1. FOREX PİYASALARINDA
VERGİLENDİRME VE
YABANCI YATIRIMCI
ÇEKME STRATEJİSİ
İstanbul Finans Merkezi Projesi Kapsamında Forex Piyasalarını Önce
Bölgesel, Daha Sonrasında Global Çekim Merkezi Haline Getirmek
Görüş/Öneri İçin İletişim
Fatih Yeğenoğlu
Uluslararası Piyasalar
Genel Müdür Yardımcısı
InvestAZ Menkul Değerler A.Ş.
fatih.yegenoglu@investaz.com.tr
+902123069157/+905326879331
İstanbul Finans
Merkezi Projesi
Kapsamında
Altyapı Önerisi
2. İÇİNDEKİLER
1. ÖZET ............................................................................................................................................ 3
2. GİRİŞ............................................................................................................................................ 6
3. DÜZENLEME SONRASINDA TÜRKİYE’DE FOREX (KALDIRAÇLI İŞLEMLER) PİYASASI ................. 6
4. PİYASANIN YURTDIŞI BÜYÜME POTANSİYELİ............................................................................ 8
4.1 Bölgesel Büyüme Potansiyeli: Arap Bölgesi........................................................................... 8
4.2 Global Büyüme Potansiyeli................................................................................................... 10
5. FOREX PİYASALARININ TÜRKİYE’YE KATKISI............................................................................ 11
5.1 İstanbul Finans Merkezi Projesi’ne Katkısı .......................................................................... 11
5.2 TL’nin Konvertibilitesine ve Derinliğine Katkısı ................................................................... 13
5.3 Cari Açığı Azaltmaya Katkısı ................................................................................................. 17
6. PİYASANIN GELİŞMESİ İÇİN GEREKLİ TEMEL ALTYAPI ............................................................. 17
7. FOREX VERGİLENDİRMEDE YURTDIŞI UYGULAMALARI........................................................... 18
7.1 İNGİLTERE VERGİ UYGULAMASI ........................................................................................... 18
7.1.1 Yerli Yatırımcı İçin Vergi Uygulaması ............................................................................... 18
7.1.2 Yabancı Yatırımcı İçin Vergi Uygulaması.......................................................................... 19
7.2 ABD VERGİ UYGULAMASI..................................................................................................... 19
7.2.1 Yerli Yatırımcı İçin Vergi Uygulaması ............................................................................... 19
7.2.2 Yabancı Yatırımcı İçin Vergi Uygulaması.......................................................................... 20
7.3 HONG KONG VERGİ UYGULAMASI....................................................................................... 20
7.3.1 Yerli Yatırımcı İçin:............................................................................................................ 20
7.3.2 Yabancı Yatırımcı İçin:....................................................................................................... 21
7.4 AVUSTRALYA VERGİ UYGULAMASI...................................................................................... 21
7.4.1 Yerli Yatırımcı İçin Vergi Uygulaması ............................................................................... 21
7.4.2 Yabancı Yatırımcı İçin Vergi Uygulaması.......................................................................... 22
8. TÜRKİYE İÇİN VERGİ UYGULAMASI ÖNERİSİ............................................................................ 22
8.1 Aracı Kurumların Vergilendirilmesi...................................................................................... 22
8.2 Yerli Yatırımcıların Vergilendirilmesi ................................................................................... 23
8.3 Yabancı Yatırımcıların Vergilendirilmesi.............................................................................. 23
9. FOREX INTRODUCE BROKER ve WHITE LABEL BROKER UYGULAMALARI............................... 23
9.1 İngiltere Uygulamaları .......................................................................................................... 24
9.2 ABD Uygulamaları................................................................................................................. 24
9.3 Hong Kong Uygulamaları...................................................................................................... 25
9.4 Avustralya Uygulamaları ...................................................................................................... 25
3. 10. EYLEM PLANI ÖNERİSİ........................................................................................................... 25
10.1 İlk Aşama: Vergi Ayağının Düzenlenmesi............................................................................. 25
10.2 İkinci Aşama: Yabancı Hesap Açım Prosedürlerinin Kolaylaştırılması ................................ 26
10.3 Üçüncü Aşama: Yabancılara White Labellık ve IB’lik Prosedürlerinin Kolaylaştırılması .... 26
4. 1. ÖZET
Bank for International Settlements tarafından son açıklanan rakamlara göre göre opsiyon
ve Kaldıraçlı FX’in günlük işlem hacmi 337 milyar dolar düzeyine ulaşmıştır. Bu, günlük 5.34
trilyon dolara ulaşan forex işlem hacminin %6.3’üne denk gelmektedir. Bu oranın ağırlığı
her geçen gün artmaktadır.
Mevcut durumda Finans Merkezi konumunda bulunan birçok ülke bu piyasaların yarattığı
avantajdan faylanmaktadır. Bu kapsamda Finans Merkezi değerlendirmelerinde 44. sırada
yer alan Türkiye’nin gerekli düzenlemeleri yapması durumunda FX piyasalarını kullanarak
İstanbul’u Finans Merkezi olarak daha üst sıralara taşıması mümkün olacaktır. Nitekim, FX
işlem hacminin düzeyi ile ülkelerin Finans Merkezi sıralaması arasında korelasyon olduğu
görülmektedir. Buna göre dünyanın ortalama günlük işlem hacminden 2.73 trilyon dolar
ile %40.9 pay alan İngiltere’yi, 1.26 trilyon dolar ve %18.9 pay ile ABD izlemektedir. Bu
noktada Türkiye 27 milyar dolarlık hacimle %0.4’lük pay almıştır.
Türk Lirası’ndan sıfır atılması sonrasında konvertibilitesi hızla artan TL’nin son 7-8 yıldır
Kaldıraçlı FX işlem platformlarında görülmesi para birimimize yönelik ilginin de artmasına
neden olmuştur. Nitekim, 2007’de açıklanan Bank for International Settlements raporunda
%0.2 hacim payıyla 26. sırada yer alan TL, 2013 yılındaki raporda %1.3’lük pay ile 16. sıraya
yükselmiştir.
Yine Kaldıraçlı FX piyasalarının TRY’nin derinliği açısında da önemli bir nokta olduğu
görülmektedir. USDTRY’nin işlem hacminin global ölçekte dikkat çekecek noktalara çıkması
bu görüşü desteklenmektedir. Buna göre USDTRY’nin işlem hacmi 2013 yılında günlük
ortalama 63 milyar dolar düzeyine ulaşmıştır. Buna ek olarak günlük 6 milyar dolarlık
EURTRY ve 1 milyar dolarlık TRYJPY işlem hacmi rakamları TRY’nin %1.3’lük hacim payını
yaratırken derinliğini de artırmıştır. Türkiye’de Kaldıraçlı FX işlem hacmindeki artışa paralel
olarak bu rakamların güçlenmesi beklenmektedir.
GSYH’si hızlı bir büyüme gösteren, kişi başına gelir açısından görece iyi durumda olan bölge
ülkelerine kültürel ve bölgesel yakınlık çerçevesinde FX ürünlerinin götürülmesi
5. planlanmaktadır. Buna paralel olarak bu ülkelerden Türkiye’ye bu işlemler için fon akışı
beklenmektedir.
Cari işlemler dengesi incelendiğinde açık rakamının ortalama 5 milyar dolar düzeyinde
seyrettiği görülmektedir. FX işlemlerinde teminat rakamının dolar olarak alınması ve piyasa
yapıcılığı mekanizması bulunması nedeniyle bölge ülkelerinden Türkiye’ye sağlanacak
fonlar cari açık üzerinde iyileştirici bir etkiye sahip olabilecektir. Bu noktada borsaya açık
şirket örneği olarak verilen kurumun rasyoları incelendiğinde sağlıklı bir vergilendirme
sistemi ve IB-white label altyapısı ile birlikte aylık yaklaşık 5 milyar dolar düzeyinde gelir
oluşması beklenmektedir. Bu rakam ortalama cari açık rakamını dengeleyebilecek bir tutar
olarak görünmektedir.
Özellikle piyasa yapıcısı mantığı çerçevesinde birebir hedge yapmayan kurumlar üzerinde
oluşan BSMV yükü piyasanın gelişimini engellemekte, aracı kurumların fazladan hedge
yapmalarına neden olarak hem sermayenin yurtdışına gitmesine neden olmakta, hem de
piyasa işleyişini olumsuz etkilemektedir. Bu çerçevede diğer finans merkezlerin de olduğu
gibi hedgeleme mantığını etkileyecek olan vergileme sistemlerinden kaçınılması sağlıklı
olacaktır. Spot FX üzerinden gerçekleştirilen bu işlemler, kambiyo kapsamında
değerlendirilerek BSMV’den muaf tutulmalıdır.
Mevcut durumda forex piyasalarında işlem yapan bireysel yatırımcılar için ayrıca bir vergi
hükmü bulunmamaktadır. Yatırımcıların elde ettikleri gelirler üzerinden beyan vermeleri
durumunda vergi oluşmaktadır. Türkiye örneği çerçevesinde bu uygulamanın hisse
senetleri ile paralel olarak gerçekleştirilmesi, stopaja dayalı bir vergilendirmenin kurulması
sağlıklı olacaktır. Bu noktada piyasanın gelişmesini sağlamak için stopaj oranının
başlangıçta sıfır olarak kabul edilmesi diğer finans merkezleri ile rekabet açısından önem
arz etmektedir.
Mevcut durumda forex piyasalarında işlem yapan yabancı yatırımcılar için verginin tahsil
yükümlülüğü aracı kurumlardadır. Bu noktadaki belirsizlik nedeniyle aracı kurumlar
yabancı yatırımcılara hesap açmaya çekinmektedirler. Piyasanın gelişmesi ve bölgesel bir
güç unsuru olması için bu konuda ivedi adım atılması gerekmektedir. Tüm uluslararası
finans merkezlerinde olduğu gibi ciddi bir fon girişi sağlayabilecek bu piyasalara yabancı
6. yatırımcı çekmek için yabancıların forex işlemlerinden elde ettikleri gelirlerin vergiden
muaf olması sağlıklı olacaktır.
Londra ve New York gibi finans merkezlerinde görülen uygulamalar hesap açım
prosedürlerinin kolay olduğuna işaret etmektedir. Kişiler sözleşmenin son sayfasını
imzalayarak, kimlik fotokopisi ve adresi teyit eden bir belge ile birlikte faks/email ile hesap
açabilmektedir. Özellikle yabancı yatırımcı çekmek için yapılan bu basitleştirme hem
“know your customer” prosedürünün yerine getirilmesini sağlamakta hem de farklı
ülkelerden hesap açılmasını hızlandırmaktadır. Tüm finans merkezlerindeki bu
uygulamanın Türkiye’de de faaliyete geçmesi yabancı hesap açım oranını ciddi olarak
artıracaktır. Diğer finans merkezleri ile rekabet açısından da ciddi bir dezavantaj ortadan
kalkacaktır.
Bu nokta, FX piyasalarının mantığı açısından da önemlidir. Nitekim, faks/email ile hesap
açan yabancı bireysellerin işlemlerde kaybederek, fonlarını Türkiye’de bırakma olasılığı,
mevcut hesap açma yükümlülüklerini yerine getirerek hesap açan profesyonel bir yabancı
yatırımcıya göre çok daha fazladır. Uluslararası finans merkezleri bu avantajları lehlerine
kullanarak ciddi bir fon girişi sağlamaktadır.
Borsaya kote olduğu belirtilen FX şirketi de dahil tüm global ölçekteki FX şirketlerinin
büyüme stratejisi white label ve IB’liğe dayanmaktadır. Buna göre FX şirketleri bir bölgede
doğrudan tanıtım yapmak yerine o bölgede white labellık ve IB’lik vermektedir. Böylece o
bölgeyi tanıyan kişi/kurumlar tanıtım faaliyetlerini yerine getirmekte, kuruma müşteri
kazandırmaktadır. Bu çerçevede özellikle bölgesel stratejilerin uygulanabilmesi için mevcut
durumda sadece düzenlemeye tabi ülkelerde verilebilecek white labellık ve IB’liğin tüm
ülkelerde verilebilecek şekilde yabancılara serbestleştirilmesi gerekmektedir. Böylece
özellikle Arap Bölgesi’ndeki fırsatlar değerlendirebilecektir.
7. 2. GİRİŞ
İstanbul Finans Merkezi Projesi kapsamında geliştirilen İstanbul Uluslararası Finans Merkezi
Stratejisi ve Eylem Planı’na paralel olarak; 2011 yılında düzenlenen Kaldıraçlı İşlemlerin
geliştirilmesine yönelik öneriler hazırlanmıştır. Bu kapsamda ilk amaç bu piyasalarda bölgesel
lider olmak, sonrasında global ölçekte bir çekim merkezi oluşturmaktır.
Yapılan çalışmada Finans Merkezlerinin çalışma metotları dikkate alınmış, Londra merkezli
düşünce kuruluşu Z/Yen’in hazırladığı finans merkezi sıralamasında ilk üç sırayı alan ülkeler
incelenmiştir. Bu ülkelere ek olarak Avusturalya’daki düzenlemeler de dikkate alınmıştır.
Hazırlanan bu raporda oluşturulan eylem planının devreye alınması durumunda hali hazırda
finans merkezi sıralamasında 44. sırada yer alan İstanbul’un sıralamasının yukarı yönde revize
olacağı düşünülmektedir. Özellikle Bank of Settlement’ın ortaya koyduğu rakamlar FX
piyasalarının gelişme potansiyelinde alınacak payın önemini ortaya koymaktadır.
3. DÜZENLEME SONRASINDA TÜRKİYE’DE FOREX (KALDIRAÇLI İŞLEMLER) PİYASASI
Forex olarak bilinen, dövize, mala ve kıymetli madenlere dayalı olarak gerçekleştirilen
‘kaldıraçlı alım satım işlemleri’ 31.08.2011 tarihinden itibaren Sermaye Piyasası Kurulu’nuca
düzenlenmiş bir sermaye piyasası faaliyetidir. Söz konusu sermaye piyasası faaliyetini
düzenleyen “Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri ve Bu işlemleri Gerçekleştirebilecek Kurumlara
Sıra Finans Merkezi Puan
1 Londra 794
2 New York 779
3 Hong Kong 759
4 Singapur 751
5 Tokyo 720
6 Zurih 718
7 Boston 714
8 Genevra 710
9 Frankfurt 702
10 Seul 701
… … …
44 İstanbul 633
FİNANS MERKEZİ SIRALAMASI
8. İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ” ve konu ile ilgili diğer Tebliğler 27.08.2011 tarihinde Resmi
Gazete’de yayımlanarak 31.08.2011 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.
Forex piyasasında SPK düzenlemesinin ardından bu hizmeti veren firmalar sıkı bir denetimden
geçirilmiştir. Bu durum regülasyon öncesi verilen hizmetlerde yaşanan kötü tecrübelerin
ardından yatırımcıların piyasaya tekrar güveninin sağlanması konusunda önemli katkı
sağlamıştır.
SPK düzenlemesiyle birlikte Takasbank garantörlüğünde gerçekleşen uygulamalar dikkatlerin
yurt dışı aracı kurumlardan yurtiçine çevrilmesinde önemli rol oynamıştır.
Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşlar Birliği’nin ilettiği rakamlarda ülkemizde Forex
ticaretinin büyük bir hızla arttığı görülmektedir. Tebliğ yayınlandığında geçici lisans ile 7 aracı
kurum faaliyete başlamış, katedilen zaman içerisinde lisanslı aracı kurum sayısı 31 adete kadar
ulaşmıştır.
Ayrıca 31.08.2011 tarihinden bugüne baktığımızda 3 aylık işlem hacmi 1.28 trilyon TL rakamına
oldukça ulaşmış ve BIST’in işlem hacmin çok çok üstüne çıkmıştır. Bu rakamlar forex piyasasının
önümüzde ki süreçte nasıl bir gelişim izleyebilecğeine dair önemli ipuçları vermektedir.
Diğer yandan sektöre ilişkin bazı belirsizlikler hem aracı kurumların hem de bireysel ya da
kurumsal yatırımcıların sektöre karşı yeterince net bir bakış açısı içerisinde bulunmalarını
engellemektedir. Bireysel ve kurumsal yatırımcılar ile aracı kurumlar için sektör ihtiyacına
cevap verebilecek vergi düzenlemelerinin bulunmaması bu noktada en kritik unsur olarak ön
plana çıkmaktadır. Yine yurtdışı hesap açılış işlemlerinde vergilendirmenin aracı kurum
sorumluluğunda bulunması, yurtdışı hesap açılışlarında öngörülen bürokratik işlemlerin ağırlığı
ile IB’lik ve white labellık gibi uygulamaların uluslararası ölçekte yapılabilmesinin önünde
bulunan engeller ve belirsizlikler sektörün başlıca sorun olarak gördüğü durumlardır.
Bu belirsizlikler yurt içi yatırımcıların sahip olduğu bir kısım büyük portföylerin yurt içine girişini
engellemekte, ayrıca çevre ülkelerden yurt içi forex piyasasına duyulan ilginin tereddütler
sebebiyle yeterince yansımamasına sebep olmamaktadır.
9. 4. PİYASANIN YURTDIŞI BÜYÜME POTANSİYELİ
Forex piyasaları dünyanın en büyük piyasası olmasının yanı sıra en hızlı büyüyen piyasalarından
biri olarak dikkat çekmeye devam etmektedir. Kaldıraçlı FX işlemleri ise bu büyüme sürecinde
dikkat çeken ürün grubudur. Nitekim, uluslararası ölçekte FX işlemlerine ilişkin rakamları
açıklayan Bank for International Settlements yayınladığı son raporunda Kaldıraçlı FX
işlemlerinin hacmini de FX opsiyonları başlığı altına dahil etmiştir.
Buna göre Kaldıraçlı FX, günlük FX işlemlerindeki payını hızla artırmaktadır. Bank for
International Settlements tarafından son açıklanan rakamlara göre opsiyon ve Kaldıraçlı FX’in
günlük işlem hacmi 337 milyar dolar düzeyine ulaşmıştır. Bu, günlük 5.34 trilyon dolara ulaşan
forex işlem hacminin %6.3’üne denk gelmektedir. Bu oranın ağırlığı her geçen gün artmaktadır.
4.1 Bölgesel Büyüme Potansiyeli: Arap Bölgesi
İstanbul Finans Merkezi Projesi kapsamında belirlenen stratejiye uygun ilk hedef piyasa olarak
çevre bölgeler görülmektedir. Özellikle düzenleme altyapısının henüz olgunlaşmadığı Arap
Bölgesi hedef alınarak oluşturulan strateji kapsamında ilk aşama hedef ülke listesi makro
veriyle birlikte aşağıda yer almaktadır.
FX Enstrümanları (Günlük Ort., Milyar $) 1998 2001 2004 2007 2010 2013
Spot 568 386 631 1,005 1,488 2,046
Forward 128 130 209 362 475 680
FX Swap 734 656 954 1,714 1,759 2,228
Opsiyon ve Kaldıraçlı FX 87 60 119 212 207 337
TOPLAM 1,527 1,239 1,934 3,324 3,971 5,345
10. Buna göre GSYH’si hızlı bir büyüme gösteren, kişi başına gelir açısından görece iyi durumda
olan ülkelere kültürel ve bölgesel yakınlık çerçevesinde FX ürünlerinin götürülmesi
planlanmaktadır. Buna paralel olarak bu ülkelerden Türkiye’ye bu işlemler için fon akışı
beklenmektedir.
Ülke
2013
Nominal
GSYH (Milyar
Dolar)
2013 Nominal Kişi
Başına Düşen
Gelir (Dolar)
Nüfus
(Milyon Kişi)
İşsizlik
Oranı (%)
Cari İşlemler
Açığı (Milyar
Dolar)
Bahreyn 28 24,153 1.17 3.8 3.824
Birleşik Arap Emirlikleri 390 43,185 9.03 n/a 59.448
Cezayir 216 5,668 38.06 10 3.986
Fas 105 3,190 32.85 8.9 -7.59
Irak 222 6,377 34.78 n/a 1.464
İran 389 5,039 77.10 13.2 11.858
İsrail 273 34,651 7.87 6.8 6.35
Katar 200 104,655 1.91 n/a 59.193
Kuveyt 186 47,829 3.89 2.1 72.092
Libya 71 10,864 6.53 n/a -3.354
Lübnan 43 10,708 4.06 n/a -7.263
Mısır 262 3,114 84.15 13 -6.92
Suriye n/a n/a n/a n/a n/a
Suudi Arabistan 718 24,246 29.63 n/a 138.875
Tunus 48 4,431 10.92 16.7 -3.868
Umman 82 25,720 3.19 n/a 8.268
Ürdün 34 5,207 6.54 12.2 -3.387
Yemen 40 1,518 26.66 n/a -1.092
11. Bankacılık sisteminin de gelişim sürecinde olduğu yukarıdaki tabloda da ortaya koyulan bu
ülkelere yönelik FX ürünlerinin götürülmesi piyasanın bu bölgede Türkiye düzenlemesi altında
gelişmesini sağlayacaktır.
4.2 Global Büyüme Potansiyeli
Forex alanında büyüme gösteren şirketler özellikle farklı ülkelerden ciddi oranda müşteri
çekmekte, hızlı bir büyüme trendi göstermektedir. Bu konuda borsaya açık olan bir FX
şirketinin bildirimde bulunduğu faaliyet rakamları aşağıda sunulmuştur.
Buna göre ilgili şirket son yıllarda FX piyasalarında görece volatilitenin azalmasına karşın işlem
hacmini artırmaya devam etmektedir. Bu şirket örneği incelendiğinde şirketin başarılı
Ülke
100.000 Kişi
Başına Düşen
Banka Şube Sayısı
100.000 Kişi
Başına Düşen
ATM Sayısı
1.000 KM kare
Başına Düşen
ATM Sayısı
1.000 KM kare
Başına Banka
Şube Sayısı
1.000 Kişi Başına
Düşen Mevduat
Hesabı Sayısı
Bahreyn n/a n/a n/a n/a n/a
Birleşik Arap Emirlikleri 11.94 11.94 53.73 11.26 938.05
Cezayir 5.06 5.06 0.68 0.59 572.68
Fas 23.41 23.41 7.70 7.69 786.26
Irak 5.38 5.38 n/a 2.40 n/a
İran 27.07 27.07 16.35 9.61 n/a
İsrail 20.07 20.07 308.27 53.14 n/a
Katar 13.22 13.22 91.54 20.28 n/a
Kuveyt 18.61 18.61 80.13 21.55 1,509.12
Libya 11.70 11.70 0.10 0.29 n/a
Lübnan 29.30 29.30 140.08 99.32 1,469.91
Mısır 4.69 4.69 6.03 2.67 387.38
Suriye n/a n/a n/a n/a n/a
Suudi Arabistan 8.65 8.65 5.91 0.80 852.05
Tunus 17.71 17.71 12.07 9.34 n/a
Umman 19.70 19.70 n/a 1.60 1,089.48
Ürdün 19.80 19.80 14.24 9.28 726.50
Yemen 1.75 1.75 1.12 0.47 142.94
2009 2010 2011 2012 2013
İşlem Gün Sayısı 259 260 260 259 258
Aktif Hesap Sayısı 116,919 136,427 163,094 170,930 183,679
Toplam Hesap Sayısı 140,565 175,240 194,606 190,217 188,130
Bireysel Müşterilerin Günlük Ortalama İşlem Sayısı 339,670 308,560 380,047 365,347 437,978
Bireysel Müşterilerin Toplam İşlem Hacmi (Milyar Dolar) 3,497 3,172 3,770 3,600 4,051
Bireysel Müşterilerin Günlük Ortalama İşlem Hacmi (Milyar Dolar) 13.5 12.2 14.5 13.9 15.7
Kurumsal Müşterilerin Günlük Ortalama İşlem Sayısı 2,162.9 3,524.1 14,104.0 14,164.6 33,295.0
Kurumsal Müşterilerin Toplam İşlem Hacmi (Milyar Dolar) 525.0 751.0 1,171.0 1,178.0 2,022.0
Kurumsal Müşterilerin Günlük Ortalama İşlem Hacmi (Milyar Dolar) (3) 2.0 2.8 4.4 4.5 7.8
12. olmasında özellikle düzenlemeye tabi olduğu ülkenin vergi uygulamaları –yabancıya vergi
serbestliği- ve IB-white label uygulamalarındaki esneklik etkili olmuştur.
5. FOREX PİYASALARININ TÜRKİYE’YE KATKISI
Forex piyasalarının Türkiye’ye katkısını 3 başlıkta incelemek mümkündür. Buna göre Türkiye
için kritik öneme sahip olan İstanbul Finans Merkezi Projesi’ne yönelik önemli bir araç
olmasının yanı sıra Türk Lirası’nın konvertibilitesi ve işlem hacmine katkısı ile yine bölgesel
stratejilerin iyi kullanılması durumunda cari açığa olumlu etkisinin bulunması olasıdır. Aşağıda
bu hususlar detaylı bir şekilde global ölçekteki rakamlarla ele alınmıştır.
5.1 İstanbul Finans Merkezi Projesi’ne Katkısı
Forex piyasaları yapısı gereği aynı ürün yapısının farklı ülkelerde sunulmasını düşük maliyetle
sağlamaktadır. Bu nedenle özellikle Türkiye’nin konumu oldukça avantajlı bir durumda yer
almaktadır. Nitekim, ABD yada İngiltere’de düzenlemeye tabi bir kuruluşa göre, Türkiye’de
düzenlemeye tabi olan bir aracı kurumun gerek kültürel gerekse mesafe olarak yakın olması
nedeniyle bölgedeki avantajlarını değerlendirmesi ve bu piyasanın tanıtımını daha başarılı
yapması mümkündür. ABD ve İngiltere’deki kurumla temelde aynı ürünün (örneğin EURUSD)
sunulması nedeniyle bu noktada ayrıştırıcı husus olarak bölgeye kültürel ve mesafe yakınlığı
ön plana çıkacaktır.
Mevcut durumda Finans Merkezi konumunda bulunan birçok ülke bu piyasaların yarattığı
avantajdan faylanmaktadır. Bu kapsamda Finans Merkezi değerlendirmelerinde 44. sırada yer
alan Türkiye’nin gerekli düzenlemeleri yapması durumunda FX piyasalarını kullanarak
İstanbul’u Finans Merkezi olarak daha üst sıralara taşıması mümkün olacaktır. Nitekim, FX
işlem hacminin düzeyi ile ülkelerin Finans Merkezi sıralaması arasında korelasyon olduğu
görülmektedir. Buna göre dünyanın ortalama günlük işlem hacminden 2.73 trilyon dolar ile
%40.9 pay alan İngiltere’yi, 1.26 trilyon dolar ve %18.9 pay ile ABD izlemektedir. Bu noktada
Türkiye 27 milyar dolarlık hacimle %0.4’lük pay almıştır.
14. 5.2 TL’nin Konvertibilitesine ve Derinliğine Katkısı
Türk Lirası’ndan sıfır atılması sonrasında konvertibilitesi hızla artan TL’nin son 7-8 yıldır
Kaldıraçlı FX işlem platformlarında görülmesi para birimimize yönelik ilginin de artmasına
neden olmuştur. Nitekim, 2007’de açıklanan Bank for International Settlements raporunda
%0.2 hacim payıyla 26. sırada yer alan TL, 2013 yılındaki raporda %1.3’lük pay ile 16. sıraya
yükselmiştir.
15. Yine Kaldıraçlı FX piyasalarının TRY’nin derinliği açısında da önemli bir nokta olduğu
görülmektedir. USDTRY’nin işlem hacminin global ölçekte dikkat çekecek noktalara çıkması bu
görüşü desteklenmektedir. Buna göre USDTRY’nin işlem hacmi 2013 yılında günlük ortalama
63 milyar dolar düzeyine ulaşmıştır. Buna ek olarak günlük 6 milyar dolarlık EURTRY ve 1 milyar
dolarlık TRYJPY işlem hacmi rakamları TRY’nin %1.3’lük hacim payını yaratırken derinliğini de
18. 5.3 Cari Açığı Azaltmaya Katkısı
Cari işlemler dengesi incelendiğinde açık rakamının ortalama 5 milyar dolar düzeyinde
seyrettiği görülmektedir. FX işlemlerinde teminat rakamının dolar olarak alınması ve piyasa
yapıcılığı mekanizması bulunması nedeniyle bölge ülkelerinden Türkiye’ye sağlanacak fonlar
cari açık üzerinde iyileştirici bir etkiye sahip olabilecektir. Bu noktada borsaya açık şirket örneği
olarak verilen kurumun rasyoları incelendiğinde sağlıklı bir vergilendirme sistemi ve IB-white
label altyapısı ile birlikte aylık yaklaşık 5 milyar dolar düzeyinde gelir oluşması beklenmektedir.
Bu rakam ortalama açık rakamını dengeleyebilecek bir tutar olarak görünmektedir.
6. PİYASANIN GELİŞMESİ İÇİN GEREKLİ TEMEL ALTYAPI
Piyasanın gelişmesi, İstanbul Finans Merkezi Projesi’ne paralel önemli bir bölgesel güç haline
gelmesi için altyapının geliştirilmesi yerinde olacaktır. Buna göre özet olarak;
1- Vergi kısmının yerli ve yabancı yatırımcı için destekleyici yönde netleştirilmesi
2- Yabancı yatırımcı için hesap açım prosedürlerinin iyileştirilmesi
3- Bölgesel ve global ölçekte IB ve white labellık verilmesi için sürecin kolaylaştırılması
olmak üzere üç başlıkta adımların atılması gerekmektedir. Bu konulara yönelik Finans
Merkezlerine ilişkin örnekler verildikten sonra detaylandırma yapılacaktır.
19. 7. FOREX VERGİLENDİRMEDE YURTDIŞI UYGULAMALARI
Türkiye’de Forex piyasasıyla ilgili vergi düzenlemesi bireysel ve kurumsal yatırımcılar için gelir
beyanı üzerinden uygulanmaktadır. Forex piyasasında faaliyet gösteren aracı kurumlar için ise
BSMV uygulaması mevcuttur. Ancak bu uygulamalar Finans Merkezi konumundaki ülkelere
göre ülkemizin forex işlemleri konusunda cazibesinin daha az olmasına neden olmaktadır. Bu
noktadaki farklılıkları ortaya koymak için Finans Merkezi olarak kabul gören ülkelerin
uygulamaları incelenmiştir. Buradan yola çıkarak edinilen bilgiler mevcut Türkiye Vergi Usül
Kanunu ve sektör ihtiyaçları göz önünde bulunarak öneri niteliğinde bir çalışma hazırlanmıştır.
Yurt dışı örnekleri incelenirken Dünya Finans Merkezi olarak kabul edilen ilk üç ülke baz alınmış
ve İngiltere (London), ABD (New York City) ve Hong Kong uygulamalarına yer verilmiştir. Bu
bölgelerin finans merkezi olmalarında vergi uygulamalarının önemine dikkat çekilmesi
amaçlanmıştır. Bu finans merkezlerine ek olarak düzenlemesi yakından takip edilen Avustralya
da örnek olarak incelenmiştir.
7.1 İNGİLTERE VERGİ UYGULAMASI
İngiltere’de spesifik olarak forex piyasası için tanımlanan bir vergi uygulaması
bulunmamaktadır. Genel vergi hükümleri ise yerli ve yabancı ayrımına tabi olarak farklı şekilde
tasarlanmıştır.
7.1.1 Yerli Yatırımcı İçin Vergi Uygulaması
İngiltere’de vergi uygulamaları Gelir Vergisi, Veraset ve İntikal Vergisi, Gayri Menkul Vergisi ve
Sosyal Güvenlik Katkıları olmak üzere 4 başlıkta toplanmıştır. Bunların dışından herhangi bir
isim ve/veya uygulama altında başka bir vergi bulunmamaktadır. Bu sebeple İngiltere’de forex
dahil herhangi bir yatırım aracı için ayrıca oluşturulmuş bir vergi düzenlemesi
bulunmamaktadır. Finans piyasalarında gerçekleştirilen yatırımlar dahil kişiye kazanç sağlayan
her gelir, gelir vergisi uygulaması ile vergilendirilir.
İngiltere’de ayrıca forex vergi düzenlemesi bulunmadığı için gelir vergisi oranlarını baz almak
gerekmektedir. Bu oranlara aşağıda ki tabloda yer verilmektedir.
20. 7.1.2 Yabancı Yatırımcı İçin Vergi Uygulaması
İngiltere vergi düzenlemelerinde dar mükelleflerin vergilendirilmesi mukimlik ayrımına göre
yapılmıştır. Yabancılar eğer İngiltere sınırları içerisinde 4 yıl ortalaması yıl başına 91 günü
geçecek şekilde ikamet ettilerse veya cari yıl için 183’ten fazla ikamet ettilerse vergiye tabi
olurlar. Aksi durumda yabancılar için herhangi bir vergi uygulaması gerçekleştirilmemektedir.
7.2 ABD VERGİ UYGULAMASI
ABD, forex piyasası için tanımlanan vergi uygulaması, yerli ve yabancı ayrımına tabi olarak
farklı şekilde tasarlanmıştır.
7.2.1 Yerli Yatırımcı İçin Vergi Uygulaması
ABD’de vergiler gelir beyanına tabidir. Bu sebeple yürürlükte bulunan kanun ve mevzuatlar
her türlü gelir artışının vergilendirilmesini gerektirmektedir. Bu bağlamda forex gelirleri ve
diğer tüm yatırım araçlarından elde edilen gelirler vergilendirilir.
IRS (Internal Revenue Service – ABD Maliye Bakanlığı) uygulamasında forexi konu alan iki farklı
vergi kanun maddesi bulunmaktadır. Buna göre 1256. madde yatırım işlemlerini iki türe ayırır.
Süresi 1 yıldan uzun pozisyonların gelirlerini “uzun dönem”, bir yıldan az olan pozisyonların
gelirlerini ise “kısa dönem” olarak adlandırılır. Buna göre, 1256. Madde hükmü gereğince uzun
dönem pozisyonların gelirlerine 15% oranında, kısa dönem pozisyonların gelirlerine ise 40%
oranında vergi uygulanır. Federal vergi üst sınırı ayrıca 35% oranında tanımlandığı için
uygulamada kısa dönem pozisyonların gelirlerinden hesaplanacak vergi 35% oranından
hesaplanır.
Forex işlemleri için tanımlanan vergi ise kısa dönem kazançların vergisi olan 35% oranının 60%
oranı ile uzun dönem kazançların vergisi olan 15% oranının 40% oranı alınarak hesaplanan 23%
oranıdır.
0%
20%
40%
50%
İngiltere Gelir Vergisi Oranları
0 - 2.710 GBP Arası İçin :
2.710 - 34.371 GBP Arası İçin :
34.371 GBP - 150.000 Arası İçin :
150.000 ve Üstü İçin :
21. 1256. madde uyarınca net kazançlardan alınacak vergi, kazancın gerçekleştiği aylar için beyan
edilerek uygulanır.
Diğer madde, yani 988. madde, her türlü yabancı yatırımdan (mal, hizmet, sanayi, mülk vs.)
elde edilen gelirlerin vergilendirilmesini konu almaktadır. Dolayısıyla forex işlemleri 988.
Madde içerisinde 1256. Maddeye dayanarak düzenlenmiştir. 988. Madde çerçevesinde 60/40
oranı korunarak 23% vergi oranının gelir beyanları yıllık bazda gerçekleştirilmektedir.
7.2.2 Yabancı Yatırımcı İçin Vergi Uygulaması
ABD vergi düzenlemelerinde dar mükelleflerin vergilendirilmesi mukimlik ayrımına göre
yapılır. Cari dönem dahil geçmiş 3 sene içerisinde (Örnek: 2013 dönemi için 2013-2012 ve 2011
yıllarında) yatırımcıların “Yeşil Kart” almış olmamaları ve 3 sene boyunca toplam 183 günden
fazla ABD sınırları içerisinde ikamet etmemiş olmaları gerekmektedir. Aksi durumda forex
işlemlerinden elde edilen kazançlar vergilendirilir.
Yeşil Kart uygulaması ve haklarından yararlanmayan veya cari dönem dahil geçmiş 3 sene
boyunca ABD’de ikamet etmeyen yatırımcılar vergi uygulamasına tabi tutulmaz. Bu uygulama
yatırımcının kendi ülkesinde vergi ödüyor olabilmesi sebebiyle, çifte vergilendirmeyi önlemek
amacıyla yapılmıştır.
7.3 HONG KONG VERGİ UYGULAMASI
Hong Kong'ta yerli ve yabancı yatırımcılar için ayrı ayrı bir düzenleme yapılmamıştır. Ayrıca
spesifik olarak bireylerin farklı gelirlerin üzerine farklı vergilendirmeler gerçekleştirilmemiştir.
7.3.1 Yerli Yatırımcı İçin:
Hong Kong'ta bireylerin maaşları üzerinden gelir vergisi uygulanmaktadır. Bu oran 2%-17% oranında,
gelirin miktarına göre farklılık göstermektedir. 5% oranında sosyal güvenlik, 15% oranında ise emlak
vergisi uygulanmaktadır. Ancak bunların dışında sermaye artışına sebep olan hiç bir gelir unsuru, beyan
veya stopaj yoluyla vergiye tabi değildir.
1) Uzun Dönem Kazançların Vergisi : 15% Forex Vergisi Hesaplanması
2) Kısa Dönem Kazançların Vergisi : 35% [(1) X (40%)] + [(2) X (60%)] = 23%
3) Forex Vergisi : 23%
ABD Forex Kazançlarına Uygulanan Vergi Oranı
22. 7.3.2 Yabancı Yatırımcı İçin:
Yabancılar için mukimlik ayrımı yoktur. İstisna olarak Hong Kong'ta maaş alarak 60 günden fazla ikamet
eden kişinin bazı özel şartlar altında vergi mükellefi olabileceği belirtilmiştir.
7.4 AVUSTRALYA VERGİ UYGULAMASI
Avustralya forex vergi uygulamasında spesifik düzenlemeler gerçekleştirmiş ve bireysel
yatırımcılar arasında kaybedenlerin oranının kazananların oranından yüksek olması sebebiyle
forex piyasası için vergi konusunda denetimli serbestlik getirmiştir. Yatırımcıların vergi
ödemeyerek hem piyasaya ilgilerini çekmeyi amaçlamış hem de piyasada tecrübe kazanma
sürecinde eğitim masrafı gibi diğer ek maliyetleri düşünerek sübvansiyon yapmıştır.
7.4.1 Yerli Yatırımcı İçin Vergi Uygulaması
Avustralya’da forex işlemleri eğer kişinin asıl gelir kaynağı değilse veya bu işlemleri profesyonel
yatırımcı olarak gerçekleştirmediğini beyan ediyorsa, forex gelirlerinin beyanı
gerçekleştirilmektedir. Ancak bu gelirlere herhangi bir oranda vergi uygulanmamaktadır.
Bunun için kişilerin asıl gelir kaynaklarını göstermeleri şarttır. İstisna olarak kişiler profesyonel
yatırımcı olmadıklarını beyan etseler ve/veya farklı gelir kaynağı gösterseler dahi bir mali yıl
içinde Forex kazançları 250.000 Avustralya Doları’nın üzerine çıktığı takdirde gelir vergisi
hükümleri uygulanmaktadır. Bu aşamada yatırımcı, profesyonel yatırımcı olarak sayılmaktadır.
Diğer yıllar eğer Forex kazançları bu sınırın altında kalırsa Forex gelirlerinde beyan esas olmakla
birlikte, istisna uygulanmaya devam edilmektedir.
Avustralya uygulaması, forex işlemlerinde yatırımcı kazanan-kaybeden oranlarının kazananlar
aleyhine olması sebebiyle uygulanmaktadır.
0%
18.200 Dolar'ı aşan her 1 Dolar için 19 cent
3.572 Dolar + 37.000 Dolar'ı aşan her 1 Dolar için 32.5 cent
17.547 Dolar + 80.000 Dolar'ı aşan her 1 Dolar için 37 cent
54.547 Dolar + 180.000 Dolar'ı aşan her 1 Dolar için 45 cent180.001 ve Üstü İçin :
Avustralya Gelir Vergisi Oranları (Avustralya Doları)
0 - 18.200 İçin :
18.201 - 37.000 İçin :
37.001 - 80.000 İçin :
80.001 - 180.000 İçin :
23. 7.4.2 Yabancı Yatırımcı İçin Vergi Uygulaması
Avustralya vergi düzenlemelerinde dar mükelleflerin vergilendirilmesi mukimlik ayrımına göre
yapılmıştır. Mukim olmanın şartları ise belirli koşullara bağlanmıştır.
Eğer kişi cari yılın yarısından fazlasında Avustralya sınırları içerisinde ikamet ettiyse, herhangi
bir emeklilik fonuna yatırım yapıyorsa, kalıcı ya da dönemsel kullanılmak üzere Avustralya
sınırları içerisinde bir gayrimenkul edindiyse mukim olur. Aksi durumda yabancıların forex
kazançlarına herhangi bir vergi kesintisi uygulanmamaktadır.
8. TÜRKİYE İÇİN VERGİ UYGULAMASI ÖNERİSİ
Türkiye’de vergi uygulamasına yönelik hususları 3 başlıkta toplamak mümkündür. Buna göre;
I. Aracı Kurumların Vergilendirilmesi
II. Yerli Yatırımcının Vergilendirilmesi
III. Yabancı Yatırımcının Vergilendirilmesi
üç başlıkta vergi uygulamasını ele almak mümkündür.
8.1 Aracı Kurumların Vergilendirilmesi
Mevcut durumda FX piyasaları kambiyo çerçevesindeki ürünler çerçevesinde olmasına karşın
BSMV’ye tabi tutulmuştur. Bu uygulama white label statüsündeki kurumları sınırlı olarak
etkilese de piyasanın büyük bir bölümünü oluşturan piyasa yapıcısı aracı kurumları ciddi
oranda zorlamaktadır. Nitekim, müşteri işlemleri ile likidite sağlayıcısı işlemleri arasındaki fark
üzerinden hesaplanan BSMV, ciddi tutarlara denk gelmektedir. Özellikle piyasa yapıcısı mantığı
çerçevesinde birebir hedge yapmayan kurumlar üzerinde oluşan bu BSMV yükü piyasanın
gelişimini engellemekte, aracı kurumların fazladan hedge yapmalarına neden olarak hem
sermayenin yurtdışına gitmesine neden olmakta, hem de piyasa işleyişini olumsuz
etkilemektedir.
Bu çerçevede diğer finans merkezlerin de olduğu gibi hedgeleme mantığını etkileyecek olan
vergileme sistemlerinden kaçınılması sağlıklı olacaktır. Spot FX üzerinden gerçekleştirilen bu
işlemler, kambiyo kapsamında değerlendirilerek BSMV’den muaf tutulmalıdır.
24. 8.2 Yerli Yatırımcıların Vergilendirilmesi
Mevcut durumda forex piyasalarında işlem yapan bireysel yatırımcılar için ayrıca bir vergi
hükmü bulunmamaktadır. Yatırımcıların elde ettikleri gelirler üzerinden beyan vermeleri
durumunda vergi oluşmaktadır. Türkiye örneği çerçevesinde bu uygulamanın hisse senetleri
ile paralel olarak gerçekleştirilmesi, stopaja dayalı bir vergilendirmenin kurulması sağlıklı
olacaktır. Bu noktada piyasanın gelişmesini sağlamak için stopaj oranının başlangıçta sıfır
olarak kabul edilmesi diğer finans merkezleri ile rekabet açısından önem arz etmektedir.
8.3 Yabancı Yatırımcıların Vergilendirilmesi
Mevcut durumda forex piyasalarında işlem yapan yabancı yatırımcılar için verginin tahsil
yükümlülüğü aracı kurumlardadır. Bu noktadaki belirsizlik nedeniyle aracı kurumlar yabancı
yatırımcılara hesap açmaya çekinmektedirler. Piyasanın gelişmesi ve bölgesel bir güç unsuru
olması için bu konuda ivedi adım atılması gerekmektedir. Tüm uluslararası finans
merkezlerinde olduğu gibi ciddi bir fon girişi sağlayabilecek bu piyasalara yabancı yatırımcı
çekmek için yabancıların forex işlemlerinden elde ettikleri gelirlerin vergiden muaf olması
sağlıklı olacaktır.
9. FOREX INTRODUCE BROKER ve WHITE LABEL BROKER UYGULAMALARI
White Label ve IB uygulamaları için uluslararası finanas merkezleri çoğunlukla özel bir
düzenleme gerçekleştirmemiştir. Regülatörler piyasa yapıcı şirketlerin yetki ve sorumlulullarını
düzenlemiş, piyasa yapıcı şirketlerle çalışacak olan aracı kurumların düzenlemelerini çizilen
sınırların dışına çıkmamak koşuluyla piyasa yapıcı şirketlere bırakmışlardır.
Finansal piyasaların çeşitli ve karmaşık olması ile kısa zamanda gelişime bağlı olarak farklı ve
çeşitli ihtiyaçların ortaya çıkabiliyor olması bu uygulamaların en büyük sebebi olmuştur.
Düzenlemeler ise piyasa yapıcı şirketlere esnek davranma hakkını sağlarken olası bir yanlış
uygulamada kendisinin yükümlülük altına gireceği şekilde gerçekleştirilmiştir.
Bu yükümlülükler piyasa yapıcı şirketlerin dışında, WL veya IB olarak faaliyet gösteren
şirketlerin yanlış uygulamarında da yine piyasa yapıcı şirketlerin hesap vereceği biçimde
düzenlenmiştir.
25. 9.1 İngiltere Uygulamaları
FSA, 2 Temmuz 2009 tarihli “Financial Promotions Industry Update” çalışmasını White Labeling
üzerine gerçekleşmiştir. Bu çalışmada WL tanımını “Bir ürün ya da hizmetin üretici firma
markasından farklı bir marka ile sunulmasıdır.” Tanımını yaparak aynı çalışmada Üretici Firma-
Distribütör örneğini vermiştir. Ancak spesifik olarak forex piyasası için bir regülasyonuna
rastlanmamıştır.
9.2 ABD Uygulamaları
NFA, IB (Introduce Broker - Tanıtıcı aracı kurum) hüzmetini şu şekilde tanımlamıştır: Opsiyon,
vadeli işlemler, forex ve swap işlemleri için tanıtım yapan veya alış ve satış emirlerini kabul
eden fakat müşterilerden yatırım teminatı veya başka varlıklar toplamaya ve müşteri işlemleri
için destek ve hizmet sağlamaya yetkili olmayan kişiler veya kurumlardır.
IB hizmeti vermek için ilk zorunluluk NFA (National Futures Association) tarafından
yetkilendirilmiş olmaktır.
ABD’de WL (White Label – Emir İletimine Aracılık) uygulaması, WL aracı kurumlardan daha çok
sponsor (Market Maker – Piyasa Yapıcı) aracı kurumların yetki ve sorumluluklarını
düzenlemektedir.
WL (White Label - Emir İletimine Aracılık) aracı kurumlar FDM (Forex Dealer Member) olma ve
olmama durumlarına göre farklı sorumluluklar taşırlar. Bu sebeple WL aracı kurumun FDM
olma veya olmama durumları sponsor aracı kurumlara da farklı yükümlülükler getirir.
Eğer WL aracı kurum FDM ise bu durumda sponsor aracı kurum (Market Maker – Piyasa
Yapıcı);
Müşterilerine gerekli desteği sağlamak,
Müşterilerinin kayıtlarını korumak,
Müşterilerinin iyi niyet içermeyen davranışlarından sorumlu olmaktadır.
Eğer WL aracı kurum FDM değil ise;
WL ve sponsor aracı kurumlar arasında yapılan sözleşmede WL firma FDM üyesi gibi
sorumluluk alarak davranacağını beyan etse dahi yanlış uygulamalardan sponsor aracı
kurum sorumlu olacaktır.
26. Sponsor aracı kurum müşterisinin kullandığı elektronik işlem platformunun doğru ve
eksiksiz çalıştığından, müşterisinin sunduğu hizmetlerin yeterli ve iyi niyetli olduğundan ve
müşterisinin dağıttığı hediye, promosyon gibi uygulamaların doğruluğundan emin
olmalıdır. Ayrıca hizmetlerin yeterliliği (kapasite kullanımı gibi) ve kalitesi ( performans
düzeyi gibi) kriterleri takip edecektir. Müşterisinin işlem platformu değişikliği veya hizmet
yeterliliği ya da kalitesinin eksik olması durumlarında sponsor aracı kurum NFA kurallarını
ihlal etmiş sayılacaktır.
NFA piyasanın çeşitliliği ve karmaşıklığı ile üye sayısının çokluğunu göz önüne alarak çok
katı kurallar koymamaktadır. Genel hükümler çerçevesinde gerçekleştirilen hizmetlerin
dışına çıkan uygulamalarda kontrol mekanizması sponsor aracı kurumdadır. Bunun dışında
sponsor aracı kurum ve WL aracı kurumun aralarında gerçekleştirecekleri sözleşme ve
hizmet koşulları karşılıklı anlaşmayla belirlenebilmektedir.
9.3 Hong Kong Uygulamaları
Basit bir düzenleme ile geçilmesi nedeniyle kurumların IB ve white labellığı yurtdışı verme imkanları
bulunmaktadır.
9.4 Avustralya Uygulamaları
Hong Kong’da olduğu gibi basit bir düzenleme ile geçilmesi nedeniyle kurumların IB ve white
labellığı yurtdışı verme imkanları bulunmaktadır.
10. EYLEM PLANI ÖNERİSİ
FX piyasalarına ilişkin yurtdışı örneklerine bakıldığında gelişim stratejilerinin iki ana unsurda
toplandığı görülmektedir. Bu unsurlardan ilki vergidir. Özellikle yabancı yatırımcı çekmek için
genel uygulama FX gelirlerine vergi uygulanmaması yönündedir. Buna paralel olarak FX
alanında iş yapan kurumların global ölçekte yayılabilmesi için IB’lik ve white labellık gibi
uygulamaların önü açılmaktadır. Bu şekilde şirketler düşük maliyetle geniş bir yabancı kitlesine
ulaşabilmektedir.
10.1 İlk Aşama: Vergi Ayağının Düzenlenmesi
Piyasalar için mevcut durumda belirsizlik yaratan ana unsur vergi sistemine yöneliktir. Bu
noktada hem aracı kurumların daha sağlıklı hareket etmesini sağlayacak hem de yatırımcıların
piyasalara ilgisini artıracak düzenlemelere ihtiyaç bulunmaktadır. Buna göre yukarıda detayları
27. bulunan çerçevede diğer finans merkezleri ile uyumlu adımların atılması gerekmektedir.
Önerimiz; Kaldıraçlı FX işlemlerinin yani Spot FX işlemlerinin kambiyo çerçevesinde sayılarak
BSMV’den muaf olması, yerli yatırımcıların stopaja tabi olması ve başlangıç oranının 0 olarak
kabul edilmesi, yabancı yatırımcıların ise vergiden muaf olmasıdır.
10.2 İkinci Aşama: Yabancı Hesap Açım Prosedürlerinin Kolaylaştırılması
Londra ve New York gibi finans merkezlerinde görülen uygulamalar hesap açım
prosedürlerinin kolay olduğuna işaret etmektedir. Kişiler sözleşmenin son sayfasını
imzalayarak, kimlik fotokopisi ve adresi teyit eden bir belge ile birlikte faks/email ile hesap
açabilmektedir. Özellikle yabancı yatırımcı çekmek için yapılan bu basitleştirme hem “know
your customer” prosedürünün yerine getirilmesini sağlamakta hem de farklı ülkelerden hesap
açılmasını hızlandırmaktadır. Tüm finans merkezlerindeki bu uygulamanın Türkiye’de de
faaliyete geçmesi yabancı hesap açım oranını ciddi olarak artıracaktır. Diğer finans merkezleri
ile rekabet açısından da ciddi bir dezavantaj ortadan kalkacaktır. Bu nokta, FX piyasalarının
mantığı açısından da önemlidir. Nitekim, faks/email ile hesap açan yabancı bireysellerin
işlemlerde kaybederek, fonlarını Türkiye’de bırakma olasılığı, mevcut hesap açma
yükümlülüklerini yerine getirerek hesap açan profesyonel bir yabancı yatırımcıya göre çok
daha fazladır. Uluslararası finans merkezleri bu avantajları lehlerine kullanarak ciddi bir fon
girişi sağlamaktadır.
10.3 Üçüncü Aşama: Yabancılara White Labellık ve IB’lik Prosedürlerinin Kolaylaştırılması
Borsaya kote olduğu belirtilen FX şirketi de dahil tüm global ölçekteki FX şirketlerinin büyüme
stratejisi white label ve IB’liğe dayanmaktadır. Buna göre FX şirketleri bir bölgede doğrudan
tanıtım yapmak yerine o bölgede white labellık ve IB’lik vermektedir. Böylece o bölgeyi tanıyan
kişi/kurumlar tanıtım faaliyetlerini yerine getirmekte, kuruma müşteri kazandırmaktadır. Bu
çerçevede özellikle bölgesel stratejilerin uygulanabilmesi için mevcut durumda sadece
düzenlemeye tabi ülkelerde verilebilecek white labellık ve IB’liğin tüm ülkelerde verilebilecek
şekilde yabancılara serbestleştirilmesi gerekmektedir. Böylece özellikle Arap Bölgesi’ndeki
fırsatlar değerlendirebilecektir.
