2. თემები
• მრავალგანზომილებიანი და მრავალფუნქციური
მეგაპოლისები ნიუ-იორკი, ტოკიო, ლონდონი.
• მსოფლიოს ქალაქების სოციალური
კონსტრუქცია.
• მსოფლიოს ქალაქები და ტერიტორიული
სახელმწიფოები.
• მსოფლიოს ქალაქები, მულტინაციონალური
კორპორაციები და ურბანული იერარქია.
• თანამედროვე მსოფლიოს დედა-ქალაქი
ლონდონი და მისი ძირითადი მახასიათებლები.
3. რა არის მსოფლიოს ქალაქი?
• ცნობილი ფრანგი
ისტორიკოსის ფ.
ბროდელის
განსაზღვრებით
(ანალების სკოლის და
კვლევის მიმართულების
ფუძემდებელი)
„მსოფლიოს ქალაქი“
არის ქალაქების ის
კატეგორია, რომლებიც
დომინირებს მსოფლიოს
ეკონომიკაზე.
• მას მსოფლიოს
ქალაქების რიგში შეყავს
ანტვერპენი, ვენეცია,
გენუა, ამსტერდამი,
ლონდონი, რომლებიც
კაპიტალიზმის ეპოქაში
ინარჩუნებენ და
აგრძელებენ წამყვან
პოზიციებს ეკონომიკაში,
რჩებიან ჰეგემონური
სახელმწიფოების
ეკონომიკურ
ცენტრებად.
5. ჰეგემონური ქალაქები
• დღეს მსოფლიო
ქალაქებს ასევე
უწოდებენ ჰეგემონურ
ქალაქებს.
• ისტორიული წარსული
აქვთ, ამსტერდამი მე-17
საუკუნის
ნიდერლანდების
სახელმწიფოს
მნიშვნელოვანი
ეკონიმიკური და
კულტურული ცენტრი
იყო, ლონდონი მე-19
საუკუნის ბრიტანეთის
ცენტრი, მათ რიგს მე-20
საუკუნიდან უერთდება
ამერიკის ჰეგემონური
ქალაქი, ნიუ-იორკი. .
6. ნიუ-იორკი
• 1945-70 წლებში ნიუ-
იორკში ხდება
მსოფლიოს ფინანსების
კონცენტრაცია და
შემდეგ ამ ცენტრიდან
იწყება მსოფლიოს
სხვადასხვა კუთხეში
ამერიკული
მულტინაციონალური
კორპორაციების შეჭრა.
სწორედ ამ პროცესების
შედეგად მას მსოფლიოს
ჰეგემონი ქალაქის
სტატუსუსი მიენიჭა.
7. გლობალურ ქალაქებს
• ზოგიერთი მეცნიერი
მსოფლიოს ქალაქებს ასევე
უწოდებს გლობალურ
ქალაქებს. ამ შემთხვევაში
აქცენტირებას აკეთებს არა
მის ეკონომიკურ
ჰეგემონობაზე, არამედ მის
კულტურულ სივრცობრივ
უპირატესობაზე. სწორედ
ამ სივრცეში მიმდინარეობს
ახალი კულტურული და
პოლიტიკური იდენტობის
ფორმირება.
• ასეთ სივცეში ხდება
ინტელექტის მოზიდვა
მსოფლიოს სხვადასხვა
კუთხიდან და
განათლების/კულტურის
ცენტრებში თავმოყრა.
• სხვა ქალაქებიდან თუ
ქვეყნებიდან გასულ
ინტელექტუალებს
უკავშირდება ცნება
„ინტელექტის გაჟონვა.“
8. მულტიკულტურიზმი და
იდენტობა
• საინტერესო მაგალიათია
სოციოლოგიური გამოკითხვა,
რომელიც ჩატარდა
ლონდონში; გამოკითხული
ემეიგრანტები და მათი
შვილები არ მიიჩნევდნენ
თავს არც
„ბრიტანელებად“(სახელმწიფ
ოსთან მიმართება) და არც
„ინგლისელებად“(ეროვნებას
თან ან ეთნიკურობასთან
მიმართბა), თვითიდენტობის
გამოსახატავად ისინი
უპირატესობას ანიჭებდნენ
ქალაქთან მიმართებას და
თავს „ლონდონელებად“
თვლიდნენ.
9. მსოფლიოს ქალაქი და მისი მოქალაქეობა ტერმინების და ცნებების ეტიმოლოგია
• კოსმოპოლიტიზმი
მომდინარეობს ძველი
ბერძნული სიტყვიდან
Kosmopolites და ნიშნავს
მსოფლიოს მოქალაქეს
(kosmos, მსოფლიო და polites,
მოქალაქე).
პოლისთან მიმართება მის
პოლიტიკურ და
სოციალურად მდგრად
პოზიციას განაპირობებდა.
გვიანკლასიკურ (ძვ.წ.IVს.)
ხანაში დამოკიდებულება
კოსმოპოლიტური პოლისის
მიმართ იცვლება,
კინიკოსების ფილოსოფიური
სკოლის წარმომადგენელს,
დიოგენეს როცა ჰკითხეს, თუ
საიდან იყო, მას პასუხად
მიუგია:“ მე მსოფლიოს
მოქალაქე ვარ (kosmopolitês)“
(Diogenes Laertius VI 63)..
10. მსოფლიოს ქალაქი და მისი მოქალაქეობა
ტერმინების და ცნებების ეტიმოლოგია
• სტოიკოსების შეხედულებით
(ახ.წ.IIIს. ფილოსოფიური
მიმდინარეობა) ადამიანი
კოსმოსის (სამყაროს) ნაწილია,
პოლისიც სამყაროს განუყოფელი
და მისი შემადგენელი
ნაწილთაგანია. ამდენად,
ადამიანი ვალდებულია
განურჩევლად ემსახუროს ყველა
ადამიანს, პოლისური
კუთვნილების მიუხედავად.
• ამ მსახურების ფორმაში
სტოიკოსები რთავდნენ
პოლიტიკურ მსახურებასაც და
ავითარებდნე მოსაზრებას, რომ
ადამიანს შეუძლია გაუწიოს
მსახურება სხვა ხალხს, როგორც
მასწავლებელმა და
დამრიგებელმა.
• სტოიკოსების აზრით,
კოსმოპოლიტი თავისუფალია
ქალაქზე მიჯაჭულობისაგან,
შეუძლია იმოგზაუროს და
გადაადგილდეს და შეერწყას
ახალ ქალაქს თავისი
მსახურებით.
11. ქრისტიანულ ხანაში
კოსმოპოლიტიზმი
• „ მიაგეთ კეისარს კეისრისა,
ხოლო ღმერთს ღმრთისა“.
• ავგუსტინეს
კომოპოლიტური ქალაქი
აერთიანებს ყველა
მოქალაქეს, ვინც ღვთის
მსახურებაშია,
სიყვარულში და კანონების
დაცვაში, სხვანი კი
ცხოვრობენ მიწიერ
ქალაქში და ემსახურებიან
საკუთარ თავს.
• ქრისტიანული ღვთის
ქალაქი უნიკალური
წარმოსახვითი სივრცეა,
სადაც ყველა ქალაქი და
მისი მორწმუნე
მოქალაქენი ერთიანდებიან
ერთ სივრცეში, ქრისტეს
სივრცეში: „ამიერიდან
უცხონი კი აღარ ხართ და
უცხოელნი, არამედ
წმიდათა თანამოქალაქენი
და ღმერთის სახლეულნი.“
(ეფესელთა მიმართ
2:19,20,21).
12. მსოფლიოს მთავარი ქალაქები
• ძალაუფლება და
კონტროლის მაღალი
კონცენტრაცია.
• გამოიხატება შრომის
მსოფლიოს
მასშტაბით
დანაწილებაში, და
ასევე ტელემატიკის
განვითრებაში.
• მართალია,
მსოფლიო ეკონომიკა
გახდა უფრო
დეცენტრალიზებულ
ი, მაგრამ ეს სულაც
არ ნიშნავს, რომ ის
გახდა
დეცენტრირებული.
13. ტოკიო
• მსოფლიო ქალაქების ლიგაში.
• ტოკიოს, როგორც მსოფლიო
ქალაქის, პროფილი
უკავშირდება ძირითადად
ეკონომიკას და ეკონომიკური
კონტროლის სფეროს.
• აქ ნაკლებად არის
გამოკვეთილი კულტურული
მრავალსახეობა და ამავე
დროს ნიუ-იორკთან და
ლონდონთან შედარებით
ნაკლებად დინამიკურია.
• ტოკიოს ნიუ-იორკთან და
ლონდონთან შედარებით
თითქმის არ აქვს
პოლიტიკური და
მილიტარული ავტორიტეტი.
15. ლონდონი და ნიუ-იორკი
• ერთნამეთისგან
განსხვავდებიან
მართვისა და
პოლიტიკის
თვალსაზრისით.
ლონდონი ძველი
ქალაქია, დედა-ქალაქი
იმპერიული
წარსულით,
მიგრანტების ქალაქი.
ქალაქი, რომელსაც
კლასობრივი
პოლიტიკა ამოძრავებს,
• ხოლო ნიუ-იორკი კი
ემიგრანტების ქალაქია,
მას ამოძრავებს
ეთნიკური პოლიტიკა.
20. ფუნქციური კლასიფიკაცია
• სხვადასხვა პროფილის
კომპანიები, საერთაშორისო
ორგანიზაციის ცენტრები,
საერთაშორისო
არასამთავრობო
ორგანიზაციის ცენტრები,
შიდა მართვის სააგენტოები,
არასამთავრობო
ორგანიზაციები.
• ქალაქების უპირატეს
სტატუსზე მეტყველებს
აგრეთვე მათი კულტურული
ფუნქციონალიზმი და
დომინანტობა.
• ფუნქციური
კლასიფიკატორის მიხედვით,
ნიუ-იორკი, ტოკიო და
ლონდონი მსოფლიოს
ქალაქებია.
21. მსოფლიოს დედაქალაქის
„გამოვლენა“
• „INTELLIGENT LIFE „
• პარკერის შკალა და შეფასების
სისტემა
• დედა-ქალაქობისთვის
დადგენილი კრიტერიუმები,
ესენია: 1. ძალაუფლება და
გავლენა (ძირითადად
პოლიტიკური), 2. შემოსავალი და
სიმდიდრე, 3. საგანმანათლებლო
სტანდარტები (უნივერსიტეტები
და მისი კურსდამთავრებულები),
4. კულტურული ცხოვრება
(თეატრი, გამომცემლობა,
ხელოვნების არტ-სცენა,
გამოფენები, მუზეუმები) და
გლობალური
კავშირები/კომუნიკაციები
(უცხოური მაცხოვრებლები,
აეროპორტები, ტურისტები,
უცხო ენების ისწავლება
სკოლაში, სატელეფონო ზარები,
ინტერნეტში და ა.შ.).
