Filosofia apunteak

1. 1.- FILOSOFIA, ZER DA, NOLA SORTU ZEN?
Filosofia K.A VI. Mendeko Grezia handian sortutako jakinduria, bizitzeko era, eta metodoa da
Maitatu-Maitasuna Jakinduria
• Filosofoei jakinduria falta zaie,
egi fidegarri bat lortu nahi dute
• Jakinduria behar dute mundua
ulertzeko, MITOAK ez dira
baliagarriak
Filosofia baino lehen (Grezian K.a VII. Mendean)
erabiltzen ziren narrazio fantastikoak mundua ulertzeko
Maitasunarekin falta zaiguna bilatzen dugu
• Patua: lege TRAZENDENTALA
• Jainkoa (borondatearen esku,
kontingentea)
• Fenomenoa

2. Mitoak logikoak ez zirenez eta egia erakusteko nahiaz bultzaturik, fenomenoak ulertzeko LOGOS
asmatu zuten
Baina zer gertatzen zen grezian?
• EKONOMIA: Biztanleriaren igoera + estatu hirien kontrola (Atenas, Esperta herri tixikiak
kontrolatzen hasi ziren) = emigrazio handiak gertatu kultur hedapena (VIII eta VII
mendeak)
• Logos = arrazoia
• Lege beharrezkoa,
NATURALA
• VI. Mendean ekonomia handitu, merkataritza eta
manufakturaren laguntzaz biztanleria berriz hasi
zen
• POLITIKA: VI. Mendean tirania sortu zen, Atenas eta Esparta arteko harremanak
handitu eta aristokraziak eskaturik tiranoen contra altzatu ziren
• Atenas iraultza politikoa bultzatu demokrazia
sortu zen.

3. 2.- HAITZULOAREN MITOA:
Filosofiaren historiako alegoriarik garrantsitzuena bezala ezagutzen da, azalpen metaforiko bat da
non Platon-ek azaltzen duen ze egoeratan gauden gizakiok jakintzari dagokionez. Horretarako gizaki
talde bat bizi den haitzulo bat irudikatzen du.

4. ZERGATIK DEITZEN ZAIO MITOA?
Ez dakigu zergatik jarri zaion “mito” izena, alegoria bat bada, ez zaigu ez Platonen
idatzietan ez mitografoen idatzietan mito bezala azaltzen.
Alegoria: (grekeraz allegorein)
Forma literario bat da non ideia bati buruz hitz
egiten den, giza itxurez, animaliez edo
objektuez baliatzen.
Mitoa: Narrazio fantastikoak dira, mundua
ulertzeko, arautzeko eta azaltzeko aintzinean
erabiltzen zirenak.
Helburua: Azalpenei irudi bat ematea, hobeto
ulertu ditzagun didatikoa da.
• Alegoria izena jartzen zaio baitaere, irudi
metaforikoen multzoari, hauek
pentsamendu konplexuak edo esperientziak
kontatzeko erabiltzen dira.
Helburua: Didaktikoak eta publikoak dira
eredu moduan erabili ditzakegu.
• Naturaz gainezko izaki eta gertakizunez
beteko kondairak dira ez dira logikoak.
1. Patua
2. Jainkoa
3. Fenomenoa
Mitoa
betetzeko
elementuak

5. 3.- KRONOLOGIA:
1. Mitoa 3. Sokrates vs Sofistak 5. Aristoteles (Platonen diszipulua)
2. Aurresokratikoak 4. Platon (Sokratesen
diszipulua)
6. Neoplatonikoak/ Posaristoterikoak
VS
AURRESOKRATIKOAK: LOGOS asmatu = filosofía sortu + ARJÉ-ARCHÉ-ARHÉ
• Lege naturala, beharrezkoa
• Mitoen papera hartu
• Lehen printzipioa
• Lehen elementua Errealitatea zer den azaldu
ARJÉ-tik gauza guztiak ateratzen dira, eta ostean bertara
bueltatu GAUZA GUZTIEN PRINTZIPIOA DA, LEHEN
PRINTZIPIOA. • Gauza bat den bezalakoa zergatik den
azaltzen duen arrazoia.
Pentsamendua:
• Kontrako bikotetan oinarritua
• Haientzat naturaren izera
banatua da
• Printzipio logiko-ontologiko bat zuten: “ezerretatik ez da ezer zortzen”, elementu bat behar zuten gauzak
zerbaitetik sortzeko, horrela sortu zen: ARJÉ (materiazko printzipioa, gauza guztien kausa eta sustratua)
EZAUGARRIAK:
• Aldaezina
• Ikusezina
• Mugagabea
• Beharrezkoa
• Betierekoa

6. FILOSOFO AURRESOKRATIKOAK:
FILOSOFOA ARJÉ-A
1. Tales Ura
2. Anaximandro Apeiron
3. Anaximenes Airea
4. Heraklito Sua
5. Parmenides Izatea
6. Anaxagoras Arrazoia
7. Demokrito Atomoa

7. SOFISTAK:
K.a V mendean elkartu ziren pentsalari adituak eta esperimentatuak
(Protágoras, Gorgias, Trasimaco…)
• Jakintsu eta maisu profesionalak: • Musika
• Astronomia
• Oratoria (Ikasketarik garrantzitsuena herritarren aurean hitz egiten zutenentzat)
• Matematika
(Irakasketak: Atenasen)
EZAUGARRIAK: 1. Eszeptikoak
2. Indibidualistak
3. Kririkoak
4. Erlatibistak
5. Agnostikoak
Ez dute ezertan sinesten, ez dute zihurtatzen gauzak egia ala gezurra diren
Soilik gizakia inporta zaie
Aurresokratikoekin batez ere, haientzat natura zelako garrantsitzuena eta ez
gizakia
KEZKAK: • Physis vs Nomos: (natura vs konbentzioa)
Dena gizakiaren borondatearen ondorioa da
• Politika, erlijioa, moralean ikusi zuten haien
arteko oposizioa, Sofistentzat gizarte arloan EZER
es da naturala
• Legeak Beldurra da legen sortzailea, bedurra physis (naturala) da baina legeak, pertsonaren
arabera aldatzen direnez nomos (artifizialak) dira.

8. SOKRATES:
“Ezer ez dakienak, daki.”
• Sofisten kontra
1. Erlatibismoa
2. eszeptizismoa
On unibertsal bat:
Balio moralak unibertsalak dira eta
ezagut ditzakegu
• METODOA Maieutika
Ironia
Dialektika (galdera erantzunak)
Sokrates-ek egindako galderetan erantzuna sartuta dago
PAUSUAK:
1. Definizio unibertsala (zer den galdetzen die “jakintsuei”)
2. Bai edo ez galderak (kontraesanak sortzeko)
3. APORIA (Hasieran gauza bat esatera bultzatzea ondoren guztiz
kontrakoa esatea)
4. Bai eta ez galderak (kontrako ideiak adierazi
dituztelako)
5. Definizio unibertsala (Benetakoa, Sokrates-ek
dakiena)