1. भारतीय अर्थव्यवस्र्ा
डॉ. रक्षित बागडे
शषायक प्राध्याऩक/वळभाग प्रमुख
स्ळ.मन्शारामजी ऩडोले आर्टश ् कॉऱेज गणेऴऩूर भंडारा
Email ID- rakshitbagde@gmail.com
युनिट 2 - 7. भारतीय शेती
2. Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
भारतीय शेती
भारतीय ऴेतीची ळैशऴष्ट्ये -
१. उऩजीवळक
े चे शाधन
२. मान्शूनचा जुगार
३. वळवम ळार्णी
४. ऱषान आकार
५. ऩरंऩरागत ऩद्धतीने ऴेती
६. अल्ऩ उत्ऩादकता
७. ननधटक ऴेतकरी ळगट
८. भूशमषीन ऴेतमुजुरांचे अधधक प्रमाण
९. वऩकांची वळवळधता
१०. अशऴक्षसत ऴेतकरी ळगट
११. ऴेतकरी आत्मषत्या
भारतीय अथटव्यळस्थेत ऴेतीचे स्थान -
१. उऩजीवळक
े चे शाधन
२. रोजगाराचे शाधन
३. राष्टरीय उत्ऩन्नाचे मुख्य स्रोत
४. शरकारी उत्ऩन्नाचे शाधन
५. वळदेऴी व्याऩारात मदत
६. कच्या माऱाचा स्रोत
७. ऩऴूकररता चार
८. आधथटक स्स्थरता
९. आधथटक ननयोजनात मषत्ळाचे
१०. आधथटक वळकाशात मदत
भारतीय ऴेतीऴी शंबंधधत शमस्या -
१. ळाढती ऱोकशंख्या
२. ऴेतीचा ऱषान आकार
३. दोवऩूणट भू-व्यळस्था
४. मान्शूनळर आधाररत
५. ऩाणी ऩुरळठ्याच्या अऩूणट शोयी
६. खतांचा अभाळ
७. शुधाररत बबयाणयांचा अभाळ
८. जुनी अळजारे
९. भांडळऱाचा अभाळ
१०. दोवऩूणट वळऩणन
११. कजाटचा अभाळ
१२. जशमनेचे सरण
१३. दैळळादी प्रळूत्ती
3. Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
ऴेतीची उत्ऩादकता ननधाटररत करणारे घर्क -
१. ऴेतीचा आकार
२. जमीन व्यळस्था ऩद्धती
३. ऩाणी ऩुरळठा शोयी
४. वळऩणन शोयी
५. ऱागळडीचे तंत्र
६. कजाटची शोय
७. शंऴोधनाच्या शोयी
ऴेतीच्या कमी उत्ऩादकतेच्या कारणे -
अ) शामान्य घर्क -
१. ऴेतीळरीऱ ऱोकशंख्येचा भर
२. ननरुत्शाषी ग्रामीण ळाताळरण
३. नैशधगटक घर्क
४. भांडळऱाचा अभाळ
५. गुंतळणुकीचा अभाळ
६. दोवऩूणट वळऩणन
ब) शंस्थागत घर्क -
१. जशमनीचे वळभाजन ळ वळखंडन
२. दोवऩूणट जमीन व्यळस्था
क) तांबत्रक घर्क -
१. जुनी ऩद्धत
२. नळीन बबयाणयांचा अभाळ
३. खतांचा अभाळ
४. ऩाणीऩुरळठ्याच्या शोयी
५. शंऴोधनाचा अभाळ
ऴेतीची उत्ऩादकता ळाढीकररता उऩाय -
१. रोजगाराच्या अन्य शुवळधा
२. ऱोकशंख्या ननयंत्रण
३. ऩाणी ऩुरळठा शोयी
४. शुधाररत बबयाणे
५. राशायननक खताचा ळाऩर
६. भू-शंरसण
७. ळैहाननक ऴेती
८. ऩीक वळमा
९. ककमतीची षमी
१०. वळत्त ऩुरळठा
११. बाजार शुवळधा
The End शंदभट - प्रा. बी. एऱ. स्जभकार्े ळ ऴास्त्री