Actualiteitencollege Academie voor Wetgeving 17 december 2013

1. Karin van Leeuwen
Actualiteitencollege Academie voor Wetgeving
17 december 2013
Sporen uit 1914
Een historisch perspectief op het debat over
grondwetsherziening, 1945-heden

2. Overzicht
I. Benadering: sporen van het verleden
II. Sporen toegelicht: 1914
III. Na 1945: grondwetsherziening in
uitgesleten sporen?
IV. Afsluiting: sporen in het actuele
grondwetsdebat
(Slideshare: HistoriKarin)

3. I. Benadering
Bouwstenen
 Onderzoeksproject:
staatscommissies voor
grondwetsherziening
1883-1983
 Proefschrift: debat
over de grondwet
1945-heden

4. I. Benadering
Bouwstenen
 Onderzoeksproject:
staatscommissies voor
grondwetsherziening
1883-1983
 Proefschrift: debat
over de grondwet
1945-heden

5. I. Benadering
Bouwstenen
 Onderzoeksproject:
staatscommissies voor
grondwetsherziening
1883-1983
 Proefschrift: debat
over de grondwet
1945-heden

6. I. Benadering
Bouwstenen
 Onderzoeksproject:
staatscommissies voor
grondwetsherziening
1883-1983
 Proefschrift: debat
over de grondwet
1945-heden

7. I. Benadering (2)
Bouwstenen
 Onderzoeksproject:
staatscommissies voor
grondwetsherziening
1883-1983
 Proefschrift: debat
over de grondwet
1945-heden
Uitkomsten
 Langlopende ‘sporen’
(tradities) in het denken
over de grondwet in
Nederland
 Helpen bij begrijpen
‘spoorvorming’
(padafhankelijkheid) bij
grondwetsherzieningen

8. II. Sporen toegelicht: het debat van 1914


Kritiek op doctrinaire interpretatie van
‘Thorbeckeaanse’ 19e eeuw
 praktische hindernissen
 democratie en rechtsbewustzijn
Oplossingen:
 afschaffing bijzondere status grondwet
 nieuwe, ‘Struyckeaanse’ interpretatiemethode:
grondwet als ‘leidraad’ of ‘grondvorm’

9. II. Sporen toegelicht: het debat van 1914 (2)


1914 als breukvlak ‘Thorbecke’ en ‘Struycken’
in totaal: 3 sporen in het denken over de grondwet:
 Thorbecke
 Struycken
 Proeve

10. Functie →
Traditie ↓
Staatsregeling
Politiek-stabiliserend
Waarborg
Juridisch-normatief
Bron identiteit
Symbolisch-inspirerend
Thorbecke
(zwaartepunt:
19e eeuw)
Grondwet als
strijddocument
‘Beginsel van orde’,
grote waarde aan
geschreven recht
‘Nationale kracht’, bron
van actief burgerschap
Meer richtsnoer dan
keurslijf, ruimte voor
democratie
Meer richtsnoer dan
keurslijf, ruimte voor
democratie
Grondwet als
monument
Alleen hoofdregels,
flexibiliteit als
uitgangspunt!
Grondwet als
rechtencatalogus
Schrappen ‘overtollige
ballast’, alleen
rechtsregels
Struycken
(zwaartepunt:
1900-1960)
Proeve
(zwaartepunt:
1960-nu)

11. III. Na 1945: grondwetsherziening in
sporen?


Sporen van Struycken: staatscommissie-Van
Schaik (1950-1954)
Vele sporen, één debat: de herziening van 1983

12. III. Na 1945: grondwetsherziening in
sporen?


Sporen van Struycken: staatscommissie-Van
Schaik (1950-1954)
 1951: herzieningsprocedure blijft stroef
 wijziging staatsregeling via ‘achterdeur’:
 internationale verdragen
 vereenvoudigde wetgeving
Vele sporen, één debat: de herziening van 1983

13. III. Na 1945: grondwetsherziening in
sporen?


Sporen van Struycken: staatscommissie-Van Schaik
(1950-1954)
Vele sporen, één debat: de herziening van 1983
 ‘Thorbeckeaanse’ vernieuwingsambities
 ‘Struyckeaanse’ modernisering: soc. grondrechten
 Inkorting en normativiteit: een Proeve-light?

14. IV. Afsluiting: sporen anno 2014?

15. IV. Afsluiting: sporen anno 2014?

16. IV. Afsluiting: sporen anno 2014? (2)


Een ‘sobere grondwet’ – historische noodzaak?
 1914: ‘uitvinding’ van sobere grondwet
 1914: grondwet en democratie
Versterking van de grondwet: nieuw spoor?

17. Einde

Vragen?
(Slideshare: HistoriKarin)