Aardrijkskunde onderbouw. Natuurrampen; aardbevingen, vulkanisme, tsunami's, orkanen

1. H4: NATUURRAMPEN
Aardrijkskunde 1VWO

2. INTRO
In de komende 15 minuten doe je de volgende dingen:
 Lees het openingsverhaal (Blz. 74 + 75) (in stilte)
 Bespreek met een medeleerling welke natuurrampen in het openingsverhaal
voorkomen.
 Weten jullie ook hoe die natuurrampen ontstaan? Schrijf dit op.

3. DE AARDE, DE BASICS
Introductie

4. AARDE
 Hoe zit de aarde
in elkaar?

5. AARDE
 De aardkorst bestaat uit hard gesteente.
 De mantel bestaat uit constant
bewegend vloeibaar gesteente.
 De kern bestaat uit metaal

6. DE AARDKORST IS GEEN GEHEEL
 In de mantel is het extreem heet.
 Hierdoor ontstaan
convectiestromen.

7. CONVECTIESTROMEN
 Beweging door hitte

8. BEWEGENDE PLATEN: PLATENTEKTONIEK
 http://www.geologievannederland.nl/tijd/nederland-op-de-wereldbol

9. TWEE SOORTEN PLATEN
• Oceaanbodems/Oceanische platen
• bestaan uit het zwaardere basalt: dun maar zwaar
• Continenten/Continentale platen
• bestaan uit lichter granietgesteente: dik maar licht

10. PLATENTEKTONIEK: HOE BEWEGEN
PLATEN?
Divergent (uit elkaar) Convergent (naar elkaar toe)
Transforme breuk (langs elkaar)

11. PLATENTEKTONIEK

12. BEGRIPPEN
 Aardkorst: het buitenste laagje van de aarde dat bestaat uit stukken
oceaanbodem en stukken continent. (oftewel oceanische platen en continentale
platen)
 (Aard)Mantel: het deel van de aarde dat ligt tussen de aardkern en de aardkorst.
Het bestaat uit stroperig material dat langzaam stroomt.
 (Aard)Kern: het binnenste gedeelte van de aarde dat erg heet is, maar door
enorme druk toch uit vast gesteente bestaat.
 Platentektoniek: het bewegen van de aardkorstplaten.
 Aardkorstplaten: platen op de aardkorst: dikke, lichte continentale platen en
dunne, zware oceanische platen.

13. AARDBEVINGEN
Blz. 76-77

14. HET ONTSTAANVAN EEN AARDBEVING
AARDBEVINGEN
plaatbewegingplaatbeweging
http://www.schooltv.nl/video/aardbevingen-
waardoor-ontstaan-ze/#q=aardbeving

15. WAAR KOMEN AARDBEVINGENVOORAL
VOOR?
Daar waar platen met elkaar in
aanraking komen ontstaat
spanning en op den duur een
aardbeving.
• Waar platen tegen elkaar
botsen.
• Waar platen langs elkaar
schuiven.
• Waar platen uit elkaar gaan,
komen minder heftige
bevingen voor.
• Door mensen; bijvoorbeeld
door gaswinning in Groningen.

16. Epicentrum
Aardbevingen: verschil tussen hypocentrum en
epicentrum
Waar ligt het
epicentrum?
A
B C
D
AARDBEVINGEN:VERSCHILTUSSEN
HYPOCENTRUM EN EPICENTRUM

17. Epicentrum = De plaats waar de trillingen het
aardoppervlak bereiken.
Hypocentrum = De plaats in de aardkorst waar de
aardbeving (trillingen) ontstaat.
AARDBEVINGEN:VERSCHILTUSSEN
HYPOCENTRUM EN EPICENTRUM

18. SCHAALVAN RICHTER
De Schaal van Richter loopt van 1
tot 12.
Een aardbeving van 4 op de
schaal van Richter is 10 keer
sterker dan een van 3 op de
Schaal van Richter.
En dus 10 x 10 keer sterker dan
een van 2.

19. (MOGELIJKE) GEVOLGEN AARDBEVINGEN
 Doden en gewonden
 Dorpen of steden bedekt met grond
 Instortten huizen en gebouwen
 Elektriciteitskabels kapot, gasleidingen stuk
 Uitbreken branden
 Tsunami

20. VIDEOS
 http://www.schooltv.nl/video/het-klokhuis-aardbeving-bestendig-1/#q=aardbeving
 http://www.schooltv.nl/video/aardbevingen-waardoor-ontstaan-ze/#q=aardbeving
 http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20060208_aardbeving01
 http://www.niceone.org/lab/quakes/
 http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20060208_aardbeving01
Italie:
 http://nos.nl/video/2127990-italie-maakt-de-schade-op-na-verwoestende-
aardbeving.html Augustus, 2016
 http://nieuws.vtm.be/buitenland/212600-zware-aardbeving-italie-66-op-schaal-richter
Oktober, 2016
 http://nieuws.vtm.be/buitenland/212186-tweede-zware-aardbeving-italieOktober, 2016

21. BEGRIPPEN
 Seismograaf: apparaat om te meten hoe licht/zwaar een aardbeving is.
 Schaal van Richter: schaal om de kracht van een aardbeving mee uit te drukken.
 Hypocentrum: plek diep onder het aardoppervlak waar de aardbeving ontstaat.
 Epicentrum: boven het hypocentrum, plek op het aardoppervlak waar je de schok
het sterkst voelt. Hier vindt de meeste beweging plaats van de aardbeving.
 Aardbeving: trilling die ontstaat door een plotselinge verschuiving van delen van
de aardkorst.
Hoe verder van het epicentrum af je bent, hoe kleiner de gevolgen van de
aardbeving zijn.

22. VULKANEN

23. HOE ONTSTAAT EENVULKAAN?
 http://www.schooltv.nl/video/hoe-ontstaan-vulkanen-aardplaten-bewegen-uit-
elkaar/
Waar twee platen Waar twee platen
uit elkaar bewegen naar elkaar toe
bewegen

24. WAAR ONTSTAANVULKANEN?
Op de breuklijnen
van de tektonische
platen.

27. VULKAAN
 Een vulkaan barst uit wanneer er in
de diepte veel magma gevormd is
dat onder grote druk staat.
Wanneer de druk groot genoeg is,
zorgt dat voor een plotselinge
uitbarsting van de vulkaan.
krater
Magmahaard
---------------
Vulkaan
kegel
/zijkrater

28. POMPEII

29. SOORTENVULKANEN
• Actieve vulkaan: die kan af en toe uitbarsten.
• Slapende vulkaan: heeft al eeuwenlang geen uitbarsting gehad, maar dit
kan wel gebeuren!
• Dode vulkaan: zal nooit meer actief worden.

30. WONEN BIJVULKANEN
 Bedenk twee redenen waarom je wél en waarom je niet bij een vulkaan zou willen
wonen.

31. WAAROMWEL BIJ EENVULKAAN WONEN?
• Nieuw land kan ontstaan (zoals bijvoorbeeld de eilanden Hawaï.)
• land waar een vulkaan uitbarsting is geweest, is heel vruchtbaar. (dit komt
door de lava en de as-regens.)
• Je kunt de warmte van de vulkaan goed gebruiken om je huis te
verwarmen of om elektriciteit mee op te wekken.

32. VOOR- EN NADELEN
Nadelen:
- Giftige gassen
- Lavastromen
- Rondvliegende stenen
Voordelen:
- Vruchtbare bodem
- Warmte uit de aarde is te gebruiken
- Toerisme

33. VIDEOS
 http://www.schooltv.nl/video/het-klokhuis-vulkaan/#q=vulkanen
 http://www.schooltv.nl/video/riskante-regios-leven-bij-een-vulkaan-
italie/#q=vulkaan
 http://www.schooltv.nl/video/hoe-ontstaan-vulkanen-aardplaten-
bewegen-uit-elkaar/
 http://www.schooltv.nl/video/vulkanen-wat-is-een-vulkaan-en-waarom-
barst-hij-uit/
 https://www.youtube.com/watch?v=-pki0zOuKrY (schematisch)
 https://www.youtube.com/watch?v=LxOwjgx_rZA (Cliphanger)
 https://www.youtube.com/watch?v=bYZ-SLuQJ-k Evi gaat IN een vulkaan
 https://www.youtube.com/watch?v=FzdVj1r_Lvo IJsland

34. BEGRIPPEN
 Vulkanen: plaats waar vloeibaar gesteente uit de aardmantel naar buiten komt.
 Lava: vloeibaar gesteente uit de aardmantel dat bij een vulkaanuitbarsting naar
buiten komt.
 Magma: vloeibaar gesteente in de aardmantel.
 Midoceanische rug: het minder diepe deel van de oceanen waar platen uit elkaar
gaan en vulkanisme optreedt.
 Vulkaankegel: een berg die ontstaan is door de lagen as en lava van een reeks
uitbarsingen.

35. TSUNAMI’S

36. TSUNAMI’S
 Vloedgolf op zee, ontstaan door een aardbeving in zee.

37. Een tsunami is een vloedgolf
ontstaan door een
aardbeving op de zeebodem
3 oplopende kust
1 aardbeving op de oceaanbodem
4 tsunami
2 water omhoog geduwd
ONTSTAANVANTSUNAMI’S

38. Gevolgen tsunami’s
Een grote tsunami vond
plaats op 26 december 2004,
door een beving in de
Indische oceaan.
Banda Aceh
v
o
o
r
n
a
GEVOLGENTSUNAMI

39. JAPAN 2011
Voor Na Voor Na

40. JAPAN 2011
Voor Na Voor Na

41. VIDEOS
 Vloedgolf op zee, ontstaan door een aardbeving.
 http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20121120_tsunami01
 http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20050120_tsunami01
 http://nos.nl/video/225063-joan-veldkamp-over-de-gevolgen-van-de-tsunami-in-
japan.html
 https://www.youtube.com/watch?v=f9UaemMtCzEThailand 2004
 https://www.youtube.com/watch?v=oFHymR7cgn8 Japan 2011, vanaf 6min trekt de golf
over het land.
 http://www.iflscience.com/environment/how-big-can-a-tsunami-wave-get-bigger-than-
youd-think/ Hoe groot kan eenTsunami golf worden?

42. BEGRIPPEN
 Tsunami: grote vloedgolf die ontstaat door een aardbeving op de zeebodem.
 Kustlijn: daar waar het land aan de zee grenst.
 Eb: de lage stand van het water.

43. TROPISCHE ORKANEN

44. WAT IS EENTROPISCHE ORKAAN?
 Een zeer krachtige storm met windkracht 12, meer
dan 113 km/per uur. Gaat samen met extreme
regenval en vloedgolven.
 Er zijn windsnelheden van 200 km/per uur
gemeten.
 Boven zee de meeste kracht.
 Doorsnee van 500-1000 km
 Duurt 1 a 2 weken

45. WAAR KOMENTROPISCHE ORKANEN
VOOR?
 Rond de evenaar (de tropen)
 Zeewater: minimal 26˚C
 Orkaanseizoen: maanden juni t/m december

46. WAAR KOMENTROPISCHE ORKANEN
VOOR?

47. HOE ONTSTAAT EENTROPISCHE ORKAAN?

48. GEVOLGEN
 Vergaan schepen
Grootste schade op land:
 Verwoestingen
 Veel doden
 Overstromingen
 Modderstromen

49. ORKANENVOORSPELLEN?
 Tropische orkanen zijn tegenwoordig te voorspellen met satellieten.
 Tussen het moment dat de orkaan ontstaat en het land bereikt zit een paar dagen.
 Bevolking waarschuwen & evacueren.

50. APPENVANUIT HET RAMPGEBIED
 http://www.rtlnieuws.nl/nieuws/binnenland/appen-uit-het-rampgebied-
koelkasten-en-bomen-vlogen-t-rond
 http://www.libelle.nl/mensen/actueel/vanuatu-cycloon

51. VIDEOS
 http://www.schooltv.nl/video/hoe-ontstaat-een-orkaan-in-tropische-
sferen/#q=orkaan
 http://www.schooltv.nl/video/wat-is-een-orkaan-een-storm-met-windkracht-
12/#q=orkaan
 http://www.schooltv.nl/video/de-cycloon-een-verwoestende-storm/#q=orkaan
 http://nos.nl/video/2024761-de-eerste-beelden-van-de-vanuatu-eilanden.html
Orkaan Pam opVanuatu, 2015
 http://nos.nl/video/2025003-het-is-een-monster-dat-vanuatu-heeft-geraakt.html
Orkaan Pam opVanuatu, 2015
 https://www.youtube.com/watch?v=HbJaMWw4-2Q Hurricane Katrina, New
Orleans, 2005. Engels, maar bekijk de beelden!

52. BEGRIPPEN
 Tropische orkaan: enorme storm met een windsnelheid van meer dan 200
kilometer per uur.
 Oog van de orkaan: het windstille, onbewolkte middenpunt van een orkaan.