2. CATUR
Catur adalah sejenis permainan
berpapan, rekreasi dan berdayasaing
yang dimainkan di antara dua pemain.
Bentuk permainan terkini timbul di
Eropah semasa separuh abad kedua
pada abad yang ke-15 selepas ianya
berubah daripada permainan asal
lamanya di India yang sama. Sekarang,
permainan catur merupakan permainan
yang paling popular di dunia, dimainkan
oleh jutaan manusia di seluruh dunia
semada di rumah, di kelab-kelab catur,
dalam talian, surat menyurat, dan di
dalam pertandingan
2
3. CARA PERMAINAN
Catur dimainkan pada papan bersaiz 8x8 petak, memberikannya 64 petak
yang silih berganti warna, terang dan gelap, dengan setiap pemain
mempunyai petak terang pada dekat-lapan sudut apabila berdepan pada
papan. Setiap pemain mulakan permainan dengan 16 catur di mana boleh
gerak dalam hala kemas dan boleh mengeluarkan lain-lain kepingan dari
papan: setiap kepingan pemain terdiri daripada lapan bidak, dua satria,
dua gajah, dua tir, satu menteri dan satu raja. Semua kepingan boleh
mengeluarkan kepingan pihak lawan dengan mendarat pada ruang yang
mereka duduki.
Presentation title 3
4. Buah catur terdiri dari dua set berwarna hitam dan putih. Satu set
terdiri dari 16 buah yang hanya bisa menempati satu petak :
•8 buah biduk - di hadapan
•1 raja - sebelah kanan pemain
•1 menteri - sebelah kiri pemain
•2 gajah
•2 kuda atau satria
•2 benteng atau tira
Presentation title 4
5. ATURAN PERMAINAN
Apabila semua buah telah siap disusun, Putih (atau warna yang lebih
cerah) akan melakukan langkah pertama. Putih sentiasa bermula dahulu;
ini penting untuk notasi, dan akan ditegaskan oleh mana-mana pemain
catur. Selepas Putih menggerakkan satu buahnya, giliran Hitam pula
mengerakkan satu buahnya. Permainan ini diteruskan dengan kedua-dua
pemain menjalankan satu buah masing-masing secara bergilir, Putih dan
Hitam
Presentation title 5
6. PERATURAN BERGERAK
• Satu pergerakan terdiri dari pergerakan satu buah catur, mengikut cara pergerakannya, ke satu petak
yang kosong atau diduduki pihak lawan. Satu pengecualian ialah pergerakan yang dipanggil castling di
mana dua buah digerakkan sekaligus. Pemain tidak boleh menggerakkan buah ke petak yang diduduki
buah sendiri.
• Sekiranya buah tersebut digerakkan ke petak yang diduduki buah lawan, buah lawan itu dikeluarkan dari
permainan dan dikira telah dimakan atau ditangkap.
• Kecuali kuda dan castling, buah catur tidak boleh 'melompat' (bergerak melangkaui) mana-mana buah
lain
• Pemain tidak boleh menjalankan langkah yang akan menyebabkan rajanya dicheck (lihat bawah).
• Terdapat tiga pengecualian terhadap peraturan ini, iaitu di mana pemain boleh menggerakkan dua buah
serentak (castling), di mana bidak bergerak ke petak yang kosong tetapi masih dapat memakan (en
passant), dan di mana bidak bergerak dan dinaikkan pangkat menjadi buah lain (kenaikan bidak),
semuanya dijelaskan di bawah. 6
7. PAPAN
PERMAINAN
7
Secara tradisionalnya, catur dimainkan di
atas sekeping papan yang mempunyai 64
petak hitam dan putih berselang-seli,
dijajarkan supaya petak di penjuru kanan-
bawah (bagi kedua pemain) berwarna
putih. Petak cerah dan gelap pada papan
catur ini serta buah cerah dan gelap catur
sering dirujuk sebagai "putih" dan "hitam",
walaupun dalam set catur moden hampir
semua warna boleh digunakan. Baris
melintang pada papan catur
dipanggil rank dan dinomborkan 1-8; lajur
menegak pula dipanggil file dan diberikan
huruf a-h.
BUAH CATUR
Pergerakan setiap buah catur adalah berbeza dan
dihuraikan di bawah. Dalam semua gambar rajah papan
yang ditunjukkan, petak yang boleh diduduki
setiap buah bagi pusingan itu ditandakan dengan "x".
8. RAJA
Raja boleh bergerak ke mana-mana arah satu petak pada satu
masa, dengan sedikit sekatan.
Raja merupakan buah terpenting yang dimiliki pemain,
walaupun bukan yang terkuat. Jika pemain menggerakkan
buahnya dan menyebabkan raja lawan mempunyai risiko
dimakan, raja tersebut disebut berada dalam check (mat).
Dalam keadaan ini, pihak lawan wajib mengeluarkan rajanya
dari mat sama ada dengan menggerakkan raja, menghalang
serangan lawan dengan buah lain atau memakan buah lawan
yang menyebabkan mat. Pemain juga tidak boleh menjalankan
mana-mana buah yang akan menyebabkan rajanya di mat,
sebaliknya tujuan permainan ialah untuk mengemat raja lawan.
Dua raja tidak boleh berada di petak yang bersebelahan,
kerana ia akan menyebabkan mat dengan bergerak ke situ.
Jika raja diletakkan dalam mat dan tidak dapat melarikan diri,
dia disebut telah syahmat (checkmate). Pemain pertama yang
dapat mengemat (syahmat) raja lawannya memenangi
permainan tersebut. Perhatikan bahawa raja sebenarnya tidak
dapat dimakan, kerana raja terpaksa melarikan diri dari mat jika
boleh (dan permainan akan berakhir sekiranya raja gagal
berbuat demikian).
9. KUDA
Presentation title 9
Kuda merupakan satu-satunya buah catur yang boleh melompat atau bergerak "di
antara" buah lain. Kuda mempunyai pergerakan berbentuk L yang unik; dua petak
melintang atau membujur dan satu petak berserenjang dengan arah sebelumnya.
Dalam kata lain, kuda boleh bergerak ke petak yang terdekat dengannya yang bukan
pada rank, file atau pepenjuru (diagonal) yang sama. Jika papan catur dipusingkan
sedikit, potensi gerakan kuda seolah berbentuk "Y".
Kuda boleh memakan mana-mana buah yang berada di salah satu dari 8 hujung
gerakan L (atau Y) nya.
10. GAJAH
• Gajah boleh bergerak secara pepenjuru sejauh mana yang dikehendaki. Kedua-dua pemain bermula dengan dua
gajah, sebiji di petak cerah dan sebiji lagi di petak gelap. Perhatikan bahawa pergerakan gajah terhad kepada warna
petak ia bermula. Dalam rajah di sebelah, gajah berada di petak cerah dan tidak dapat bergerak ke atau mengawal
petak gelap.
• Gajah tidak boleh melompat mana-mana buah. Ia boleh memakan mana-mana buah lawan yang berada di
laluannya, dan kemudian menduduki petak yang sebelum ini diduduki lawan
TIR
Tir boleh bergerak secara melintang atau membujur sejauh mana yang dikehendaki, tetapi tidak secara pepenjuru
(berlawanan dengan gajah). Seperti gajah, tir tidak boleh melompat mana-mana buah, kecuali untuk castling.
Tir boleh memakan mana-mana buah lawan yang berada di laluannya, dan kemudian menduduki petak yang
sebelum ini diduduki lawan.
10
11. MENTERI
• Menteri (juga dipanggil Permaisuri) merupakan buah catur yang paling kuat. Ini
kerana ia boleh bergerak sejauh mana yang dikehendaki sama ada dalam arah
sisian atau pepenjuru. Boleh dikatakan pergerakannya adalah gabungan
pergerakan tir dan gajah. Menteri juga tidak boleh melompat mana-mana buah
lain
• Menteri boleh memakan mana-mana buah lawan yang berada di laluannya, dan
kemudian menduduki petak yang sebelum ini diduduki lawan.
11
12. BIDAK
• Bidak boleh bergerak satu petak ke hadapan (atau dua petak pada langkah
pertama sahaja). Cara makan bidak lain dari buah lain. Bidak boleh bergerak satu
petak ke pepenjuru untuk memakan buah lawan, tetapi tidak boleh memakan
buah lawan yang berada di depannya. Oleh itu, dua bidak boleh tersekat sesama
sendiri. Bidak merupakan satu-satunya buah catur yang tidak boleh bergerak ke
belakang.
• Dalam rajah di bawah, bidak Putih dihalang daripada bergerak ke hadapan oleh
bidak Hitam di hadapannya (dalam file d), tetapi ia boleh memakan bidak Hitam
yang satu lagi dengan bergerak secara pepenjuru ke hadapan (kanan) dan
menduduki petak itu.
12
13. ETIKA
CATUR
Secara umumnya, permainan di pertandingan catur
menggunakan peraturan-peraturan berikut:
Sentuh bermakna gerak - Jika seseorang pemain
menyentuh buahnya, dia hendaklah
menggerakkannya. Jika dia menyentuh buah lawan,
dia hendaklah memakannya (kecuali jika ia mustahil).
Jika dia meletakkan buahnya di mana-mana petak,
gilirannya tamat dan gerakan itu tidak boleh ditarik
balik.
Senyap ketika giliran lawan - Pemain cuma boleh
membetulkan buah, menawarkan seri atau mendakwa
seri ketika gilirannya.
Permainan persahabatan boleh dimainkan mengikut
persefahaman pemain. Bagaimanapun, bertimbang
rasalah dan elakkan mengalih perhatian lawan
