A obsesión por captar o movemento

1. O nacemento do cine

2. Antecedentes
A idea do cinematógrafo, que é o
outro nome que ten o cine, é
bastante antiga. De feito, a orixe
do cine remóntase ao ano 1654,
cando o sacerdote alemán
Atanasio Kircher experimentaba
con imaxes en movemento grazas
á súa famosa lanterna máxica.

3. A lanterna máxica
Destinada ao goce dunha élite

4. A lanterna máxica
O artefacto consistía nunha cámara escura cun
xogo de lentes e un soporte corredizo no que
se colocaban transparencias pintadas sobre
placas de vidro. Estas imaxes iluminábanse
cunha lámpada de aceite —aínda faltaba
moito para o invento da luz eléctrica—, e para
que o fume poidera ter saida dotábase ao
conxunto dunha vistosa cheminea.
Video

5. A lanterna máxica

6. Mediante a
sucesión das
placas de vidro
era posible
reproducir a
ilusión de
movemento
A lanterna máxica

7. A lanterna máxica
Experimenta melloras e
cambios de deseño ata
o S. XIX
Video

8. Primeiras proxeccións públicas
Máis dun século despois tiñan lugar as chamadas
Fantasmagories do francés Gaspard Robert, chamado
“Robertson”. Un espectáculo moi chamativo baseado en
figuras pintadas sobre placas de cristal, que no ano 1798
constitúen as primeiras proxeccións públicas de que se
ten noticia.

9. Fantasmagoría foi unha arte de representación
con ilusións ópticas, creada por Robertson a finais
do S. XVIII.​ Podería definirse como un tipo
de teatro de terror que, entre outras técnicas,
usaba unha ou máis lanternas máxicas para
proxectar imaxes como esqueletes, demos e
pantasmas sobre paredes, fume ou pantallas
semitransparentes. Empregáronse proxectores
portátiles ou móbiles, o que permitíu que a imaxe
proxectada se movera e cambiara de tamaño na
pantalla, e os dispositivos de proxección múltiples
permitiron o cambio rápido de diferentes imaxes.
Primeiras proxeccións públicas

10. Primeiras proxeccións públicas
Video

11. Imaxes en movemento
As posibilidades reais que podía ter o cine foron adiviñadas
polo belga Joseph-Antoine Plateau, que en 1828 mediante un
artiluxio da súa invención, fenaquistiscopio, amosaba imaxes
en movemento. É o antecedente máis antigo e máis parecido
ao cine actual.
Daguerrotipo datado en 1843

12. Imaxes en movemento
Foi o primeiro xoguete óptico que permitía reproducir o movemento dunha imaxe. Baseábase
no efecto da persistencia da visión ou persistencia retinal.
Fenaquistiscopio

13. Imaxes en movemento
A ilusión de movemento
O noso cerebro ten recursos para percibir de forma ilusoria o movemento, basta con detectar
cambios

14. Imaxes en movemento
Fenaquistiscopio

15. Imaxes en movemento
Video
Fenaquistiscopio

16. Un ano despois, en 1833, o matemático austriaco Simon von Stampfer creaba un curioso
artiluxio que chamou estroboscopio. Este invento permitía poder ver un obxecto que estaba
xirando sobre si mesmo coma se estivera quieto ou dando xiros moi despacio.
Imaxes en movemento

17. Imaxes en movemento
Video Video Video
Exemplos de como producir a ilusión de movemento con luz e un estroboscopio
Desenvólvense infindade de métodos
para reproducir o movemento

18. A invención da fotografía levou
rápidamente ao desenvolvemento do
cine. Xa en 1874 o astrónomo
francés Jules Janssen obtiña éxitos co
seu “revólver fotográfico”, antepasado
da cámara fotográfica actual.
Imaxes en movemento

19. Imaxes en movemento
Revólver de Janssen ou Revólver fotográfico
Inventado en 1874 foi o instrumento que
orixinou a cronofotografía, rama da fotografía
baseada en capturar o movemento a partir
dunha secuencia de imaxes. Pronto se
convertiría nun fusil fotográfico cando Jules
Marey o perfeccione. A percepción de
movemento era crible.
Video

20. Imaxes en movemento
Neste video vemos un exemplo do
movemento de Venus pasando entre o Sol
e a Terra
Fusil fotográfico

21. Imaxes en movemento
Cronofotografía

22. Imaxes en movementoVideo

23. Primeiros pasos no cine
Thomas Alva Edison (o inventor da
bombilla) inventa en 1889 o
kinetógrafo: primeira cámara sonora.
Invento importante no que Edison
puxo en relación o eixe do obturador
da cámara cun fonógrafo,
permitindo grabar son e imaxe á vez.

24. Primeiros pasos no cine
A pesar de que a rexistrou ou patentou en 1891,
Edison non tiña fe no futuro do cine, que
consideraba como un simple espectáculo para
xente solitaria. Aínda que Edison inventou o cine
sonoro en 1902, o son era tan débil que non
resultaba práctico.
Video

25. Primeiros pasos no cine
En 1890 Edison crea o primeiro estudo de cine, chamado Black María,
onde experimentaba con imaxes en movemento e son.
Video
The Dickson Experimental Sound Film é
unha breve curtametraxe experimental

26. Primeiros pasos no cine
En 1895 Edison experimenta coa cor e
atrévese con películas coloreadas a man,
como Annabelle, The Dancer.
Video

27. Primeiros pasos no cine
Máis tarde, en 1910, co cronófono de Léon
Gaumont empezou a verse as posibilidades do
cine sonoro.
Video

28. Primeiros pasos no cine
Con todo, estes inventos tiñan as súas limitacións: as
imaxes non se proxectaban (víanse por unha ranura) e a
reprodución de son era moi imperfecta.
Kinetoscopio Video

29. Video
Nacemento do Cine
Realmente os pais do
cine foron os irmáns
Lumière, inventores do
cinematógrafo.

30. Nacemento do Cine
Cinematógrafo inventado polos irmáns Lumière, 1895
Consistía nunha caixa de madeira cun obxectivo e
unha película perforada de 35 milímetros. Esta facíase
rodar mediante unha manivela para tomar as
fotografías instantáneas que compoñían a secuencia
(que non duraba máis dun minuto) e proxectar logo a
filmación sobre unha pantalla.

31. Nacemento do Cine
O cinematógrafo tiña varias vantaxes: era lixeira, fácil de cargar, filmaba e proxectaba e era fácil
de usar.

32. Nacemento do Cine
Os irmáns Lumière organizaron unha
exhibición pública do seu invento.
Pretendían que fose un espectáculo de
masas, con entrada barata asequible a
un público amplo. No cartel vemos xente
de toda condición e idades, un clérigo
(transmítise a idea de non atentar contra
os bos costumes) e un xendarme
vixiando a cola.

33. A primeira presentación foi o 28 de decembro de 1895, en París, e consistíu nunha serie de imaxes
documentais, nunha aparecen os traballadores dunha fábrica (propiedade dos Lumière), e a dun tren que
parecía abalanzarse sobre os espectadores. Ante estas imaxes as persoas reaccionaron cun instintivo pavor,
crendo que o tren os atropellara.
Nacemento do CineVideo

34. Nacemento do Cine
O primeiro cartel de cine da historia, o da
película O regador regado dos irmáns
Lumière (1895)

35. Nacemento do Cine
O regador regado (1895) é a primeira película argumental, neste caso cómica.
Video

36. Nacemento do Cine
Con todo, nesta fase inicial, o cine foi considerado unha atracción menor e incluso un número de feira que
non pasaba dun mero divertimento ante unha tecnoloxía nova que aínda estaba por desenvolver todo o seu
potencial e significado.

37. Georges Méliès
Pero o impulso inicial para realizar historias
e experimentar recursos narrativos visuais
foi con Georges Méliès, un ilusionista que
en principio, empregou o cinematógrafo
como un elemento máis para os seus
espectáculos, pero pronto os aplica ao
cine, creando rudimentarios —pero
eficaces— efectos especiais.

38. Georges Méliès
Méliès era un home de gran capacidade creativa e espíritu empresarial. Parte do mundo do
teatro e do ilusionismo

39. Georges
Méliès
O ilusionismo era por entón un espectáculo estrela que Méliès dominaba, chegando a ser
incluso propietario do Teatro Robert Houdin.

40. Georges Méliès
Tras asistir como público ás primeiras mostras cinematográficas dos irmáns Lumière, intúe as
posibilidades de incorporar o cinematógrafo ao seu teatro (arriba, no cartel), pero os irmáns
Lumière negáronse a venderlle o novo invento que trataron de monopolizar.

41. Georges Méliès
Finalmente, o cinematógrafo vese superado por melloras técnicas e Méliès conseguiría cámaras máis
modernas. É entón cando Méliès decide construir o primeiro estudo de cine de Francia, en París.

42. Georges Méliès
O home da cabeza de goma, 1901Desaparición dunha dama, 1896
Nas primeiras obras, a dependencia da linguaxe teatral é absoluta. A cámara permanece quieta.
A visión das escenas é frontal, coma no escenario dun teatro.
Video Video

43. Georges Méliès
Viaxe á Lúa
En 1902, Méliès crea a primeira película de ciencia ficción, baseada en Xulio Verne. Nela, a evolución da
continuidade narrativa cinematógrafica dá un paso de xigante, sendo pioneira no uso de recursos como os
xogos de escala, a desaparición e substitución de escenas, fundidos en negro… Con todo, a representación
segue a ser teatral (cámara fixa que o observa todo desde o auditorio).

44. Georges Méliès
Amosou a súa xenialidade ao montar a secuencia do disparo do canón que leva aos astrónomos á Lúa e, a
continuación, poñer en escena un decorado coa cara animada desta, que vai medrando en travelling inverso
e sobre a que acaba aterrando a nave/bala de canón, cravándose nela. Video

45. O gran Georges Méliès
Dos Lumière a Méliès

46. Georges Méliès
En recoñecemento a Méliés, o cine actual ríndelle homenaxe en películas como Hugo, de Martín
Scorsese, do ano 2010. Trailer
Méliès no film

47. Edwin S. Porter
Fascinado polo traballo de Méliès, Porter quixo facer tamén un
cine narrativo. Traballou nos estudos de Thomas Edison, primeiro
como axudante de cámara e logo como xefe do seu estudo desde
1902 a 1910. Con Porter consolídase a técnica narrativa dese novo
invento que era o cine a principios do S.XX.
En 1903 estrena Asalto e roubo a un tren, que inicia o xénero do
western. Pode ser considerada como a primeira obra importante,
con argumento de ficción, do cine estadounidense.
Á dereita, cartel da película

48. Edwin S. Porter
Asalto e roubo a un tren
Aínda que a acción adoita transcurrir de cara ao espectador, da forma teatralizada que impuña
Méliès, e predominan os planos estáticos, revoluciona a narración cinematográfica. Articula
unha linguaxe audiovisual de xeito coherente apostando pola sucesividade das accións.

49. Edwin S. Porter
Asalto e roubo a un tren
Prantexa unha historia completa cun desenvolvemento narrativo e unha
tensión dramática novas para o espectador da época.

50. Asalto e roubo a un tren
Edwin S. Porter
Introduce numerosas innovacións
técnicas. Os movementos de
cámara, aínda que breves,
amosan o interese en que sexa o
encadre quen estea subordinado
á acción e non ao contrario, e ó
mesmo tempo dirixen a mirada
do espectador en función da
acción dramática. Aínda que
predomina o plano xeral, a posta
en escena permite que os
movementos dos personaxes
outorguen dinamismo á acción e
varíe a escala.
Tamén é novidosa a montaxe,
pois é a primeira vez que se usa o
cross-cutting, no que se amosan
dúas escenas producíndose
simultáneamente pero en lugares
diferentes.

51. Edwin S. Porter
Asalto e roubo a un tren
Na última escena, o xefe da banda,
apuntando e disparando ao público a
queimarroupa, causou unha impresión
semellante á causada polo tren dos
Lumière.
Video
Foi pioneira na montaxe e no
dinamismo, pois incorpora
novas técnicas de rodaxe que
senta as bases da linguaxe
cinematográfica.

52. Cartel orixinal ( en realidade anunciaba unha urbanización). Foto de 1924
A industria do cine
En EE.UU o cine tivo un éxito arrollador. Ao ser un país de
inmigrantes, moitos dos cales non falaban inglés, tiñan
unha barreira idiomática cos libros, a prensa ou o teatro.
Pero o cine, aínda mudo, desenvolveu unha linguaxe
universal. Desde moi cedo se viron as expectativas
económicas deste novo espectáculo.

53. Nace a industria do cine como espectáculo de masas

54. Blanca Castro Gerpe, prof. de Ciencias Sociais