2. İskenderiye
• İskenderiye Roma’nın bir eyaletiydi.
İskenderiye’nin en önemli özelliği ve ünü ise
müzesi ve kütüphanesine aitti. İskenderiye
Kütüphanesi, felsefe okulu, müzesi ve
bunlardan daha da önemlisi “eklektik” olarak
adlandırdığımız geniş bir bakış açısına sahip
öğretisi ile ünlüydü.
5. İskenderiye
• İskenderiye, Roma İmparatorluğunun en karışık anakentlerinden biriydi.
• Socrates Scholasticus'un sözleriyle: "İskenderiyeliler kargaşa çıkarmaktan,
başkalarının hoşlandığından çok daha fazla hoşlanırlar, bir bahane bulurlarsa
hemen en umulmadık taşkınlıklara girişirler; çok kan dökmeden de
azgınlıklarını denetim altına almak hemen hemen hiç olanaklı değildir."
7. Hypatia
• İskenderiyeli Hypatia filozof, matematikçi ve astronomdur.
Bilimi ve zerafeti dışında güzelliği ile de ünlüdür.
• Hypatia’nın biliminin temelleri, filozof olan babası Theon ile
atılmaya başlandı. İlk eğitimlerini aldığı babası, Hypatia’nın
dogma düşüncelere saplanmasına izin vermedi. Kendine
saygısı olan bir kimse tarafından son gerçek olarak; hiçbir
bilginin kabul edilmemesi gerektiğini, düşünme hakkını hep
kullanmasını, yanlış düşünmenin hiç düşünmekten yeğ
olduğunu öğretti. Babası, eserlerinde de bahsettiği üzere
kızıyla hep gurur duymuştur.
8. Hypatia
• Atina’da eğitimini tamamladıktan sonra İskenderiye’ye döndü ve buradaki
okulun başına geçti. Platon’un fikirlerini benimsedi. Hatta Platon, Aristo ve
Suda gibi filozoflar hakkında İskenderiye’de halka açık dersler verdi.
9. Hypatia
• İskenderiye eklektik okulunda yeni Plâtoncu
geleneği hâkimdi. Bu okul, hangi inanca,
felsefi tarza sahip olursa olsun, herkese
açıktı.
İnisiyal: Bir işte ya da meslekteki öncü, ehil.
• Farklılıkları bir çatışma unsuru olarak
algılamayı değil, çeşitli görünümlerde olan
temellerini aldıkları tek ve aynı kaynağa yönelterek, insanlık tarihinin
belleğindeki kadim bilgiyi İnisiyallerden filozoflara ve topluma aktarma
çabası gösteren bir felsefe okuluydu.
10. Hypatia
• Hypatia, Roma’nın yavaş yavaş çökmeye başladığı, karmaşık bir dönemde
yaşadı. Genel eğitim seviyesi çok düşüktü, bilgiye ulaşmak zahmetliydi,
mesafeleri aşmak çok zordu. Tam olarak ortaçağın yaşandığı bir dönemdi.
Hypatia bilime yaptığı katkılarla o döneme ışık oldu. Doğayı mantık,
matematik ve deney ile açıklamaya çalıştı.
11. Hypatia
• Eğer Hypatia ve Theon olmasaydı Batlamyus
(Ptolomy), Öklid ve diğer Yunanlı
matematikçilerin eserleri günümüze
ulaşmayacaktı. Kendisi ve babası
Batlamyus’un astronomi kitaplarını
düzenlediler ve yorumladılar. Ortaya
çıkardıkları, canlandırdıkları bilgileri,
öğrencilerine aktardılar.
12. Serapis Tapınağı
• O yıllarda İskenderiye’deki en önemli
yapılardan biri de Serapis tapınağıydı. Büyük
İskender’in ölümünün ardından generali kendini
Firavun ilan etmiş ve Tanrı kültürünü
yerleştirmiştir. Bunun üzerine şehirde muazzam
bir tapınak yaptırılmıştır.
• Bu tapınak bir tepe üzerinde, 100 basamakla
çıkılan bir yapıydı. Bir tıp eğitimi yuvası ve tedavi
merkezi olarak pek çok yapıdan meydana
geliyordu.
13. Serapis Tapınağı
• Serapis tapınağı, müze ve İskenderiye
kütüphanesi; Hristiyanlık için önemli engellerdi.
• İmparator Theodosius, İskenderiye
piskoposundan eski dine ait her şeyin yok
edilmesini istedi. Başpiskopos, elinde bir haçla
ve ona eşlik eden rahiplerle tapınağa gitti.
Tapınağın kollarını dışarı çekip parçalattı. Bu
olayda pek çok tapınak görevlisinin ve hekimlerin
öldüğü bilinmektedir. Daha sonra aynı yere bir
kilise dikilmiştir.
14. Hypatia’yı Ölüme Götüren Ne İdi?
• Yahudiler ile Hristiyanlar arasındaki
savaşın yol açtığı durmak bilmez toplumsal
patlamalar sürüyordu. İmparatorluk valisi
Orestes, çok çalışkan oldukları ve kente
zenginlik getirdikleri için Yahudilerden yana
bir tutum içindeydi. Fakat kentin piskoposu
Cyril, Hypatia’nın dinleyicileri arasında
olduğu için Orestes'i kıskanıyordu ve
piskoposlukta rakip olarak görüyordu, onun
gücünü ele geçirme çabası içindeydi.
15. Hypatia’yı Ölüme Götüren Ne İdi?
• Cyril, keşişlerden özel bir ordu kurmuştu. Her fırsat çıktığında Yahudilere
saldıran bu keşişler bir keresinde de sokakta Orestes'i öldürmeye çalıştılar;
içindeki "putperest düşünceleri" uygun görmedikleri için Büyük İskender'in
görkemli kütüphanesini talan ettiler.
16. Hypatia’yı Ölüme Götüren Ne İdi?
• Genç bir bilim kadını olan Hypatia,
Orestes'le olan dostluğu ve verdiği
gökbilimi derslerine gösterilen rağbet
yüzünden Cyril'in kişisel nefretini kazandı.
• Sık sık Vali Orestes ile görüştüğü için
Hristiyan halk arasında Orestes’in,
Hypatia’nın etkisi altında kalarak Cyril'le
uzlaşmaya yanaşmadığı söylentisi
dolaşıyordu.
17. Hypatia’yı Ölüme Götüren Ne İdi?
• Cyril’in bu tutumu İskenderiye Okulu üzerinde bir baskı kurmuş ve ayrıca
fanatizmi de güçlendirmiştir. Piskopos Cyril Hypatia’nın sonunu hazırlarken bir
yandan da toplumu Hypatia’nın değersiz olduğuna inandırması gerekiyordu.
• İncil’den yaptığı alıntılardan ilham
alıyordu: “Kadın sessizliği ve uysallığı
öğrenmelidir. Kadının ne ders vermesine ne de
erkeğin üzerinde yetki sahibi olmasına izin
vermem. Kadın, suskun olacak ve sessiz
kalacaktır. Çünkü önce Âdem, sonra Havva
yaratılmıştır”. Bu şekilde halkı kışkırtmış ve halk
arasında Hypatia’yı “dinsiz” ve “şeytan” olarak
nitelendirilmiştir.
18. Hypatia’nın Sonu
• Siyah kukuletalı, kalabalık bir fanatik grup bir sabah Hypatia evden çıkarken
onu durdurup arabasından indirdi. Saçlarından sürükleyerek kiliseye
götürdüler, ardından da vahşice taşlayarak öldürdüler. Sonra bu güruh,
yaptıklarının dehşetine kapılarak onu kilisenin içinde ateşe verip yaktılar.
19. Hypatia
• Hypatia böyle acımasız bir şekilde yok oldu
ve Hypatia’nın ölümünden sonra yeni
Plâtoncu okul da onunla birlikte yok oldu.
Hypatia, ölümünden bu yana unutulmayan
bir isimdir ve adeta bir efsane haline
gelmiştir. Bilim ve sanat alanında sembol
olan Hypatia hakkında zaman içerisinde
şiirler, romanlar, oyunlar yazılmıştır.
Feminist sanata da konu olmuştur.
20. Hypatia’nın Çalışmaları
• Aritmetik üzerine 13 ciltlik bir yorum
• Apollonius’un konikleri üzerine bir yorum
• Batlamyus’un Almagest’i üzerine düzenleme
• Babası Theon’un yazdığı “Öklid’in Elementleri”
adlı eser üzerinde düzenleme
• “Astronominin Kanunları” adlı kitabı
• Gök cisimlerinin sınıflandırılması,
hidrometrenin bulunması, sıvıların yoğunluk
derecesinin belirlenmesi, daha verimli bir
kalanlı bölme yöntemi
21. Hypatia
• Hypatia işte böyle bağnaz, sığ düşüncelerden dolayı acımasızca, canice
yok edildi. Düşünce özgürlüğü istedi, düşündüğünü söyledi,
adaletsizliğe isyan etti, inandığı ve savunduğu bilim ve akıl için öldü…
