1. PS7kunstWOENSDAG 29 JUNI 2011
gespendeerd.’ De tweede regel was:
geen uitleg, geen interpretaties,
geen interviews. Ze wantrouwde
taal, geloofde niet in woorden. Na-
tuurlijk heeft ze wel interviews ge-
daan, maar daarin werd overduide-
lijk hoe ongemakkelijk ze zich voel-
de wanneer haar gevraagd werd
over haar werk te praten. Alsof ze zo
haar werk verraadde. Dus ik beloof-
de haar: geen zorgen, ik zal je niks
vragen.”
Het zou een film met twee drijfve-
ren worden, vanuit twee verschil-
lende interesses. “Mijn uitgangs-
punt was anders dan dat van Pina.
Ik wilde ontdekken hoe Pina de
unieke stukken maakte, en ik reali-
seerde me dat dat kwam door de
manier waarop zij naar haar dan-
sers én naar de wereld keek. Pina
had een ongelofelijk indringende
observerende gave en een vermo-
gen haar observaties in beweging
om te zetten zoals niemand anders
dat kon. Ik wilde haar blik aan het
werk laten zien.”
Bausch zocht juist verbeten naar
een bevredigende manier om haar
stukken op film te zetten. “Er waren
al wel wat van haar stukken opge-
nomen, maar ze was ontevreden
over het eindresultaat. Ze voelde
dat er een andere, betere manier
moest zijn. En ze vertrouwde erop
dat ze die met mij zou kunnen vin-
den.”
Toch duurde het twintig jaar voor-
dat ze met de voorproductie zouden
beginnen. “Ik realiseerde me dat ik
niet wist hoe dans te filmen. Alle
reeds bestaande dansfilms hadden
hetzelfde probleem: er leek een
soort onzichtbare muur te zitten,
die film niet kon overbruggen. Voor-
al in de eerdere registraties van Pi-
na’s werk, kwam die aanstekelijke
fysicaliteit, die urgentie niet over.
Dus ik vertelde Pina: ‘Ik denk niet
dat mijn ambacht kan doen wat je
wilt dat het doet.’ Pina vond dat ik
vol moest houden. En elke keer dat
ze me zag vroeg ze: ‘Heb je de oplos-
sing gevonden?’ Mijn antwoord was
telkens:‘Nee,Pina,nogsteedsniet.’
Het werd haast een komische routi-
ne.”
D
e redding kwam uit een on-
verwachte hoek, toen Wen-
ders in 2007 de live-registra-
tie U2 3D zag. “Ik had nooit gedacht
dat de oplossing niet bij mezelf lag,
maar bij een andere technologie,
3D. Dat was mijn eurekamoment.
Eindelijk kon ik Pina bellen en zeg-
gen: ik heb het antwoord!”
De voorbereidingen werden ge-
troffen, de vier stukken (Café Mül-
ler, Le sacre du printemps, Kontakt-
hof en Vollmond) geselecteerd.
Tweedagenvoorermetdeopnames
zou worden begonnen, sloeg het
noodlot toe. Pina Bausch overleed
plots, op 58-jarige leeftijd, aan de
gevolgenvankanker.“Hetgingalle-
maal zo snel,” zegt één van haar
dansers in de film, “ik denk dat ze
op het einde gewoon heeft losgela-
ten.”
Het project leek met Bausch te zijn
gestorven. “Het was zo treurig na
twintig jaar dromen, was de droom
niet meer mogelijk. En mijn eerste
impuls was opgeven. Niets in me
wilde de film nog maken. Maar twee
maanden later besefte ik dat dat de
verkeerde beslissing was. Zelfs al
was de film die we samen voor ogen
hadden niet meer mogelijk, zelfs nu
Pina er zelf niet meer was om voor
en achter de camera te staan,
wachtte er een andere film om ge-
maakt te worden. Niet een film met,
maar één over Pina. Een film die
haar dansers, alle 36, de kans geeft
afscheid te nemen en misschien
zelfs iets terug te geven. Dus beslo-
ten ik en de dansers de film toch
door te zetten. Zonder te weten wat
het zou worden.”
Haar voortijdige dood vroeg om
een ander concept. Er was geen
nieuw filmmateriaal van Bausch,
alleen dat uit de archieven. “Eerst
deden we het meest voor de hand-
liggende: we filmden de vier dans-
stukken die Pina voor de film had
geselecteerd. Dat was ook de rug-
gengraat van het originele project
geweest. Maar alleen dat is geen
film. We moesten het gat op zien te
vullen dat Pina had achtergelaten.
Toen kwam het idee dat de dansers
mijn vragen over Pina, over Pina’s
blik, zouden beantwoorden. Som-
mige van haar dansers hebben tien-
tallen jaren bij haar gedanst. En,
met dezelfde methode waarop Pina
haar werk maakte, antwoordden de
dansers niet met woorden, maar
met dans.”
H
et eindresultaat is een verza-
meling prachtige solo’s en
duetten, mini-odes aan
Bausch. Van treurig tot vrolijk, van
absurd tot wonderschoon. En alle-
maal opgenomen in en om Wupper-
tal, sinds 1972 de thuishaven van
Bausch’ dansgezelschap. “Dit is de
stad die Pina voor bijna veertig jaar
heeft gesteund en gevoed. Ze had
nooit hetzelfde kunnen doen in een
metropool als Parijs, Londen, of
Berlijn. Alleen een kleine stad biedt
die intimiteit, die bescherming voor
zo’n intens en uitgebreid oeuvre.
Veel van haar inspiratie kwam ook
van het observeren van de mensen
in Wuppertal, op straat, op het bus-
station, in de trein, in de super-
markt. Ik voelde dat de stad ook een
protagonist moest zijn in de film.”
Na meer dan twintig jaar is de film
een feit. Maar is dit ook wat hij en
Bausch voor ogen hadden? “Die
vraag stelde ik mezelf de hele tijd. Ik
heb alleen maar met Pina kunnen
praten over 3D, over mijn wensen en
verlangens voor de technologie. Ik
heb haar nooit kunnen bewijzen dat
mijn dagdromen terecht waren. Tij-
dens de opnames heb ik vaak over
mijn schouder gekeken en een denk-
beeldige Pina gevraagd: ‘Is dit goed
genoeg?’ Maar ik ben er redelijk ze-
ker van dat het de juiste beslissing
was. 3D en dans brengen het beste
bij elkaar naar boven. Ik denk niet
dat ik Pina te veel heb beloofd.”
Pina 3D. Te zien vanaf 7 juli.
‘Veel van haar inspiratie kwam van
het observeren van mensen in de
supermarkt, op straat, in de trein’
de Duitse stad Wuppertal, sinds 1972 de thuishaven van Pina Bausch’ dansgezelschap.