Antzinaroko iparraldeko eta ekialdeko Europako mitologiak ditugu aztergai lan honetan.

1. MITOLOGIAREN HISTORIA
ETA EUROPA IPARRALDEKO
MITOLOGIA
Gaizka Sanchez

2. 1.ZER DA MITOLOGIA?
<< Kultura edo herri jakin baten mitoen multzoa.
Mitoen jatorri, garapen eta esanahien azterketa
sistematikoa; azterketa horretan diharduen
jakintza-alorra.>>
•Antzinako herriek mitoetara
jo fenomeno ulergaitzak
azaltzeko.
•Naturako indarretan
oinarritzen ziren.

3. 2 MITOLOGIAREN HISTORIA
2.1 IPARRALDEKO, IPAR-MENDEBALDEKO ETA EKIALDEKO
EUROPAKO MITOLOGIA.
Antzinaroan eta Goi Erdi Aroaren aldi handi batean Ipar Europako
(gaur egungo Alemaniako zatirik handiena, Eskandinavia), Ipar
Mendebaldeko (Britainiar Handia, Ingalaterra izan ezik, Irlanda,
Bretaña) eta Ekialdeko Europako kultura edo eragin grekolatindar
txikia izan zuten, beren mitologia eta erlijio propioak mantenduz.
ZELTAK
VIKINGOAK
ESLAVIARRAK
GERMANIARRAK

4. ZELTAK
•Zeltak Europako erdialdean sortu.
•K.a. II. milurtekotik aurrera talde berezi gisa agertu.
•Europatik hedatu, Galian, Britainiar uharteetan eta Iberiar penintsulan Italia
iparraldetik, Balkanak eta Asia Txikiatik.
• Erromatarren eta herri germaniarren lehen hedapenak herri zelten gainbehera
azkarra ekarri zuen.
ZELTIAR MITOLOGIA

5. ZELTIAR MITOLOGIA. ESKEMA OROKORRA
•ANTZINAKO ZELTIARREN MITOLOGIA (GALIARRAK)
•IRLANDAKO MITOLOGIA ZELTIARRA (HIZKUNTZA
GOIDILEKOAK)
JAINKOAK ETA PERTSONAIAK
IRLANDAKO HISTORIAREN ZIKLOAK
A. ZIKLO MITOLOGIKOA
B. ULSTERREKO ZIKLOA
C. FENIAN ZIKLOA
D. ZIKLO HISTORIKOA
•BRITONIAR HIZKUNTZAKO MITOLOGIA (GALES ETA
BRETAÑA)

6. ANTZINAKO ZELTIARREN MITOLOGIA
(GALIARRAK)
Erromatar idazleen aztarnetatik lortu datuak.
Erromatar mitologiaren eragina ere nabari da.
Mitologia naturista zen
Gurtza-objektutzat naturako elementuak hartu zituzten Eguzkia,
trumoia, tximista, haizea, ura, zuhaitzak...
Arimaren hilezkortasuna.

7. 1. CERNUNNOS: Oparitsunaren jainkoa animalia
basatien jauna.
2. BELENUS: argiaren, Eguzkiaren eta suaren jainkoa.
Bere bikotea Sirona zen.
JAINKOAK
CERNUNNOS
CERNUNNOS BELENUS

8. JAINKOAK
• TEUTATES: Gerraren eta aberastasunaren jainkoa.
• TARANIS: danbadaren, trumoiaren, argiaren eta zeruko
jainkoa. Tribuaren babeslea eta gudaren jainkoa.
• ESUS: jainko hau misteriotsua, beldurgarria eta
odolzalea.
TEUTATES TARANIS ESUS

9. IRLANDAKO MITOLOGIA ZELTIARRA
•Hainbat jainkok eta pertsonaiak osatzen zuten.
•Gaur egun jainkoen nagusitasuna desagertu
•Pertsonai mitologikoek gaur egun irlandar kulturaren
parte izaten jarraitzen dute.
JAINKOAK:
DAGDA BALAR MORRIGAN

10. IRLANDAKO JAINKOAK
LUGH ANGUS

11. PERTSONAI MITOLOGIKOAK
•LEPRECHAUN: gizonezko iratxo edo maitagarri motako izaki bat
da -izakera material eta izpiritual bikoitzeko izakiak- eta bere
bizilekua Irlandako uhartea du.
•BANSHEE: beste mundura doazen arimen alde negar egiten
duten emakumeak dira, hil-oihal bat daramatela. Beren oihu
eta kantuak beldurgarriak zein ederrak dira.

12. IRLANDAKO HISTORIAREN ZIKLOAK
•Kristautasuna Irlandan K.o. V. mendean
sartu
•Kristautasunak ez sunstitu Irlandako
mitologiaren oinarriak
•Fraide askok antzinako mito eta kondairak
bildu, zikloak bilduz.
•Hizkuntza gaelikoz idatzi ziren.

13. ZIKLO MITOLOGIKOA
•Irlandako mitologiako jentil edo paganoa irudikatu
•Jainko eta naturaz gain edo supernaturalak diren gertaerak errege eta heroi
historikoekin bat nahasi.
•Hitz lauz eta bertsozko eskuizkribuekin osatzen da.

14. ANGUSEN AMETSA

15. ULSTERREKO ZIKLOA
•Ulsterko ekialdea eta Leinsterko iparraldea diren lurretako gertaera erdi historiko-
mitologikoak azaldu
•Conchobar mac Nessa erregearen agintaldian eta agintaldi haren inguruan
kokatuta
•Ulsterko zikloko heroi nagusia Cúchulainn gudari gaztea
•Ulsterko zikloan, kristautasuna iritsi aurretiko Burdin Aroko gizartea deskribatu

16. COOLEYKO ABEREAREN LAPURKETA

17. FENIAN ZIKLOA
•Hitz-lauz eta bertsoz osatuta.
•Gai nagusia Fionn mac Cumhaill heroi mitikoa
eta bere Fianna Éireann gerlarien abenturak.

18. JAKINDURIAREN IZOKINA

19. ZIKLO HISTORIKOA
•Mitologia eta historia nahasi.
•Ziklo Historikoan ageri diren erregeak mitologikoak eta
historikoak dira.

20. BUILE SHUIBNE (“Sweeneyren beroaldia”)
•Hitz lauz eta neurtitzez osatuta.
•XII. mendeko ipuina
“Suibhne erregea zen. San
Ronanek madarikatu egin
zuen, eta erdi gizon erdi
hegazti itxurako izaki bihurtu
zen. Bere bizi guztia
basoetan bizitzera
kondenatua izan zen, bere
gizaki lagunetatik ihesi.”

21. •Britoniar hizkuntzako herri zeltiarrak (Gales, Bretainia eta Kornualles)
•Arturiar zikloa izenez ezagutu gaur egun.
•Erdi Aroaren hasieran Bretainia inguruan idatzi.
•Herri mitologia zeltiarrean eta historian oinarrituta
BRITONIAR HIZKUNTZAKO MITOLOGIA
1.BRETANIA
2.GALES
3.KORNUALLES
1.
3.
2.

22. BUGUL NOZ (Bretainia).
•Maitagarri baten arima
•Bretainiako landetan bizi
• Itxura erabat itsusia Animaliak eta haurrak izutu
•Beti bakarrik dago bere ezkutuko izakerarengatik

23. GALESEKO MITOLOGIA
•Arturiar zikloko pertsonaiak (Arturo, Merlin…)
•Rhiannon jainkosa.→Erdi emakume, erdi zaldi.
Gizonak erakarri eta gero alde egin betiko.

24. KORNUALLESEKO MITOLOGIA
• Arturiar zikloko Tristan eta Isoldaren kondaira
dugu nagusiena.
TRISTAN KORNUALLESEKOA MARC ERREGEAK (Tristanen
osaba)
bidali
ISOLDA IRLANDAKOA
bila ezkondu
BIDEAN MAITEMINDU EDABE BATEN
ONDORIOZ
•MARCEK BADAKI ZER GERTATU
•TRISTAN ERBESTERATU ETA ZAURITU
ISOLDA ATSEKABETU
ETA TRISTANEN BILA.
BELAONTZI BELTZA
IKUSI ETA TRISTAN HIL

25. GERMANIAR ETA ESKANDINAVIAR MITOLOGIA
•Herri handi bat osatzen zuten, gaur egungo Ipar Europan bizi.
•Eskandinaviarrak gaur egungo Norvegian, Suedian eta Danimarkan bizi,
Islandian ezarri eta Groenlandia bai Ipar Amerikara heldu.
•Hegoaldean herri anglosaxoiak ezarri (Herbehereak, Danimarka
hegoaldean eta Frisiar uharteak, Britainia Handian Erdi Aroan).
•Alemanian herri alemaniarrak.
HERRI GERMANIARRAK

26. MITOLOGIA ESKANDINAVIARRA
•Zerikusi handia klima hotzarekin eta
argitasun gabeziarekin.
•Eskandinaviarrek izotza eta iluntasuna
izpiritu gaiztotzat hartu.
•Beroa eta argia izpiritu onak ziren.
•Eskandinaviar mitologia saga literarioen
bitartez helarazi.

27. MUNDUAREN SORRERA ETA BEDERATZI
MUNDUAK
•Odin, Vili eta Ve jainkoek Ymil
erraldoiaren gorpuarekin itsasoak,
zerua eta lurra sortu.
•Bederatzi munduak sortu gero.
•Ginnungagap izeneko amildegi bat
•Yggdrasil munduak heltzen zituen
zuhaitz kosmikoa.
•3 sustrai: - Hvergelmirreko iturrirantz
- Mimirren iturrirantz
- Patua

28. MUNDUAREN SORRERA ETA BEDERATZI
MUNDUAK
1. Helheim: hildakoen erresuma,
Asgarden jainkoekin batera
bizitzea merezi ez duten
hildakoen erresuma.
2. Svartalfaheim: elfo ilunen
erresuma.
3. Niflheim: elurra eta hotz
gogorraren erresuma.
4. Jotunheim: erraldoien erresuma.
5. Midgard: Gizakien erresuma.
Ipotxak bizitzen ziren.

29. MUNDUAREN SORRERA ETA BEDERATZI
MUNDUAK
6. Vanaheim: Vanirren erresuma,
aberastasunaren eta
ugalkortasunaren jainkoen
erresuma.
7. Alfheim: Argiaren elfoen
erresuma (Ljusalfheim bezala
ere ezaguna).
8. Asgard: jainkoen erresuma
(Aesir).
9. Muspelheim: jatorrizko suzko
mundua da. Airea ere erre
egiten da mundu honetan.

30. PERTSONAI MITOLOGIKOAK
•Izaki antropomorfoa eta itsusiak
•Azal urdin, berde edo grisa.
•2 eta 3 metro dituzte, eta indar handia.
•Iluntasunean bizi behar dute
•Emeak arrak baino argiagoak, indartsuagoak eta handiagoak.
TROLLAK.

31. PERTSONAI MITOLOGIKOAK
WALKIRIAK
•Bigarren mailako jainkosak.
•Freia jaikosaren agindupean eta Odin jainkoaren zerbitzupean.
•BETEBEHARRA: guduan hildako gudari bikainenak hautatu eta Odin
jainkoak zuen egoitzara eraman.

32. PERTSONAI MITOLOGIKOAK
NORNAK.
•Emakumezkoen espirituak dira.
•Yggdrasil zuhaitzaren sustraietan bizi
•Patuaren tapizak ehuten dituzte.
•Tapiz horretako haria pertsona bat da, eta hari bakoitzaren luzera
pertsona bakoitzaren bizitzaren luzera.

33. JAINKOAK
BI JAINKO TALDE: Æsir eta Vanir
ÆSIR
JAINKO
GARRANTZITSUENAK
ETA BOTERETSUENAK
VANIR
NATURAKO
ELEMENTUEN
JAINKOAK

34. JAINKOAK
ÆSIR TALDEA
•ODIN •THOR •FREYA
•Jakinduria, gerra
eta heriotzaren
jainkoa da. magia,
olerkaritza, profezia,
garaipena eta
ehizaren jainkotzat
hartu.
•Odin izango da
jainkoak eta
gizakiak, munduaren
amaierako guduan
gidatu.
Trumoiaren jainkoa
da.
 Trumoia, ekaitza,
haritza, indarra,
ugalkortasuna eta
gizateriaren
babesarekin lotuta.
Bere arma: Mjölnir
mailua
Freyja,
maitasunaren
eta
edertasunaren
jainkosa.
Odin jainkoaren
emaztea.

35. ÆSIR TALDEA
FREYJATHORODIN

36. JAINKOAK
VANIR TALDEA
•NJORDR •FREY
•Lur emankorraren
eta itsas
kostaldeko
jainkoa.
•Nautika eta
nabigazioarena
ere.
•Freyjaren aita
zen.
Njörðrren semea eta
Freyjaren anaia.
Euria, goizeko
eguzkiaren eta
emankortasunaren
jainkoa.
Landaretzaren jauna.
Elfoen jainkorik
gogokoena.
•GULLVEIG
Æsir eta
Vanir jainkoen
artean gerra
hasi zuen
jainkosa
misteriotsua.

37. VANIR TALDEA
NJORDR FREY GULLVEIG

38. ESLAVIAR MITOLOGIA
ESLAVIARRAK
•Eslaviarrak K.o. VI. Mendetik aurrera gaur egungo Bielorrusia inguruan
agertu
•Erdialdeko Europatik, Balkanetatik eta Ekialdeko Europatik hedatu
•Hiru azpitalde: mendebaldeko eslaviarrak (txekiarrak, poloniarrak,
eslovakiarrak), hegoaldekoak (kroaziarak, esloveniarrak, serbiarrak,
mazedoniarrak, bosniarrak eta bulgariarrak) eta ekialdekoak (errusiarrak,
bielorrusiarrak eta ukrainiarrak).

39. ESLAVIAR MITOLOGIA
•Dualtasunean sinisten zuten.
•Argia ongia/iluntasuna, gaitza.
•Hildako arbasoek botere handia: etxeak
babestu.
•Osasuna eta emankortasuna hauengan
datza.

40. VLADIMIRREN PANTEOIKO JAINKOAK
•Kronika gutxi jainkoei buruz.
•980 urtean Vladimir Kieveko printzeak erlijio eslaviarra bateratzeko
prozesua.
•“Vladimirren panteoia” izenez ezagututa.
•Jainko hauen gurtzak ez zuen asko iraun.
•Vladimir printzeak laster bereganatu kristautasuna.
•Biztanleen artean paganismoaren eta kristautasunaren arteko
erlijio dualista nagusitu.

41. VLADIMIRREN PANTEOIKO JAINKOAK
PERUN
Trumoiaren jainkoa,
eta jainko gorena.
Ekaitzak sorrarazi
eta euria kontrolatu.
Printzearen
babeslea.
Bizar luzeekin eta
mailu antzeko
batekin agertu.
DAZHBOG
•Eguzkiaren
jainkoa
•Jainko ona eta
zuzena da .

42. VLADIMIRREN PANTEOIKO JAINKOAK
STRIBOG
Haizearen eta naturaren
jainkoa
SVAROG
Zeruen jainkoa

43. VLADIMIRREN PANTEOIKO JAINKOAK
MOKOSHA
Emankortasuna eta
uztaren jainkosa.
KHORS
Eguzkiarekin lotutako
jainkoa.

44. PERTSONAI MITOLOGIKOAK
BABA YAGÁ
 Eslaviar sorginkeriako emakumeak.
 Jatorriz heriotzaren jainkosa zen.
 Suge baten buztana zuten, lur azpiko sarrera zaindu eta
hildakoen arimak laguntzen ditu infernurako bidean.

45. PERTSONAI MITOLOGIKOAK
BANNIK
Etxeko bainuetako espirituak dira
Gaiztoa, zaharra eta hosto itsaskorrez estalitakoa.
Bihurrikeriak eta gaiztakeriak egiten zituzten.

46. PERTSONAI MITOLOGIKOAK
DOMOVOI
•Etxeko zaindaria, jabeen laguntzaile ikusezina.
•Txantxak besterik egin
•Ez dira gaiztoak.
•Etxeko senideren bat hiltzeak atsekabea sortu.

47. PERTSONAI MITOLOGIKOAK
RUSALKI
•Uhandreak, izaki maltzurrak.
•Ito egin ziren neskatxak ziren.
•Ura dagoen eremuetan bizi
•Ile luzea eta neska ederren antza
•Batzutan atso zahar iletsuen itxura hartzen zuten.