Sara zemljotresi

2. Zemljotresi ulaze u red najstrašnijih
prirodnih katastrofa koje se dešavaju na
Zemljinoj površini, zbog čega su još od
davnina privlačili pažnju ljudskog roda.
Usljed toga, podatke o zemljotresima
nalazimo u zapisima starim više hiljada
godina.

3. GRČKA MITOLOGIJA
JAPANSKA MITOLOGIJA

4. INDIJSKA MITOLOGIJA
NORDIJSKA MITOLOGIJA

5. • Zemljotresi su iznenadna i snažna, kratkotrajna
podrhtavanja pojedinih dijelova Zemljine kore.
• Nasuprot rasprostranjenom uvjerenju da su to rijetke
pojave, oni se dešavaju veoma često, ali njihov je najveći
broj slabog intenziteta i javlja se na relativno malim
površinama.
• Nauka koja proučava zemljotrese naziva se seizmologija.
Ime je dobila od dvije grčke riječi- seismos(potres) i
logos(nauka).

6. Zemljotresi se dijele prema:
• načinu nastanka(tektonski, vulkanski, urvinski, antropogeni
i meteorski zemljotresi)
• mjestu pojave(kopneni i podmorski)
• pravcu prostiranja(centralni, lateralni, linearni i aksijalni)
• načinu opažanja(makroseizmi i mikroseizmi)
• energiji i veličini prostiranja(lokalni, mali, srednji, veliki i
svjetski)

7. Tektonski zemljotresi nastaju oslobađanjem seizmičke
energije u Zemljinoj kori. Pošto je litosfera razlomljena u
više ploča (6 većih i 6 manjih), one se međusobno sudaraju,
razilaze i mimoilaze, što dovodi do pojave zemljotresa.
VRSTE POKRETA PLOČA LITOSFERE:
• Transkurencija(mimoilaženje)
• Akreacija(širenje)
• Subdukcija(podvlačenje)

8. TRANSKURENCIJA

9. SUBDUKCIJA

10. AKREACIJA

11. Nastaju kao posljedica kretanja magme u oblastima savremenih
vulkana. U neposrednoj su vezi sa snažnim vulkanskim erupcijama i
eksplozijama vulkanskih gasova i para. Javljaju se kako prije, tako i za
vrijeme, kao i posle eksplozija. Mogu biti dosta snažni, ali je
prostiranje zemljotresa vezano za bližu okolinu vulkana.

12. Urvinski zemljotresi nastaju kao posljedica oburvavanja
velikih masa stijen ispod površine Zemlje, kao i oburvavanja
na samoj površini. Malobrojni su, rasprostranjeni su
uglavnom lokalno i imaju mali intenzitet. Obično se javljaju u
terenima izgrađenim od krečnjaka, gipsa i drugih stijena
podložnih lakom razaranju u kojima nastaju pećine različitih
dimenzija.

13. Vještački(antropogeni) zemljotresi nastaju usljed
djelatnosti čovjeka, odnosno njegovim dejstvom na
prirodnu sredinu. Najčešći primjer takve aktivnosti može
se pratiti u oblastima u kojima su formirana velika
vještačka akumulaciona jezera, gde se formiraju takozvani
indukovani zemljotresi. Ovako izazvani potresi su lokalnog
rasprostranjena, slabog intenziteta i vrlo rijetko imaju
rušilačko dejstvo.

14. RASJEDI
Rasjedi su mehanički diskontinuiteti stjenskih masa, na kome se
relativno kretanje blokova u datom veličinskom području ne može
zanemariti. Žarišta zemljotresa nalaze se najčešće na ovim stjenskim
diskontinuitetima. Postoje tri osnovna tipa rasjeda i to su:
NORMALNI TRANSKURENTNIREVERSNI

15. ELASTIČNI ODSKOK
Elastični odskok se ogleda kroz periode prikupljanja i oslobađanja
seizmičke energije. U prvom periodu se prikuplja energija, vrše se
elastične deformacije, a trenje je još uvek veće od napona među
pločama. U drugom periodu napon prevazilazi trenje između ploča i
dolazi do odskoka.

16. • Hipocentar ili žarište zemljotresa je mesto u unutrašnjosti Zemljine
kore od koga počinju da se prostiru seizmički talasi, odnosno
mjesto na kome se dešava elastični odskok.
• Epicentar je ortogonalna projekcija hipocentra na površinu Zemlje,
odnosno to je mjesto na površini Zemlje na kome se zemljotres
najviše osjeća.

17. • Seizmički talasi predstavljaju energiju koja se oslobađa u
hipocentru, a koja se elastično širi na sve strane. Seizmički talasi
se, prema načinu na koji se prostiru kroz Zemljinu unutrašnjost,
dijele na longitudinalne, transverzalne i površinske talase.
Prilikom prostiranja longitudinalnih talasa,
čestice sredine osciluju u pravcu kretanja
talasa. Drugačije se nazivaju i P - talasi, zbog
toga što prvi stižu do seizmoloških stanica.
Čestice litosfere, prilikom prostiranja
transverzalnih talasa, osciluju normalno na
pravac prostiranja talasa. Nazivaju se i S -
talasi, zbog toga što oni u seizmološke
stanice dolaze posle longitudinalnih talasa.
Površinski, ili zapreminski, talasi prostiru se
na taj način što oscilovanje čestica pokreće
određenu zapreminu Zemljine kore, i
upravo oni su najrazorniji talasi.

18. • Intenzitet zemljotresa odražava rušilački efekat zemljotresa na
površini Zemlje. Izražava se različitim skalama, od kojih se u
Evropi primenjuju MCS i MSK - 64 skale od 12 stepeni(I do XII).
• Magnituda zemljotresa predstavlja jedinicu mjere količine
oslobođene energije u hipocentru. Izražava se magnitudnom
skalom Richtera koja ima 9 stepeni.

19. • Seizmoskopi registruju samo da se desio zemljotres, i eventualno
amplitudu zemljotresa, tako da se može odrediti intenzitet. Prvi
poznati seizmoskop napravljen je u Kini, i datira od oko 4000 godina
pre nove ere. Pomoću njega bilo je moguće odrediti pravac iz koga
su dolazili trusni talasi.
• Seizmografi registruju vremensku istoriju potresa. Oscilacije se
mehanički ili na neki drugi način prenose na traku koja se kreće
ujednačenom brzinom, najčešće 60 ili 120mm u minutu.
• Optički seizmografi registruju vremensku istoriju potresa na foto
osetljivom papiru. Oscilacije se prenose preko elektronskhih
sklopova uz odgovarajuće pojačanje.
• Akcelerografi mere ubrzanje pri oscilovanju čestica tla.

20. SEIZMOSKOP
SEIZMOGRAF
AKCELEROGRAF

21. • Zvučne pojave sa i bez potresa (brontidi)
• SvJetlosne pojave
• Pojave vatre
• Oscilovanje geomagnetnog i gravitacionog polja
• Deformacije reljefa
• Cunami talasi

22. Svakako najpoznatija prateća pojava zemljotresa su cunami talasi. Ako je epicentar na
morskom, odnosno okeanskom dnu onda se javljaju podmorski (submarinski) trusovi.
Brzina kretanja seizmičkih talasa u vodi iznosi oko 1400 m/s, što je skoro ravno brzini
zvuka u vodi. Submarinski trusni udari izazivaju stvaranje ogromnog talasa na površini
okeana. Njegova visina dostiže i do 30 m, a kreće se brzinom od 20 do 100 metara u
sekundi, čak i do 200 m/s u plićim delovima. Ovaj džinovski, rušilački talas naziva se
''cunami'' (talas na japanskom jeziku). Cunami sa razornom snagom udara o obale
uništavajući sve pred sobom. Pre pustošnog nailaska talasa cunami, more se potpuno
povuče iz obalskog područja, čak i više kilometara. Ovaj period traje od 15 do 35
minuta, ređe nekoliko časova, posle čega usledi džinovski vodeni zid cunamija.

23. • Prosječan zemljotres traje manje od jednog minuta.
• Grad Parkfild u Kaliforniji je poznat kao ,, Svjetska prijestonica
zemljotresa’’ i ima most koji spaja dvije tektonske ploče.
• Dogodi se više zemljotresa na sjevernoj Zemljinoj hemisferi nego
na južnoj.
• Na svijetu se,u prosjeku, godišnje dogodi 1,3 miliona
zemljotresa(2 po danu) sa magnitudom manjom od 2,9.
• Najsmrtonosniji zemljotres poznat čovjeku je pogodio jedan
kineski grad 1556. godine. Broj mrtvih se procjenjuje na oko 830
hiljada.