2016 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı Hakkında KKTC Cumhuriyet Meclisi Ekonomi, Maliye, Bütçe ve Plan Komitesi'nde Sunuş Konuşması (13 Kasım, 2015) - Maliye Bakanı Birikim Özgür
2016 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı Sunuş Konuşması
1. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
1
MALİYE BAKANI
SAYIN BİRİKİM ÖZGÜR’ÜN
2016 MALİ YILI BÜTÇE YASA TASARISI HAKKINDA
K. K. T. C.
CUMHURİYET MECLİSİ
EKONOMİ, MALİYE, BÜTÇE VE PLAN KOMİTESİ’NDE
SUNUŞ KONUŞMASI
13 Kasım, 2015
2. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
2
Sayın Başkan,
Ekonomi, Maliye, Bütçe ve Plan Komitesinin Değerli Üyeleri,
Değerli Basın ve Yayın Çalışanları,
Ülkemizin imkan ve ihtiyaçları doğrultusunda orta vadeli hedeflerimize
yaklaşabilmek amacıyla bütçe disiplini ve cari harcamalarda bütçe
tasarrufunu temel ilke edinerek hazırladığımız Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyeti 2016 Mali Yılı Bütçesinin ülkemize hayırlı olmasını diliyorum.
Öncelikle Bütçe hazırlıklarında katkı koyan, Bakanlığımız ve diğer
Bakanlıkların çalışanlarına, yoğun bir tempoda yürütülecek bütçe
maratonunda katkı koyacak olan Meclis çalışanları ile değerli Komite
başkan ve üyelerine de teşekkür ediyorum.
Yürüteceğimiz komite çalışmalarını izleyip halkımızı sürekli bilgilendirme
görevini yerine getirecek basın ve yayın çalışanlarına da teşekkür ediyorum.
3. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
3
Sürdürülecek yoğun ve özverili çalışmalar sırasında gerçekleştirilecek tüm
değerlendirme, eleştiri ve katkılarınızdan yararlanmak istiyoruz.
Bütçe henüz gerçekleştirilmemiş olan, tahmini rakamları gösteren gelecek
zaman periyodu için yapılan mali plandır. Bu mali plan, planlanan
ihtiyaçlar baz alınarak, gelir kaynaklarının planlamasıyla başlar. Gelecek
tahmin ve programlarına uygun olarak, özellikle geçmiş veri ve bilgiler de
referans olarak kullanılarak hazırlanır. Burada esas hedef, ekonominin
çarklarını döndürmeyi başararak; daha çok istihdam, daha çok üretim,
daha çok katma değer, daha eğitimli ve sağlıklı, daha mutlu bir toplum
yaratmaktır. Bundan hareketle de ihtiyaç ve taleplerin çok daha yüksek
olduğu ancak olanaklar ve mecburiyetler dikkatle değerlendirilerek, etkin
bir kaynak dağılımı sağlanmaya çalışılarak onayınıza sunulmuştur.
4. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
4
Benim de Komite Başkanı olarak katkı yapmaya çalıştığım 2015 Mali Yılı
Bütçe görüşmeleri, her bir kurum ve bakanlık çatısı altında ‘’sürdürülebilir bir
yapı’’ vizyonu ışığında nelerin yapıldığını veya yapılamadığını detaylarıyla
ele aldığımız bir süreç olmuştu.
2016 Bütçesini tartışırken de SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK olgusunu siyasetin
odağına yerleştirebildiğimiz oranda gelecek nesillere devredeceğimiz
mirasın niteliğini artırmış olacağız.
Kıbrıs Türk halkı olarak farklı ideolojik bakış açılarıyla ve demokratik
olgunlukla toplumsal yapımızın her yönden sürdürülebilirliğini öngörerek
tüm sorunlarımıza çözümler üretebilecek kapasiteye sahibiz.
Bu yıl Başbakanlarımızdan Sayın Ferdi Sabit Soyer’in Komite Başkanı
olarak bütçe görüşmelerine katkı yapacak olması bizim açımızdan
bulunmaz bir fırsattır ve eminiz ki tarihi bir kişilik olan Sayın Başkan’ın
değerli katkıları bizler için ufuk açıcı nitelikte olacaktır.
5. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
5
Bugün burada beni siyasal yaşama aktif katılım konusunda yüreklendiren
bu değerli şahsiyetin yanında Maliye Bakanı sıfatıyla oturuyor olmak dahi
benim için müthiş bir gurur ve heyecan vesilesidir.
Sayın Başkan, Değerli üyeler,
Sürdürülebilirliği kısaca «daimi olma yeteneği» olarak tanımlayabiliriz.
Toplumsal değerlerimize sıkı sıkıya sarılarak sistemimizin değişen dünya
koşullarına adaptasyonunu sağlayıp toplumsal varlığımızı geleceğe
taşımak, gelecek nesillere karşı bizim yegane sorumluluğumuzdur.
Bu öze dair tek bir somut öneri dahi yapmadan sadece sistemi, toplumu,
siyaset kurumunu ya da siyasetçileri kötüleyerek siyasi başarı elde etmeye
çalışma popülizmi ile mücadelede en etkili yöntem yine bu öze dair attığımız
ve atacağımız somut adımlardır.
6. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
6
Sayın Başkan, Değerli Üyeler, Değerli Basın Mensupları,
Dünya ülkelerinde olduğu gibi, Ülkemizde de, 2016 Bütçesi hazırlanırken
ve hedefler konulurken; öngörülen enflasyon rakamı olarak
adlandırdığımız Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) artışları ve döviz
fiyatlarındaki gelişmeler baz alınmış ve önemli dayanaklar olarak kabul
edilmiştir. (Kaynak: DPÖ)
YILLAR
TÜFE (YIL SONU)
%
İLK ALTI AYLIK
DEĞİŞİM
İKİNCİ ALTI AYLIK
% DEĞİŞİM
2014 6,5 4,9 1,6
2015 7,7 3,2 4,5
2016 4,6 2,4 2,2
2017 4,5 2,3 2,2
2018 4,3 2,1 2,2
7. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
7
Ayrıca, Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH), Reel Büyüme ile İthalat ve
İhracat rakamları da bütçe hazırlanırken göz önünde bulundurulan önemli
dayanaklardır. (Kaynak: DPÖ)
YILLAR
GSYİH
(Milyon TL)
REEL
BÜYÜME %
İTHALAT
(Milyon $)
İHRACAT
(Milyon $)
2013 7.606,8 1,1 1.699,4 120,7
2014 8,858.6 4,8 1.784,3 134,0
2015 9.675,7 4,9 1.650,4 131,8
2016 10.720,7 3,6 1.741,2 138,4
2017 11.602,9 3,5 1.837,0 145,4
8. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
8
Sayın Başkan, Değerli Üyeler, Değerli Basın Mensupları
2016 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı;
• Sürdürülebilir kamu finansman dengesinin kurulması,
• Kamunun etkinliğinin ve özel sektörün rekabet gücünün artırılması,
• Üretime dayalı büyümenin artırılması ve istidamın önünün açılması,
• Mali disiplinin sağlanarak devam ettirilmesi,
• Yapısal tedbirlerin uygulamaya konulması,
• Ekonominin istikrarlı bir hale getirilmesi,
• Mevcut kaynakların üretken alanlara yönlendirilmesi,
• Gelir artırıcı tedbirler yanında harcama disiplininin sağlanarak kamu
kaynaklarının ekonomik ve verimli kullanılması,
hedefi ile hazırlanmıştır.
9. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
9
2016 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı’nın detaylarına geçmeden Kesin Hesap
Yasa Tasarısı görüşülecek olan 2014 yılı bütçesine ilişkin büyüklükler ile
2015 Mali Yılı bütçesinin gerçekleşme tahminini de çok kısa olarak
bilgilerinize getirmek istiyorum.
2014 yılında;
•Bütçe Giderlerinin 3.635,4 Milyon TL
•Bütçe Gelirlerinin 3.603,0 Milyon TL
•Bütçe Açığının 32,4 Milyon TL
olarak gerçekleştiğini görüyoruz. Bu rakamların tahmini GSYİH’ya oranı;
•Bütçe Giderleri % 41,04
•Bütçe Gelirleri % 40,67
•Bütçe Açığı % 0,37’dir.
10. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
10
2015 yıl sonu itibarıyla;
Bütçe Giderlerinin 3 milyar 731,6 milyon TL,
Bütçe Gelirlerinin 3 milyar 670,3 milyon TL,
Bütçe Açığının 61,3 milyon TL,
olarak gerçekleşeceğini tahmin ediyoruz.
Bu rakamların 2015 yılı tahmini GSYİH’ya oranı;
•Bütçe Giderleri % 38,57
•Bütçe Gelirleri % 37,94
•Bütçe Açığı % 0,63’dır.
Her ne kadar da bütçe açıkları, öngörülenin çok altında gerçekleşmiş
ve/veya gerçekleşecek olsa da sorun olarak karşımızda durmaktadır.
11. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
11
2015 BÜTÇE 2015 YSGT ARTIŞ/AZALIŞ %
Yerel Gelirler 2.687,0 2.901,5 7,98
Yerel Giderler 3.370,7 3.238,8 - 3,91
Yerel Bütçe Açığı -683,7 -337,3 - 49,34
Yerel Bütçe:
2015 Mali Yılı Bütçesinde 2.687,0 milyon TL olarak öngörülen yerel
gelirler %7,98 artışla 2.901,5 milyon TL’ye, 3.370,7 milyon TL olarak
öngörülen yerel giderler % 3,91 azalışla 3.238,8 milyon TL’ye ve 683,7
milyon TL olarak öngörülen yerel bütçe açığının ise yıl sonu itibarıyla
%49,34 oranında bir azalışla 337,3 milyon TL olarak gerçekleşeceği
tahmin edilmektedir.
12. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
12
2015 BÜTÇE 2015 YSGT ARTIŞ/AZALIŞ %
Yerel Bütçe Açığı -683,7 -337,3 - 49,34
T.C.Yardım ve
Kredileri
1.022,0 767.4 - 24,91
Genel Gelirler 3.709,0 3.670,3 -1,04
Genel Giderler 4.096,7 3.731,6 - 8,91
Genel Açık -387,7 -61,3 -84,18
Genel Bütçe:
2015 yılında 3.709,0 milyon TL olarak öngörülen bütçe gelirlerinin
%1,04 azalışla 3.670,3 milyon TL’ye, 4.096,7 milyon TL olarak
öngörülen bütçe giderlerinin ise %8,91 azalışla 3.731,6 milyon TL olarak
gerçekleşeceği, böylece 387,7 milyon TL olarak öngörülen bütçe
açığının ise %84,18 azalma ile 61,3 milyon TL olarak gerçekleşmesi
beklenmektedir.
13. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
13
Sayın Başkan, Değerli Üyeler,
Sürekli vurgulandığı üzere, Kıbrıs sorunundan kaynaklanan, siyasi
çözümsüzlük-siyasi tanınmamışlık gibi ülkemizin kendine özgü sorunları,
ancak en önemlisi yıllar itibarıyla birikmiş yapısal sorunlarımız; kamu
maliyesinin, kamu kurum ve kuruluşlarının, yerel idarelerin ve birçok
sektörün sürdürülebilirliğine ket vurmakta, bundan dolayı da yapısal
reformlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bundan korkmamamız, sorunlarla
yüzleşmemiz ve sürdürülebilirliği sağlamak açısından çözümler
üretmemiz gerekmektedir. Bu çözümler kesinlikle insanlarımızın gelir
seviyesini düşürme politikaları olmayıp, gelecek nesillerin çıkarlarını da
öngörerek çok daha iyiye ulaşmak olmalıdır.
14. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
14
Yıllardır göz ardı edilen ve 2014 yılı sonu itibarıyle 4.730 milyar Türk Lirası iç
borç, 8,434 Milyar Türk Lirası dış borç olmak üzere 13,164 milyar Türk
Lirasına yükselen ve GSYİH’nın % 149’una tekabül eden aşırı borç yükü ve
bütçe açıkları büyümeyi, kalkınmayı engelleyici ve mali istikrarı bozucu faktör
olarak önümüzde durmaktadır.
Bu sadece Kamu Maliyesinin değil tüm kamu kurum ve kuruluşlarının ve
yerel idarelerin de önünde reel sektörü de etkilemektedir. Sadece bu günü
değil geleceği de göz önünde bulundurarak bir yandan cari harcamalar için
dış kaynak ihtiyacı azaltılırken, diğer yandan kamu borç yükünü kontrol
altında tutabilmek, en önemlisi de Kıbrıs Türk Halkının kaynaklarını en doğru
şekilde kullanmak üzere etkin, verimli ve iş barışının etkilenmeden
sürdürülmesini sağlamak hedefimizdir.
‘’Ben, Kıbrıs Türk halkının geleceğini ipotek altına alan sürdürülemez yapının
bir parçası değilim’’ diyorsanız, bütçe görüşmeleri esnasında ortaya
koyacağınız önerilerin odağında mutlaka ama mutlaka yapısal dönüşüm
hedefi yer almalıdır.
15. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
15
2016 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı Bakanlar Kurulu’nca;
• 4 Milyar 476 Milyon Türk Lirası Gider,
• 4 Milyar 142 Milyon Türk Lirası Gelir,
• 334 Milyon Türk Lirası Bütçe açığı
olarak onaylanmıştır.
Bu çerçevede de; Hükümet Programında da yer alan politika ve hedefler
doğrultusunda kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde
elde edilmesi ve kullanılması, hesap verebilirlik ve mali saydamlığın
sağlanması yaklaşımı ile Yerel Gelirler %13,21, Yerel Giderler ise %9,52
artış öngörüsü çerçevesinde 2016 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı
hazırlanmıştır.
17. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
17
I. DÜZEY KODU GİDERLER TOPLAM % PAYI
01 PERSONEL GİDERLERİ 1.464.063.000 32,70
02
SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA DEVLET
PRİMİ GİDERLERİ
77.349.000 1,73
03 MAL VE HİZMET ALIM GİDERLERİ 285.817.000 6,38
04 FAİZ GİDERLERİ 200.000.000 4,47
05 CARİ TRANSFERLER 1.824.893.000 40,77
06 SERMAYE GİDERLERİ 76.910.000 1,72
07 SERMAYE TRANSFERLERİ 20.000 0,00
08 BORÇ VERME 100.000 0,01
09 YEDEK ÖDENEKLER 547.300.000 12,22
TOPLAM 4.476.452.000 100,00
2016 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı Bakanlar Kurulu’nda 4 milyar, 476
milyon, 452 bin Türk Lirası olarak onaylanmıştır. Buna göre;
18. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
18
GELİRLER TOPLAM % PAYI
MAHALLİ GELİRLER 2.374.650.000 53,05
FİYAT İSTİKRAR FONU GELİRLERİ 603.700.000 13,49
DİĞER FON GELİRLERİ 55.800.000 1,25
DÖNER SERMAYE GELİRLERİ 7.850.000 0,17
TÜRKİYE CUMHURİYETİ YARDIMLARI 625.000.000 13,96
- Yatırımlar 225.000.000
- Savunma 275.000.000
- Reel Sektör 125.000.000
TÜRKİYE CUMHURİYETİ KREDİLERİ 475.000.000 10,61
TOPLAM 4.142.000.000 92,53
İÇ KAYNAKLAR 334.452.000 7,47
TOPLAM 4.476.452.000 100,00
Bütçenin Finansmanı ise;
2016 Mali Yılı Bütçe Gelirleri 4 milyar 142 milyon TL olarak öngörülmüştür.
19. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
19
Bütçe giderleri içerisinde Personel Giderleri ile Cari Transferler, esnek
olmayan büyük bir paya sahiptir. Ancak son yılların ortalaması ile 2016
bütçe değerlerini mukayese ettiğimizde yapısal dönüşüme imkan
sağlayacak bütçe kaynak tahsislerinde düzenlemeler söz konusu olup bu
çerçevede Reel Sektör ve Yatırım kalemlerinde artışlar sağlanmıştır.
Buna rağmen özellikle TC Kaynaklı Yatırım Projelerine sağlanan bütçe
ödeneklerine karşın gerçekleşmeleri düşük kalmaktadır. Ancak, Mahalli
Kaynaklı Yatırım Projelerinde sağlıklı bir planlama yapılmadığından yıl
içerisinde ortaya çıkan yatırım mükellefiyeti, Yedek Ödenekler üzerindeki
yükü artırmakta ve gerçekleşmeyi de öngörülen ödeneğin üzerine
çıkarmaktadır.
2015 yıl sonu harcama tahminine göre 82 Milyona ulaşması beklenen Ek
Mesai ödemelerinin Kamu Maliyesi yönünden sürdürülebilirliği olmayıp;
verimlilik, adalet, istihdam açısından sorgulanmak zorunda olup
hükümetimizin ivedi tedbir alması gereken bir sorundur.
20. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
20
2016 Yılı Bütçe çalışmalarında Belediyelere Katkı Payı %8.5 olarak
öngörülmüştür. Fakat dün itibarıyle Meclis alt komitesinde Belediyeler
Yasası’nda yapılan değişiklik ile bu oran %9.0 olarak ve nüfusu 6,000’in
altında olan belediyelere de %0,25’lik ek katkı payı verilmesi
onaylanmıştır. Bu durumda katkı payı %24.25’lik bir artışla 219.65
milyon Türk Lirası’na çıkacaktır. 327 Belediye emeklisi için ise 15 milyon
TL ödenek ayrılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti yardımları ile sağlanan
Belediye ve Köylerin Altyapı Yatırımlarına Katkı Projeleri bunların
dışındadır.
Biz Hükümet ve Meclis olarak katkı payı konusundaki bu büyük adımı
atarak yerel yönetimlerimizin borçlarını döndürebilecekleri sürdürülebilir
mali yapılara kavuşturulması için üzerimize düşeni yaptık ve
belediyelerimizin de sorumluluk bilinciyle bu sürece katkı yapacakları
yasal düzenlemeleri tesis etmiş olduk. Artık tüm belediye başkanlarımız
gelecek seçimi değil gelecek nesilleri düşünerek icraatlarına yön
verecek.
21. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
21
Sayın Başkan, Değerli Üyeler,
Hükümetimizin 2016 Mali Yılı Bütçesi temel hedefi sürdürülebilir bir kamu
finansman dengesinin kurulmasıdır. Bu hedefe ulaşılabilmesi kamu
hizmetlerinin yerine getirilmesini sağlayacak vergilerin toplanmasıyla
mümkündür. Devletin yaptığı harcamaların temel kaynağını oluşturan
vergi aynı zamanda önemli bir maliye politikası aracıdır.
Fon uygulamaları, mali disiplinin bozulması ve bütçe birliğinin
zedelenmesine neden olmakta bu durum ise kaynakların etkin, verimli ve
rasyonel kullanımını güçleştirmektedir.
Dünyada değişen mali koşullar ve mali yapı çerçevesinde; bütçenin
sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulması, mali disiplinin sağlanması,
kaynakların etkin, verimli ve rasyonel kullanılması, Devlet bütçesinin gelir
ve giderlerinde birliğin ve şeffaflığın sağlanması amacıyla hazırlanan ve
Cumhuriyet Meclisi’nce ivediliği alınmış 16 Fon Yasa Tasarısı’ndan 8
adedi yasallaşmış olup, halen 8 adedi Ekonomi, Maliye, Bütçe ve Plan
Komitesinde görüşülmeyi beklemektedir.
22. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
22
Uluslararası standartlar ile Avrupa Birliği müktesebat ve uygulamalarına
paralel olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde kapsamlı, şeffaf ve
verimli bir kamu iç mali denetimin oluşturulmasını ve geliştirilmesini
sağlamayı amaçlayan, Kamu İç Mali Kontrol Yasa Tasarısı Bakanlar
Kurulunca onaylanmış ve KKTC Meclisine sevk edilmiştir.
Ekonomik program ve stratejik planda yer alan politika ve hedefler
doğrultusunda sürdürülebilir makro ekonomik ve mali istikrarın
sağlanması, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde
edilmesini ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve malî saydamlığı
sağlamak üzere, kamu mali yönetiminin yapısını ve işleyişini, kamu
bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, tüm mali işlemlerin
muhasebeleştirilmesini, raporlanmasını amaçlayan Kamu Mali Yönetim
Yasası üzerinde de çalışılmaktadır. Bu yasanın da 2016 yılında hayata
geçip yasallaşması hedeflenmektedir.
23. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
MALİYE BAKANLIĞI
23
Yapısal sorunların çözümüne yönelik somut ve uygulanabilir önerilerin
tartışılacağı, ilgili tüm bakanlık ve kurumlara yol gösterici olacağınız
verimli bir komite aşaması diler, bütçe görüşmeleri sürecinde
yapacağınız çalışmalar ile katkılarınız için Hükümetim ve şahsım adına
sizlere teşekkür ederim.
Konuşmamı şu özlü ifade ile tamamlamak istiyorum:
Değişimden korkmayalım ama yine de onu amaçsızca kullanmayalım.
Değişim, barışa, demokrasi ve insan hakları değerlerine, Kıbrıs Türk
halkının kimliğine, kültürüne ve onuruna hizmet ettiği oranda bizim için
anlamlı ve vazgeçilmez bir araç olsun.
2016 Mali Yılı Bütçesinin, Ülkemiz ve insanlarımız için hayırlı olması
dileklerimle saygılarımı sunarım.