Αναγέννηση: χρόνος, χώρος, ιστορικοί όροι

1. Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

2. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
 Ο όρος Αναγέννηση χρησιμοποιείται κάθε φορά που στην πορεία της
πολιτιστικής ιστορίας παρατηρείται μια συνειδητή αναβίωση
στοιχείων από την κλασική αρχαιότητα
(όπως η Καρολίγγεια αναγέννηση 8ος – 9ος αι., η Μακεδονική
αναγέννηση 867-1056 και η Παλαιολόγεια αναγέννηση 1204-1453).
 Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης ως ονομασία συγκεκριμένης
ιστορικής περιόδου, από τον 15ο αιώνα ως τον 16ο αιώνα, κατά την
οποία τα γράμματα, οι επιστήμες και οι τέχνες σημείωσαν
πρωτοφανή άνθηση στην Ευρώπη.

3. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
 Ειδικότερα, για την Ιταλική αναγέννηση, γνωστή και ως «Αναγέννηση»
θα χρησιμοποιήσουμε τους εξής όρους:
 Πρώιμη Αναγέννηση ή Quattrocento είναι ο 15ος αιώνας
Σημαντικοί εκπρόσωποι: Φίλιππο (Μπρουνελέσκι, αρχιτέκτονας),
Τομάζο Μαζάτσιο (ζωγράφος), Ντονατέλλο (γλύπτης), Σάντρο
Μποττιτσέλλι (ζωγράφος)
 Ώριμη ή Κλασική Αναγέννηση ή Cinquecento είναι ο 16ος αιώνας.
Συγκεκριμένα, εκτείνεται την περίοδο 1500-1527
(Το 1527 είναι το όριο, καθώς γίνεται η άλωση της Ρώμης από τους Γερμανούς).
Σημαντικοί εκπρόσωποι: Λεονάρντο ντα Βίντσι (ζωγράφος, γλύπτης,
αρχιτέκτονας, μηχανικός, εφευρέτης κ.α.), Μικελάντζελο (ζωγράφος,
γλύπτης, αρχιτέκτονας κ.α.) Μπουοναρότι και Ραφαέλο Σάντσιο ντα
Ουρμπίνο (ζωγράφος και αρχιτέκτονας)

4. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
ΧΡΟΝΟΣ
Μεσαίωνας Νεότεροι Χρόνοι
1450
Αναγέννηση
- Γερμανία
1500
Αναγέννηση
–Ολλανδία-
Έρασμος
1600
1350
Αναγέννηση –
Β. Ιταλία
Ως τα μέσα του
15ου αιώνα
β’ μισό
15ου
αιώνα
16ος αιώνας
Επιστημονική
Εμπορική
Επανάσταση

5. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
ΧΩΡΟΣ
Η διάδοση της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού

6. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Παράγοντες που δικαιολογούν την εμφάνιση του πολιτισμού της
Αναγέννησης επί ιταλικού εδάφους:
 η παρουσία πόλεων που εξελίσσονται σε αυτόνομα κέντρα με ισχυρή
οικονομία (Φλωρεντία, Βενετία, Ρώμη και Μιλάνο),
 η άνθηση του εμπορίου,
 η ανάπτυξη του τραπεζικού συστήματος,
 η ανάδειξη της αστικής τάξης, η οποία ενθαρρύνει τις καλλιτεχνικές
δραστηριότητες, όπως οι ηγεμόνες της Φλωρεντίας Μέδικοι και
 η προσέλευση στην Ιταλία πολλών λογίων από την Κωνσταντινούπολη, οι
οποίοι κατέφυγαν στην Ιταλία λίγο πριν και λίγο μετά την άλωση της
Κωνσταντινούπολης (1453). Αυτοί έφεραν μαζί τους τον σπουδαίο
πολιτισμό της αρχαίας Ελλάδας, που είχε συνεχιστεί στη Ρώμη και στο
Βυζάντιο.

7. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ
 Η στροφή προς την αρχαιότητα την περίοδο της
Αναγέννησης έμεινε γνωστή με τον όρο Ουμανισμός
(=Ανθρωπισμός)
 Ανθρωπισμός είναι ένα λογοτεχνικό - φιλοσοφικό
κίνημα, το οποίο θεωρεί τον άνθρωπο κέντρο του
κόσμου και κεντρική αξία της.
Μια αντίληψη που πρεσβεύει ότι ο άνθρωπος πρέπει
να είναι στο επίκεντρο της παρατήρησης και του
ενδιαφέροντος των λογίων, των σοφών και των
καλλιτεχνών.
Η «ανθρωποκεντρική» θεώρηση του κόσμου έρχεται σε
αντιδιαστολή από την «θεοκεντρική» οπτική του
Μεσαίωνα
Σχέδιο του Λεονάρντο ντα Βίντσι,
Μουσείο της Ακαδημίας της
Βενετίας

8. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Ουμανισμός
 Είναι ρεύμα πνευματικό, που στόχευε στην
πολιτιστική και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση
του θεοφοβικού μοντέλου που επικρατούσε
στον Μεσαίωνα.
 Μεσαίωνας: σωτηρία της ψυχής – αποχή από
τις χαρές της ζωής – ιδέα της ματαιότητας
 Νέα οπτική: κριτική σκέψη – εξέλιξη –
επιστήμες – ιδέα της προόδου
Εικόνα Δευτέρας Παρουσίας, 12ος αι.
Σινά

9. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Ουμανισμός (Ανθρωπισμός)
Χαρακτηρίζεται από την επιστροφή στα αρχαία κείμενα.
Εκδηλώνεται έντονο ενδιαφέρον για την ανεύρεση, τη
φύλαξη, τη μελέτη και των σχολιασμό των έργων της
αρχαίας γραμματείας: των χειρογράφων.
Συγκροτήθηκαν έτσι σε πολλές χώρες της ουμανιστικής
Δύσης οι μεγάλες βιβλιοθήκες, όπου μεταφέρθηκαν και
διατηρούνται μέχρι σήμερα τα χειρόγραφα.
Ο πρώτος που δημιούργησε συλλογές χειρογράφων σε
βιβλιοθήκες είναι ο Πετράρχης, ο οποίος θεωρείται ο
ιδρυτής του ουμανισμού.

10. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Ο Οικουμενικός – Καθολικός άνθρωπος (homo univesalis)
 Επιδίδεται: σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας
 Σκοπός: να αποκτήσει μία πολυδιάστατη προσωπικότητα με πνευματικά,
ψυχικά και σωματικά χαρίσματα
 Αγωγή: τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και οι μέθοδοι διδασκαλίας κατέχουν
δεσπόζουσα θέση. Ιδρύονται πολλά νέα σχολεία, κολέγια και πανεπιστήμια,
τα οποία συμβάλουν στη διάδοση των νέων ιδεών
 Προγράμματα σπουδών: διευρύνονται σε σχέση με τα μεσαιωνικά,
περιλαμβάνοντας ένα ευρύ φάσμα μαθημάτων, ώστε οι μαθητές να
αποκτούν ευρεία μόρφωση

11. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Στη διάδοση των νέων ιδεών της Αναγέννησης και
του Ανθρωπισμού συνέβαλαν:
1. οι συχνές μετακινήσεις καλλιτεχνών και λογίων
και
2. η εφεύρεση της τυπογραφίας
Ιωάννης
Γουτεμβέργιος

12. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
2. Η εφεύρεση της τυπογραφίας
 Γύρω στο 1450, ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος (Μαγεντία
Γερμανίας) χρησιμοποίησε κινητά μεταλλικά στοιχεία
για την εκτύπωση των βιβλίων.
 Η ανακάλυψη διαδόθηκε με μεγάλη ταχύτητα. Το
1500 λειτουργούσαν τυπογραφεία σε 236 πόλεις της
Ευρώπης και είχαν ήδη εκδοθεί 30-35 χιλιάδες τίτλοι
βιβλίων. Αν και τα τυπωμένα πλέον βιβλία ήταν
φθηνότερα και λιγότερο ογκώδη σε σχέση με τα
μεσαιωνικά, μόνο οι άνθρωποι των πόλεων ήταν
κοινωνοί της γνώσης.
 Ο περισσότερος κόσμος ήταν αναλφάβητος και
αμέτοχος στις εξελίξεις.
 Ωστόσο, η αρχή έγινε. Οι άνθρωποι ολοένα
προσπαθούσαν για βελτίωση της θέσης τους στην
κοινωνία.
Τυπογραφείο, Μικρογραφία εποχής, Παρίσι,
Εθνική Βιβλιοθήκη.

13. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
 Burns E., Εισαγωγή στην Ιστορία και τον Πολιτισμό της Νεότερης
Ευρώπης, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1983.
 Combrich E., Το χρονικό της Τέχνης, μτρφ. Άννα Κάσδαγλη,
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 1998, Αθήνα 1998.
 Ιστορία του Μεσαιωνικού και του Νεότερου Κόσμου 585 – 1815. Β΄
Γενικού Λυκείου Γενικής Παιδείας, ΙΤΥΕ, 2016, σελ. 115-119, 149-157
 http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2698/Istoria_B-Lykeiou_html-
empl/index6_2.html (τ.π. 9/7/2023)
 https://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/9498 : Γλωσσάρι της
Αναγέννησης (τ.π.9/ 7/2023)
 https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos_Politismos/Istoria-b/7-1-2.htm (τ.π.9/
7/2023)

14. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
 http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/4706/Istoria-tis-Technis_B-G-
EPAL_html-apli/index10.html (τ.π. 9/ 7/2023)
 http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/pdf/8547/816/21-0087-02_Mesaioniki-k-
Neoteri-Istoria_B-Gymnasiou_Vivlio-Mathiti/β (τ.π. 9/ 7/2023)
 http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2188/Istoria_ST-Dimotikou_html-
empl/index1_1.html (τ.π.9/ 7/2023)

15. ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ ΕΙΚΟΝΩΝ
 Διαφάνεια 5 και 12: http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2698/Istoria_B-Lykeiou_html-
empl/index6_2.html (τ.π.9/7/2023)
 Διαφάνεια 7: https://www.archaiologia.gr/blog/2019/09/26/%CE%BF-
%CE%AC%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-
%CE%B2%CE%B9%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%8D%CE%B2%CE%B9%CE%BF%CF%85-
%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5/ (τ.π. 9/7/2023)
 Διαφάνεια 8: https://www.wikiart.org/en/orthodox-icons/the-last-judgement-icon-from-a-tetraptych-
1175 (τ.π. 12/7/2023)
 Διαφάνεια 9: https://www.hellenicaworld.com/Italy/Person/gr/Petrarch.html (τ.π. 9/7/2023)
 Διαφάνεια 11:
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%BF%CF%85%CF%84%CE%B5%CE%BC%CE%B2%CE%AD%CF
%81%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82#/media/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Gu
tenberg.jpg (τ.π. 9/7/2023)