Presentatie Louis Neven: HIF Kortrijk (19/11/2015)

1
Kenmerk: 1 oktober 2014 | 1
Kenmerk: 1 oktober 2014
Lang Leve de Revolutie!?
• 1995: 486 dx33, 4mb Ram en 170mb HD
• Tijdperk van de digitale revolutie
– Internet (informatie zoeken)
– Email, social media, skype (communicatie)
– Touchscreens (interface: tablets, smart
phones)
– GPS (navigatie)
– Draadloos (wifi, mobiele telefonie)
– Digitale TV, DVD, Youtube, Spotify
(entertainment)
– Dienstverlening (winkels, banken, overheid)
– Etc.
• Digitale technologie kleiner, sneller, goedkoper en overal
• In historisch perspectief gaat de verandering extreem snel
| 2
Opkomst Zorgtechnologie
• Er wordt ook steeds meer zorgtechnologie ontwikkeld
• Voorbeelden
– Telecare
– Robotica
– Gezondheids-apps
– Technologie voor zorgmanagement
• Toch gaat de ontwikkeling op dit gebied niet zo snel
– Vooral: het gebruik blijft achter?
• Hoe kan dat?
• Exemplarisch: zorgtechnologie voor ouderen
| 3

2
(Zorg)Technologie voor
ouderen
• Hierover praten aan de hand van technologie voor ouderen
– Meestal zorggerelateerd
• Miljarendeninvesteringen in “gerontechnologie”
– Rendement is nog relatief beperkt
– Enkele successen, maar veel technologie ligt ‘op de plank’
• Hoe komt dat? Wat kunnen we eraan doen?
• Het begin ligt in de taal, in manier van spreken over ouderen
| 4
Ouderen als probleem
| 5
Een voorbeeld
Demographic ageing is one of the most serious challenges Europe
is facing. According to recent projections, the number of Europeans
aged 65 and over will almost double over the next 50 years (…).
This trend represents a challenge for public authorities, policy
makers, businesses and the non-profit sector, especially as it
comes at a time of increasing pressure on public budgets, a steady
decline in the number of health personnel and growing demands
from older people for care products and services. If this
demographic transition is not tackled head-on, it will raise
considerable concerns for the financial sustainability of health and
care systems. Public spending on health already accounts for 7.8%
of GDP in the EU, and by 2060, public expenditure on acute health
care and long-term care is expected to increase by 3 % of GDP due
to ageing.
| 6
Communiqué van de Europese Commissie aan het Europees Parlement

3
Ook in techniek en media
‘Toen, eigenlijk eind jaren negentig, werd pas ontdekt dat wij toch
met een groot probleem zitten. De vergrijzing die eraan komt.
Toen heeft ons management dat ook gezien en gezegd, “Hé, we
moeten eigenlijk kijken naar wat de problemen zijn op de
zorgmarkt en hoe wij dat kunnen oplossen”.’ (Ingenieur)
• Ouderen als probleem
– Zorgkosten
– Handen aan het bed
– Pensioenen
– Sociale voorzieningen
• Ouderen trekken blijkbaar een zware wissel op de samenleving
| 7
Het ‘grote’ probleem dat
ons ‘ineens’ overvalt
| 8
CBS: www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/piramide-fx.htm
Analyse a.d.h.v. stelling
Oud worden is niet duur.
Sterven is duur.
| 9

4
De bijdrage van ouderen
aan de samenleving
• Pensioen en AOW, ouderen hebben jarenlang betaald
– Gebrek aan financiële planning verwijtbaar aan ouderen?
• Bijsmaak van ondankbaarheid: demografisch dividend
• Ouderen dragen bij:
– Werk
– Consumptie
– Opvang kleinkinderen
– Financiële solidariteit
– Vrijwilligerswerk
| 10
Vrijwilligerswerk
| 11
Ouderen en zorgkosten
There are lies, there are damned lies and there are statistics
| 12RIVM (2008) Levensloop en zorgkosten

5
Wat als we zouden zeggen:
Stervenden zijn een probleem
| 13
Stervenden kosten te veel
Zijn ouderen het probleem?
• Niet een kwestie van keuzes over geld in de neoliberale samenleving?
– Nos.nl -> vereenzamende ouderen, overbelaste mantelzorgers, niet
meer het verpleeghuis inmogen, uitgeklede thuiszorg.
• Niet veel meer een probleem met kosten van de zorg?
– Medicalisering van maatschappelijke problemen
– Preventie van vermijdbare leefstijlgerelateerde
gezondheidsproblemen
• Bijsmaak van ondankbaarheid
• Plicht om goed te zorgen voor ouderen?
• Plicht om goed te zorgen voor stervenden?
| 14
Gevolgen van
probleemretoriek
| 15
• Ontken niet dat vergrijzing plaatsvindt en dat we daar niet over
moeten nadenken
– Huidige kader is problematisch
• Praten over ouderen als probleem heeft gevolgen:
– Othering, de ander als probleem, waar iets aan moet gebeuren
– Aanstormende toekomst legitimeert interventies en
investeringen
• Paradoxale situatie: manier waarop de maatschappelijke
discussie over vergrijzing wordt gevoerd staat de
oplossing van dat probleem in de weg
• Belangrijk gebied: gerontechnologie (innovaties voor ouderen)

6
Ageing & Innovation
Discourse
Demographic projections show a rapidly aging population, with the
worldwide proportion of people aged over 60 expected to double
between 2000 and 2050. As a result, the number of people living
with chronic health conditions is increasing and placing demand on
healthcare services. There is also an increasing shortage of
healthcare professionals, including caregivers for the elderly and
registered nurses. Robots have been proposed as one form of
assistive device that can help bridge the widening gap between the
need and supply of healthcare services. (…) The aged population
presents a group who may particularly benefit from healthcare
robots. (…) The majority of older people in western cultures are
living independently in their own homes, and want to stay there as
long as possible, thus avoiding the psychologically traumatic and
expensive option of moving to a nursing home or hospital away
from familiar surroundings, friends and family. Governments and
care funders also favour ‘aging in place’ to mitigate the expense of
the growing number of aged in care.
| 16
Ageing & Innovation
Discourse
1. Crisis account of ageing
2. Specifiek probleem opgelost met technologie
3. Triple win
• Makkelijk te herkennen als goed
– Ouderen als kwetsbaar
– Groot maatschappelijk probleem
– Innovatie
• De ingenieur als de held
• Lijkt aantrekkelijk, verstandig, moreel verantwoord en dus juist
• Toch zeer problematisch
| 17
Het probleem van het A&I
discourse
• Werkt alleen met heel negatieve kijk op ouderen
– Ziek, zwak, fragiel, vergeetachtig, ouderwets etc.
• Hoeveel ouderen (65+) wonen in verpleeg- en verzorgingshuizen?
– 4,3%
• Meeste ouderen zijn jonge, relatief gezond
• Jong voelen
• MAAR: A&I discourse werkt alleen als ouderen massaal als zwak, ziek
en fragiel gezien worden
• Grote mismatch tussen jonge ouderen van nu en gerontechnologie
| 18

7
Voorbij het Ageing &
Innovation discourse
• De manier waarop we het ‘probleem’ van de vergrijzing
duiden en inkaderen staat de ontwikkeling van passende
innovaties voor jonge ouderen in de weg
• Niet onderscheidend: A&I legitimeert van alle innovaties
• Door A&I: te weinig vragen bij miljardeninvestering
• Komen daardoor niet toe aan onderliggende harde en hardnekkige
problemen
| 19
Drie Harde en Hardnekkige
problemen
• Harde problemen
– Eigenschap van dingen
– Ontwerpen van het mogelijke en onmogelijke
– Afdwingen met beperkte mogelijkheden tot verzet
• Hardnekkige problemen
– Eigenschap van mensen (ontwerp en gebruik)
– Houding, handelingspatronen en vooroordelen
• Drie problemen op breukvlak van hard en hardnekkig; het
breukvlak van het technische en het sociale
– En enkele projecten over die problemen
| 20
1. Aansluiten sociale context
• Ontwerpers onvoldoende bekend met sociale context ouderen
– Ontwerp op basis van “probleem” stereotypen
– Ontwerper neemt ouderen en zorgprofessionals niet serieus
– Leidt tot stigmatiserend ontwerp
– “Niet voor mij” reactie, maar soms ook gedwongen gebruik
• Intieme sociale kennis nodig van context oudere en (eventueel)
de zorg daaromheen
| 21

8
Hoe het ook kan: Zora
| 22
Hoe het ook kan: Paro
| 23
Copyright Amber Case – Flickr.com
Naar positief ontwerpen
• Weg van verlies en gebrek: Naar gezond en actief
• Inspelen op hoe ouderen zichzelf zien
– Positieve beeld van jonge ouderen
– Kennen van praktijken, betekenisvolle rollen en identiteiten
– Verleiden tot gezond gedrag
– Hoe aansluiten met techniek?
• Gezondheidsverleiding: promotietraject Judith Weijman
| 24

9
Georganiseerde
ongezondheid
| 25
Georganiseerde
ongezondheid
| 26
Georganiseerde
ongezondheid
| 27

10
Georganiseerde
ongezondheid
• Ongezond gedrag is vaak:
– Gemakkelijk
– Normaal
– Aantrekkelijk
– Goedkoop
– Soms de enige optie
• Gezond gedrag:
– Kost meer moeite
– Minder keuzes
– Wordt soms op neergekeken
– Vaak duurder
– Some onmogelijk
| 28
Verleiden tot gezond
gedrag (met technologie)
| 29
Verleiden tot gezond
gedrag (met technologie)
| 30KJ Vogelius https://www.flickr.com/photos/kj_/3669721910/in/photostream/
Voor ouderen nog
een black-box

11
2. Houding van
zorgprofessional
• Zorgtechnologie onbekend en onbemind
• Mogelijkheden voor betere zorg gemist
• Zorg- (en welzijns)professional niet voorbereid op de toekomst
– PC voorbeeld
• Techniek niet per definitie beter, maar mogelijkheid niet verkend
• Het GET-lab – open, maar nog niet ‘klaar’
| 31
GET-Lab
| 32
3. Begrijpen van disruptie
• Nieuwe techniek leidt (dwingend) tot verschuivingen:
– Taken
– Verantwoordelijkheden
– Normen
– Competenties
– Identiteiten
– Kosten en baten
• Ontwerper moet dit vooraf goed kunnen inschatten
– Dat is lastig
• Veel over bekend, maar verspreid over disciplines
– STS, SG, Gerontechnologie, Economie, etc.
• De problemen in de samenleving houden zich niet aan de
grenzen van onze academische disciplines
| 33

12
Zachte Analyses
• We hebben genoeg techniek
• De winst valt te behalen in het begrijpen van de sociale dimensie
– Wie is de oudere van nu en wat willen ze?
– Hoe ouderen te verleiden tot gezond gedrag?
– Hoe verandert de zorg door techniek?
• Zachte sociale analyses naar gerontechnologie is nodig
• Daarnaast overbruggen van disciplinaire grenzen
– Op een zachte, begripvolle, en analytisch, reflectieve, manier
• Met een focus op zorg, maar vooral ook op leefstijl, preventie en
het verleiden tot gezond gedrag
| 34
Salutogenese
• Vertrek vanuit de Salutogenese
– Gezondheidszorg versus ziektezorg
– Waarom zijn we ziek?
– Waarom zijn we gezond?
• Project: de blauwe zones
– Kort: die zones waar mensen een veel langere gezonde
levensverwachting hebben
| 35
Onderzoek op Sardinië
| 369 broers en zussen, samen 828 jaar oud

13
De lessen van de blauwe
zones in Nederland: nudges
| 37
Conclusie:
Wat heb ik aan techniek?
• Ontwerp techniek beinvloed door manier van praten en politiek klimaat
• Techniek – zeker digitale technologie – verandert onze leefwereld
– Ook ouderen kunnen daarvan profiteren
– Niet denken over ouderen als probleem / als stereotyp
– Ouderen kunnen vaak wel techniek gebruiken
• Er zijn zorgtechnologien beschikbaar waar je wat aan hebt
– Die kunnen werken in jouw context (Soms heel goedkoop)
– Met creativiteit kun je heel wat bereiken
– Maar wees kritisch: accepteer niet zomaar zorgtechnologie
– Bied weerstand aan ideeen van ouderen als probleem
• Veel beter om te investeren in preventie en gezondheidsverleiding
• Uiteindelijk: passende techniek, betere zorg en gezondere mensen
| 38

Presentatie Louis Neven: HIF Kortrijk (19/11/2015)

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Presentatie Louis Neven: HIF Kortrijk (19/11/2015)

Similar to Presentatie Louis Neven: HIF Kortrijk (19/11/2015) (20)

Presentatie Louis Neven: HIF Kortrijk (19/11/2015)