SlideShare a Scribd company logo
भारतीय अर्थव्यवस्र्ा
डॉ. रक्षित बागडे
शषायक प्राध्याऩक/वळभाग प्रमुख
स्ळ.मन्शारामजी ऩडोले आर्टश ् कॉऱेज गणेऴऩूर भंडारा
Email ID- rakshitbagde@gmail.com
युनिट 2 - 16. शेतमजुराांच्या समस्या
Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
शेतमजुराांच्या समस्या
“ळवाटतीऱ अध्याटऩेसा जास्त ददळश दुशऱ्याच्या ऴेताळर काम करणाऱ्या व्यक्तीऱा ऴेतमजूर
अशे म्षणतात.” - प्रथम ऴेतमजूर चौकऴी शममती
ऴेतमजुरांचे प्रकार -
अ) भूधारणेनुशार -
१. भूममधार ं ऴेतमजूर
२. भूममष न ऴेतमजूर
ब) करारानुशार -
१. स्थायी ऴेतमजूर
२. अस्थायी ऴेतमजूर
क) मऱंग भेदानुशार -
१. ऩुरुव ऴेतमजूर
२. स्री ऴेतमजूर
ड) ळयानुशार -
१. बाऱ ऴेतमजूर
२. प्रौढ ऴेतमजूर
ऴेतमजुरांच्या शंख्येत ळाढ ची करणे -
१. ऱोकशंख्या ळाढ
२. मंद उद्योगांचा वळकाश
३. ऱघु उद्योगाचा ऱ्षाश
४. ऩयाटयी रोजगाराची कमतरता
५. ऴेतीचा ऱषान आकार
६. शंयुक्त क
ु र्ुंब
७. कजटबाजार ऩणा
देऴाच्या वळकाशात ऴेतमजुरांची भूममका -
१. भूमीचा ऩररऩूणट उऩयोग
२. ऩडीत जममनीचा उऩयोग
३. अन्नाचा ऩुरळठा
४. कच्या माऱाचा ऩुरळठा
५. आधारशरचनेची ननममटती
६. कृ वी वळकाशात मदत
७. ऩऴुऩाऱनाचा वळकाश
८. गृषननमाटणात मदत
९. शैननकाचा ऩुरळठा
१०. औद्योगगक श्रममक ऩुरळठा
Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
ऴेतमजुरांच्या शमस्या -
१. बेकार
२. अल्ऩ मजुर
३. ऋणग्रस्तता
४. ग्रामीण उद्योगाचा ऱ्षाश
५. ळेठबबगार
६. शंघर्नेचा अभाळ
७. अहान
८. शरकारचे दुऱटस
९. अयोग्य ननळाश व्यळस्था
१०. जमीन माऱकाचा वळरोध
ऴेतमजुरांच्या शमस्या शोडवळण्याकररता शरकारचे प्रयत्न -
१. ककमान मजुर कायदा
२. ळेठबबगार ची उच्चार्न
३. जममनीचे ळार्ऩ
४. भूदान चलळल
५. घरे बांधण्याश जमीन
६. शषकार शंस्था
७. ऱघु उद्योगाचा वळकाश
८. रोजगार षमी योजना
ऴेतमजुरांच्या आगथटक स्स्थतीत शुधारणेकररता अमऱात आणाळयाच्या उऩाययोजना -
१. कायद्याची अमऱबजाळणी
२. औद्योगगक वळकाश
३. ऩाणीऩुरळठ्याच्या शोयी
४. ऴेतमजुरांना आगथटक मदत
५. कामाच्या ताशाची ननस्ततती
६. शुर् ची शोया
७. कजाटची शोया
८. क
ें द्र य शंस्थेची स्थाऩना
९. ऱघु उद्योगांचे प्रमऴसण
१०. ऴेतमजुरांचे शंघठन
The End शंदभट - प्रा. बी. एऱ. स्जभकार्े ळ ऴास्री

More Related Content

Similar to Unit 2- 16 Problems of Agriculture Labours .pdf

Unit 2- 15 - crop Ins & Livestock Ins .pdf
Unit 2- 15 -  crop Ins & Livestock Ins .pdfUnit 2- 15 -  crop Ins & Livestock Ins .pdf
Unit 2- 15 - crop Ins & Livestock Ins .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-30- Social Security programme .pdf
Unit 4-30- Social Security programme  .pdfUnit 4-30- Social Security programme  .pdf
Unit 4-30- Social Security programme .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 1 - 3 - Papulation .pdf
Unit 1 - 3 - Papulation .pdfUnit 1 - 3 - Papulation .pdf
Unit 1 - 3 - Papulation .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdf
Unit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdfUnit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdf
Unit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdf
Unit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdfUnit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdf
Unit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 2-5- Market Structure .pdf
Unit 2-5- Market Structure .pdfUnit 2-5- Market Structure .pdf
Unit 2-5- Market Structure .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdf
Unit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdfUnit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdf
Unit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdf
Unit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdfUnit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdf
Unit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdf
Unit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdfUnit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdf
Unit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdf
Unit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdfUnit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdf
Unit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-29 - Food Security Programme .pdf
Unit 4-29 - Food Security Programme .pdfUnit 4-29 - Food Security Programme .pdf
Unit 4-29 - Food Security Programme .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4- 24 - Employment & Unemployment .pdf
Unit 4- 24 - Employment & Unemployment .pdfUnit 4- 24 - Employment & Unemployment .pdf
Unit 4- 24 - Employment & Unemployment .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-11-3- Theory of Wages .pdf
Unit 4-11-3- Theory of Wages .pdfUnit 4-11-3- Theory of Wages .pdf
Unit 4-11-3- Theory of Wages .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 3-18- Budget 2018-19.pdf
Unit 3-18- Budget 2018-19.pdfUnit 3-18- Budget 2018-19.pdf
Unit 3-18- Budget 2018-19.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 1 5- economic problem
Unit 1   5- economic problemUnit 1   5- economic problem
Unit 1 5- economic problem
Rakshit Bagde
 
Unit 2-8- Regional Planning.pdf
Unit 2-8- Regional Planning.pdfUnit 2-8- Regional Planning.pdf
Unit 2-8- Regional Planning.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 1 -1 - Commercial Banks.pdf
Unit 1 -1 - Commercial Banks.pdfUnit 1 -1 - Commercial Banks.pdf
Unit 1 -1 - Commercial Banks.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 3 - 21- Concept Of Disinvestment, PPP .pdf
Unit 3 - 21- Concept Of Disinvestment, PPP .pdfUnit 3 - 21- Concept Of Disinvestment, PPP .pdf
Unit 3 - 21- Concept Of Disinvestment, PPP .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdf
Unit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdfUnit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdf
Unit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 3 - 9 - Monetary & Fiscal Policy.pdf
Unit 3 - 9 - Monetary & Fiscal Policy.pdfUnit 3 - 9 - Monetary & Fiscal Policy.pdf
Unit 3 - 9 - Monetary & Fiscal Policy.pdf
Rakshit Bagde
 

Similar to Unit 2- 16 Problems of Agriculture Labours .pdf (20)

Unit 2- 15 - crop Ins & Livestock Ins .pdf
Unit 2- 15 -  crop Ins & Livestock Ins .pdfUnit 2- 15 -  crop Ins & Livestock Ins .pdf
Unit 2- 15 - crop Ins & Livestock Ins .pdf
 
Unit 4-30- Social Security programme .pdf
Unit 4-30- Social Security programme  .pdfUnit 4-30- Social Security programme  .pdf
Unit 4-30- Social Security programme .pdf
 
Unit 1 - 3 - Papulation .pdf
Unit 1 - 3 - Papulation .pdfUnit 1 - 3 - Papulation .pdf
Unit 1 - 3 - Papulation .pdf
 
Unit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdf
Unit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdfUnit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdf
Unit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdf
 
Unit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdf
Unit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdfUnit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdf
Unit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdf
 
Unit 2-5- Market Structure .pdf
Unit 2-5- Market Structure .pdfUnit 2-5- Market Structure .pdf
Unit 2-5- Market Structure .pdf
 
Unit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdf
Unit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdfUnit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdf
Unit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdf
 
Unit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdf
Unit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdfUnit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdf
Unit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdf
 
Unit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdf
Unit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdfUnit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdf
Unit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdf
 
Unit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdf
Unit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdfUnit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdf
Unit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdf
 
Unit 4-29 - Food Security Programme .pdf
Unit 4-29 - Food Security Programme .pdfUnit 4-29 - Food Security Programme .pdf
Unit 4-29 - Food Security Programme .pdf
 
Unit 4- 24 - Employment & Unemployment .pdf
Unit 4- 24 - Employment & Unemployment .pdfUnit 4- 24 - Employment & Unemployment .pdf
Unit 4- 24 - Employment & Unemployment .pdf
 
Unit 4-11-3- Theory of Wages .pdf
Unit 4-11-3- Theory of Wages .pdfUnit 4-11-3- Theory of Wages .pdf
Unit 4-11-3- Theory of Wages .pdf
 
Unit 3-18- Budget 2018-19.pdf
Unit 3-18- Budget 2018-19.pdfUnit 3-18- Budget 2018-19.pdf
Unit 3-18- Budget 2018-19.pdf
 
Unit 1 5- economic problem
Unit 1   5- economic problemUnit 1   5- economic problem
Unit 1 5- economic problem
 
Unit 2-8- Regional Planning.pdf
Unit 2-8- Regional Planning.pdfUnit 2-8- Regional Planning.pdf
Unit 2-8- Regional Planning.pdf
 
Unit 1 -1 - Commercial Banks.pdf
Unit 1 -1 - Commercial Banks.pdfUnit 1 -1 - Commercial Banks.pdf
Unit 1 -1 - Commercial Banks.pdf
 
Unit 3 - 21- Concept Of Disinvestment, PPP .pdf
Unit 3 - 21- Concept Of Disinvestment, PPP .pdfUnit 3 - 21- Concept Of Disinvestment, PPP .pdf
Unit 3 - 21- Concept Of Disinvestment, PPP .pdf
 
Unit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdf
Unit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdfUnit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdf
Unit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdf
 
Unit 3 - 9 - Monetary & Fiscal Policy.pdf
Unit 3 - 9 - Monetary & Fiscal Policy.pdfUnit 3 - 9 - Monetary & Fiscal Policy.pdf
Unit 3 - 9 - Monetary & Fiscal Policy.pdf
 

More from Rakshit Bagde

आर्थिक साक्षरता
आर्थिक साक्षरताआर्थिक साक्षरता
आर्थिक साक्षरता
Rakshit Bagde
 
अर्थसंकल्प २०२२-२३.pptx
अर्थसंकल्प २०२२-२३.pptxअर्थसंकल्प २०२२-२३.pptx
अर्थसंकल्प २०२२-२३.pptx
Rakshit Bagde
 
Unit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdf
Unit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdfUnit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdf
Unit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-26- Multinational Corporation.pdf
Unit 4-26- Multinational Corporation.pdfUnit 4-26- Multinational Corporation.pdf
Unit 4-26- Multinational Corporation.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-25- Foreign Direct Investment.pdf
Unit 4-25- Foreign Direct Investment.pdfUnit 4-25- Foreign Direct Investment.pdf
Unit 4-25- Foreign Direct Investment.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-24- Balance of Payment.pdf
Unit 4-24- Balance of Payment.pdfUnit 4-24- Balance of Payment.pdf
Unit 4-24- Balance of Payment.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-23- World Trade Organization.pdf
Unit 4-23- World Trade Organization.pdfUnit 4-23- World Trade Organization.pdf
Unit 4-23- World Trade Organization.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-22- BRICS Bank.pdf
Unit 4-22- BRICS Bank.pdfUnit 4-22- BRICS Bank.pdf
Unit 4-22- BRICS Bank.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdf
Unit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdfUnit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdf
Unit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-20- India's Foreign Trade.pdf
Unit 4-20- India's Foreign Trade.pdfUnit 4-20- India's Foreign Trade.pdf
Unit 4-20- India's Foreign Trade.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-12-2- Statistical Averages .pdf
Unit 4-12-2- Statistical Averages .pdfUnit 4-12-2- Statistical Averages .pdf
Unit 4-12-2- Statistical Averages .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-11-5 Theory of Profit .pdf
Unit 4-11-5 Theory of Profit .pdfUnit 4-11-5 Theory of Profit .pdf
Unit 4-11-5 Theory of Profit .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-11-4- Theories of Interest .pdf
Unit 4-11-4- Theories of Interest .pdfUnit 4-11-4- Theories of Interest .pdf
Unit 4-11-4- Theories of Interest .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-11-2- Theory of Rent .pdf
Unit 4-11-2- Theory of Rent .pdfUnit 4-11-2- Theory of Rent .pdf
Unit 4-11-2- Theory of Rent .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdf
Unit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdfUnit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdf
Unit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-10- Oligopoly .pdf
Unit 4-10- Oligopoly .pdfUnit 4-10- Oligopoly .pdf
Unit 4-10- Oligopoly .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdf
Unit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdfUnit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdf
Unit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4 -26 - Poverty & Inequality .pdf
Unit 4 -26 - Poverty & Inequality .pdfUnit 4 -26 - Poverty & Inequality .pdf
Unit 4 -26 - Poverty & Inequality .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4 -13- Dispersion .pdf
Unit 4 -13- Dispersion .pdfUnit 4 -13- Dispersion .pdf
Unit 4 -13- Dispersion .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4 -12- Health Economics .pdf
Unit 4 -12- Health Economics .pdfUnit 4 -12- Health Economics .pdf
Unit 4 -12- Health Economics .pdf
Rakshit Bagde
 

More from Rakshit Bagde (20)

आर्थिक साक्षरता
आर्थिक साक्षरताआर्थिक साक्षरता
आर्थिक साक्षरता
 
अर्थसंकल्प २०२२-२३.pptx
अर्थसंकल्प २०२२-२३.pptxअर्थसंकल्प २०२२-२३.pptx
अर्थसंकल्प २०२२-२३.pptx
 
Unit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdf
Unit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdfUnit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdf
Unit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdf
 
Unit 4-26- Multinational Corporation.pdf
Unit 4-26- Multinational Corporation.pdfUnit 4-26- Multinational Corporation.pdf
Unit 4-26- Multinational Corporation.pdf
 
Unit 4-25- Foreign Direct Investment.pdf
Unit 4-25- Foreign Direct Investment.pdfUnit 4-25- Foreign Direct Investment.pdf
Unit 4-25- Foreign Direct Investment.pdf
 
Unit 4-24- Balance of Payment.pdf
Unit 4-24- Balance of Payment.pdfUnit 4-24- Balance of Payment.pdf
Unit 4-24- Balance of Payment.pdf
 
Unit 4-23- World Trade Organization.pdf
Unit 4-23- World Trade Organization.pdfUnit 4-23- World Trade Organization.pdf
Unit 4-23- World Trade Organization.pdf
 
Unit 4-22- BRICS Bank.pdf
Unit 4-22- BRICS Bank.pdfUnit 4-22- BRICS Bank.pdf
Unit 4-22- BRICS Bank.pdf
 
Unit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdf
Unit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdfUnit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdf
Unit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdf
 
Unit 4-20- India's Foreign Trade.pdf
Unit 4-20- India's Foreign Trade.pdfUnit 4-20- India's Foreign Trade.pdf
Unit 4-20- India's Foreign Trade.pdf
 
Unit 4-12-2- Statistical Averages .pdf
Unit 4-12-2- Statistical Averages .pdfUnit 4-12-2- Statistical Averages .pdf
Unit 4-12-2- Statistical Averages .pdf
 
Unit 4-11-5 Theory of Profit .pdf
Unit 4-11-5 Theory of Profit .pdfUnit 4-11-5 Theory of Profit .pdf
Unit 4-11-5 Theory of Profit .pdf
 
Unit 4-11-4- Theories of Interest .pdf
Unit 4-11-4- Theories of Interest .pdfUnit 4-11-4- Theories of Interest .pdf
Unit 4-11-4- Theories of Interest .pdf
 
Unit 4-11-2- Theory of Rent .pdf
Unit 4-11-2- Theory of Rent .pdfUnit 4-11-2- Theory of Rent .pdf
Unit 4-11-2- Theory of Rent .pdf
 
Unit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdf
Unit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdfUnit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdf
Unit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdf
 
Unit 4-10- Oligopoly .pdf
Unit 4-10- Oligopoly .pdfUnit 4-10- Oligopoly .pdf
Unit 4-10- Oligopoly .pdf
 
Unit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdf
Unit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdfUnit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdf
Unit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdf
 
Unit 4 -26 - Poverty & Inequality .pdf
Unit 4 -26 - Poverty & Inequality .pdfUnit 4 -26 - Poverty & Inequality .pdf
Unit 4 -26 - Poverty & Inequality .pdf
 
Unit 4 -13- Dispersion .pdf
Unit 4 -13- Dispersion .pdfUnit 4 -13- Dispersion .pdf
Unit 4 -13- Dispersion .pdf
 
Unit 4 -12- Health Economics .pdf
Unit 4 -12- Health Economics .pdfUnit 4 -12- Health Economics .pdf
Unit 4 -12- Health Economics .pdf
 

Unit 2- 16 Problems of Agriculture Labours .pdf

  • 1. भारतीय अर्थव्यवस्र्ा डॉ. रक्षित बागडे शषायक प्राध्याऩक/वळभाग प्रमुख स्ळ.मन्शारामजी ऩडोले आर्टश ् कॉऱेज गणेऴऩूर भंडारा Email ID- rakshitbagde@gmail.com युनिट 2 - 16. शेतमजुराांच्या समस्या
  • 2. Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde शेतमजुराांच्या समस्या “ळवाटतीऱ अध्याटऩेसा जास्त ददळश दुशऱ्याच्या ऴेताळर काम करणाऱ्या व्यक्तीऱा ऴेतमजूर अशे म्षणतात.” - प्रथम ऴेतमजूर चौकऴी शममती ऴेतमजुरांचे प्रकार - अ) भूधारणेनुशार - १. भूममधार ं ऴेतमजूर २. भूममष न ऴेतमजूर ब) करारानुशार - १. स्थायी ऴेतमजूर २. अस्थायी ऴेतमजूर क) मऱंग भेदानुशार - १. ऩुरुव ऴेतमजूर २. स्री ऴेतमजूर ड) ळयानुशार - १. बाऱ ऴेतमजूर २. प्रौढ ऴेतमजूर ऴेतमजुरांच्या शंख्येत ळाढ ची करणे - १. ऱोकशंख्या ळाढ २. मंद उद्योगांचा वळकाश ३. ऱघु उद्योगाचा ऱ्षाश ४. ऩयाटयी रोजगाराची कमतरता ५. ऴेतीचा ऱषान आकार ६. शंयुक्त क ु र्ुंब ७. कजटबाजार ऩणा देऴाच्या वळकाशात ऴेतमजुरांची भूममका - १. भूमीचा ऩररऩूणट उऩयोग २. ऩडीत जममनीचा उऩयोग ३. अन्नाचा ऩुरळठा ४. कच्या माऱाचा ऩुरळठा ५. आधारशरचनेची ननममटती ६. कृ वी वळकाशात मदत ७. ऩऴुऩाऱनाचा वळकाश ८. गृषननमाटणात मदत ९. शैननकाचा ऩुरळठा १०. औद्योगगक श्रममक ऩुरळठा
  • 3. Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde ऴेतमजुरांच्या शमस्या - १. बेकार २. अल्ऩ मजुर ३. ऋणग्रस्तता ४. ग्रामीण उद्योगाचा ऱ्षाश ५. ळेठबबगार ६. शंघर्नेचा अभाळ ७. अहान ८. शरकारचे दुऱटस ९. अयोग्य ननळाश व्यळस्था १०. जमीन माऱकाचा वळरोध ऴेतमजुरांच्या शमस्या शोडवळण्याकररता शरकारचे प्रयत्न - १. ककमान मजुर कायदा २. ळेठबबगार ची उच्चार्न ३. जममनीचे ळार्ऩ ४. भूदान चलळल ५. घरे बांधण्याश जमीन ६. शषकार शंस्था ७. ऱघु उद्योगाचा वळकाश ८. रोजगार षमी योजना ऴेतमजुरांच्या आगथटक स्स्थतीत शुधारणेकररता अमऱात आणाळयाच्या उऩाययोजना - १. कायद्याची अमऱबजाळणी २. औद्योगगक वळकाश ३. ऩाणीऩुरळठ्याच्या शोयी ४. ऴेतमजुरांना आगथटक मदत ५. कामाच्या ताशाची ननस्ततती ६. शुर् ची शोया ७. कजाटची शोया ८. क ें द्र य शंस्थेची स्थाऩना ९. ऱघु उद्योगांचे प्रमऴसण १०. ऴेतमजुरांचे शंघठन The End शंदभट - प्रा. बी. एऱ. स्जभकार्े ळ ऴास्री