡Ávyéjuúbej, oke ihdyu pájtyetétso!
31
neébe:
—¿Aca veekí tsá oke ímí u
cáhcújtsotúne?
32Aamútsíi m né pañévú úcáávénáa
tsúúca kííjyeba hvetéhi. 33Áijyúu
pámeere téém pañe muha meíjcyame
Jetsóó lliiñévú mem hmóúbáne menééhií:
—
Hajchi uú.
(Mc. 6.53-56)
34Ehdúu muha úneu mepájtyeme
. 35Aanée
tétsíi múnaa Jetsóoke iwáájácúne úúballé
. Aamée
ibóh tsoki. 36Aamée dííbyeke néé
íwajyámúubávúré dibye idyómájcótso
ibóh ki. Ahdújucóo
íwajyámutu dómajcóméjuco
.
(Mc. 7.1-23)
15
1Áhdurée tsáijyu Jerotsaréetu
paritséómuma taúhbájú
uwáábojte Jetsóo éllevu itsááne néé
dííbyeke:
—¿Aca veekí dímamyémú tsá
úwáábohíjcyádu?
2Tsá muurá ditye nítyámeíhíjcyatú
múúne meímíbájchómeíñé meméénune.
3Áánélliihyée neebe diityéke:
—Árónáa muurá téhdure Píívyéébé
taúhbaju nééne tsá ámuha
melléébohíjcyatú ámuháyé
meípívyéjtsóné uwááboju ámuha
meúráávyehíjcyánélliíhye. 4Muurá dííbyé
taúhbaju nééhií: “Ámúháj caanímuke
múu iwájyúne avyéjuulléhi. Áánetu íllure
cáánímuke tútávátsohíjcyámé ihdyu óvi
ds .” 5Ehdu muurá tene néérónáa
ámuha tsíñejcúvúré méúwáábohíjcyáhi.
Muurá ámuha ménehíjcyá tsaapívá
aabóné iímíllétúhajchíí
nééiyóne: “Tsá o píívyetétú ámúhtsikye o
p aabóne. Muurá ámúhtsikye o
p áábóiyódú vane Píívyéébekéréjuco o
cuvéne.” 6Aanévá ehdu íhjyúváróóbé
p áábótúrónáaáca. Ehdu muurá ámuha
méúwáábohíjcyáhi. Aame muurá ámuha
Píívyéébé taúhbaju íllure
méwaagóohíjcyá ámuháyé
meípívyéjtsóné uwááboju ámuha
meúráávyehíjcyánélliíhye.
7
14 15

35. 35
bañú múnaa ámuha meíjcyame.
Muuráhjáa
uubálle múnáajpi Itsaíá ámúhadítyú
nééneé:
8 Íjtye oke ávyéjútsohíjcyará
hállúéjuríye. Tsá ávyeta búuri oke
ditye ávyéjútsohíjcyatúne. 9Íllure
iállíñe oke duurúvahíjcyáme. Aame
iiye iípívyéjtsóné uwáábojúúné
úráávyehíjcyá pánehj dú
tátyaúhbajúúné iúráávyeúvúdu.
10Ehdúu iñétsihdyu Jetsóó tsiiñe
pámeere tétsii íjcyámeke nééhií:
—
nééiyóné ámúhakye o nééiñe ámuha
mewáájácuki. 11Muurá panéváré
m amúnaa óóvene tsá diityéké
tútávájtsotúne. Muurá ihdyu diityé
búwá déjúcotúré ímítyúné jtsaméí
tsááne diityéké tútávajtsóhi.
12Ehdúu dibye néénéllii muha dííbyeke
menééhií:
—¿Aca ú waajácurá eene ehdu u nééne
aatye paritséómuke ávyéta tsáríyé
pájtyene?
13Áánélliihyée neebe múúhakye:
—
mebájtsótúné uméhé ííñehe
metábahjyúcúne méwaagóóhi. Ehdu
avyéjúejte íjcyatúmé ímítyú ícyahíjcyámé
wágóóóveéhi. 14Áeméjté íjcyámedi tsá
me cúvéítyuróne. Muurá éhne múúne
hállúvatúmé íjcyadu tsá ditye
wáájácúmeítyúne. Muurá tsahdúré
hállúvatúmé íjcyame tsátyéjcatsíyómé
tsaméhj juco áákityéiyóné wáhyéju
d váné pañévu. Ahdu muurá diítye.
Ehdúu Jetsóó nééhií.
15Átsihdyúu Péédoro néé dííbyeke:
—Áyu cána bo múúhadívú bóhowájtsó
.
16Áánélliihyée neébe:
—¿Aca ihdyu eene ámuha meíjcyarómé
?
17Muurá panéváré meóóvehíjcyanéhj
pevénéré méjpíítyu pajtyéhi. 18Áánetu
ihdyu m amúnáá búwá déjúcotúré
ímítyúné jtsaméí tsááne diityéké
tútávajtsóhi. 19Muurá diityé búwá
déjúcotu ichívyehíjcyáné panéváré
ímítyúné jtsaméí ílluúne: Ditye
ds j , ditye
,
, ditye
, ditye tsíjtyedi néhní
. 20
diityéké tútávajtsóhi. Tsá eene Píívyéébé
níjtyámeítyúmé májchone diityéké
tútávájtsotúne. Ehdúu Jetsóó néé
múúhakye.
(Mc. 7.24-30)
21Átsihdyúu muha mepéé Tííroó,
Tsidóoo, .
22Átsihyíhjyáa íjcyalle Canáa múnáalle
Jetsóo éllevu tsáá íllu wáníjcyámeíllére:
—Ávyéjuúbej, Dabíiúvúj
, óhdi ihdyu
d daatsóve. Ájyúwa naavéné ípañe
cúbáhrámeíhi.
23
néétu díílleke. Áánélliihyée muha
dííbyeke menééhií:
— . Íjyévé
medéjutu wáníjcyámeílléré tsááhií.
24Áánélliihyée neébe:
—Tsáháa tsíjtye múnaa jodíómú
íjcyátúmeke o p áábo o tsáátune.
Muuráhjáa ihdyu Píívyéébe oke wallóó
ijraéémuke o p áábo éhne múúne
obééjámú mújtadu néémeke.
25Ehdúu Jetsóó néérónáa
dátsójkímyeílléré dííbyé lliiñévú
móúúvéne nééhií:
—¡Ávyéjuúbej, árónáa óvíjyuco ihdyu
!
15

36. 36
26Árónáacáa neébe:
—Tsá muurá tsaapi ts medítyú
majcho idyójtúcúne oohímyekéréjuco
téénevu ájcúítyuróne.
27Árónáacáa neélle:
—Ihdyúhde tehdújúcoóro, Avyéjuúbej.
Árónáa muurá múúne oohímyé íjcyarómé
majchó íaabájajte májchónetu
.
28Áánélliihyée neebe díílleke:
— , muulle, u
cáhcujtsóhi. Ahdícyane ihdyu óvíi uke ó
p aabóhi.
Ehdúu Jetsóó díílleke nééné
tujkéveríhjyáa tsúúca dííllé ajyúwá
boh jucóóhií.
29Átsihdyúu muha tsiiñe Gariréá
unéuvu mepééme tétsihvu meúújeténáa
páhbaú hallúvú ácúúveébe. 30Áábedívúu
idyé mítyane m amúnaa píhcyaavémé
tsivácunú páhduváré nééneri
: ,
, ,
pevéviiúj , tsijtye
.
Áámécóbaúvukée bóh tsohíjcyaábe.
31Ááneríi m amúnaa ullévenúhijcyá
eenée íhjyúvahíjcyatúmé tsúúca
íhjyuvájúcóóneri, páviiúj
ímíjpyeténeri, úllehíjcyatúmée tsúúca
úlléjúcóóneri, hállúvatúmé
hálluvájúcóóneri. Áánemáa duurúvámé
muha mecáánívahíjcyaabe Píívyéébeke.
(Mc. 8.1-10)
32Ááné boonétúu Jetsóó múúhakye
nééhií:
—Mítyane ó dáátsové íjtye tsúúca
pápihchúúj cooj vájuco mééma
íjcyámedívú imájchó óúúvéneri. Aane tsá
o ímílletú májchótúmeke o wállóóiyóne.
Tsáijyu múu juuvávyúré chéméiyómé
ájyáháñeri.
33Áánélliihyée muha menéé dííbyeke:
—Árónáa ¿kiátú meújcúnetu
mémájchótsóiyá áyámekéj va múubárá
íjcyátútsihyi meíjcyame?
34Áánélliihyée múúhakye neébe:
—¿Aca múhduná méhdi majcho?
Áánélliihyée muha menééhií:
—Ijcyáné 7-hova páahóónema
áyánéwu amóme.
35Áánélliihyée neebe ditye iáhcúbaki.
36Áánemáa teene páahóónema amómeke
iékéévéne téhdújtsoobe Píívyéébeke.
Átsihdyúu idyóhdáh nunévú múúhakye
ájcuube muha mewájtu diityéke. 37Áánée
imájchóne pámeere tsaímíyé óóvénetu
coéváné 7-rujtsíva. 38Áánée diitye
májchome wajpíímúré
4,000-meváubáhjáa walléémuháñema
. 39Ehdúu
imájchótsóné boonétú botsíi wálloobe
diityéke. Átsihdyúu muha m neri mepéé
Máádará cóómí ijcyáhullévu.
(Mc. 8.11-13; Rc. 12.54-56)
16
1Áijyúu paritséómuma
tsadotséómú tsáá Jetsóo éllevu.
Áamée dííbyeke imújtátsóro néé
íévéhoowávú méénúráítyuróné dibye
imyéénuki.
2Árónáacáa neebe diityéke:
—
ímí nééiñe. 3
ímítyuj cóój íjcyaíñe. Ehdu muurá
ámuha
muhdú néijyu muhd .
Árome ¿ veekí tsá ámuha mewáájácutú
okée iwálloone tsúúca ámúhakye
imyéénúneri úúballéjúcohíjcyaróne?
15 16

37. 37
4Aame ámuha ¿ veekí
méimíllé méénúráítyuróné o méénune
téénetu oke ámuha mecáhcújtsokíj vari?
Óvíi ihdyu Píívyéébé ihjyú uubálle
múnáajpíi Jonáake pájtyedu nééne oke
pájtyénetu ámuha méwaajácú
diibyéjuco o íjcyane. Ehdúu Jetsóó
diityéké nééné boone muha diityédítyú
mepéé tsiéllevúréjuco.
(Mc. 8.14-21)
5Aamée únéú tsiñéjcuvu muha
meúújetétsihvu mé tsaavé múúha
.
6Áánáacáa Jetsóó múúhakye nééhií:
— . Mé cúvedí
paritséómuma tsadotséómu éhné pááá
ooríchori.
7Ehdúu múúhakye dibye néénéllii
muha ménéjcatsíhi:
—Méubáhjané médóviyíjcyó
páááhóubáré metsívátúnéllii ehdu meke
neébe.
8Ehdúu muha me jtsámeíñé iwáájácúne
neebe múúhakye:
—¿ veekí ámuha apááñeríyé
mé jtsámeí memájchó mééma
íjcyátúneri? Áánélliihyéha ihdyu tsá ímí
ámuha oke mecáhcújtsotúne. 9¿Muhdú
wáájacúpityúmé ámuúha? ¿A tsá ámuha
mewáájácutú éhnée 5-hovátúré
páahóónetu 5,000-meváké o
májchótsónetu pívárujtsívá pátyeevéne?
10Áhdure ¿aca tsá ámuha me tsáávetú
éhnée 4,000-meváké 7-hovátúré o
májchotsónetu múhdúrujtsívá cóeene
meújcune? 11Aane ¿muhdú vane tsá
ámuha mewáájácutú tsííñeríyé ámúhama
o íhjyúvaróné ámúhakye o nééneé:
“Mé cúvedí paritséómuma tsadotséómu
éhné pááá ooríchori?”
12Ehdúu dibye néénetu botsíi muha
méwájácuuvé
múúhakye néétune. Ihdyúhacáa
paritséómuma tsadotséómú uwáábó
múhdurá nééne múúhakye
mújtátsóíyónetu muha metéhmémeí
dibye múúhakye nééneé.
(Mc. 8.27-30; Rc. 9.18-21)
13Átsihdyúu muha ‘Tsetsaréa Pirípo’
meúújetétsihvu múúhakye neébe:
—¿Aca muubá o íjcyane m amúnaa
óhdityu nehíjcyá íñe M amúnáájpidívúu o
ípívyéévéébedítyu?
14Áánélliihyée muha menééhií:
—Tsaate nehíjcyá tsojtsó múnáajpi
. Áánetu
tsijtye nehíjcyá éíjyuúvúu ícyahíjcyámé
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáadítyú
Eríaa, Jeremíaa, íjcyámútsidítyú tsaapi u
íjcyane.
15Ehdúu muha menéénéllii múúhakye
neébe:
—¿Ácooca ámuha muubá o íjcyane
menééhií?
16Áánélliihyée Péédoro nééhií:
—Muurá uu Críjto m amúnáake u
pájtyetétsoobe .
17Áánélliihyée neébe:
—Tehdújuco, maímijyúhde tsáma uu
Tsimóó Jonáá hajchi u íjcyaábe. Óvíi
Píívyéébe uke p aabóhi. Tsá muurá
m amúnaa uke túkévéjtsóneri ehdu u
íhjyúvatúne.
íjcyaabe Llihíyóré uke túkévéjtsóneri
ehdu ú ihjyúváhi. 18Áábeke téhdure uke
o néé Péédoro dimyémé íjcyane
‘nééwayu’ nééiyóne.
wááótuúdú u néébe ú íjcyaá múhdumé
oke cáhcújtsómedítyú ímichi
ídyéjúcóejpi. Áánéllii muurá tahñéjté
méénúítyuróne. Muurá ds
tsiiñe bóh hi. 19Áhdure uke ó picyóó
dijtyééveri m amúnaa iwáájácu muhdú
16