1. भारतीय अर्थव्यवस्र्ा
डॉ. रक्षित बागडे
वशामक प्राध्माऩक/वलबाग प्रभुख
स्ल.भन्वायाभजी ऩडोऱे आर्टव ् कॉरेज गणेळऩूय बंडाया
Email ID- rakshitbagde@gmail.com
युनिट १ - १. अर्थव्यवस्र्ेचे प्रकार
2. Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
अर्थव्यवस्र्ेचे प्रकार
"ज्मा व्मलस्थेत रोकांच्मा उदयननलाटशाचे वाधन प्राप्त शोते नतरा अथटव्मलस्था अवे म्शणतात."
- ए. जे. ब्राऊन
"उऩबोग,उत्ऩादन,वलननभम ल वलतयण इत्मादी षेत्रातीर आर्थटक व्मलशायाचे ननमभन ल ननमंत्रण
कयण्माच्मा व्मलस्थेरा अथटव्मलस्था अवे म्शणतात.“
अथटव्मलस्थेचे प्रकाय -
अ) बांडलरळाशी अथटव्मलस्था
फ) वभाजलादी अथटव्मलस्था
क) मभश्र अथटव्मलस्था
अ) बांडलरळाशी अथटव्मलस्था -
"ज्मा अथटव्मलस्थेत नैवर्गटक आणण भानलननमभटत वाधनांलय खाजगी भारकी अवून त्मांचा
लाऩय खाजगी नफ्मावाठी क
े रा जातो नतरा बांडलरळाशी अथटव्मलस्था म्शणतात."
- रौंस्की आणण शूर्
बांडलरळाशी अथटव्मलस्थेची लैमळष्ट्मे -
१. वंऩत्तीची खाजगी भारकी
२. लायवा शक्क ऩद्धती
३. आर्थटक स्लातंत्र
४. आर्थटक शेतूचे लचटस्ल
५. अननमंत्रत्रत अथटव्मलस्था
६. नफ्माची प्रेयणा
७. ऩूणट स्ऩधाट
८. प्रबाली ककं भत मंत्रणा
९. व्मायचक्राचे अस्स्तत्ल
१०. वाभास्जक कल्माणाचा अबाल
3. Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
बांडलरळाशी अथटव्मलस्थेचे पामदे/गुण -
१. स्लमंचमरत अथटव्मलस्था
२. भशत्तभ कामटषभता
३. उत्ऩादन वाधनांचा भशत्तभ लाऩय
४. तांत्रत्रक प्रगती
५. भो्मा प्रभाणालय उत्ऩादन
६. भागणूनूवाय उत्ऩादन
७. आर्थटक वलकाव
८. रोकळाशी स्लरूऩाची प्रणारी
बांडलरळाशी अथटव्मलस्थेचे दोऴ/तोर्े -
१. आर्थटक ल वाभास्जक वलऴभता
२. एकार्धकायाची ननमभटती
३. व्मस्क्तगत स्लाथाटरा भशत्ल
४. श्रमभकांचे ळोऴण
५. लगट वंघऴट
६. वभाजाकडे दुरटष
७. बाललाढ
८. ऩैळारा भशत्ल
९. आर्थटक स्स्थयतेच अबाल
१०. वाम्राज्मलादाची ननमभटती
फ) वभाजलादी अथटव्मलस्था -
"वभाजलाद अळी एक आर्थटक व्मलस्था शोम कक ज्माभध्मे उत्ऩादनाच्मा वाधनालय वभाजाची
भारकी ल ननमंत्रण अवते." - प्रो. लेब्व
वभाजलादी अथटव्मलस्थेची लैमळष्ट्मे -
१. उत्ऩादन वाधनालय वयकायची भारकी
२. क
ें द्रीम वत्तेचे ननमंत्रण
३. ननमोस्जत अथटव्मलस्था
४. वलाांना वाभान वंधी
५. आर्थटक वाभंत
६. वभाजहशताच्मा प्राधान्म
७. लगटशीन वभाजव्मलस्था
८. ळोऴणवलयहशत वभाज
4. Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
वभाजलादी अथटव्मलस्थेचे गुण/पामदे -
१. ननमोजनाद्लाये आर्थटक वलकाव
२. वाभास्जक कल्माणात लाढ
३. आर्थटक वभानता
४. लगट वंघऴाटची वभाप्ती
५. ळोऴणाचा अंत
६. योजगायात लाढ
७. व्माऩाय चक्रालय प्रनतफंध
८. भूल्म स्स्थयता
९. श्रमभकांच्मा याशणीभानात लाढ
१०. कल्माणकायी याज्माची स्थाऩना
वभाजलादी अथटव्मलस्थेचे दोऴ/तोर्े -
१. स्लातंत्र्माचा अबाल
२. वयकायी भक्तेदायी
३. उऩबोक्त्माच्मा वालटबौभत्लाचा रोऩ
४. शुक
ू भळाशीचा उदम
५. अकामटषभ व्मलस्थाऩन
६. भंद गतीने वलकाव
७. नोकयळाशी
८. उत्ऩादन वाधनांचा अमोग्म लाऩय
क) मभश्र अथटव्मलस्था -
"ज्मा व्मलस्थेत वालटजननक आणण खाजगी अवे दोन्शी षेत्राचे अस्स्तत्ल अवते त्माव मभश्र
अथटव्मलस्था म्शणतात."
मभश्र अथटव्मलस्थेची लैमळष्ट्मे -
१. वालटजननक ल खाजगी षेत्राचे अस्स्तत्ल
२. ककं भत मंत्रणा ल वयकायी ननमंत्रण
३. खाजगी षेत्रालय वयकायी ननमंत्रण
४. उऩबोक्त्माचे वालटबौभत्ल
५. कभी आर्थटक वलऴभता
६. कल्माणकायी याज्म
७. एकार्धकायालय ननमंत्रण
८. आर्थटक ननमोजन
९. खाजगी उद्मोगांना वंयषण
१०. वशकायी षेत्र
5. Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
मभश्र अथटव्मलस्थेचे गुण -
१. जरद गतीने वलकाव
२. ळोऴणाऩावून भुक्ती
३. एकार्धकायाऩावून भुक्ती
४. उत्ऩादन ल योजगायात लाढ
५. आधायबूत वंयचनेचा वलकाव
६. आर्थटक वलऴभतेत घर्
७. व्माऩायारा प्रोत्वाशन
८. वंळोधन ल प्रमळषण
मभश्र अथटव्मलस्थेचे दोऴ -
१. आर्थटक वलऴभता
२. अकामटषभ व्मलस्थाऩन
३. भ्रष्टर्ाचायारा प्रोत्वाशन
४. श्रमभकांचे ळोऴण
५. वाधन वाभग्रीचा अऩव्मम
मभश्र अथटव्मलस्थेत वालटजननक षेत्राचे स्थान -
१. भूरबूत उद्मोगाची स्थाऩना
२. आधायबूत वेलांचा ऩुयलठा
३. वभाजलादी वभाजयचना
४. भागाव षेत्राचा वलकाव
५. वंऩत्तीचे मोग्म वलतयण
६. औद्मोर्गक वलकाव
७. एकार्धकायालय ननमंत्रण
८. नैवर्गटक वाधनांचा मोग्म लाऩय
The End
वंदबट - प्रा. फी. एर. स्जबकार्े ल ळास्त्री
