1. Ontrouw aan de echte Hannibal
Open brief aan Thomas Harris
In zijn roman ‘Hannibal
Rising’, sinds kort ook
verfilmd, laat Thomas
Harris zijn fans in de steek.
Door van Hannibal Lecter
een clichéfiguur te maken,
laat hij zien dat hij zich
alleen door geldelijk gewin
heeft laten leiden.
B
esteThomasHarris,
Ermoetmetochiets
vanhethart.Ikbenal-
tijdfangeweestvan
HannibalLecter.Datis
opzichzelfnauwelijks
eenwereldschokkendeopenbaring.
SindsAnthonyHopkins’Oscarwin-
nendeoptredeninTheSilenceofthe
LambsisLectereenicoongeworden.
HetAmerikaanseFilmInstituutriep
hemin2003zelfsuittotdegrootste
schurkvanhetwittedoek,nogvoor
NormanBatesinPsychoenDarthVa-
derinStarWars.Tochgingmijnvoor-
keuraltijduitnaarhetkarakterzoals
datinuwboekentotlevenkwam.Ik
zagdefilmTheSilenceoftheLambsvoor-
datikhetboeklas.Mijnperceptievan
HannibalLecterisdanookonlosma-
kelijkverbondenmetdeinterpretatie
vanAnthonyHopkins.Maaruiteinde-
lijkkeerdeikiederekeerweerterug
naardeorigineleRedDragon,TheSilen-
ceoftheLambsenHannibal.Hopkins
maakteLecterberoemd,maaruwas
deechtehoedervanLecterserfgoed.
In de verfilmingen was Lecter sterk
afhankelijk van de grillen van de re-
gisseurs en de acteurs. Regisseur Mi-
chael Mann en acteur William Peters
en vingen in de Red Dragon-verfilming
Manhunter wel de intensiteit van Will
Graham, maar Brian Cox was toch iets
te ongepolijst om deze beschaafde se-
riemoordenaar te spelen. Anthony
Hopkins was angstaanjagend in The
Silence ofthe Lambs, maar wist in Hanni-
bal en Red Dragon dit ijzingwekkende
optreden niet te evenaren. En dan heb
ik het nog niet eens over de plotwij-
zingen gehad. Ik trok me elke veran-
dering persoonlijk aan, zoals u dat
ongetwijfeld ook deed. Het was pijn-
lijk om te zien hoe uw originele ver-
haal, uw geesteskind, onderschikt
was aan de kuren van scriptschrijvers,
regisseurs en acteurs. Zoals Jodie Fos-
ter, die vond dat het Belle en het Beest-
achtige einde in Hannibal niet bij
‘haar’ Clarice Starling-personage pas-
te, of Ridley Scott die Hannibal Lecter
omtoverde tot een fantastisch crea-
tuur en hem woordjes in de mond leg-
de als „Goodygoody” en „okeydokey”.
Maar er was altijd een troost: hoe
teleurstellend de verfilmingen ook
waren, de boeken bleven even sterk.
U kon uzelf niks kwalijk nemen. U
bleef trouw aan uw karakters. Het wa-
ren de filmmakers en scriptschrijvers
die uw verhalen vakkundig de nek
omdraaiden. Het was een opluchting
toen Hopkins na Red Dragon zelf aan-
gaf het voor gezien te houden. Hij
kon Lecter niks meer bieden. De fran-
chise leek doodgebloed.
Toch was ik niet verrast toen vlak
na het uitkomen van Red Dragon be-
kend werd dat er alsnog een film zou
komen. Een prequel welteverstaan,
over de jeugd van ’s werelds beroemd-
ste kannibaal. Een gouden melkkoe
als Lecter maak je als filmproducent
niet makkelijk af. Wel was ik verbluft
dat u zich leende voor het schrijven
van het boek en – voor het eerst ook –
het script. De eerste drie boeken over
Lecter waren toch uit een soort geest-
drift geschreven, voortgekomen uit
een innerlijke strijd tussen een schrij-
ver en zijn creatie. Die worsteling was
terug te zien in de elf jaar die u erover
deed om Hannibal te voltooien. Maar
het schrijven van Hannibal Rising lijkt
alleen uit commerciële motieven
voort te zijn gekomen, niet uit een in-
nerlijke drijfveer.
U bent niet de eerste die een knie-
val maakt voor Hollywood. Michael
Crichton deed het met het schrijven
van The Lost World, het vervolg op Ju-
rassic Park. In het boek Jurassic Park
stierf dokter Ian Malcolm aan zijn
verwondingen. Voor Steven Spielberg
een probleem, aangezien Malcolm in
de film niet sterft en Spielberg hem in
deel 2 opnieuw wilde gebruiken. De
oplossing in het boek is er een die in
een soap niet zou misstaan. Malcolm
was helemaal niet dood, hij leek dood
en overleefde door ‘de wonderen van
de geneeskunde’.
U heeft uw ziel ook aan Hollywood
verkocht. Maar dat is eigenlijk niet
eens het meest treurige aspect van dit
nieuwe hoofdstuk in de Lecter-cyclus.
Het ergste is dat u uw eigen principes
bent afgevallen.
Door alle boeken heen presenteer-
de u Lecter als een ondoorgrondelijk
karakter. Terwijl Lecter van bezoe-
kers en patiënten de ziel met een
priemende oogopslag doorkliefde,
bleef hij zelf voor ons en voor de on-
derzoekers ongrijpbaar. Zo nu en dan
gooide u ons wel informatieve brood-
kruimeltjes toe, maar het bleven
meer oppervlakkige, triviale feitjes.
Pas in het boek Hannibal vingen we
voor het eerst een glimp op van zijn
verleden. Slechts een flits, maar dat
was ook meer dan genoeg. De prota-
gonisten torsten verlammende trau-
ma's met zich mee, het verleden van
Lecter bleef in nevelen gehuld. We
wisten nooit wat hem dreef, wat hem
maakte zoals hij was, ook al voelden
we dat onder het rimpelloze opper-
vlak enorme stormen woedden. U
leek zich te realiseren dat, hoe min-
der je van Lecter wist, hoe fascineren-
der hij werd.
In Hannibal Rising is de glimp uit
Hannibal uitgewerkt tot een ruim
driehonderd pagina’s tellend boek. In
een keer wordt het intrigerende per-
sonage dat u over vijfentwintig jaar
zo secuur cultiveerde verwoest. Lec-
ters moorddadige gedrag wordt her-
leid naar een ingrijpend jeugdtrau-
ma. Alle vraagtekens smelten als
sneeuw voor de zon. In The Silence of
the Lambs schreef u nog dat een man
als Lecter zich niet laat categoriseren.
Daar heeft inspecteur Popil, die in
Hannibal Rising Lecters misdaden on-
derzoekt, totaal geen problemen mee:
„Er is geen woord voor hem, behalve
... monster!” De grootste en meest fas-
cinerende (film)schurk aller tijden is
teruggebracht tot een archetype.
Maar dit keer is er geen excuus, geen
ander om als schuldige aan te wijzen.
U alleen bent schuldig aan karakter-
moord. U heeft mij en Hannibal Lec-
ter in de steek gelaten.
B R E G T J E S C H U D E L
Gaspard Ulliel in ‘Hannibal Rising’ (2007) Anthony Hopkins in ‘Silence of the Lambs’ (1990) foto AFP