Hayvanlarda üreme

1. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
Fertilizasyon ve Embriyolojik
Gelişim: Hayvanlar
Embriyolog
Ferhat CENGİZ
Medistate
Hastanesi
IVF Laboratuvar
Sorumlusu

2. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
HAYVANLARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME
Hayvanlarda Üreme
Tüm canlılarda olduğu gibi hayvanlarda nesillerini devam ettirebilmek ve bu şekilde çoğalmak için kendilerine
benzeyen canlılar meydana getirirler. Hayvanların nesillerini devam ettirebilmeleri üreme ile olur.
Hayvanlarda döllenmenin meydana geldiği yere göre iç döllenme ve dış döllenme olarak iki şekilde görülür.
1. İç Döllenme
2. Dış Döllenme

3. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
İÇ DÖLLENME
İç Döllenme: İç döllenme, erkek üreme hücreleri olan spermatozoitlerin dişi üreme sistemine
ulaşarak döllenme sürecinin gerçekleştiği bir üreme yöntemidir. Yumurta ve spermin
birleşmesi dişinin vücudunda olur. Bu yöntem, memelilerde, kuşlarda, sürüngenlerde,
böceklerde ve bazı balıklarda (Balina, Yunus, Köpek Balığı, Fok) yaygın olarak görülür.

4. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
İç döllenme ile ilgili bazı önemli özellikleri
 Cinsel Birleşme: İç döllenme genellikle cinsel birleşme yoluyla gerçekleşir. Erkek birey, spermatozoitlerini dişi
üreme sistemi içine aktarır. Cinsel birleşme, çeşitli şekillerde gerçekleşebilir, örneğin, memelilerde penisin vajinaya
girmesi, kuşlarda erkek ve dişi kuşların kloakalarının temas etmesi gibi.
 Dişi Üreme Sistemi: İç döllenme için dişi üreme sistemi, spermlerin alınması, geçişi ve depolanması için uygun bir
yapıya sahiptir. Dişi üreme sistemi, yumurtalıklar, fallop tüpleri, rahim ve vajina gibi organları içerir. Bu organlar,
spermlerin ilgili bölgelere ulaşmasını sağlar ve döllenme sürecini destekler.
 Sperm ve Yumurta Birleşimi: İç döllenme sırasında spermatozoitler, dişi üreme sistemindeki yumurtaları döller.
Sperm, erkek üreme sisteminde üretilir ve cinsel birleşmeyle dişi üreme sistemine aktarılır. Birleşme genellikle
fallop tüplerinde gerçekleşir. Bir spermatozoit, yumurta zarını geçerek içine nüfuz eder ve bu birleşme sonucunda
zigot oluşur.

5. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
İç döllenme ile ilgili bazı önemli özellikleri
 Döllenmiş Yumurtanın İmplantasyonu: İç döllenme sonucunda oluşan zigot, embriyolojik gelişimi başlatır. Zigot,
döllenmeden sonra hızla bölünerek çoğalır. Daha sonra embriyo, dişi üreme sistemi içinde rahme ulaşır ve rahim
duvarına tutunarak implantasyonu gerçekleştirir. İmplantasyon, embriyonun beslenme ve gelişimi için gerekli olan
bağlantıların oluşmasını sağlar.
 Dişi Bakımı: İç döllenme genellikle bireyler arasında cinsel seçilimi ve daha fazla ebeveyn bakımını gerektirir. Dişi,
döllenmeden sonra embriyonun gelişimi ve beslenmesi için daha fazla çaba harcar. Örneğin, memelilerde dişi,
embriyonun rahim içinde gelişimi için besinleri sağlar ve doğum sonrasında genellikle yavruların bakımını üstlenir.
 Yavru Gelişimi: İç döllenme sonucunda embriyo gelişerek yavru haline gelir. Yavru, genellikle dişi üreme
sisteminden doğar.

6. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
Dış Döllenme
Dış döllenme, erkek ve dişi gametlerin çevresel ortamda birleşmesiyle
gerçekleşen bir üreme yöntemidir. Bu yöntem, balıkların ve amfibilerin
çoğunda yaygın olarak görülür.

7. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
Dış Döllenmenin Özellikleri
 Dış döllenme, sucul ortamda gerçekleşen bir süreçtir.
 Dış döllenme sırasında erkek ve dişi bireyler, genellikle suya yumurtalarını ve spermlerini bırakır.
 Spermler, su ortamında yumurtaları döller ve döllenmiş yumurtalar serbestçe suya bırakılır.
 Dış döllenme, çoğunlukla sucul organizmaların üreme davranışlarının bir parçasıdır ve büyük
miktarda yumurta ve sperm üretimiyle karakterizedir.
 Dış döllenme, yüksek miktarda döllenmiş yumurta oluştururken, döllenme oranı düşük olabilir ve
döllenmiş yumurtaların hayatta kalma şansı azdır.
 Sadece suda yaşayan canlılarda görülür.
 Yavru bakımı yoktur.
 Çiftleşme organı yoktur.
 Döllenme şansını artırmak için çok sayıda yumurta ve spermi suya bırakırlar.
 Örnek: Balık Kurbağa, Semender ve suda yaşayan omurgasız hayvanlar.

8. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
• İç döllenme ve dış döllenme, hayvanlar arasında üreme stratejilerinin farklılıklarını yansıtır.
• İç döllenme, bireylerin daha fazla çaba ve enerji harcadığı, ancak daha yüksek bir döllenme
oranına sahip olan bir üreme stratejisidir.
• Dış döllenme ise bireylerin daha az çaba ve enerji harcadığı, ancak daha düşük bir döllenme
oranına sahip olan bir üreme stratejisidir.

9. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
Çeşitli Canlılarda Üreme
Sürüngen türleri (yılan, timsah, kaplumbağa) iç döllenme gerçekleştirerek ürer. Oluşan yumurtalar dişi sürüngen tarafından
kabuklu bir yapının içinde korunur. Yumurtlama süreleri çeşitlerine göre değişkenlik gösterir. Kertenkele ve su yılanları da iç
döllenme ile ürer. Hiçbir türünde yavru bakımı yoktur.
Kuşlarda Üreme: Kuşlar tıpkı sürüngenler gibi yumurta ve iç döllenme ile ürer. Sürüngenlerden tek farkları belli bir süreye
kadar yavrularına bakmalarıdır. Bazı türleri 6 ay bazı türleri 1 yıla kadar yavrularının barınma ve beslenme ihtiyaçlarını
karşılar.
Memeli Hayvanlarda Üreme: Memelilerin tamamında eşeyli üreme gerçekleşir. Yumurta önce zigot, sonra embriyo haline
gelir. En hızlı üreyen memeliler fare ve tavşan gibi kemirgenlerdir. Yavrularını sütle beslerler. İç döllenme ile üreyen
memeliler arasında kedi, köpek, at gibi hayvanlar yer alır. Yunus, memeli canlılar grubuna ait tek balıktır.

10. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
Hayvanlarda Gelişim
Hayvanlarda 2 çeşit gelişim gözlenir.
1- Dış Gelişim: Çiftleşmeden sonra anne yumurtalarını dış çevreye bırakır. Yavru anne vücudu dışında gelişir. Kuş ve
sürüngenlerin bazılarında kuluçkaya yatan anne yumurtaları uygun sıcaklıkta tutar.
Örnek: Balık, Böcek, Kurbağa, Sürüngenler, Kuşlar
2- İç Gelişim: Yavru anne vücudunda gelişir. Yavrunun gelişimi için gerekli besin anne tarafından sağlanır. Anne karnında
büyüyen yavru doğum ile vücuttan dışarı atılır.
Örnek: Memelilerde (Balina, Yunus, Kedi, Köpek, Yarasa, Maymun, Koyun, At, İnek, Zürafa…)

11. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
Hayvanlarda Üreme Büyüme ve Gelişme
Büyüme ve gelişme doğadaki tüm hayvanlarda ortak özelliktir.
Farklı tür hayvanlarda büyüme ve gelişme süreçleri farklılık gösterir.

12. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
Memelilerde Büyüme ve Gelişme
Memeli hayvanlar eşeyli ürer. Memeli hayvanlar; balıklar,
sürüngenler ve kuşlar gibi yumurtlamaz. Anne, yeterli olgunluğa
ulaşan yavruyu doğurarak dünyaya getirir. Yavru bakımının en
hassas ve özenli şekli memelilerde görülür. Yavrular yetişkinlik
dönemine kadar anne ve baba tarafından korunur. Anne,
doğumdan itibaren yavrusunu bir süre kendi sütüyle besler.
Doğumdan sonra yavru hızlı bir büyüme gelişme süreci içine girer.
Büyüyüp gelişerek ata canlı özelliklerini kazanır. Örnek: İnsan,
Balina, Yunus, Kedi, Köpek, Yarasa, Maymun, Koyun, At, İnek,
Zürafa, Fare, Aslan, Kaplan, Panda)

13. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
Balıklarda Büyüme ve Gelişme
Balıklar eşeyli ürer. Hem erkek hem dişi balık çok sayıda üreme
hücresi oluşturur. Sperm ve yumurta hücrelerinin çok sayıda
olması yumurtaların döllenme şansını artırır. Bu şekilde neslin
devamlılığı sağlanır. Dişi balık yumurtladıktan sonra bölgeden
ayrıldığı için yumurtalar suda tamamen savunmasızdır. Yavrular
yumurtadan balık larvası halinde çıkar. Bu larvalar tüm yaşamsal
ihtiyaçlarını kendi başlarına karşılar. Larva suda büyüyüp
gelişerek önce yavru balık sonra da ergin balık haline gelir.

14. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
Sürüngenlerde Üreme Büyüme ve Gelişme
Sürüngenlerde Büyüme ve Gelişme
Sürüngenlerden olan timsahlar, yılanlar ve
kaplumbağalar eşeyli ürer. Sürüngenler de balıklar gibi çok
sayıda yumurta üretir. Dişi sürüngenler genellikle yumurtalarını
uygun bir bölgede toprağa gömer ve bölgeden uzaklaşır.
Yumurtalardan çok sayıda yavru çıkar. Yumurtadan çıkan yavrular
ata canlılara benzer. Dış dünyaya karşı savunmasız olan bu
yavrular içgüdüsel olarak beslenip yaşayabilecekleri bölgelere
doğru hareket eder. Hayatta kalmayı başaran yavrular büyüyüp
gelişerek yetişkin bireyler olur.

15. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
Kuşlarda Büyüme ve Gelişme
Kuşlar da balıklar ve sürüngenler gibi eşeyli ürer. Kuşlar; balıklar ve
sürüngenlerden farklı olarak yavru yumurtadan çıkana
kadar yumurtayı korur ve yumurtanın uygun sıcaklıkta kalmasını
sağlar. Dişi ve erkek kuş, yumurtadan çıkan yavrularını korur;
besler ve yavruların ihtiyaçlarını karşılar. Bu olaya yavru
bakımı denir. Yumurtadan çıkan yavrular genellikle zayıf yapılı, az
tüylü ya da tüysüzdür. Yavrular, yavru bakımı olmadan hayatta
kalamaz. Uçabilen kuşların yavruları belli bir olgunluğa gelene
kadar uçamaz. Yavru uygun koşullarda zamanla büyüyüp
gelişerek ergin kuş özellikleri kazanır.

16. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
5. Kurbağalar: Dış döllenme dış gelişme görülür. Yumurta ile çoğalırlar. Yavru bakımı yoktur. Başkalaşım
geçirirler.
6. Böcekler: iç döllenme, dış gelişme vardır. Yumurtlayarak çoğalırlar. Yavru bakımı yoktur. Başkalaşım
geçirirler.
Örnek: Kelebek, sinek, arı, ipek böceği, çekirge, Hamam böceği
HAYVANLARDA BAŞKALAŞIM
Böcek, kurbağa, kelebek, sinek gibi bazı canlılarda yumurtadan çıktıktan sonra, gelişim dönemlerinde
değişikliğe uğrayarak atalarına benzer hale gelmedir.

17. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
KURBAĞALARDA BAŞKALAŞIM
1. Kurbağa yumurtalarından balığa benzeyen larvalar çıkar.
Kurbağa larvaları yumurtadan çıktıklarında erişkin kurbağaya
hiç benzemezler. Bacakları yoktur uzun bir kuyruğu vardır bu
kuyrukları sayesinde yüzerler. Sudaki oksijeni almasına yardım
eden solungaçları vardır.
2. Larvalar gelişerek iribaş haline dönüşür. İribaşların kuyrukları
kaybolur, ayakları ve akciğerleri gelişmeye başlar.

18. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
KURBAĞALARDA BAŞKALAŞIM
3. Zamanla iribaş büyüdükçe önce arka bacaklar, sonra ön
bacaklar çıkar ve en sonunda kuyruk kaybolur. Bundan sonra
genç yavru kurbağa oluşur. Yavru kurbağa akciğer ve deri
solunumu yapar. Hem karada hem de suda yaşarlar.
4. Yavru kurbağa büyüyerek ergin kurbağayı oluşturur.
Kurbağanın Hayat Döngüsü; Yumurta>Larva>İribaş>Genç
kurbağa>Ergin kurbağa

19. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
KELEBEĞİN BAŞKALAŞIM EVRELERİ
Kelebekler, tam bir metamorfoz geçiren
böceklerdir, yani yaşamları boyunca farklı
aşamalardan geçerler. Kelebeklerin yaşam
döngüsü genellikle dört aşamadan oluşur:
yumurta, tırtıl (larva), pupa ve son olarak
yetişkin kelebek (imago).

20. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
KELEBEĞİN BAŞKALAŞIM EVRELERİ
Yumurta: Dişi kelebekler, uygun bir bitki üzerine veya
yakınına yumurtalarını bırakırlar. Yumurtalar, genellikle
bitki yapraklarına yapışır ve çeşitli şekillerde olabilir.
Yumurtalar, genellikle birkaç gün ila birkaç hafta
arasında değişen bir süre içinde kuluçkaya yatar.
Tırtıl (Larva): Yumurtadan çıkan tırtıllar, hemen beslenme
sürecine başlarlar. Tırtıllar, bitkilerin yapraklarını veya
diğer organlarını yiyerek büyürler. Bu aşamada tırtıl,
büyümek için sürekli olarak beslenmeye ihtiyaç duyar.
Tırtıl, birkaç hafta veya aylar boyunca bu aşamada kalır
ve büyüdükçe dış iskeletini birkaç kez değiştirir.

21. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
Pupa Aşaması
Tırtıl büyüdükten sonra, pupa aşamasına geçer. Pupa,
tırtılın dış iskeletinin içinde gerçekleşen büyük bir
değişim sürecidir. Bu aşamada, tırtıl kendini bir
koza veya sert bir kabukla çevreler ve içeride
büyük bir dönüşüm yaşar. Bu dönüşüm sürecine
"metamorfoz" denir. Pupa aşaması genellikle
birkaç hafta ila birkaç ay sürer.

22. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
Yetişkin Kelebek (Imago)
Pupa aşamasının sonunda, içerideki dönüşüm tamamlanır ve
yetişkin bir kelebek ortaya çıkar. İlk başta kanatları
kırılgandır ve hava ile şişerken sertleşirler. Kelebek,
kanatlarının tamamen gelişmesini bekler ve uçmak için
enerji depolar. Bu aşamada kelebekler, eşleşme,
yumurtlama ve yeni bir döngü başlatma amacıyla
çiftleşmeye ve üremeye başlarlar. Yetişkin kelebekler,
genellikle birkaç hafta veya aylar boyunca yaşarlar, ancak
bazı türler daha uzun sürebilir.
Bu dört aşama, bir kelebeğin tam yaşam döngüsünü oluşturur.
Bu döngü, doğal olarak tekrarlanır ve kelebek
popülasyonunun devamlılığını sağlar.

23. 25. Ulusal Biyoloji Kongresi
TBD-İYTE
Dikkatiniz için çok teşekkürler