1. 19INNOVAZZJONI 08|05|2016kullhadd.com
B.Ed (Hons.), M.Ed.
fix-Xjenzi
Ħafna drabi, bħala
bnedmin, ninsew li
aħna annimali wkoll
Clayton Cutajar
Minn xi brama għal xi naħla
tal-għasel, għal qabru tal-ilma
ħelu jew għal xi ballottra f’xi
biċċa xagħri, nistgħu ngħidu
li bħala grupp ta’ ħlejqiet fl-
annimali hemm bijodiversità
kbira. Imma eżattament,
għaliex ħlejqa tissejjaħ annimal?
Kemm-il darba nużaw din il-
kelma, u mhux neċessarjament
nafu eżatt xi tfisser. Sal-lum
il-ġurnata x-xjenza tgħidilna
li l-annimali huma ħlejqiet
magħmula minn ħafna ċelloli,
li jieklu ikel organiku lest u
msawrin b’xi tip ta’ sistema ta’
nervituri, fost affarijiet oħra.
Ċertu studji u ricerki li saru dan
l-aħħar jikkonfermaw li ħafna
mill-annimali huma verament
ħlejqiet sensittivi li kapaċi jħossu
emozzjonijiet bħalna l-bnedmin.
Iħossu bħalna l-bnedmin
Ħafna drabi, bħala bnedmin,
ninsew li aħna annimali wkoll.
Huwa minnu li aħna annimali
konxji, sensittivi u intelliġenti,
però b’daqshekk m’għandna
l-ebda dritt divin li nqisu lilna
nfusna bħala speċi superjuri
fuq l-annimali l-oħra kollha.
Ħafna minna, xi darba jew
oħra, probabbilment rajna xi
kelb, qattus, żiemel jew għasfur
u, bejnna u bejn ruħna għedna:
Imma min jaf x’qed jaħseb
bħalissa? Jew: Tgħid għaliex qed
tagħmel hekk? Mistoqsijiet li
jidhru sempliċi, però, fil-verità,
għax-xjenza ma huma sempliċi
xejn.
Kemm jekk xi kelb esprima
dwejjaq wara li nfired minn
ma’ kelb ieħor; meta omm
tieħu ċertu attitudni lejn iż-
żgħar tagħha; meta xi qattus
ikun ostili lejn qattus ieħor
fil-konfront ta’ sidhom; jekk
ħaruf ikun ferħan jilgħab ma’
ħrief oħra; jew saħansitra
jekk xi ljunfant juri niket fil-
konfront ta’ ljunfant mejjet,
l-imġiba ta’ ħafna mill-annimali
turina li dawn huma ħlejqiet li
kapaċi jħossu b’modi li jixbhu
lilna l-bnedmin. Minħabba li,
bħala bnedmin, ma nistgħux
nikkomunikaw mal-annimali
b’tali mod li nieħdu risposta
fattwali, ix-xjentisti jużaw ċerti
testijiet oħra li jindikaw xi tibdila
fil-fiżjonomija u l-imġiba tal-
annimal, bħal, ngħidu aħna,
żieda ta’ ċertu ormoni fid-
demm, żieda fir-rata ta’ taħbit
tal-qalb jew meta annimal
jagħżel li jqatta’ xi ħin waħdu
fil-kwiet. Aktar ma nistudjaw
l-imġiba u l-emozzjonijiet tal-
annimali, aktar nitgħallmu u
aktar nirrispettaw.
Biżżejjed riċerka
Forsi ftit nies jafu li fis-7 ta’ Lulju
2012, grupp ta’ xjentisti li kienu
preżenti waqt konferenza bit-
titlu Consciousness in Human
and Non-human Animals
fl-Università ta’ Cambridge
fir-Renju Unit, iffirmaw dik
li tissejjaħ The Cambridge
Declaration on Consciousness.
Din id-dikjarazzjoni turi b’mod
uffiċjali li hawn biżżejjed riċerka
u studji li jikkonfermaw li
l-annimali huma konxji minn
dak li qed jigri madwarhom
u kapaċi, b’mod konxju, juru
u jesprimu ċertu mġiba. Dan
imur lil hinn minn sempliċiment
istint li annimal juri lejn ċertu
sitwazzjonijiet jew fatturi u
elimina darba għal dejjem is-
suppożizzjoni li l-bnedmin
huma l-uniċi annimali konxji. Id-
dikjarazzjoni tgħid li l-annimali,
li jinkludu l-mammiferi u
l-għasafar kollha flimkien ma’
għadd ta’ invertebrati oħra,
bħall-qarnit, għandhom il-kimiki
neċessarji sabiex ikunu konxji.
Aktar minn hekk, ir-riċerka
turi wkoll li l-annimali li mhux
bnedminmhuxbisshumakonxji
imma wkoll sensittivi. Ħafna
speċijesperjenzawemozzjonijiet
ta’ ferħ, pjaċir, rimors, stress kif
ukoll empatija u dwejjaq. Bekoff
fl-2005 u Proctor fl-2012 urew
kif il-mammiferi, għasafar,
rettili, ħut u xi invertebrati bħall-
qarnit, iħossu emozzjonijiet.
Ċertu riċerki juru saħansitra li
l-ġrieden u t-tiġieg kapaċi juru
empatija lejn individwi oħra.
Infatti, grupp ta’ xjentisti fl-
Università ta’ Bristol skoprew li
t-tiġieġ juru sinjali ta’ stress fil-
konfront tal-flieles tagħhom.
Instab ukoll li l-iljunfanti
kapaċi jistennew lil xulxin
qabel jiġbdu ħabel għax jafu li
waħedhom ma jirnexxilhomx.
Bidla fil-mentalità u fil-
kultura
Bħal f’kollox, l-edukazzjoni
għandha parti importanti
fil-qasam tal-protezzjoni
tal-annimali. F’numru ta’
ċirkustanzi trid isseħħ bidla
fil-mentalità u fil-kultura ta’
kif, bħala bnedmin, inħarsu
lejn l-annimali. Diversi oqfsa
legali jsaħħu dawn l-argumenti
dwar Animal Sentience: fi New
Zealand, fir-Renju Unit, u
anke fit-Trattat ta’ Lisbona tal-
Unjoni Ewropea fejn jinkludi
Animal Sentience’bħala
artiklu fit-Trattat. Il-fatt li
dawn l-affarijiet għandhom
qafas legali jgħin sabiex
jinqatgħu ċertu abbużi, bħal
f’testijiet, f’esperimenti, fit-
trasport tal-annimali u anke
fil-kundizzjonijiet li l-annimali
fl-irziezet jinsabu fihom, fost
affarijiet oħra. Dejjem għandna
niftakru li l-valur tal-annimali
m’għandux jitkejjel b’kemm
dawn huma ta’ użu għalina
l-bnedmin, però kull ħajja hija
imprezzabbli, unika u dritt
għal dak l-annimal u individwu
partikolari.
L-ANNIMALI MEMBRI FIL-KLABB
TAS-SENSITTIVITÀ