16. Войска і вайсковая справа ў ВКЛ

1. Войска і вайсковая справа ў
ВКЛ

2. Неабходнасць у войску
XIV-XVI стст. - ВКЛ вяло шмат
войнаў
Патрэбна добрае войска

3. Фарміраванне войска
Спачатку – кожны мужчына, здольны насіць зброю
Яшчэ ў кан. XIV ст.- пагоня – усеагульнае народнае апалчэнне, якое
збіралася для разгрому і выгнання ворага.
Пасля – узрастанне ролі воінаў-дружыннікаў:
• Атрымлівалі зямлю з сялянамі;
• Павінны былі ехаць на вайну ў поўным узбраенні
XV-XVI ст. – паспалітае рушэнне – шляхецкае апалчэнне, у якое
землеўладальнік павінен быў выставіць пэўную колькасць воінаў.

4. Склад паспалітага рушэння
Капійнікі:
Мелі коп'і, мячы, добрае
засцерагальнае ўзбраенне,
больш моцных коней
Стральцы
Мелі лукі ці арбалеты

5. Арганізацыя войска
• Коп'і (пасля - початы) –
дробныя атрады
• Харугвы са сваімі
сцягамі (харугвамі)

6. Харугвы
Фарміравался па
тэрыятарыяльным
прынцыпе ці выстаўляліся
буйнымі феадаламі;
Падчас бою - звужаныя
наперад калоны;
Спераду - капійнікі, за імі -
стральцы.

7. Віды войска
Да кан. XVI ст. - амаль
выключна конніца.
Функцыі пяхоты:
• Пабудова дарог для войска;
• Ахова абоза;
• Дапамога ў крытычныя
моманты бітвы.
З кан. XIV ст. - артылерыя.

8. Змены ў войску
XVI ст. - частыя войны з хуткай конніцай
на поўдні і ўсходзе
З'яўленне новай конніцы – казакоў і
гусараў:
Гусары – спачатку з коп'ямі і шчытамі,
пасля - цяжкая кавалерыя;
Казакі мелі лук, часта і кароткае кап'ё.

9. Кіраўніцтва войскам
Вялікі князь
Гетман
З сяр. XVI ст. – намеснік –
палявы гетман
(у яго адсутнасць)

10. Змены ў войску
Шмат прывілеяў
Феадалы менш зацікаўлены ў вайсковай справе
З'яўленне наёмнікаў (жаўнераў):
Спачатку - з іншаземцаў, пасля - з мясцовай
збяднелай шляхты
З'яўленне прафесійнай пехоты (капійнікі + стральцы
з агнястрэльнай зброяй)
Наёмнікі → початы (конныя) ці дзесяткі (пешыя) →
роты (на чале - ротмістр)

11. Вайсковая служба
Спачатку – не нармаваная;
З пач. XVI ст. - колькасць воінаў,
коняў і г.д. агаворваецца:
Па Статуту 1529 г. - феадалы
павінны адпраўляць воіна на
добрым кані, з кап'ём, шчытом,
мячом, у шлеме і панцыры;
Дробныя шляхцюкі - "паводле
сваёй магчымасці"

12. Збор паспалітага рушання
Адабрэнне вальным соймам
Лісты ў ваяводствы і паветы (калі і дзе збор)
Збор у паветах (кіравалі харужы і кашталян)
Сфарміраваныя харугвы – ваяводзе
Ішлі да месца збора пад кіраўніцтва гетмана
Палявы попіс
Магнаты самі збіралі харугвы, кіравалі імі

13. Парадак у войску
Рэгуляваўся вайсковымі
уставамі ("артыкуламі")
Але!
Шляхецкае войска
неэфектыўна
Узрастае роля наёмнікаў

14. Узбраенне
Старажытнаруская традыцыя:
oРускія шлемы
Заходнееўрапейская традыцыя:
• Зброя з Польшчы і Заходняй Еўропы,
ці вырабленая па іх узорах

15. Узбраенне рыцара
Кап'ё;
Шчыт;
Меч;
З XVI ст. -
Корд (адналязовы меч);
Шабля;
Шпага;
Кінжал
+ баявая сякера, булава і
г.д.

16. Даспех
• Шлем;
• Кальчуга (у бедных -
тоўсты кафтан)

17. Стралковая зброя
Лук;
Арбалет;
З XVI ст. - ручніцы і аркебузы

18. Артылерыя
З кан. XIV ст. - гарматы ў
ВКЛ.
Спачатку - прывазныя;
З сяр. XVI ст. - людвісарня
(гарматня) у Вільні.
Кан. XVI ст. - людвісарня ў
Нясвіжы (гарматы "Сава",
"Гідра").

19. Агульная характарыстыка войска ВКЛ
• Добра дзейнічала ў
адкрытым полі;
• Дрэнна - падчас аблогі
і абароны.