1. Goranboy rayon Sahib Pirəliyev adına
Buzluq kənd tam orta məktəbi
Fənn: Fizika
Sinif:VII
Müəllim: Nurməmmədov Elçin
Mövzu: Elastiki qüvvə, Huk qanunu
3. M QS D:Ə ƏM QS D:Ə Ə
1.MADD L RI MEXANIKI XASS L RINƏ Ə Ə Ə Ə1.MADD L RI MEXANIKI XASS L RINƏ Ə Ə Ə Ə
GÖR F RQL NDIRIR.Ə Ə ƏGÖR F RQL NDIRIR.Ə Ə Ə
2.DEFORMASIYANIN NÖVL RINI MÜ YY NƏ Ə Ə2.DEFORMASIYANIN NÖVL RINI MÜ YY NƏ Ə Ə
EDIR.EDIR.
3.ELASTIKI QÜVV NIN YARANMAƏ3.ELASTIKI QÜVV NIN YARANMAƏ
S B BL RINI IZAHEDIR.Ə Ə ƏS B BL RINI IZAHEDIR.Ə Ə Ə
4.T BI T QÜVV L RIN AIDSADƏ Ə Ə Ə Ə Ə4.T BI T QÜVV L RIN AIDSADƏ Ə Ə Ə Ə Ə
M S L L RH LL EDIR.Ə Ə Ə Ə ƏM S L L RH LL EDIR.Ə Ə Ə Ə Ə
4. STANDART:2.1.3Maddəl
əri mexaniki xassələrinə
görə fərqləndirir.
MÖVZU: Elastiki qüvvə, Huk qanunu
İNTEQRASİYA:
C 1.2.1
İŞ FORMASI: Kollektivlə iş, qruplarla iş
İŞ ÜSULLARI: Müzakirə, test, təcrübə
RESURSLAR: dərslik, iş vərəqləri, təcrübə aparmaq
üçün ləvazimatlar (yay, yüklər dəsti, ştativ)
8. Qrup 1
Xarici qüvvənin təsiri kəsilərsƏ cismin forma və
ölçülərində hansi dəyişikliklər baş verəcək?
9. XARICI QÜVV NIN T SIRI K SILƏ Ə Ə ƏRS CISMIN FORMAƏ
V ÖLÇÜL RIND HANSI D YI IKLIKL RBAƏ Ə Ə Ə Ş Ə Ş
VER C K?Ə Ə
Gipsdə, qurğuşunda,mumda, plas- tilində
və s. maddələrdə plastik de- formasiya
yaranır.Gipsdən tibbdə və
heykəltaraşlıqda istifadə. olunur
QRUP 2
12. QÜVVƏNI QRAFIKI TƏSVIR ETMƏKQÜVVƏNI QRAFIKI TƏSVIR ETMƏK
ÜÇÜN HANSI ƏLAMƏTLƏR NƏZƏRƏÜÇÜN HANSI ƏLAMƏTLƏR NƏZƏRƏ
ALINMALIDIR?ALINMALIDIR?
• 1.ONUN MODULU;1.ONUN MODULU;
• 2.ISTIQAMƏTI;2.ISTIQAMƏTI;
• 3. TƏTBIQ NÖQTƏSI;3. TƏTBIQ NÖQTƏSI;
• A) YALNIZ 2 VƏ 3 B) YALNIZ 1 VƏ 2A) YALNIZ 2 VƏ 3 B) YALNIZ 1 VƏ 2
• C) YALNIZ 1 VƏ 3 D) 1, 2 VƏ 3C) YALNIZ 1 VƏ 3 D) 1, 2 VƏ 3
№1
13. • QÜVVƏNI ÖLÇMƏK ÜÇÜN HANSIQÜVVƏNI ÖLÇMƏK ÜÇÜN HANSI
CIHAZ IŞLƏDILIRCIHAZ IŞLƏDILIR??
• A) TƏRƏZIA) TƏRƏZI
B)QÜVVƏÖLÇƏNB)QÜVVƏÖLÇƏN
• C) DARTI DINAMOMETRI D)ÖLÇÜC) DARTI DINAMOMETRI D)ÖLÇÜ
SILINDRISILINDRI
№ 2
14. • QÜVVƏ VAHIDINI GÖSTƏRINQÜVVƏ VAHIDINI GÖSTƏRIN
• A) KQ B) NA) KQ B) N
• C) M ∕ SAN D) KQ ∕ MC) M ∕ SAN D) KQ ∕ M33
№3
15. • YERIN CISMI ÖZÜNƏ CƏZB ETMƏ QÜVVƏSI NECƏ ADLANIR ?YERIN CISMI ÖZÜNƏ CƏZB ETMƏ QÜVVƏSI NECƏ ADLANIR ?
• A) SÜRTÜNMƏ QÜVVƏSI B) ELASTIKLIK QÜVVƏSIA) SÜRTÜNMƏ QÜVVƏSI B) ELASTIKLIK QÜVVƏSI
• C) CISMIN ÇƏKISI D) AĞIRLIQ QÜVVƏSIC) CISMIN ÇƏKISI D) AĞIRLIQ QÜVVƏSI
№4
16. • CISMƏ TƏSIR EDƏN AĞIRLIQ QÜVVƏSI :CISMƏ TƏSIR EDƏN AĞIRLIQ QÜVVƏSI :
• 1)CISMIN OLDUĞU YERIN COĞRAFI EN DAIRƏSINDƏN;1)CISMIN OLDUĞU YERIN COĞRAFI EN DAIRƏSINDƏN;
• 2)CISMIN KÜTLƏSINDƏN;2)CISMIN KÜTLƏSINDƏN;
• 3) YER SƏTHINDƏN OLAN HÜNDÜRLÜKDƏN;3) YER SƏTHINDƏN OLAN HÜNDÜRLÜKDƏN;
• BU MÜLAHIZƏLƏRDƏN HANSI DOĞRUDUR?BU MÜLAHIZƏLƏRDƏN HANSI DOĞRUDUR?
• A) 1, 2 VƏ 3 B)YALNIZ 1 VƏ 3A) 1, 2 VƏ 3 B)YALNIZ 1 VƏ 3
• C) YALNIZ 1VƏ 2 D)YALNIZ 2VƏ 3C) YALNIZ 1VƏ 2 D)YALNIZ 2VƏ 3
№5
17. • CISIMONA T SIRED N QIYM TC B RAB R, ISTIQAM TC KSƏ Ə Ə Ə Ə Ə Ə Ə ƏCISIMONA T SIRED N QIYM TC B RAB R, ISTIQAM TC KSƏ Ə Ə Ə Ə Ə Ə Ə Ə
IKI QÜVV NIN T SIRI ALTINDAƏ ƏIKI QÜVV NIN T SIRI ALTINDAƏ Ə ::
• A) YALNIZ SÜKUNƏTDƏ OLAR ;A) YALNIZ SÜKUNƏTDƏ OLAR ;
• B) YALNIZ DÜZXƏTLI BƏRABƏRSÜRƏTLI HƏRƏKƏT EDƏR ;B) YALNIZ DÜZXƏTLI BƏRABƏRSÜRƏTLI HƏRƏKƏT EDƏR ;
• C) DƏYIŞƏN SÜRƏTLƏ HƏRƏKƏT EDƏR ;C) DƏYIŞƏN SÜRƏTLƏ HƏRƏKƏT EDƏR ;
• D) SÜKUNƏTDƏ OLAR VƏ YA DÜZXƏTLI BƏRABƏR SÜRƏTLI HƏRƏKƏTD) SÜKUNƏTDƏ OLAR VƏ YA DÜZXƏTLI BƏRABƏR SÜRƏTLI HƏRƏKƏT
EDƏR.EDƏR.
№6
18. Məlumat mübadiləsi
Qrup işlərinin icrası üçün
verilmiş vaxt bitdikdən sonra
qrup nümayəndələri qrup işini
təqdim edir, iş vərəqləri
lövhədən asılır
19. Məlumatın müzakirəsi
Qrup işini müzakirə etmək üçün aşağıdakı sualları
verirəm:
1.Deformasiya nəyə deyilir və neçə növü var?
2.Elastiki deformasiya nəyə deyilir?
3.Plastiki deformasiya nəyə deyilir?
4.Cismin deformasiyasi zamanı yaranan və onu əvvəlki
vəziyyətə qaytaran qüvvə necə adlanır?
Qrup üzvləri ilə birlikdə elastiki qüvvənin yayın uzanmasından necə asılı
olduğunu təcrübə aparmaqla təyin edirik
20. ELASTIKLIK QÜVVƏSININ YARANMASINA SƏBƏBELASTIKLIK QÜVVƏSININ YARANMASINA SƏBƏB
DEFOR- MASIYADEFOR- MASIYA -- CISMI TƏŞKIL EDƏN ATOM VƏCISMI TƏŞKIL EDƏN ATOM VƏ
MOLEKULLAR ARASINDAKI MƏSAFƏNIN DƏYIŞMƏSIDIR.MOLEKULLAR ARASINDAKI MƏSAFƏNIN DƏYIŞMƏSIDIR.
Deformasiya olunmamış cisimdə molekullar
arasındakı itələmə və cazibə qüvvələri
bərabər olur.
Cismi sıxdıqda molekullar bir-birinə çox
yaxınlaşdığından onlar arasındakı itələmə qüvvələri
cazibə qüvvələrindən böyük olur.
Cismi dartıb uzatdıqda molekullar arasındakı
məsafə artdığından onlar arasındakı cazibə
qüvvəsi itələmə qüvvəsindən böyük olur.Hər iki
halda yaranan elastiklik qüvvəsi cismi öz
əvvəlki halına qaytarmağa çalışır.
ÜMUMİLƏŞDİRMƏ VƏ NƏTİCƏ
21. Cismin deformasiyası nəticəsində yaranan və onu
deformasiyadan əvvəlki vəziyyətinə qaytarmağa çalışan
qüvvəyə elastiki qüvvə deyilir.
22. Elastiklik qüvvəsi
Deformasiyada iştirak edən iki cisimdə eyni
zamanda yaranır.
Deformasiya olunan səthə perpendikulyar
yönəlir.
Cismin hissəciklərinin yerdəyişməsinin əksinə
yönəlir.
23. TƏCRÜBƏTƏCRÜBƏ
• YAYDAN 1N-LUG YÜK ASAQ VƏ YAYIN UZANMASINI ÖLÇÜBYAYDAN 1N-LUG YÜK ASAQ VƏ YAYIN UZANMASINI ÖLÇÜB
CƏDVƏLDƏ QEYD EDƏK.CƏDVƏLDƏ QEYD EDƏK.
11NN
el
a
24. QÜVVƏNI 2 DƏFƏ ARTIRAQ-2 N-LUQ YÜKQÜVVƏNI 2 DƏFƏ ARTIRAQ-2 N-LUQ YÜK
ASAQ.YENƏ YAYIN UZANMASINI ÖLÇÜBASAQ.YENƏ YAYIN UZANMASINI ÖLÇÜB
CƏDVƏLDƏ QEYD EDƏK.CƏDVƏLDƏ QEYD EDƏK.
Təcrübə
22NN
el
a
25. • QÜVV NI 3 D F ARTIRAQ V YAYINƏ Ə Ə ƏQÜVV NI 3 D F ARTIRAQ V YAYINƏ Ə Ə Ə
UZANMASINI ÖLÇÜBC DV LD QEYDƏ Ə ƏUZANMASINI ÖLÇÜBC DV LD QEYDƏ Ə Ə
ED K.ƏED K.Ə
Təcrübə
3N
el
a
26. FF 1N1N 2 N2 N 3 N3 N
xx 22,5,5ssмм 55ssмм 7,57,5ssмм
Gördünüz ki,yayın deformasiyası zamanı
yaranan elastiklik qüvvəsi yayın uzanması
ilə düz mütənasibdir.
28. BU N TIC Y INGILIS FIZIKI R.HUKƏ Ə ƏBU N TIC Y INGILIS FIZIKI R.HUKƏ Ə Ə
G LMI DIRƏ ŞG LMI DIRƏ Ş ..
R.Huk (1635-1703) ingilis fiziki ,astrono
mu, bioloqu, ixtiraçısı, London universi
-tetinin professoru olmuşdur. O,bir çox
kəşflərin müəllifi kmi yadda qalıb .On-
lardan biri də elastiklik qüvvəsinin asılılı
-ğını müəyyənləşdirən və onun adını daşı-
yan , 1660-cı ildə kəşf etdiyi Huk qanunu-
dur.
29. Yayın deformasiyası zamanı yaranan elastiklik
qüvvəsi yayın uzanması ilə düz mütənasibdir.
(Fel)x = -kx k sərtlik əmsalıdır
30. Yayın deformasiyasının onu dartan
qüvvədən asılılığı qrafiki
Elastiklik qüvvəsinin yayın
deformasiyasından
asılılığı
x
Yayın uzanmasının
qüvvədən asılılığı
X=F/ k
Fel
31. M S L 1.Ə Ə ƏM S L 1.Ə Ə Ə
• YAYDAN 400Q YÜK ASDIQDA O, 1.6SM UZANIR.YAYIN SƏRTLIYINIYAYDAN 400Q YÜK ASDIQDA O, 1.6SM UZANIR.YAYIN SƏRTLIYINI
HESABLAYIN.HESABLAYIN.
• MƏSƏLƏ 2.MƏSƏLƏ 2.
• SƏRTLIYI 400N/M OLAN YAY 64N QÜVVƏNIN TƏSIRI ALTINDA NƏSƏRTLIYI 400N/M OLAN YAY 64N QÜVVƏNIN TƏSIRI ALTINDA NƏ
QƏDƏR UZANAR?QƏDƏR UZANAR?
• MƏSƏLƏ 3MƏSƏLƏ 3..
• MÜƏYYƏN QÜVVƏNIN TƏSIRI ALTINDA SƏRTLIYI 40N/M OLAN YAYMÜƏYYƏN QÜVVƏNIN TƏSIRI ALTINDA SƏRTLIYI 40N/M OLAN YAY
8SM UZANIR.YAYA TƏSIR EDƏN QÜVVƏNI TAPIN.8SM UZANIR.YAYA TƏSIR EDƏN QÜVVƏNI TAPIN.
Məsələ 1.
Yaradıcı və tətbiqetmə
33. Qruplar
Meyarlar
1-ci qrup 2-ci qrup 3-cü qrup
Deformasiyani bilir.
Deformasiyanın
növl rini mü yy nə ə ə
edir
Elastiki qüvv ninə
yaranma s b bl riniə ə ə
izah etdir
TəT bi t qüvv l rinə ə ə ə ə
aid m s l l rə ə ə ə h llə
edir .
