3. ZER DA HISTORIAURREA?
Historiaurrea
Historiaren lehen etapa
da. Gizakia agertu
zenetik idazkera sortu
zen arteko tartea da.
Hiru etapatan banatzen
da: Paleolitoa, Neolitoa
eta Metal Aroa.
4. Iberiar penintsulako
lehen biztanleak
Afrikatik iritsi ziren, duela milioi
bat urte gutxi gorabehera.
BIZI? Gizon-emakume horiek
aire za-balean, haitzuloetan eta
adarrez eta animalien larruz
eraikitako etxola soiletan bizi
ziren.
JAN? Naturan aurkitzen
zutenaz elikatzen ziren.
BABESTU?Animalietatik
larruak lortzen
zituzten, hotzetik
babesteko, bai eta hezurrak
ere, lanabesak egiteko.
Nomadak ziren
Paleolitoa
5. Tribuak
Paleolitoko gizon-emakumeak tributan
bilduta bizi ziren.
Hainbat familiak osatutako talde
txikiak ziren tribuak, batzuek ehizan
egiten zuten bitartean, besteek
fruituak biltzen zituzten,
janariak prestatu, lanabesak egin…
Gizakia 20 bat urtez bizitzen zen.
6. Lanabesak
Paleolitoko gizon-
emakumeek harriz eta
hezurrez egindako
lanabesak erabiltzen
zituzten.
Arpoiak eta orratzak
egiteko, animalien
hezurrak eta adarrak
erabiltzen zituzten.
7. Lehenbiziko artistak
Garai horretan agertu
zirenlehenbiziko artistak;
gizaki horiek animaliak
margotzen zituzten
haitzuloetako horma eta
sabaietan.
Eskuak eta animalien lumak
nahiz ileak erabiltzen
zituzten pintzel moduan.
Koloretako pinturak
mineraletatik lortzen zituzten
Aurreneko gizakiek emakumeen
harrizko eskultura txiki batzuk
ere egin zituzten. Irudi horiei
venus esaten zaie.
8. ESKEMA PALEOLITOA
Bizilekua : Aire zabalean bizi ziren, haitzuloetan eta
adarrez eta animaliekin eraikitako etxoletan.
Antolatzeko moduak: Tributan antolatuta zeuden.
Elikadura: Ehizariak ziren eta fruituak batzen
zituzten.
Lanabesak: Harriz eta animalien hezurrez egiten
zituzten lanabesak.
Margolanak: Animaliak margotzen zituzten
haitzuloetako horma eta sabaietan.
9. NEOLITOA
Abeltzaintza
Duela 7.000 urte inguru, gizaki
batzuk itxiturak (cerco) egiten hasi
ziren animaliak gordetzeko:
ahuntzak, ardiak, idiak… jatekoa
eskura izateko. Horrela sortu ziren
lehenbiziko abeltzainak.
Nekazaritza
Konturatu ziren fruituak biltzean
haziren bat lurrera erortzen
bazen, gerora, landare bat jaiotzen
zela leku horretan. Horrela hasi
ziren landatzen garia, arroza eta
beste landare batzuk. Horrela
sortu ziren lehenbiziko
nekazariak.
10. HERRIXKAK SORTZEN….
Abereak eta laboreak
zaintzeko, gizon-emakumeek
animalien eta landatutako lurren
ondean bizi behar zuten. Hori
dela eta, Neolitoan giza taldeak
sedentario bihurtu ziren, eta
herrixkak sortu ziren.
Herrixkak ibaietatik gertu egiten
zituzten, ura eskura izateko.
Eta, normalean, enborrez edo
oléis batez inguratzen
zituzten, babestuago egoteko.
Garai horretan, gizaki batzuk lan
jakinetan trebatzen hasi ziren:
batzuk nekazari, abeltzain eta
artisau.
11. LEHENBIZIKO ARTISAUAK
Neolitoan, harrizko lanabes gero eta
landuagoak egin zituzten. Aitzurrak lurra
lantzeko; igitaiak, galburuak ebakitzeko;
eta esku-errotak, aleak
ehotzeko. Harlandua Paleolitoan
erabilitako harri kolpatua baino
iraunkorragoa zen, eta beste era bateko
lanabesak egiteko aukera ematen zuen.
Harria leuntzeko, behin eta berriro
igurzten zuten harri bat, beste harri
batean egindako artekan.
Gainera, garai horretan bi asmakizun
garrantzitsu izan ziren: ehunak eta
zeramika.
● Ehunak animalien artileaz egiten ziren
● Zeramika buztinez egiten zen, eskuz
moldatuta eta sutan egosita. Horrela
egiten zituzten ontziak, platerak eta
kaikuak, jatekoa gordetzeko eta
prestatzeko, eta haietan jateko eta
edateko.
12. NEOLITO PINTURA
Paleolitoaren aldean
beste era bateko pinturak
egiten zituzten. Neolitoko
artistek nahiago zuten
beste mota bateko
eszenak irudikatu:
ehiza, taldeak dantzan
edo landareak biltzen…
Irudiak oso modu
eskematikoan marrazten
zituzten, eta kolore bakar
batez margotzen. Iberiar
penintsulan arte horren
erakusgarri asko daude
kostalde mediterraneoan.
13.
14. NEOLITO ESKEMA
Noiz hasi zen:
Nola sortu zen Abeltzaintza eta Nekazaritza:
Nolakoak ziren herriak:
Lanabesak:
Bi asmakizunak:
Neolitoko pintura:
15. METAL AROA
Metalezko lehen objetuak:
Duela 6000 urte inguru
Historiaurreko azken
etapan gizakiek metalezko
objetuak lantzen ikasi
zuten.
Lehena kobrea, gero
brontzea eta azkena
burdina.
Denetarik egiten zute:
ezpatak, aizkorak, lepokoa
k, lanabesak…
16. HERRIXKATIK…HIRIRA
Metalak ez zeuden
edozein
lekutan, orduan
bazeuden pertsona
batzuk hartu eta
saltzen zutenak.
Metalak zeuden
lekuetan hiriak sortzen
hasi ziren. Harresi bat
zeukaten inguruan
babesteko eta buruzagi
bat zegoen
17. Hirietan beste lanbide
batzuk sortzen hasi
ziren:
- Gerlariak: hiria
defendatu
- Merkatariak : gauzak
saldu.
18. ASMAKIZUN BERRIAK
Garrantzia handiko hiru
asmakizun egon ziren:
Gurpilak: erraztu zuen
gauzak eramatea.
Bela honi esker
itsasontziak azkarrago
mugitzen ziren.
Goldea, honi esker
landa gehiago goldatu
zezaketen
20. EUSKAL LURRALDEA HISTORIAURREAN
Euskal herrian
historiaurreko hainbat
aztarna aurkitu
dira, batez eres
Paleolito, Neolito eta
Metal arokoak.
Bizkaian eta
Gipuzkoan kokatu ziren
itsasotik eta ibaietatil
hurbil zeuden
haranetan.
21. PALEOLITO AZTARNAK
Zenbait objetu aurkitu
dira, ehizarako
tresnak, lanabes eta
animalien hezurrak.
Pintura
garrantzitsuenak
Santimamiñeko
kobazueloetan
aurkitutakoak dira.
22. NEOLITOKO AZTARNAK
Neolitoa berandu hasi
zen Euskal Herrian.
Garrantzitsuenak
zenbait monumento
megalitikoak:
Aizkomendi trikuharria
HarrespilakGipuzkoan
23. METAL AROKO AZTARNAK
La Hoyako
aztarnategia
garrantzitsuenetakoa
da.
Leku honetan ikusten
da nola hiria harresi
baten bitartez babestua
dago, hainbat lanabes
ere aurkitu dira, baita
armak eta apaingarriak
ere.
