1. 66
Het begin van het seizoen van NDT1 was
redelijk uniek.Als opener koos artistiek
leider (en huischoreograaf) Paul Lightfoot
eens niet voor een verzamelprogramma,
maar voor één avondvullende voorstelling.
Om precies te zijn het sprookje Sleeping
Beauty van Mats Ek.
Deze redelijk onverwachte keuze bleek
gelukkig niet een van de zeven tekenen
van de naderendeApocalyps (na de
aankondiging twee jaar geleden dat het
Nederlands DansTheater tot september
2017 geen werk van Jirˇí Kylián meer zal
uitvoeren).In zijn sprookjesvariaties
gaat Mats Ek namelijk niet voor een zo
natuurgetrouw mogelijke kopie,maar
juist voor een moderner,meer tegen-
draadse invulling van het origineel.Zo
was het titelpersonage in zijn Giselle
(1982) een soort dorpsgek die,nadat ze
is opgebruikt door edelmanAlbrecht,in
een gesticht belandt.
Ook zijn versie van Sleeping Beauty (ori-
gineel uit 1996) is er een met een scherp
randje.Hier isAurora (bij NDT pittig
vertolkt door EmaYuasa) geen lief,naïef
prinsesje,maar een puberende tiener die
alles doet wat paps en mams verboden
hebben,van foute vriendjes tot drugs.
Ook het Ballet Preljocaj ging in Blanche
Neige (afgelopen december exclusief te zien
inTheater aan hetVrijthof in Maastricht)
voor een duistere interpretatie en maakte
van het danssprookje rond Sneeuwwitje
een trip in een darkroom,met een kwaad-
aardige koningin in een sm-pak,hitsige
faunen met een fetisj voor rode sjaals en
een suggestief duet tussen de prins en de
(schijn)dode titelheldin.
Angelin Preljocaj schoot misschien
net iets te ver door,maar Christopher
Wheeldon vond voor Het Nationale Ballet
(HNB) met de reprise van Cinderella (2012)
precies de juiste mix van humor en trage-
die.OokWheeldon ging niet voor het klas-
sieke verhaal zoals verteld door Perrault,
maar voor de‘grimmiger’ en psychologisch
beter onderbouwde variant van de gebroe-
ders Grimm.Alleen goed kunnen dansen
was ditmaal niet genoeg,de rollen vroegen
ook om acteervermogen.Larissa Leznina
keerde speciaal voor Cinderella even terug
als boze stiefmoeder en Megan Zimny
Kaftira stortte zich opnieuw vol overgave in
de rol van gemene stiefzus.
In de HNB-première van La dame aux
camélias (wereldpremière 1978) speelde het
acteren bijna een grotere rol dan de dans.
De choreografie zelf voelt inmiddels wel
een beetje als die oude bruidsjurk van oma
die al bijna veertig jaar in de kast hangt,
maar het zijn de vertolkingen van de rollen
van Marguerite en,in iets mindere mate,
Armand die de voorstelling maken of bre-
ken.Wat dat betreft is Marguerite,een suc-
cesvolle courtisane met een klein hartje en
longen vol tuberculose,voor een danseres
wat Scarlett O’Hara in Gone with theWind is
voor een actrice: zo’n beetje het summum
wat je op het gebied van kostuumdrama
DANS
TUSSEN
SPROOKJEEN
NACHTMERRIEZouden ze het onderling hebben afgesproken? Opvallend
veel sprookjes en nachtmerries passeerden het afgelopen
dansseizoen de revue.Al was soms niet helemaal duidelijk
waar het sprookje ophield en de nachtmerrie begon. Bregtje
Schudel volgde een heel seizoen de dans in Nederland en
reflecteert op wat ze daar zag.
DOORBREGTJESCHUDEL
narnia: de leeuw, de heks en de kleerkast (2015) van nationale opera en ballet junior company en ish,
concept en regie ernst meisner en marco gerris, video aitor biedma, licht mike den ottolander,
kostuums studio ruim foto michel schnater

2. 67
kunt spelen.Al zou Scarlett zich in de liefde
natuurlijk nooit laten tegenhouden door
zoiets triviaals als tuberculose.
Begrijpelijkerwijs ging de meeste aan-
dacht op de Nederlandse première uit naar
het kersverse Nederlandse solistenkoppel,
Igone de Jongh en Marijn Rademaker (sinds
januari bij het Nederlandse balletgezel-
schap).En eerlijk is eerlijk: ze vormen
samen een prachtig stel – Rademaker brak
eerder bij het Stuttgart Ballet door met
zijn vertolking vanArmand.Toch gaat de
Oscar voor beste sterfscène naarAnna
Tsygankova,wier hartzeer uit haar tenen
komt.Doodzonde dat dat niet erkend is
met een Zwaan-nominatie.
DOODGEWONEPUBER
Ook de jeugddans wist dit seizoen de
sprookjes te vinden.Urban cross-over-
dansgezelschap ISH trad met Narnia,een
samenwerking met de Junior Company,in
de voetsporen van Don’t Hit Mama en haar
Zwanenmeer/Bijlmermeer I & II met een ont-
moeting tussen hiphop en klassiek ballet.
DanstheaterAYA ging met SnowWhite
& de 7 breakers juist voor een dansmu-
sical,waarbij de rol van stiefmoeder en
die van Sneeuwwitje tegelijkertijd door
een zangeres en een danseres werden
vertolkt.Net als in Eks Sleeping Beauty is
ook Sneeuwwitje een opstandige prin-
ses,die haar stiefmoeder als jong meisje
verafgoodt en als tiener verafschuwt – een
doodgewone puber dus.Geen wonder dat
ze haar stiefmama tot waanzin drijft,al
zijn drie moordpogingen wellicht iets te
veel van het goede.
Hanuman van Samadhi Dance Company
bood juist een opzwepende mix van tra-
ditionele Bollywood-moves en moderne
dans.Vraja Sundari Keilman dompelde
ons onder in een oosters sprookje,waarin
de kwaadaardige Ravanna (Gil Gomes
Leal,ook als slechterik te zien in Narnia) de
vrouw steelt van oppergod Rama (Shailesh
Bahoran) en apengod Hanuman (Marnix
Lenselink) hem belooft haar terug te
vinden.Het neigt onbedoeld allemaal sterk
naar kitsch,met windmachines,wierook,
de glimmende borst van Hanuman en het
charismatische geschmier van Leal,maar
dat maakte de ervaring er echt niet minder
om.
EMMERSBLOED
Wel bewust camp was Horror van Jakop
Ahlbom,wat overigens niet betekent dat
er niets te griezelen viel.Net als de campy
horrorfilms waaraan de voorstelling met
veel plezier (en bloed) refereert,is Horror
vaak ook echt eng.Dat bij de try-outs een
jonge scholiere het allemaal echt niet meer
trok mag in dit geval dan ook gezien wor-
den als goede reclame.Bijna alle bekende
horrorelementen komen voorbij: een
leegstaand huis met een tragische geschie-
denis,een dood meisje met lange zwarte
haren en een wit nachtjaponnetje,radio’s
en televisies met een eigen wil,bezeten
lichaamsdelen en opvallend veel hakbijlen
en steakmessen.Horror doet precies wat
het belooft: het is een ode aan de horror,al
werken de subtiele details – een licht wie-
belend hoofd van de zombiebruid hier,een
goed gekozen lichteffect daar – uiteindelijk
beter dan de actiescènes vol emmers bloed.
Wat dat betreft magAhlbom de volgende
keer best leentjebuur spelen bij Gabriela
Carrizo en Franck Chartier,oprichters van
hetVlaamse gezelschap PeepingTom.
Voor fysiek theater met gitzwarte humor
en een unheimische sfeer ben je bij hen
nog altijd aan het juiste adres.Of dat nu
is in een afgelegen trailerkamp ergens
hoog in de bergen (32 rueVandenbranden)
of een uitgebrand theater (A Louer).Maar
zo dicht bij huis als in Vader zijn ze niet
eerder gekomen.Dit eerste deel van hun
familietrilogie speelt zich af in de recrea-
tieruimte van een bejaardenhuis,in feite
een voorgeborchte,ergens tussen leven en
dood,waar niet duidelijk is wie te gast is en
wie er vast verblijft.Maar vast zitten ze (of
we) allemaal.
Een weg terug is er ook niet voor de vijf
performers in As It Empties Out van Jefta
van Dinther (te zien op Julidans),die door
de gitzwarte ogen van Roger Sala Reyner en
zijn onheilspellende mantra (‘Give yourself
/ kill your soul’) tot leven worden geroepen
en ons vervolgens,al worstelend,steeds
verder hun duisternis binnen trekken.De
sterkste scènes zitten aan het einde: Linda
Adami playbackt een rammelende mono-
loog van een niet nader benoemde filmac-
trice als een kruising tussen een bejaard
kattenvrouwtje en de trollenkoning uit de
Efteling; en in een andere scène zwiepen
de lichamen van de zes dansers als in
trance in de schemering heen en weer.
Soms weet een danser zich los te maken
uit zijn roes en loopt even verdwaasd door
de ruimte,om uiteindelijk toch weer terug
in het gelid te vallen,als een tegendraadse
mot geobsedeerd door het duister.
DEHEL
Obsessie is de rode draad in OCD Love
(OCD staat voor obsessive compulsive dis-
order) van L-E-V, het dansgezelschap van
choreografe Sharon Eyal en producent-
dj Gai Behar dat eveneens op Julidans
stond. Eyal raakte voor deze choreo-
grafie geroerd en geïnspireerd door het
hanuman (2014) van samadhi dance company, regie en choreografie vraja sundari keilman,
licht mike den ottolander foto karen scheffers
theatermaker 4/2015 dans / seizoensterugblik

3. 68
tragisch-romantische gedicht OCD van
Neil Hilborn, die zelf aan de stoornis lijdt;
een gedicht over zijn verliefdheid op een
meisje dat zijn tics eerst aandoenlijk vond
(‘She said she felt safe … because I definitely
locked the door eighteen times’) maar later
niet meer (‘She told me I was taking up too
much of her time’).
Ook de voorstelling zelf voelt als een
auto-ongeluk in slowmotion,waarin zes
dansers met strak haar en strakke pakjes
worden voortgedreven door een luid tik-
kende klok, een dwingende beat van dj
en sound artist Ori Lichtik en zichzelf.‘De
hel, dat zijn de anderen’,vond Jean-Paul
Sartre. In OCD is het ‘zelf’ de hel.
Iemand die dat in zijn werk ook lijkt te
onderkennen is choreograaf Marco Goecke.
Zijn herkenbare nerveuze,hyperactieve
en repetitieve bewegingstaal als van een
afkickende (drugs)verslaafde is zo verklon-
ken met zijn werk dat je je eigenlijk niet
kunt voorstellen dat hij het niet ooit ergens
uit een persoonlijke ervaring heeft geput.
Maar zo dicht op de (dunne) huid als in Thin
Skin,gemaakt voor het NDT en genomi-
neerd voor een Zwaan voor beste danspro-
ductie,zijn we niet eerder geweest.Wilden
zijn eerdere choreografieën nog wel eens
gestileerd en afstandelijk zijn,het indrin-
gende spel van Jorge Nozal,genomineerd
voor de Zwaan voor beste danser,maakt
zijn kwellingen tastbaar,als miljoenen
krioelende beestjes net onder de huid.
DUISTERNIS
Goecke geeft ons jeuk waar krabben geen
soelaas biedt.BijAnnVan den Broek slaan
de dansers meestal juist op steeds diezelf-
de blauwe plek.Een titel als The Black Piece
lijkt dan ook een veeg teken.Toch weet
Van den Broek te verrassen.De allereerste
inspiratie mag dan wel geboren zijn uit
haar vroegere angst voor het donker,maar
Van den Broek schijnt – letterlijk,met een
zaklampje – licht op wat zich nu daadwer-
kelijk schuilhoudt in die duisternis.En
daar is niet alles wat het lijkt.
Van den Broek geeft ons een prachtig
staaltje ervaringstheater,waarin de grens
tussen podium en publiek steeds verder
vervaagt (een gegeven datAmos Ben-Tal
in Might,waar het podium de zaal is,nog
verder doorvoerde en waar Jan Fabre met
zijn bloederige droomlandschap Mount
Olympus ook slim mee speelde).
De duisternis isoleert en omarmt,ver-
eenzaamt en bevrijdt.Je voelt je ingesloten
en geborgen,als een foetus in de buik –
met een hartslag op de soundtrack.Dan
blijkt The Black Piece geen exorcisme,geen
bezwering,zoals OCD Love en Thin Skin dat
wel waren.Van den Broek omarmt haar
angsten,omarmt de duisternis.
Horror van Jakop Ahlbom
NederlandsTheater Festival 3 t/m 6
september / daarna tournee t/m 17
oktober
www.tf.nl
www.jakopahlbom.nl
Narnia van Het Nationale Ballet en ISH
Tournee van 11 september t/m 30
oktober
www.operaballet.nl
The Black Piece vanWArd/waRD
hele seizoen op tournee
www.wardward.be
horror (2014) van jakop ahlbom, vormgeving douwe hibma en jakop ahlbom,
kostuums esmee thomassen, speciale props en make-up rob hillenbrink,
make-up en haarwerk nienke algra, lichtontwerp yuri schreuders foto sanne peper
theatermaker 4/2015 dans / seizoensterugblik