1. Three points about Health care
1. Access: Getting to see health care professionals
1. Equity: Equal & fair distribution of health care
1.2 Skelim na halivim wok bilong helth.
1. Costs: Health care costs need to be “outcome”
based
1.3 Kamapim ol stronpela wok bilong helt
2. 1. Access: Getting to the health care system
Karim na kisim gutpela wok blo helt wantaim
1. Equity: Fair go to get health care treatment
2. Gutpela lo u mas kisim helivim long sait lo helt.
3. Cost: Health care costs need to be justifies
Stretim gut lo sait blo helt.
3. 1. PNG health care is mostly fragmented and isolated
2. Helt halivim lo PNG i no stron tumas.
3. Best health care is prevention
4. Lukautim na kamapim gut lo wok blo helt.
5. Education based
6. Education sa’ve lainim sait blong helt.
7. Culturally sensitive
Pasin blo liaf na kamapim gutpela tingting.
4. 1. Health care is about leading by example
2. Halivim helt i kam strait lo so’wim pasin.
3. Health care is about using tools available
4. Helt em kamap gut taim u gat ol samting blo wok
wantaim.
5. Health care is about “selling” change
◦ Halivim helt i olsem “ salim” ikamapim senis lo
wanpela hap go long narapela.
5. 1. Health care is about treating all the same
2. Karim na kisim gutpela wok blo helt wantaim
3. Old, young, women men from all tribes
4. Lapun, yanpela, meri na man i kam lo algeta hap
5. Talking about problems with family
6. Tok tok wantaim famili lo problems blo u
7. Arriving at culturally based solutions
8. Makim gut tingting lo mekim save i wok wantaim
6. How to take care of your tribe’s health;
1. Hao bai u lukautim wok blo communiti helt
2. Wash hands before and after cooking
3. Olgeta taim wasim han pas taim na bihain lo kuk.
4. Not mixing raw meat like pig, chicken & beef together
5. No ken miksim pig mit, kakaruk na boromakau mit
wantaim lo taim blo kuk.
6. Not serving or eating “pink meat”
No ken sevim or kaikai mit em i no kuk gut igat blut
long em.
7. 1. Wash hands
2. Wasim han
3. Boiling water
4. Boilim wara
5. Cook food well
6. Kukim kaikai gut
7. Boiling spoons, knives and plates
8. Boilim al spun, naifs na ol plat long hot wara.
8. 1. Keep animals away from living areas
2. Noken lukautim ol animol long ples yu stap long em.
3. Slaughter in different area
4. Kilim natingnating lo algeta hap
5. Keep feet, nails, “private areas” clean
6. Lukautim leg, han nails na ol tambu hap blo bodi blo
7. U i klin ol geta taim
8. Isolate people who are sick
9. No ken larim ol sick man stap wantaim u.
10. Prevent domestic violence.
11. STOPIM PASIN NOGUT
9. 1. Practice safe sex
2. Practisim gutpela wei lo koap
3. Always use condom
Usim kondom algeta taim
1. Wash before and after sex
2. Waswas pastaim na bihain lo koap