10ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 7-11 Μαΐου 2012, Αθήνα Μεσόγειος Θάλασσα - Μαύρη Θάλασσα: Ένα ωκεανογραφικό «εργαστήριο» Λειτουργία Παράκτιων Συστημάτων Μεσογείου και Μαύρης Θάλασσας

1. ΕΔΡΑΙΟΙ ΕΠΙΒΙΩΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ
ΣΕ ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΟΥΣ
ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ
ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΜΥΔΙΟΥ MYTILUS
GALLOPROVINCIALIS
ΣΤΟ ΘΕΡΜΑΪΚΟ ΚΟΛΠΟ
Χρ. Αντωνιάδου, Ε. Βουλτσιάδου, Ab.
Rayan, Π. Δαμιανίδης & Χ. Χιντήρογλου
Τμήμα Βιολογίας
Α.Π.Θ

2. εισαγωγή
Το Mytilus galloprovincialis
είναι ένας από τους
σημαντικότερους μηχανικούς
οικοσυστήματος της
υποπαραλιακής ζώνης.
Πρόσφατα χαρακτηρίστηκε και
ως ένα ιδιαίτερα
"ιμπεριαλιστικό" είδος.

3. αύξηση πολυπλοκότητας
ενδιαιτήματος θετική
επίδραση σε τοπική

4. Η πολυπλοκότητα συνίσταται
• Στην τρισδιάστατη διαμόρφωση του σκληρού
υποστρώματος, αυξάνοντας τον αριθμό των
οικοθέσεων.
• Στην ενεργή συμμετοχή του είδους στη διήθηση
των υδάτινων μαζών της περιοχής εγκατάστασής
τους.
• Στην αύξηση των βιοτικών αλληλεπιδράσεων και
εν γένει της βιοποικιλότητας στη βιοκοινότητα
των φωτόφιλων φυκών.
• Άμεση και έμμεση μεταβολή της σύνθεσης του
βενθικού κινητού υποστρώματος εξαιτίας της
θνησιμότητας (φυσιολογικής και μη).
• Στη συσσώρευση οργανικού υλικού στο βένθος.
• Στη δημιουργία θυλάκων ανάπτυξης παρασιτικών
οργανισμών με δυναμική παρουσία στην
πελαγική ενότητα.

5. •Η παρουσία του M. galloprovincialis είναι
γνωστή από την εποχή του Β΄ παγκ.πολ.
•Από το 1980 καλλιεργείται εντατικά σε
ένα μεγάλο τμήμα του Θερμαϊκού κόλπου
από όπου παράγονται περίπου 35000
τόνοι.
•Κυριαρχεί ο πλωτός τύπος καλλιέργειας.

6. Η μαζική εποίκιση των
οστράκων του είδους είναι
ιδιαίτερα επιβλαβής:
Αυξάνει τη θνησιμότητα των μυδιών
Παρεμπόδιση την ανάπτυξή τους
 Μειώνει την ευρωστία τους
Αποκόλληση από την αρμαθιά λόγω
αύξησης βάρους
 Οικονομική επιβάρυνση (πρόσθετη
επεξεργασία καθαρισμού προϊόντος
προτού προωθηθεί στην αγορά ή
χαμηλή ποιότητα/τιμή)

7. Η κοινότητα επιβιωτικών
οργανισμών σε μυδώνες της
Μεσογείου έχει μελετηθεί
αποκλειστικά σε φυσικούς
Σκοπός: διαμόρφωση πλατφόρμας
πληθυσμούς.
γνώσεων για την κοινότητα
επιβιωτικών οργανισμών σ το
καλλιεργούμενο είδος Mytilus
galloprovincialis στο Θερμαϊκό, με
έμφαση στις χωρικές και χρονικές
μεταβολές της δυναμικής τους.

8. ΥΛΙΚΑ - ΜΕΘΟΔΟΙ
3 καλλιέργειες πλωτού
τύπου (S1, S2, S3)
λήψη δειγμάτων / δίμηνο
(9/ 2000 – 11/ 2001)
3 αρμαθιές (15 cm x 3 m)
αντίστοιχης ηλικίας (μέσο
μήκος οστράκου 65 mm)
λήψη 20 μυδιών από
ακραία τμήματα κάθε
αρμαθιάς (20 x 20 cm)

9. •Καταγραφή αβιοτικών παραμέτρων
υδάτινης στήλης
•εργαστηριακή επεξεργασία μυδιών με
τη χρήση μεγεθυντικού φακού
•συλλογή εδραίων επιβιωτικών
οργανισμών
•καταμέτρηση εδραίων επιβιωτικών
οργανισμών (αφθονία μη αποικιακών
ειδών ως αριθμός ατόμων / 20 μύδια
και κάλυψη αποικιακών ειδών μέσω
βαθμονομημένης 6-βάθμιας κλίμακας)
•προσδιορισμός σε επίπεδο είδους
εδραίων επιβιωτικών οργανισμών

10. Στατιστικές αναλύσεις (a) :
ANOVA σε συνδυασμό με τη
δοκιμασία Fisher LSD, στο χώρο και
στο χρόνο διερευνώντας την υπόθεση
της ομοιόμορφης κατανομής της
ποικιλότητας (Νsp, Shannon H’,
Pielou J) και της αφθονίας των
πληθυσμών (συνολική, κυριότερων
ταξινομικών ομάδων) της εδραίας
επιβιωτικής πανίδας .

11. Στατιστικές αναλύσεις (b):
πολυδιάστατη απεικόνιση -non-metric
MDS- με βάση το συντελεστή Bray-
Curtis σε δεδομένα σχετικής κάλυψης
(αποικιακά είδη) και αφθονίας (μη
αποικιακά είδη)
• ανάλυση ποσοστιαίας ομοιότητας
Simper (εντοπισμός κύρια υπαίτιων
ειδών για το βιοτικό πρότυπο που
προκύπτει)
• ανάλυση ομοιότητας ANOSIM
(εντοπισμός τυχόν σημαντικών χώρο-
χρονικών διαφορών στη σύνθεση

12. α ποτελέσματα
18 είδη (4 αποικιακά και 14 μη αποικιακά είδη)
≤ 40% κάλυψη αποικιακών ειδών , 40.614 άτομα μη αποικιακών
S1 S2 S3 Σύνολο Σταθμών
αποικιακά
P Ps C P Ps C P Ps C P Pm C
Colonial species /42 /7 (1-6) /42 /7 (1-6) /42 /7 (1-6) /126 /3 (1-6)
Chlorophyta: Ulvophyceae
Ulva rigida 31 6 3 24 4 1 32 7 3 87 3 3
Porifera: Calcarea
Leucosolenia sp. 24 5 2 25 5 2 41 7 3 90 3 3
Cnidaria: Hydrozoa
Obelia sp. 37 7 2 6 1 1 32 6 2 75 3 2
Bryozoa: Gymnolaemata
Bugula neritina 24 6 2 22 5 1 8 2 1 55 3 2
P Ps N D P Ps N D P Ps N D P Pm N D
Solitary species
/42 /7 /20μ % /42 /7 /20μ % /42 /7 /20μ % /126 /3 /20μ %
Cnidaria: Anthozoa
Aiptasiogeton pellucidus 16 4 8,5 3,09 19 4 3,4 1,38 0 0 0 0 35 2 4 1,24
Annelida: Polychaeta
μη αποικιακά
Hydroides dianthus 27 5 19,8 7,14 30 5 25,3 10,15 29 5 23,9 5,44 86 3 23 7,14
Hydroides elegans 34 6 112,5 40,51 36 6 106,1 42,55 34 7 142,5 32,41 104 3 120,4 37,35
Hydroides norvegica 24 4 16,9 6,08 28 5 22,1 8,87 30 5 24,8 5,64 82 3 21,3 6,60
Hydroides uncinata 24 4 16,3 5,89 29 5 22,4 8,98 25 5 23,8 5,41 78 3 20,8 6,47
Pomatoceros triqueter 36 6 30,9 11,11 30 5 26,9 10,79 32 6 23,6 5,38 98 3 27,2 8,42
Pseudopotamilla reniformis 14 3 1,2 0,44 18 4 1,2 0,50 20 4 2,3 0,54 52 3 1,6 0,50
Serpula vermicularis 27 5 14,6 5,24 29 5 19,2 7,68 26 5 25,1 5,70 82 3 19,6 6,08
Spirorbis sp. 9 2 24,6 8,85 6 1 5,7 2,28 0 0 0 0 15 2 10,1 3,13
Arthropoda: Crustacea
Balanus amphitrite 36 6 5,6 2,02 27 6 3,2 1,30 36 6 25,6 5,82 99 3 11,5 3,56
Balanus perforatus 36 6 7,3 2,64 33 6 4,4 1,78 36 6 34,1 7,77 105 3 15,3 4,75
Balanus trigonus 36 6 9,9 3,57 31 6 5,8 2,32 42 7 109,3 24,87 109 3 41,7 12,93
Mollusca: Bivalvia
Ostrea edulis 28 6 2,14 0,77 19 4 1,1 0,47 29 7 2,9 0,67 76 3 2,1 0,65
Tunicata: Ascidiacea
Styela plicata 30 6 7,35 2,65 25 6 2,3 0,94 22 5 1,6 0,37 77 3 3,8 1,17

13. 4 αποικιακά είδη
χωρικές διαφοροποιήσεις
• Ulva rigida και Obelia sp.
εμφάνισαν χαμηλή σχετική κάλυψη
σε S2
• Bugula neritina εμφάνισε τάση
ελάττωσης της σχετικής κάλυψη
από S1 προς S3
• Leucosolenia sp. εμφάνισε
χαμηλή κάλυψη σε S1 και S2 αλλά
και στο βαθύτερο άκρο της
αρμαθιάς
χρονικές διαφοροποιήσεις
• κοινό εποχικό πρότυπο με

14. 14 μη αποικιακά είδη
χωρικές διαφοροποιήσεις
• Balanus sp. αυξημένη αφθονία σε S3
• αυξημένη αφθονία στο βαθύτερο άκρο της αρμαθιάς
χρονικές διαφοροποιήσεις
• κοινό εποχικό πρότυπο, ελάττωσης τιμών ψυχρή
περίοδο
Ταξινομική ομάδα Cnidaria Polychaeta Crustacea Ascidiacea
df F p F p F p F p
Σταθμός δειγματοληψίας 2 1,57 0,234 0,04 0.964 8,44 0.002 1,90 0.487
Περίοδος δειγματοληψίας 18 17,64 0,001 63,33 0,001 46,10 0,001 12,36 0,001
Θέση δείγματος σε αρμαθιά 3 2,64 0.053 8,09 0,001 7,85 0,001 6,06 0,001
Σύνολο πανίδας Αφθονία ατόμων Αφθονία ειδών H J
df F p F p F p F p
Σταθμός δειγματοληψίας 2 0,75 0,487 0,12 0,887 0,08 0,924 0,98 0,399
Περίοδος δειγματοληψίας 18 73,71 0,001 191,03 0,001 39,56 0,001 10,06 0,001
Θέση δείγματος σε αρμαθιά 3 9,38 0,001 1,67 0,177 1,55 0,205 0,39 0,763

15. χρονικές διαφοροποιήσεις 14 μη αποικιακά είδη

16. ομοιότητα δομής εδραίας επιβιωτικής πανίδας
μη αποικιακά
Εποχικά (p<0.05)
Μάιος Χωρικά (p>0.05)
8 καθοριστικά είδη:
Σεπτέμβριος
6 Serpulidae (Hydroides
Νοέμβριος
elegans) και 2
Cirripedia (Balanus
trigonus)
αποικιακ Εποχικά (p>0.05)
ά Χωρικά (p<0.05)
2 καθοριστικά είδη:
χλωροφύκος Ulva
rigida, σπόγγος
Leucosolenia sp.

17. σύνοψη / συμπεράσματα
Φύκη, βρυόζωα, θυσανόποδα, πολύχαιτοι και
ασκίδια συγκαταλέγονται στις επιβιωτικές
κοινότητες των καλλιεργούμενων μυδιών.
Οι ομάδες αυτές εκπροσωπούνται από
ευκαιριακά είδη, σε σχέση με: (1)
περιβαλλοντικές συνθήκες σε περιοχές
καλλιεργειών όπου καταγράφεται αυξημένη
συγκέντρωση θρεπτικών και οργανικής ύλης, (2)
με το ότι οι επιβιωτικές κοινότητες βρίσκονται σε
αρχικά στάδια οικολογικής διαδοχής (τακτική
αφαίρεση μυδιών προς εκμετάλλευση αποτρέπει
την εξέλιξη τους).

18.  Τα Serpulidae ήταν η κυρίαρχη ομάδα σε
αφθονία ειδών και ατόμων (Hydroides elegans),
ενώ ακολουθούν τα θυσανόποδα.
 Η επιβιωτική κοινότητα φάνηκε να υπόκειται
σε σημαντικές εποχικές μεταβολές στο Θερμαϊκό
Κόλπο, με γενικό πρότυπο την ελάττωση των
τιμών κατά τη ψυχρή περίοδο του έτους,
προφανώς σε σχέση με το κύκλο ζωής των
ειδών και τις αβιοτικές συνθήκες (π.χ. αρκετά
Serpulidae εμφανίζουν μηδενική στρατολόγηση
τους χειμερινούς μήνες).

19.  Σημαντικές διαφορές στη σύνθεση των μη
αποικιακών ειδών, ιδιαίτερα του Balanus
trigonus, εντοπίστηκαν μόνο στα δείγματα του
σταθμού 3 (Ν. Μηχανιώνας), εξαιτίας της
σύνδεσης του είδους με τις πιο ευνοϊκές
συνθήκες στο σταθμό αυτό και συγκεκριμένα με
την απουσία ακραία υψηλών τιμών
θερμοκρασίας και χαμηλών τιμών αλατότητας,
σε αντίθεση με τους άλλους 2 σταθμούς, που
επηρεάζουν τη στρατολόγηση του B. trigonus
και επομένως την αφθονία των ενήλικων
πληθυσμών.

20. Στα αποικιακά είδη, εντοπίστηκαν σημαντικές
διαφορές στη συγκρότηση της επιβιωτικής
κοινότητας ανάμεσα στις μυδοκαλλιέργειες. Οι
διαφορές αποδίδονται στις περιβαλλοντικές
συνθήκες και ιδιαίτερα σε σχέση με τη
μετακίνηση και απόθεση φερτών υλικών στους
σταθμούς δειγματοληψίας
(π.χ. η μικρότερη επίδραση ιλύος και λεπτομερών ιζημάτων σε S3
(Μηχανιώνα), λόγω της θέσης του σε σχέση με το σύστημα των
κύριων ποταμών που εκβάλουν στο Θερμαϊκό Κόλπο, πιθανώς
ερμηνεύει και την αυξημένη παρουσία του σπόγγου Leucosolenia
sp.).

21. Η συγκρότηση της
επιβιωτικής κοινότητας
επηρεάζεται από διάφορους
παράγοντες, βιοτικούς
(κύκλος ζωής των
οργανισμών,
αλληλεπιδράσεις) και
αβιοτικούς (φυσικά
χαρακτηριστικά θαλάσσιων
μαζών, διαχειριστικές
πρακτικές
μυδοκαλλιεργητών).

22. Έρευνες ανάλογων
περιεχομένων συμβάλλουν
καθοριστικά στη βελτίωση της
παραγωγής των
καλλιεργούμενων ειδών
(κυρίως δίθυρων) καθώς τα
αποτελέσματά τους
αναδεικνύουν διαχειριστικές
πρακτικές περιορισμού των
ανεπιθύμητων επιβιωτικών
κοινοτήτων των μυδιών.