1. •Belirli bir coğrafi bölgede, belirli bir sektördeki
değer zincirinde yer alan firmaların, destekleyici
kuruluşların ve araştırma kurumlarının ortak akıl
ile belirledikleri hedeflere ulaşmak için
yaptıkları sürdürülebilir örgütlü faaliyetlerdir.
Kümelenme Nedir

2. Firma Stratejisi
ve Rekabet
Yapısı
İlgili ve
Destekleyici
Aktörler
Girdi Koşulları Talep Koşulları
Devlet
Şans
Rekabetçiliğin Analizi

3. Bölge Küme
Potansiyelinin
Belirlenmesi
Öneme Yönelik
Analizler
Üç Yıldız Analizi
Rekabetçilik
Analizileri
Elmas Modeli
Küme Aktörlerinin Bir
Araya Getirilmesi
Çekirdek Ekip
Oluşturulması
Küme Ekosisteminin
Tanımlanması
Şemsiye ya da Lider
Örgütün
Oluşturulması
Bölgesel
Rekabetçililiği Analizi
Örnek Küme Analizi
- Benchmark
SWOT Analizi Rekabetçilik Analizi
Küme Stratejisinin
Belirlenmesi
İhtiyaç Analizi
(Bölgesel Sektör
Stratejisi)
Ortak Rekabet
Alanlarının
Belirlenmesi
Küme Stratejisinin
Oluşturulması
(Stratejik Plan)
Küme Oluşturulması
Yönetişim Yapısının
Oluşturulması
Küme Destek
Programlarına
Başvuru
İzleme ve
Değerlendirme
SEKTÖREL KÜMELENME

5. OSTİM Savunma ve Havacılık Kümesi
• Kümenin Çatısı: OSTİM Havacılık ve
Savunma Derneği - OSSA
• Derneğe Üye Firma Sayısı: 143
Kümenin
Çatısı
• Savunma ve havacılık sektörlerinin
ihtiyaçlarının karşılanmasında yerli üretimin
payını artırmak ve küme üyesi firmaları
uluslararası pazarda rekabet edebilir hale
getirmek
Kümenin
Amacı
•Genel olarak Ankara’da olmakla birlikte
İstanbul, İzmir, Bursa, Kocaeli ve Kayseri
Kümenin
Coğrafi
Sınırları
•Bütçe: 1.129.910 TL
•Süre: 3 yıl
•Firma Sayısı: 24
•Finans Kaynağı: İlk aşamada OSB
UR-GE Küme
Projesi
Kümelenmenin Avantajları
•Firmaların tek başına
ulaşamayacakları noktalara
küme sayesinde ulaşabilmesi
•Organizasyonlar sayesinde
alıcıların çoğuna firmaların
aynı anda ulaşabilmesi
•Firmaların ihracatının artması
•Yurtdışı büyük alıcıların
firmalara ulaşmasının
kolaylaşması
•Firmaların sertifika almasının
kolaylaşması

6. Yalova Saksılı Süs Bitkileri Kümesi
• Kümenin Çatısı: Saksılı Süs Bitkileri
Üreticileri Derneği - SASBÜD
• Derneğe Üye Firma Sayısı: 47
Kümenin
Çatısı
• Yalova’da süs bitkileri, tıbbi ve aromatik
bitkiler, yardımcı ürün ve malzemeleri
üretmek, ürettirmek, yurtiçinde ve
yurtdışında ticaretini ve pazarlamasını
yapmak
Kümenin
Amacı
•Yalova
Kümenin
Coğrafi
Sınırları
•Bütçe: 4.008.031 TL
•Süre: 2 yıl
•Finans Kaynağı: İlk aşamada firmalar
MARKA-
Güdümlü
Proje
Kümelenmenin Avantajları
•Yalova’dan ayrılmak isteyen
firmaların kümelenme
sayesinde Yalova’da beraber
çalışması
•Kümelenme sayesinde TİGEM
arazisinin kiralanabilmesi
•Türkiye’ye firmaların sesini
duyurabilmesi
•Sermaye ihtiyacının
karşılanabilmesinde
kümelenme sayesinde alınan
desteklerin yararı

7. İnegöl Mobilya Kümesi
• Kümenin Çatısı: İnegöl Mobilya
Sanayicileri Derneği - İMOS
• Derneğe Üye Firma Sayısı: 114
Kümenin
Çatısı
• Türkiye sınırları içerisinde faaliyet gösteren
mobilya, dekorasyon ve yan sektör mensubu
sanayici ve iş adamlarının mesleki birlik ve
beraberliğini sağlamak, rekabetçiliğini
arttırmak
Kümenin
Amacı
•İnegöl
Kümenin
Coğrafi
Sınırları
•Süre: 3 yıl
•Firma Sayısı: 22
•Finans Kaynağı: İlk aşamada firmalar
UR-GE Küme
Projesi
Kümelenmenin Avantajları
•Kümelenme kapsamında 14den
fazla yapılan sektörel ticaret
ve alım heyeti ile hepsinin
ticarete dönüştürülebilmesi
•Projeye başlandığında Rusya’ya
ihracatı 0 olan 22 firmanın şu
an 14’ünün devamlı Rusya ile
çalışması ve gelirlerinde milyon
dolar bazında artışlar olması

8. Konya Otomotiv Yan Sanayii Kümesi
• Kümenin Çatısı: Konya Sanayi Odası
• Kümeye Üye Firma Sayısı: 74
Kümenin
Çatısı
•Firmaların kurumsallaşmasını tamamladığı,
inovasyon ve AR-GE’ de öncü, Ana Sanayi /
OEM’lerle çalışma oranı yüksek seviyelere
ulaşmış ve projeler üreten bir küme olmak
Kümenin
Amacı
•Konya
Kümenin
Coğrafi
Sınırları
•Süre: 3 yıl
•Firma Sayısı: 16
•Finans Kaynağı: İlk aşamada Konya Sanayi
Odası
UR-GE Küme
Projesi
Kümelenmenin Avantajları
•Önceden sağlanamayan büyük
alıcı kriterlerinin sağlanabilir
hale gelmesi
•Ana sanayiyle çalışabilir
belgesine sahip firma sayısının
14’e çıkması
•Firmaların birbirlerini rakip
değil ortak gibi görmeleri
•B2B faaliyetlerinden
yararlanabilme
•TAYSAD üyesi firma sayısının 2
den 6 ya, ISO 16949 Belgeli
firma sayısının 1 den 12’ ye
çıkması

9. TAYSAD – Taşıt Araçları ve Yan Sanayicileri
Kümesi
• Kümenin Çatısı: Taşıt Araçları Yan
Sanayicileri Derneği - TAYSAD
• Derneğe Üye Firma Sayısı: 340
Kümenin
Çatısı
• 2023 yılına kadar otomotiv ana sanayine
ürün/hizmet tedariki yapan, global otomotiv
üretiminde ülke payının en az % 3 e çıkarılmasına
olanak verecek etkinlikleri yapan, destekleyen ve
tam kamu desteğini sağlamış bir küme olmak
Kümenin
Amacı
•Üyelerin %80’i Marmara Bölgesinde, %12’si
Ege ve %8’i diğer bölgelerdedir.
•İstanbul, Kocaeli, Bursa şehirlerinden
firmalar çoğunluğu oluşturmaktadır.
Kümenin
Coğrafi
Sınırları
•Süre: 2,5 yıl
•Firma Sayısı: 10
•Finans Kaynağı: İlk aşamada firmalar
UR-GE Küme
Projesi
Kümelenmenin Avantajları
•Yeni müşteriler edinmelerine
ve yeni pazarlara girmelerine
öncülük etmek
•Yeni verimlilik çalışmaları ile
üyelerin üretimlerini doğrudan
olumlu etkileyebilecek
çalışmalara destek olmak
•Ana Sanayi – Yan Sanayi
ilişkilerini arttırmak
•İhtiyaç duyulan eğitim
faaliyetlerini organize etmek
•Devletin, sektörü destekleyici
politikalar oluşturmasında
yardımcı olmak

11. YUKARI AVUSTURYA GIDA KÜMESİ
• Yıllık Cirosu: 2 milyar Avro
• Küme Büyüklüğü: 23.850 kişi
Küme
Büyüklüğü
• Gıda sektöründe faaliyet gösteren küme
üyeleri arasında işbirliği, innovasyon ve
verimliliği artırmak
Kümenin
Amacı
•Yukarı Avusturya
Kümenin
Coğrafi
Sınırları
•Stratejik işbirlikleri, yeni bilgi üretme ve
uzmanlık bilgisini geliştirme, pazarlama
ve uluslararası pazarlarda faaliyet
gösterme anlamında destek vermek
Sunulan
Olanaklar
Kümeye Özel Faaliyetler
•Tüketiciler için özel gıdaların
geliştirilmesi, geleneksel
hammadde işleme
özelliklerinin ve kullanım
olanaklarının araştırılması,
kalite ve hijyen standartlarının
geliştirilmesi, depolama ve
ambalaj teknolojilerinin
geliştirilmesi

12. ONTARIO GIDA KÜMESİ-KANADA
• Yıllık Cirosu: 20 milyar ABD Doları
• Global Üyeleri: Cadzbury, Schweppes,
Kraft, Nestle, Unilever, Cargill, Fiera
Küme
Büyüklüğü
• Gıda sektöründe işbirliği, katma değerli
alanlarda uzmanlaşma, dünyanın başlıca
üretim merkezlerinden biri olma
Kümenin
Amacı
•Ontario Bölgesi
Kümenin
Coğrafi
Sınırları
•Stratejik işbirlikleri, yeni bilgi üretme
ve uzmanlık bilgisini geliştirme,
pazarlama ve uluslararası pazarlarda
faaliyet gösterme anlamında destek
vermek
Sunulan
Olanaklar
Kümeye Özel Faaliyetler
•Özel gıdalar ve içecekler
konusunda küme üyesi
firmaların bilgi seviyesini
artırmak için eğitim
programları oluşturmuşlardır.
Yeni ürün seçilmesi,
tasarlanması, ve kalite
standartlarının geliştirilmesi
konusunda danışmanlık,
pazarlama faaliyetlerinin
organize edilmesi ve eşleştirme
faaliyetlerini
gerçekleştirmektedirler.

13. MICROTEC SUDWEST-ALMANYA
• Faaliyet Alanı: Mikrosistem teknolojileri
ve akıllı ürünler
Faaliyet
Alanı
• Bosch, Festo, Diagnostics, Zeiss,
Endress+Hause, Balluf, Testo
Global
Üyeleri
• Mikrosistem teknolojilerinde lider bir
araştırma geliştirme ve üretim lokasyonu
olarak konumlandırılmak
Kümenin
Amacı
•Almanyanın Güneybatısı(Baden-
Württemberg)
Kümenin
Coğrafi
Sınırları
Kümeye Özel Faaliyetler
•Küme bünyesindeki
araştırmaların hızlı bir şekilde
pazarlanabilir ürünlere
dönüştürülmesi, yenilikçi
KOBİ’lerin rekabetçiliği
artırması, küme içinde know-
how ve tecrübenin üyeler
arasında yayılarak üyelerin
desteklenmesi

14. NANOBIONET-ALMANYA
•Nanoteknoloji, nanobiyoteknoloji,
farmasötik, biyoteknoloji, nanoetik ve
nano güvenlik
Faaliyet
Alanı
• Üniversiteleri, araştırma enstitülerini,
hastaneleri ve şirketleri birbirine bağlayan
kar amacı gütmeyen bir kümedir
Küme
Yapısı
• Bilim dünyası, ticari hayat, siyaset ve
kamudaki aktörler arasındaki iletişimi
artırmak
Kümenin
Amacı
•Almanya
Kümenin
Coğrafi
Sınırları
Odaklandığı Alanlar
•Teknoloji transferi ve araştırma
sonuçlarının ticarileştirilmesi,
ileri teknoloji sektörü
projelerine yönelik finansal
destek araçlarının geliştirilmesi
ve yenilikçilik yatırımı sorunları

15. NCE MARITIME CLUSTER-NORVEÇ
•Denizcilik firmaları, tedarikçiler,
tersaneler, tasarım firmaları, araştırma
firmaları
Küme
Bileşenleri
• Norveç denizcilik endüstrisinin %8’i
Küme
Büyüklüğü
•Kümeyi denizcilik sektöründe küresel
bir aktör olarak konumlandırmak
Kümenin
Amacı
•Norveç’in More bölgesi
Kümenin
Coğrafi
Sınırları
Kümeye Özel Faaliyetler
•KOBİ’lere yönelik
«uluslararasılaştırma» paketi
ile küme üyelerinin yabancı
pazarlarda daha kısa sürede
başarılı olması amacıyla, pazar
araştırması, segmentasyon,
pazar spesifik bilgiler, kilit
oyuncular ve anahtar başarı
faktörleri hakkında eğitim ve
destek sağlanması

16. Programın Amacı
• Türk sanayisinin rekabet edebilirliğini ve verimliliğini
yükseltmek,
• Dünya ihracatından daha fazla pay alan, ağırlıklı
olarak yüksek teknolojili ürünlerin üretildiği, nitelikli iş
gücüne sahip, çevreye ve topluma duyarlı bir sanayi
yapısına dönüşümü hızlandırmak
• Belirli bir rekabet edebilirlik ve sürdürülebilirlik
potansiyeli taşıyan, ulusal düzeyde önemi haiz ve
ağırlıklı olarak imalat sanayinde faaliyet gösteren
kümelenme teşebbüslerini desteklemek

17. Başvurucu ve Ortakları
Kümelenme
Birlikteliği
İl Özel
İdareleri
Yerel
Yönetimler
Üniversiteler
Teknoloji
Geliştirme
Bölgeleri
Sanayi ve
Ticaret
Odaları,
Borsaları
Serbest
Bölgeler
OSBler
İhracatçı
Birlikleri
Endüstri
Bölgeleri
Vakıflar,
Kooperatifler
vb.
• En az bir sanayi odası veya sanayi
ve ticaret odası, en az bir üniversite
ve en az 20 firma
• Bir kurum veya kuruluş bir başvuru
çağrısı döneminde ikiden fazla
kümelenme birlikteliğinde yer
alamaz.
Kümelenme
Birlikteliği
Beyan
Formu

18. Desteklenen Faaliyetler
Küme Koordinasyonu, Farkındalığı veya
Etkinliğinin Geliştirilmesi
*Kümeyi temsil edecek bir hukuki yapının kurulması
*Küme aktörlerinin katılımı için sektörel organizasyonlar
*Ortak küme markasının geliştirilmesi ve tanıtımı
*Lobi ve tanıtım faaliyetleri
Faktör Koşulları veya Piyasalarının
Geliştirilmesi
*Temel ve nitelikli işgücü piyasasını geliştirme
*Hammadde ve/veya ara malı kalitesini güçlendirmeye,
maliyetini azaltmaya yönelik çalışmalar
*Pazar hakkında sürekli bilgi hizmetleri sağlayacak
birimlerin kurulması
Verimliliğin Arttırılması
*Ortak kullanım depolarının kurulması
*Ürün sertifikasyonu ve akreditasyonu
*Yenilenebilir enerji programları
*Test/analiz laboratuvarının kurulması
Yenilik Kapasitesinin Güçlendirilmesi
*Uygulamalı AR-GE laboratuvarı kurulması
*Üniversite – Sanayi İşbirliği Programları
*Teknoloji takip, tanıtım ve transfer birimlerinin
kurulması
FAALİYETLER

20. PROGRAMIN AMACI
• İşbirliği kuruluşu koordinasyonunda firmaların ortak sorun, ortak
fırsat, ortak vizyon anlayışı içerisinde, plan ve program yaparak
ihracat stratejileri geliştirmelerinin özendirilmesi
• Şirketlerin uluslararası pazarlarda rekabet gücünün artırılması
• Eğitim danışmanlık giderleri ile işbirliği kuruluşlarının proje bazlı
giderlerinin desteklenmesi

21. Programın Hedefleri
• Proje kapsamında farklı bölgelerde yerleşik faaliyet gösteren firmalar
bazında;
 Üretici firmaların ihracat yapma kapasitelerinin geliştirilmesi
 Potansiyel ihracatçıların ortaya çıkarılması
 Firmaların hedef pazarlara yönlendirilmesi
 Bu firmaların düzenli ihracat yapmalarının sağlanması

22. Başvurucu Ve Ortakları
İş Birliği
Kuruluşları
İhracatçı
Birlikleri
İl Sanayi / Ticaret
Odaları
TOBB, TİM, DEİK
Teknoloji
Geliştirme
Bölgeleri
Organize Sanayi
Bölgeleri
Endüstri
Bölgeleri
Sektörel Üretici
Dernekleri
Sektörel Dış
Ticaret Şirketleri
(SDŞ)
İmalatçıların
kurduğu dernek-
birlik veya
kooperatifler

23. Destek Kapsamı
Destek
Kapsamı
İhtiyaç Analizi
Eğitim ve Danışmanlık
Yurtdışı Pazarlama ve Alım Heyeti
İstihdam
Bireysel Danışmanlık

24. DOĞRUDAN FAALİYET DESTEK PROGRAMI

25. Faiz Desteği
Faizsiz Kredi Desteği
Planlama Çalışmaları
Plan Uygulamaları
Yerel/Bölgesel Kalkınma
Çalışmaları
Proje Teklif Çağrısı
Doğrudan Faaliyet Desteği
Güdümlü Proje Desteği
MALİ
DESTEK
TEKNİK
DESTEK
Doğrudan
Finansman Desteği
Dolaylı Finansman
Desteği
KALKINMA AJANSLARI DESTEKLERİ

26. PROGRAMIN AMACI
Doğrudan faaliyet desteği;
• bölgesel gelişme planları ve programların uygulama
kapasitesini geliştirmeye,
• yerel ve bölgesel kalkınmaya katkı sağlamaya
yönelik,
• stratejik araştırma, planlama ve fizibilite
çalışmalarına
mali destek sağlamayı amaçlamaktadır.

27. DFD
Kamu Kurum ve
Kuruluşları
Yerel Yönetimler
Üniversiteler
Kamu Kurumu
Niteliğindeki
Meslek
Kuruluşları
Sivil Toplum
Kuruluşları
OSB, Küçük Sanayi
Siteleri
Teknoparklar, Teknoloji
ve
İş Geliştirme Merkezleri
Birlikler,
Kooperatifler
BAŞVURUCU VE ORTAKLARI

28. • Bölgenin kalkınmasına ve rekabet gücü açısından önemli
fırsatlardan yararlanılmasına yönelik faaliyetler
• Bölge için kritik öneme sahip, özellikle bölgenin yenilikçilik
ve girişimcilik kapasitesini geliştirmeye ilişkin araştırma ve
planlama çalışmaları,
• Bölge için önemli olabilecek stratejik eylemlerin
başlatılmasına ve gerçekleştirilmesine yönelik faaliyetler,
• Büyük hacimli yatırım kararlarına kısa vadede etki edecek
ve yönlendirmesine katkı sağlayacak faaliyetler.
DESTEKLENEN FAALİYETLER

29. ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI DEĞER ZİNCİRİ
MEVCUT DURUM ANALİZİ

30. Ar-Ge – İş Gücü – Kamu Kuruluşları – SKT’ler Finans - Fikri Mülk
Hak
Sofralık
Zeytin İşleme
Tesisi
İçPazar
HAMMADDE
Zeytin
Tuz
Taş
Kimyasallar
Çiftç
i
Makine
Sanayi
Ambalaj
Sanayi Nakliye
Tarımsal Sanayi
-Gübre
-İlaç
Sulama sistemleri
Fidan
Üretim
i
Tüccar
Komisyoncu
Perakendeci
Toptancı
Bayi
İhracatç
ı
Semt Pazarı
ARAZİveARSA
Yurtdışı Pazarlar
Fabrika Satış
Mağazası
Öz Tüketim

31. Ar-Ge – İş Gücü – Kamu Kuruluşları – SKT’ler Finans - Fikri Mülk
Hak.
Zeytinyağı
İşleme Tesisi
İçPazar
Çiftç
i
Makine
Sanayi
Ambalaj
Sanayi Nakliye
Tarımsal
Sanayi
-Gübre
-İlaç
Sulama
sistemle
ri
Fidan
Üretimi
Tüccar
Komisyonc
u
Perakendeci
Toptancı
Bayi
İhracatçı
Semt
Pazarı
ARAZİveARSA(GayrimenkulPiyasası)
Yurtdışı Pazarlar
HAMMADDE
Zeytin
Zeytinyağ
ı
Pirina -
Çekirde
k
Karasu
Fabrika
Satış
Mağazası
Pirina
Tesisi
Yakıt Yem
Yüksek
asit
Naturel
Düşük
Kalite
Sabun
İmalathanesi
Rafineri
Sabun
Gübr
e
Rafine
Yağ

32. SWOT ANALİZİ
MEVCUT DURUM ANALİZİ

33. PORTER ELMAS MODELİ

34. Analizi Edilecek Faktörler
FİRMA STRATEJİSİ VE REKABET YAPISI
•Sektör firmalarının stratejik yönetim kapasitesi
•Sektördeki en önemli rekabet unsurları
•Mevcut Pazarlar
•Uluslararası Pazardaki en önemli rakipler ve bize göre rekabet
avantajları
•Bizim firmalarımızın rakiplere göre güçlü yanları
•Kurumsallık seviyesi
•İnovasyon & Ar-Ge Kapasitesi ve bu konudaki faaliyetleri
•Sektör firmaları arasındaki işbirlikleri

35. Analizi Edilecek Faktörler
GİRDİ KOŞULLARI
•Sektörün hangi nitelikte insan kaynağına ihtiyacı vardır?
•Bu insan kaynağını yetiştiren eğitim kurumları mevcut mudur?
•Söz konusu insan kaynağının temininde sıkıntı var mı?
•Sektörün ihtiyacı olan temel hammadde, ekipman ve teknoloji nedir?
•Bunların temininde sıkıntı var mı?
•Maliyetler (sektörün en önemli maliyet kalemleri nelerdir)
•Sektör firmalarının kullandığı üretim teknolojisinin güncelliği ne
durumdadır?

36. Analizi Edilecek Faktörler
TALEP KOŞULLARI
•İç Talep
•Yurtiçindeki en önemli alıcılar kimlerdir?
•Yurtiçi pazarda satış yapan yabancı firmalar var mıdır?
•İç talepte artış var mıdır?
•Dış Talep
•İhracat yapılan ülkeler hangileridir?
•Firmaların yurtdışı pazarlar hakkındaki bilgi seviyesi nedir? F
•Firmaların yurtdışındaki pazarlama stratejileri nedir?
•Yurtdışında markalaşmış firmalar var mıdır?
•Potansiyel Pazarlar hangileridir?
•Firmalarda ihracat altyapısı mevcut mudur?
•Dış talepte artış var mıdır?
•Bölge zeytinyağı ve zeytin konusunda ne kadar markalaşmıştır. Dünya
pazarında talep edilen üst markalar var mıdır? Bunlardaki kar marjı daha
mı yüksektir?
•Ürünle ilgili tüketici bilinci yüksek midir? Tüketicinin satın alma kriterleri
nelerdir?

37. Analizi Edilecek Faktörler
İLGİLİ VE DESTEKLEYİCİ KURULUŞLAR ve SEKTÖRLER
•Sektöre odaklanmış ve uluslararası seviyede akademik çalışmalar
gerçekleştiren üniversiteler veya araştırma enstitüleri mevcut mudur?
•Bunların yaptıkları çalışmalar hangi konulardadır?
•Bu çalışmaların sektör firmalarına etkisi olur mu?
•Sektöre odaklanmış akademisyenler/danışmanlar mevcut mudur?
•Ulusal ve bölgesel sektörel dernekler mevcut mudur?
•Bunların faaliyetleri nelerdir?
•Bölgede sektöre öncelik veren ve sektöre özel faaliyetler gerçekleştiren
oda, ticaret borsası veya başka bir kurum var mıdır? Varsa faaliyetleri
nelerdir? Bu faaliyetlerin firmalara yararı olur mu?
•Bölgedeki kalkınma ajanslarının veya TKDK’nın sektöre yönelik faaliyet
veya destekleri var mıdır? firmalar bunlardan faydalandı mı?
•Firmalar hangi konularda desteğe ihtiyaç duyarlar (ihracat, markalaşma,
pazarlama, üretim vb)
•Sektör başka hangi sektörlerle ilişkilidir ve bunlardan en kritik olan
hangisidir.

38. Analizi Edilecek Faktörler
DEVLET
•Devletin sektörün rekabet gücünü artıran uygulama, destek veya kanunları
mevcut mudur?
•Devletin Sektörün rekabet gücünü zayıflatan uygulama, destek veya
kanunları mevcut mudur?
•Devletin ulusal ölçekte sektöre yönelik politika ve stratejileri mevcut mudur?
Bunlardaki doğrular ve yanlışlar nelerdir?
•Sektörde kayıt dışılık var mıdır?