Rak endometrium

2. 1
Jak zbudowana jest macica? 2
Czym jest rak endometrium? 2
Typ I - gruczolak endometrialny 3
Typ II 3
Jakie są objawy raka endometrium? 3
Stopnie zaawansowania choroby 4
Czy istnieją „stany przedrakowe” w raku endometrium? 5
Jakie są czynniki ryzyka 5
Profilaktyka 6
Jak ustala się rozpoznanie raka trzonu macicy? 6
Jak leczy się chorych na raka endometrium? 7
Leczenie operacyjne 7
Radioterapia 8
Chemioterapia 8
Hormonoterapia 9
Jakie są szanse wyleczenia raka endometrium? 9
Opieka po zakończeniu leczenia 9

3. 2
Jak zbudowana jest macica?
Macica jest nieparzystym narządem mięśniowym, którego zadanie polega na
dostarczeniu stosownych warunków do rozwoju zapłodnionej komórki jajowej aż do
czasu rozwiązania. Kształt jej przypomina odwróconą gruszkę; wymiary zaś - poza
okresem ciąży - wyglądają mniej więcej tak:
 Długość: 7 cm
 Szerokość: 4 cm
 Grubość: 2,5 cm
 Waga: 50 - 60 g
Narząd ten dzielimy na dwie części: dolną (szyjkę) oraz górną (trzon). Trzon macicy
stanowi większą jej część, bo aż 2/3; od góry tworzy tzw. dno macicy, zaś od dołu
łączy się z szyjką. Po obu stronach dna do macicy uchodzą jajowody.
Macica posiada dwie powierzchnie: przednią, sąsiadującą z pęcherzem moczowym
oraz tylną, graniczącą z odbytnicą. Wewnątrz trzonu leży szczelinowata jama macicy,
o kształcie trójkąta z podstawą odwróconą ku górze.
Jeśli chodzi o położenie macicy - w fizjologicznych warunkach trzon jest zgięty do
przodu w stosunku do szyjki macicy, tworząc z nią kąt rozwarty, zwany
przodozgięciem. Ponadto oś długa macicy pozostaje w przodonachyleniu - czyli
pochyla się ku przodowi w stosunku do osi długiej ciała.
Macica jest zabezpieczona aparatem więzadłowym, składającym się z: więzadła
szerokiego macicy, więzadła odbytniczo - macicznego, więzadła pęcherzowo -
macicznego, więzadła podstawowego macicy, a także więzadła obłego macicy.
Czym jest rak endometrium?
Rak trzonu macicy, znany też jako rak endometrium, to nowotwór złośliwy
wywodzący się z wewnętrznej warstwy wyściełającej jamę macicy. Występuje
przeważnie wśród kobiet między 55, a 70 rokiem życia i zajmuje wysokie, bo 4
miejsce pod względem zachorowalności na nowotwory złośliwe u żeńskiej części
populacji. W 2020 roku odnotowano 9869 nowych zachorowań oraz 2195 zgonów z

4. 3
powodu tej choroby. Ze względu na wydłużenie życia i zwiększenie odsetka otyłości
w Europie liczby te stale wzrastają. Chociaż skuteczność leczenia pozostaje na
względnie wysokim poziomie, a rozpoznanie następuje zazwyczaj podczas niskiego
zaawansowania nowotworu, liczba zgonów w Polsce jest wyższa niż średnia
europejska.
Incydenty przedmenopauzalne stanowią ok. 10 do 15% wszystkich przypadków;
zazwyczaj są następstwem długotrwałych cykli bezowulacyjnych (PCOS), a 3%
wiąże się z mutacją germinalną genów mutatorowych MMR (MLH1, PMS2, MSH2,
MSH6), która warunkuje wystąpienie zespołu Lyncha. Wystąpienie tego właśnie
nowotworu przed 40 rokiem życia jest bardzo rzadka - nie przekracza bowiem 4%
wszystkich zachorowań.
Rozróżniamy dwa typy raka trzonu macicy; różnią się między sobą przyczynami
molekularnymi, poziomem agresji, wiekiem, w którym występują, a także
rokowaniami.
Stanowi aż 80 - 90% wszystkich przypadków zachorowań. Występuje u kobiet w
wieku okołomenopauzalnym. Jego rozwój odbywa się na podłożu rozrostu
endometrium. Stopień zróżnicowania wynosi G1 (rak wysokozróżnicowany, rokuje
dobrze)/ G2 (rak średniozróżnicowany).
Dotyczy kobiet w 6. i 7. dekadzie życia, nie ma związku ze stymulacją hormonalną,
histologicznie jest gruczołowym rakiem surowiczym, jasnokomórkowym,
endometrialnym (o wysokim stopniu złośliwości G3) i rokuje gorzej (ma on podobne
cechy jak rak surowiczy jajnika).
Jakie są objawy raka endometrium?
Niestety nie istnieją skuteczne badania profilaktyczne w kierunku raka endometrium;
na szczęście jednak nowotwór ten dość szybko zaczyna się manifestować w postaci

5. 4
charakterystycznych objawów: plamienia oraz krwawienia z dróg rodnych. A jako że
przeważnie występuje już po okresie menopauzalnym, prezentowane objawy
wzbudzają niepokój pacjentek i skłaniają do wizyty u lekarza, co w efekcie pozwala
na wczesne wykrycie jego obecności w organizmie. Zdarza się też, że rak
endometrium objawia się dopiero wtedy, gdy przybierze zaawansowaną formę i zdąży
poczynić przerzuty do narządów jamy brzusznej bądź węzłów chłonnych.
Innymi objawami raka endometrium są:
 Ropne upławy
 Krwisto podbarwione upławy
 Bóle w podbrzuszu i okolicy krzyżowej
 Spadek wagi
 Osłabienie
 W okresie rozrodczym - krwawienia między miesiączkami
 Ból lub trudności podczas oddawania moczu
 Ból podczas współżycia płciowego
 Uczucie pełności w miednicy

6. 5
Czy istnieją „stany przedrakowe” w raku endometrium?
Można tak powiedzieć. Gdy mamy na myśli morfologiczny typ I, za stan
przedrakowy uważać będziemy atypowy rozrost endometrium. To zaś znaczy, iż z
dużym prawdopodobieństwem możemy domniemywać rozwój raka na tym właśnie
podłożu w przyszłości. Ten stan wymaga zdecydowanie leczenia.
W przypadku typu II do tej pory nie stwierdzono w sposób jednoznaczny istnienia
stanów przedrakowych - znaczny odsetek nowotworów tego rodzaju rozwija się
bezpośrednio z prawidłowego endometrium.
Jakie są czynniki ryzyka?
Czynników zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia raka endometrium jest
kilka:
 Nadmierna stymulacja estrogenowa
 Długotrwałe podawanie tamoksyfenu podczas leczenia raka piersi
 Wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki i późna menopauza
 Niepłodność
 Otyłość
 Nadciśnienie tętnicze
 Cukrzyca i insulinoodporność
 Przebyte napromieniowanie na obszar miednicy mniejszej
 Zaburzenia owulacji
 Antykoncepcja hormonalna wyłącznie na bazie estrogenów
 Brak potomstwa
 Zespół Lyncha

7. 6
 Zespół Cowdena
 Występowanie w rodzinie nowotworów jelita grubego, piersi i endometrium
 Hiperplazja złożona
 Guzy hormonalne czynne
 Efekty uboczne stosowanej hormonoterapii
 Wiek pomenopauzalny
Profilaktyka
Niestety - nie stosuje się powszechnych badań mających na celu wczesne wykrycie
tego nowotworu. Gdy kobieta znajdzie się w grupie ryzyka zachorowania, powinna co
roku poddawać się badaniu ginekologicznemu z badaniem ultrasonograficznym
przezpochwowym (USG-TV).
Ponadto kobietom powyżej 35 roku życia, dotkniętym dodatkowo zespołem Lyncha,
zaleca się coroczne badanie ginekologiczne połączone z USG-TV oraz biopsją
aspiracyjną endometrium.
Proponuje się także - po zakończeniu planów reprodukcyjnych - profilaktyczną
histerektomię z obustronną adneksektomią. Naturalnie, tak drastyczne rozwiązanie
wymaga, aby pacjentce przedstawić wpierw wszystkie argumenty - zarówno za, jak i
przeciw; w miarę możliwości należy dążyć do zabiegów małoinwazyjnych i
proponować pacjentkom w wieku przedmenopauzalnym hormonalną terapię
zastępczą.
Jak ustala się rozpoznanie raka trzonu macicy?
Najistotniejszym badaniem pozwalającym na zdiagnozowanie raka trzonu macicy jest
abrazja jamy macicy z następującym po niej badaniem histopatologicznym. Za
pomocą specjalnego narzędzia zeskrobuje się warstwę komórek endometrium;
zabiegu dokonuje się w znieczuleniu ogólnym.
Kolejnym badaniem jest histeroskopia - tj. wprowadzenie do macicy maleńkiej
kamery, dzięki której można ujrzeć endometrium w dużym powiększeniu, a także
pobrać stosowne wycinki do dalszego badania.

8. 7
Istnieje też możliwość badania ginekologicznego wykonanego przez ginekologa -
onkologa. Przeprowadza je za pomocą plastikowych wzierników, przez pochwę i
odbyt. Dzięki temu jest w stanie ocenić możliwość operacji nowotworu oraz łatwiej
stwierdzić stopień jego zaawansowania. Jako uzupełnienie tej opcji można skorzystać
z przezpochwowego USG.
RTG płuc czy TK jamy brzusznej oraz miednicy służy z kolei do określenia czy
doszło do przerzutów. Zdarza się, że wykonuje się również badanie rezonansu
magnetycznego narządu rodnego lub badanie PET.
Naturalnie, powinno się także korzystać z możliwości wykonania podstawowych
badań krwi oceniających wydolność szpiku kostnego, nerek oraz wątroby.
Dodatkowo można wykonać cystokopię czy rektoskopię.
Jak leczy się chorych na raka endometrium?
Istnieje wiele metod leczenia raka trzonu macicy; wybranie jednej z nich zależy od
paru czynników:
 Obecności naciekania mięśnia macicy;
 Obecności naciekania nowotworowego tkanek poza macicą;
 Obecności przerzutów w innych narządach;
 Stopnia zróżnicowania nowotworu;
 Wieku i ogólnego stanu zdrowia.

9. 8

Tutaj korzysta się z leków unicestwiających komórki nowotworowe. Można ją
stosować po operacji, gdy mamy do czynienia z podwyższonym ryzykiem nawrotu
choroby po zakończeniu leczenia. Stosuje się ją także u kobiet, u których rak
endometrium nie może zostać całkiem usunięty podczas operacji. W przypadku
zaawansowanego raka można stosować tylko chemioterapię, ewentualnie skojarzyć ją
z radioterapią.
Zazwyczaj podaje się ją dożylnie, w cyklach. Każdy z nich składa się z okresu
leczenia z następującym po nim okresem odpoczynku. Efekty uboczne zależą
przeważnie od rodzaju podawanych leków i ich dawki. Chociaż chemioterapia zabija
komórki nowotworu, to uszkadza również te zdrowe:
 Komórki krwi
 Komórki w cebulkach włosów
 Komórki wyściełające układ pokarmowy

10. 9
Niektóre nowotwory endometrium potrzebują hormonów, by rosnąć. Mają one dla
nich dedykowane receptory. Jeśli badania laboratoryjne wykażą, że dany nowotwór
takowe receptory posiada, będzie można skorzystać z terapii hormonalnej. Stosuje się
ją także w zaawansowanych stadiach choroby. Najczęściej leki stosowane w terapii
hormonalnej zawierają pochodne progesteronu. Do możliwych efektów ubocznych
należą: przybieranie na wadze, puchnięcie i drażliwość piersi.
Jakie są szanse wyleczenia raka endometrium?
Ponieważ większość przypadków zachorowań wychwytuje się wcześnie, szanse
wyleczenia są duże i sięgają 80 - 90% przeżyć 5-letnich. W przypadku zaś
zaawansowanego stadium rokowanie jest niestety gorsze, udaje się bowiem wyleczyć
30 - 50% chorych. Ogromnie istotne jest, by leczenie raka trzonu macicy prowadzić w
specjalistycznym ośrodku onkologicznym - zwiększa to szanse na wyleczenie,
zwłaszcza dzięki szybkiemu ustaleniu właściwego rozpoznania i dostosowaniu do
niego leczenia.
Opieka po zakończeniu leczenia
Gdy leczenie dobiegnie końca, pacjentki zobligowane są do odbywania regularnych
wizyt kontrolnych u lekarza. Pomagają one upewnić się, że ewentualne ponowne
zmiany w organizmie zostaną wystarczająco szybko zauważone i wyleczone.
Na konsultację lekarską, bez względu na wyznaczony termin, powinny udać się
pacjentki, które zauważą u siebie jakikolwiek z poniższych objawów:
 Krwawienia z pochwy, pęcherza moczowego lub odbytu;
 Wzdęte podbrzusze lub opuchnięte nogi;
 Ból podbrzusza lub w okolicy miednicy;
 Płytki oddech lub kaszel;
 Utrata apetytu lub wagi ciała bez widocznego powodu.

11. 10
Bibliografia
1. Zarys anatomii człowieka, dr n. med. Małgorzata Bujnowska, Centrum Rozwoju
Edukacji EDICON sp. z o.o.
2. Co warto wiedzieć. Rak trzonu macicy, prof. dr hab. n. med. Kazimierz Karolewski,
Klinika Ginekologii Onkologicznej, PRIMOPRO
3. Onkologia, dr hab. med. Arkadiusz Jeziorski, dr hab. med. Jacek Fijuth, prof. dr
hab. med. Radzisław Kordek, doc. dr hab. med. Maciej Krzakowski, dr med. Janusz
Piekarski, PZWL
4. Pooperacyjne leczenie raka trzonu macicy. Przegląd badań z losowym doborem
chorych, dr hab. med. Krystyna Serkies i wsp., Katedra i Klinika Onkologii i
Radioterapii, Gdański Uniwersytet Medyczny
5. www.zwrotnikraka.pl
6. Onkologia.org.pl
7. www.onkonet.pl
8. www.mp.pl
9. Zabiegidavinci.pl
10. Prostowraka.pl