Resumen de teorías éticas fundamentales

1. OS SISTEMAS OU TEORÍAS ÉTICAS

2.  Ó longo dos séculos déronse diversas
posibilidades de xustificar a acción moral.
 Os sistemas éticos máis relevantes poden
reducirse a uns poucos modelos que, dende
diversas perspectivas tratan de ofrecer unha
xustificación das actitudes morais; as éticas
máis significativas poden concretarse en 3
modelos:
1. ÉTICAS TELEOLÓXICAS
2. ÉTICAS DEONTOLÓXICAS
3. ÉTICAS DIALÓXICAS

4.  Os que defenden este tipo de ética sosteñen que
a vida humana ten unha finalidade, por iso se
chaman teleolóxicas, porque se orientan á
consecución dun fin, que consideran o máximo
ben.
 As normas morais, os códigos morais
xustifícanse pola súa contribución ó logro dese
fin: debo obrar de tal modo que me encamiñe a
conseguir o considerado como máximo ben.
 Ese máximo ben non significa para todos o
mesmo, por iso existen distintos tipos de éticas
teleolóxicas. Examinaremos:
 O EUDEMONISMO ARISTOTÉLICO
 O HEDONISMO
 O UTILITARISMO

6.  O CREADOR E REPRESENTANTE MÁIS
SIGNIFICATIVO DO EUDEMONISMO FOI
O FILÓSOFO GREGO DO S. IV a.C.,
ARISTÓTELES.
 O TERMO “EUDEMONISMO” provén do
grego “eudaimonía” que significa
“felicidade”; esta consiste, para
Aristóteles, no exercicio, actividade e
a perfección das capacidades máis
propias do ser humano; ser feliz
consiste, pois, en autorrealizarse
exercitando as disposicións coas que
estamos doutados
 Para Aristóteles, a actividade máis
propiamente humana é o que os
gregos chamaban contemplación
(theoría) que non é senón o exercicio
das actividades intelectuais:
pensamento e argumentación; o ser
humano é un “animal racional” e,
por tanto, a súa felicidade está no
uso da súa facultade máis propia, a
RAZÓN.
 Pero a nosa vida non se reduce só á
contemplación senón que actuamos
constantemente noutras áreas vitais
e con outras motivacións
(económicas, laborais, sentimentais,
deportivas, etc.): estas actividades
tamén inflúen na felicidade humana
e, por elo, é necesario escollelas e
realizalas con sumo coidado. A
VIRTUDE guíanos na correcta
elección e é o que Aristóteles
chamou PRUDENCIA que, segundo el,
consiste na moderación e elección
do “termo medio” entre 2 extremos
relativos a nós –o exceso e o defecto
ou insuficiencia-.

7. O fin último do ser humano é a felicidadeO fin último do ser humano é a felicidade
Que é a
felicidade?
Que é a
felicidade?
A felicidade é
unha
actividade
da alma
conforme a
unha
virtude
perfecta
A felicidade é
unha
actividade
da alma
conforme a
unha
virtude
perfecta
. fainos humanos
. fainos bos
. fainos humanos
. fainos bos
pensamentopensamento
é un hábito
selectivo
é un hábito
selectivo
é unha disposición
estable
é unha disposición
estable
É UNHA ÉTICA DA
PERFECCIÓN
É UNHA ÉTICA DA
PERFECCIÓN
consiste enconsiste en
elixir o termo
medio entre dous
extremos (exceso
e defecto) para
nós, non en
relacion co
obxecto.
elixir o termo
medio entre dous
extremos (exceso
e defecto) para
nós, non en
relacion co
obxecto.
Con:
• sabedoría
• moderación
• constancia

9.  O hedonismo mentén que a
felicidade (máximo ben) consiste
no pracer. Por iso, a máxima moral
hedonista pode resumirse na
afirmación: “debes buscar o pracer
e rexeitar a dor”.
 Agora ben, por pracer non
entenden os hedonistas meramente
o pracer sensible, senón tamén e
fundamentalmente outro tipo de
praceres conectados coa
amizade, o uso do intelecto, os
sentimentos e a autorrealización
do individuo.
 O hedonismo aparece como tª ética
na obra do filósofo grego EPICURO
(341-270 a.C.) e será logo
continuada polo filósofo romano
Lucrecio (96-55 a.C.) e, dende
entón, por diversos pensadores ó
longo da historia do pensamento.

10. considera que
O PRACER é o
principio e o fin da
vida feliz, xa que
é o primeiro dos
bens conforme á
natureza
hedonéhedoné
consíguese a
través do
consíguese a
través do
propia do sabiopropia do sabio
gozoentendido comoentendido como
Aquel que:
• se substrae ás
opinións dos
libertinos
• escolle con
prudencia
• contense na
moderaciónimplica moderación
no pracer
implica moderación
no pracer
por isoEpicuro distingue 3 tipos de desexos
naturais e necesarios o que vive conforme á natureza é sempre rico
naturais e non necesarios
nacen do desexo de variar e deben ser moderados
pola prudencia
nin naturais nin necesarios
Nacen das opinións dos insensatos que non se
satisfacen co que teñen e aflíxense con que non
teñen

12.  O utilitarismo como corrente
ética aparece fundamentalmente
na obra de Jeremy Bentham
(1748–1832) e de John Stuart
Mill (1808-1876).
 Segundo estes autores, o móbil
da conduta humana está na
busca da felicidade, pero a súa
adquisición non se entende como
un logro do individuo singular,
senón da sociedade: a felicidade
consiste no benestar do maior
número posible de persoas.
 Así pois, o criterio racional que
temos que utilizar para apreciar
a moralidade dun acto é a
consideración das
consecuencias que se derivan
del para a felicidade humana.

13. UTILITARISMOUTILITARISMO
PrincipioPrincipio
A máxima felicidade posible para o maior número
posible de persoas
A máxima felicidade posible para o maior número
posible de persoas
Ten un carácter
altruísta
Ten un carácter
altruísta busca o interese dunha colectividadebusca o interese dunha colectividade
Baséase nun PRINCIPIO DE UTILIDADEBaséase nun PRINCIPIO DE UTILIDADE
Unha acción apróbase ou
non en función do
aumento ou diminución
da felicidade da parte
interesada
polo que:polo que:
un xuízo moral sempre está referido á felicidade
unha acción é boa na medida en que conduza á
felicidade dunha colectividade
Ten
consecuencias
políticas porque:
o lexislador actúa lexítimamente cando:
busca a maior felicidade do poboBENTHAM
STUART MILL
representantes

14.  As éticas deontolóxicas son
éticas que fundamentan a
acción moral no DEBER:
 É boa moralmente aquela
acción que se efectúa só
porque é un deber o
realizala e non por outro
motivo (utilidade, medo ás
consecuencias, esperanza
dun premio, pracer...).
 Os defensores desta
concepción criticaron de
modo radical ás éticas
teleolóxicas polo seu
carácter heterónomo.

15.  “HETERONOMÍA” significa
recibir doutro a lei.
 Dende un punto de vista moral,
con este concepto alúdese a
que as normas moais
recíbense dunha instancia
distinta de persoa mesma: eu
acato a norma moral que,
aínda que poida encontrala en
min mesmo, na miña razón,
procede de algo externo, xa
sexa a sociedade coas súas
normas e costumes, a relixión
coas súas crenzas e dogmas ou
a propia natureza cos seus
instintos e inclinacións.
 En tódolos casos anteriores a
moral é heterónoma porque a
súa fonte non é a razón do
propio individuo, non é o
propio individuo.

16.  Fronte á heteronomía está a
AUTONOMÍA MORAL: a norma moral non
só a encontro en mín mesmo senón que
ademais procede de mín: eu me dou a
min mesmo a miña propia norma moral
establecéndoa dende a miña
racionalidade: a orixe e fundamento da
norma moral reside no uso práctico da
razón (na “razón práctica”).
 Os defensores da autonomía moral
supoñen que o ser humano só adquire
dignidade cando se sustrae á orde
natural e é capaz de ditarse a si mesmo
as súas propias leis, cando é lexislador
autónomo, cando as normas nacen de si
mesmo, cando ó obedecer, obedécese a
si mesmo.
Así pois, os defensores de felicidade ou do pracer como principios da vida moral,
quitan ó ser humano a súa dignidade, pois, aínda que sexa certo que o ser humano
tende a buscar o seu benestar e a sua felicidade, isto é algo que tamén fan os animais
e, por tanto, se queremos que a nosa vida non se reduza a nivel do puramente
animal, non podemos reducila a algo que non vai máis alá das tendencias instintivas e
naturais, como é a utilidade, o pracer ou a felicidade.

17.  As éticas deontolóxicas,
por tanto, sosteñen que o
deber que motiva a acción
moral provén da norma
moral que, á súa vez,
encontra a súa orixe e
fundamento na propia
razón humana.
 Ó longo da historia houbo
diversas doutrinas éticas
deontolóxicas, pero a máis
importante e exemplar é a
ética do filósofo alamán I.
Kant (1724-1804):

18. o A ética kantiana estrutúrase en torno ó principio de actuar
conforme ó deber;
o Como sei cal é o deber? O deber determínase dende o que
dita a razón.
o Esta ética non nos di o que hai que facer en cada momento
ou situación senón que NOS PROPORCIONA A FORMA (a
estrutura racional) que debe ter calquera dos nosos actos
para que sexan morais: só se indica un motivo formal á
VONTADE, válido para todo ser humano e para calquera
ocasión.
o E, as únicas esixencias que impón a nosa razón á acción
moral son: que sexa universalizable e que respecte a miña
humanidade e a dos demais.
o A ética de Kant pretende, por tanto, ser universal e
necesaria (como o son as afirmacións da matemática ou a
física): nela non cabe nin o interese propio nin o egoísmo,
senón só a boa vontade de actuar de acordo co deber que
dita a razón (no seu uso práctico).

19.  A esta ética chámalle Kant “formal” e
“autónoma”; as outras éticas son
“materiais” e “heterónomas”, xa que
nelas a vontade humana é determinada a
actuar por motivos prácticos e non por
motivos estritamente morais.
 Así, se queremos unha ética universal que
sirva para todos e para todo tempo, unha
ética para a que o que é bo ou malo non
depende do momento ou das circunstancias
ou do interese individual, entón temos que
fundamentala nun principio ó que Kant
denomina IMPERATIVO CATEGÓRICO que
atende ó que dita a razón, e que se
formula do seguinte modo:
 “Obra só segundo aquela máxima que
podeas querer que se convirta en lei
universal” (a razón esixe universalidade)
 “Procede de modo que trates á
humanidade, tanto na túa persoa como na
dos demais, sempre como un fin en si
mesmo e nunca como un medio” (a razón
esixe respecto á dignidade dos seres
humanos)

20. A ÉTICA FORMAL DE KANTA ÉTICA FORMAL DE KANT
A ética responde á pregunta Que debo facer?
Que condicións debe ter unha norma
moral para que obrigue?
As normas morais deben posuír
validez universal
“Todos deben (incondicionadamente) facer X”
Kant rexeita as éticas do ben
(éticas teleolóxicas)
Kant rexeita as éticas do ben
(éticas teleolóxicas)
por isoporque
Un fin determinado non pode
fundar normas universais
Un fin determinado non pode
fundar normas universais
e propón unha
Ética deontolóxica e procedimentalÉtica deontolóxica e procedimental
que se centra en
o procedemento para establecer qué é o
correcto
a forma da norma moral
que se fundamenta en
O Imperativo categórico: principio de universalidade
A liberdade: autonomía do individuo
A boa vontade: é unha moral da intención

21.  Hoxe en día hai dúas tendencias opostas en canto
á concepción da moral:
- por un lado, doutrinas que seguen tendencias
relativistas e hedonistas (pragmatismo,
postmodernidade...)
- por outro, doutrinas que recuperan a concepción
kantiana de que a ética do universalizable da
moral: entre estas últimas encóntranse as éticas
dialóxicas.
 As ÉTICAS DIALÓXICAS:
- Sosteñen que as normas morais deben ser froito
dun acordo baseado no diálogo argumentativo en
condicións de igualdade, entre persoas racionais
e libres.
- Son, por tanto, éticas da comunicación, do
discurso, que sitúan os mandatos que constitúen
o deber nas normas que resulta do acordo ó que
chegaran despois de argumentar racionalmente,
cada un deles en defensa da súa posición.
- A diferencia de Kant, os defensores das éticas
dialóxicas, especialmente K.O. Apel (1922-) e J.
Habermas (1929-), entenden que non é unha soa
persoa quen ten que comprobar se unha norma é
universalizable, senón que han comprobalo todos
os afectados por ela, utilizando a razón
discursiva, é dicir, o diálogo racional. Neste
sentido falan dunha “comunidade ideal de
diálogo” como un espazo de discusión que non
admite represión ou desigualdade.

22.  Habermas propón como regras do
discurso as seguintes:
1. Calquera suxeito capaz de
linguaxe e acción pode participar
no discurso.
2. Calquera pode problematizar
calquera afirmación.
3. Calquera pode introducir no
discurso calquera afirmación.
4. Calquera pode expresar as súas
posicións, desexos e necesidades.
5. Non pode impedirse a ningún
falante facer valer os seus
dereitos, establecidos nas regras
anteriores, mediante coacción
interna ou externa ó discurso.

23. Nas éticas dialóxicas o individuo moralmente
bo é aquel que está disposto a resolver
situacións de conflito mediante un DISCURSO
ARGUMENTADO, un diálogo encamiñado a
lograr o CONSENSO, e disposto asimesmo a
comportarse como se decida nese consenso.

24.  A xustificación das normas morais provén,
por tanto, do acordo racional e establécese
en función de dous principios:
- Universalización: unha norma será válida cando
todos os afectados por ela poidan aceptar
libremente as consecuencias e efectos secundarios
que se seguirían, previsiblemente, do seu
cumprimento xeral para a satisfacción dos
intereses de cada un.
- Ética do discurso: só poden pretender validez as
normas que encontran (ou poderían encontrar)
aceptación por parte de todos os afectados, como
participantes nun discurso práctico.
 Así pois, unha norma é aceptable só no caso
de que todos os afectados por ela estean de
acordo en darlle o seu consentimento
porque satisface intereses universalizables
(e non só os intereses dun colectivo ou dun
individuo).

25. Os filósofos que defenden estas ideas son conscientes de que os diálogos reais son
bastante distintos ás condicións ideais que describemos: os diálogos prodúcense
moitas veces en condicións de desigualdade e coacción e os participantes non
buscan satisfacer intereses universalizables, senón intereses individuais ou grupais.
Por iso, consideran que nos diálogos reais a súa teoría ética ha servir como ideal
regulativo, isto é, como unha concepción ideal que se presenta como modelo
exemplar ó que a discusión debe aproximarse.
Os filósofos que defenden estas ideas son conscientes de que os diálogos reais son
bastante distintos ás condicións ideais que describemos: os diálogos prodúcense
moitas veces en condicións de desigualdade e coacción e os participantes non
buscan satisfacer intereses universalizables, senón intereses individuais ou grupais.
Por iso, consideran que nos diálogos reais a súa teoría ética ha servir como ideal
regulativo, isto é, como unha concepción ideal que se presenta como modelo
exemplar ó que a discusión debe aproximarse.
Pero a ética do discurso non pretende quedarse só no plano da fundamentación
teórica senón que busca internarse tamén na práctica, isto é, na resolución de
conflitos morais que se dan de feito no momento actual: refírense sobre todo á
ecoloxía e medio ambiente, ó reparto da riqueza e expolio do terceiro mundo, á
industria de armamentos e a xustificación das guerras, a bioloxía e á medicina en
cuestións relacionadas coas posibilidades da xenética, a experimentación con seres
vivos, a eutanasia, etc.
Pero a ética do discurso non pretende quedarse só no plano da fundamentación
teórica senón que busca internarse tamén na práctica, isto é, na resolución de
conflitos morais que se dan de feito no momento actual: refírense sobre todo á
ecoloxía e medio ambiente, ó reparto da riqueza e expolio do terceiro mundo, á
industria de armamentos e a xustificación das guerras, a bioloxía e á medicina en
cuestións relacionadas coas posibilidades da xenética, a experimentación con seres
vivos, a eutanasia, etc.

26. ÉTICA COMUNICATIVA
OU DISCURSIVA
ApelApel
HabermasHabermas
proposta por
deontolóxica
cognitivista
formalista
universalista
é
fundaméntase en
como a ética de Kantcomo a ética de Kant
pero
non se basea na
boa vontade
solitaria de Kant
non se basea na
boa vontade
solitaria de Kant
non é unha
ética da
intención
non é unha
ética da
intención
senón
una ética da
responsabilidade
una ética da
responsabilidade
senón
que debe estar libre
de
represións
desigualdades
polo que
é o único criterio lexítimo de validez das
normas morais
é o único criterio lexítimo de validez das
normas morais
e debe ter en conta as consecuencias da acciónas consecuencias da acción
os intereses dos individuosos intereses dos individuos
o seu fin é
mostrar os procedementos que permitan que a xustificación das
normas poida acadar un consenso
mostrar os procedementos que permitan que a xustificación das
normas poida acadar un consenso

27. Segundo Aristóteles, o fin último das accións humanas é:
1.Obter pracer
2.Acadar a felicidade
3.Respectar a dignidade humana
Segundo Aristóteles, o fin último das accións humanas é:
1.Obter pracer
2.Acadar a felicidade
3.Respectar a dignidade humana
As teorías que pretenden satisfacer esta aspiración do ser humano chámanse:
1.Dialóxicas
2.Eudemonistas
3.Hedonistas
4.Formais
As teorías que pretenden satisfacer esta aspiración do ser humano chámanse:
1.Dialóxicas
2.Eudemonistas
3.Hedonistas
4.Formais
Para acadar ese fin último do ser humano, Aristóteles propón a:
1. Racionalidade calculadora
2. Racionalidade prudencial
3. Razón práctica
4. Racionalidade comunicativa
Para acadar ese fin último do ser humano, Aristóteles propón a:
1. Racionalidade calculadora
2. Racionalidade prudencial
3. Razón práctica
4. Racionalidade comunicativa
O Criterio moral para Aristóteles é:
1. O acordo entre todos os afectados
2. O test do imperativo categórico
3. A obtención do maior pracer para o maior número
4. O termo medio entre o exceso e o defecto
O Criterio moral para Aristóteles é:
1. O acordo entre todos os afectados
2. O test do imperativo categórico
3. A obtención do maior pracer para o maior número
4. O termo medio entre o exceso e o defecto

28. Para obter o pracer e a felicidade, os hedonistas propoñen unha:
1. Racionalidade calculadora
2. Racionalidade práctica
3. Racionalidade comunicativa
4. Racionalidade prudencial
Para obter o pracer e a felicidade, os hedonistas propoñen unha:
1. Racionalidade calculadora
2. Racionalidade práctica
3. Racionalidade comunicativa
4. Racionalidade prudencial
Hedonismo de Epicuro é:
1. Social
2. Individualista
Hedonismo de Epicuro é:
1. Social
2. Individualista
A simpatía é un sentimento social moi importante para
1. Kant
2. O hedonismo de Epicuro
3. O utilitarismo
A simpatía é un sentimento social moi importante para
1. Kant
2. O hedonismo de Epicuro
3. O utilitarismo
Criterio para a ética dialóxica é
1. O acordo entre todos os afectados
2. O test do imperativo categórico
3. A obtención do maior pracer para o maior número
4. O termo medio entre o exceso e o defecto
5. O pacto entre os afectados
Criterio para a ética dialóxica é
1. O acordo entre todos os afectados
2. O test do imperativo categórico
3. A obtención do maior pracer para o maior número
4. O termo medio entre o exceso e o defecto
5. O pacto entre os afectados

29. Unha norma moral universalizable é unha norma correcta para
1. A ética dialóxica
2. Epicuro
3. Kant
4. O utilitarismo
5. Aristóteles
Unha norma moral universalizable é unha norma correcta para
1. A ética dialóxica
2. Epicuro
3. Kant
4. O utilitarismo
5. Aristóteles
Segundo a ética discursiva, a racionalidade propia da moral é
1. Prudencial
2. Calculadora
3. Comunicativa
4. Práctica
Segundo a ética discursiva, a racionalidade propia da moral é
1. Prudencial
2. Calculadora
3. Comunicativa
4. Práctica