Euskal mitologia beste mitologia batzuekin alderatuko dugu hurrengo lanean, berdintasunak eta berezitasunak aztertuz.

1. IZARO BAZA

2.  Euskal mitologia Indoeuroparren inbasioaren
aurrekoa da (k.a. 2000-1500) . Euskal
mitologiaren ezaugarri hauetako askok
mitologia indoeuroparrarekin aldeztu
ditzazkegu.

3. 1.1 IZAERA LURTARRA
 Euskal mitologiako pertsonaiak lur azpian
bizitzen dira gizakiak lurrean bizi direlarik.
Mitologia indoeuroparrean jainkoak zeruan
bizitzen dira eta izakiak lurrean, beraz gizaki
eta jainkoen arteko espazio handia da.
 Indoeuropan gizakiak jainkoen agindupekoak
dira eta aldiz euskaldunean pertsonaiek ondo
tratatzen dituzte gizakiak.

4.  Euskal mitologian ez dago zerurik baina
bai kosmologia, eguzkia eta ilargia.
Eguzkia lurraren azpian egoten da gaua
denean. Egunez ilargia.
 Mitologia indoeuroparrean zerua dago eta
beraz tximistak eta trumoiak zerutik
sortzen dira.

5.  Aldiz, euskaldunean
trumoiak eta tximistak
Marik sortzen ditu,
lurraren irudikapena
den jainkosa. Marik
trumoiak eta tximistak
erabiltzen ditu meatzu
moduan (Jupiter ek
edo Indrak aldiz,
pertsonak edo izakiak
zigortzeko erabiltzen
dituzte).
Indra eta
Jupiter

6. 1.2HARREMANAK
 Euskal mitologian hurbilago daude gizakiak eta
pertsonaiak, indoeuroparrean ez, gizakiak ezin
dute zerura joan. Euskaldunean harremanak
sortzen dira.
 Badakigu Marik haitzulo desberdinak zituela
gordeleku bezala. Gizakiek pasadizo horiek
erabili zezaketen lur azpira joateko.

7.  Horren adibide badaukagu
kondai¡ra bat. Santurriko
Mendian Mondragonen
artzain bat bere ardiekin
joaten zen. Baina halako
batean bere ardi batzuk
desagertu egin ziren.
Pasadizo horietako batean
aurkitu zituen.
Udalaitz, Mondragon

8.  Gainera badakigu lamiak eta jentilak
gizakiengandik hurbil bizitzen zirela .
 Beste kondaira batzuk esaten dute herriko
jendea Marirengana jotzen zutela aholku
bila.
 Badaude beste kondaira batzuk esaten
zutena herriko jendeak beldurra ziela
lamiei (Muñagorrin).
 Ere pentsatzen da lamiak erromerietara
joaten zirela baina ez dago honen
erreferentziarik.

9. 1.3 MITOLOGIAREN
OSOSTASUNA
 Indoeuroparrean jainko bat ez badagoen mitologia
erren gelditzen da.
 Euskal Herrian, mikrokosmosak sortzen dira.
Adibidez Oiz, Anboto eta Mugarra mendien artean
,Mañarian, mikrokosmos bat dago bere lamin
taldearekin eta bere jentil taldearekin. Laminek
etxeko lanetan laguntzen die emakumeei eta
jentilak gizonezkoen jarrera erreferentzia dira.
Baina mikrokosmos edo mikrorganismo
bakoitzean jentil eta lamia talde desberdinak
badauden ere, Mari bakarra da, bera baita gure
mitologiaren erdigunea eta ardatza, eta horregatik
ditu hainbat haitzulo, mikrorganismoaetara
jotzeko. Mikrorganismoen arteko lotura da.

10. 1.4 EMAKUMEA
 Euskal mitologian
emakumea garrantzi
handikoa da.
 Lehen, maiorazgoan
berdintasua zen emakume
eta gizonen artean,
emakumea garrantzitsuagoa
zelarik.
 Horren erreferentzia: Ama-
Lurra, Mari, Eguzki
Amandrea, Ilargi Amandrea.

11.  Indoeuroparren
etorrerarekin ezarri zen
gizonezkoen
nagusitasuna EHn,
gizartean eta jainkoen
gurtza.
 Beste mitologietan
emakumea
kuriositatearen eta
txarkeriaren ikur.
Greziako mitologian

12.  Bi Mitologietan hainbat kondaira eta
pertsonaia bateragarriak edo antzekoak dira, bi
herrien artean geografikoki distantzia handia
badagoen ere.

13. 2.1 PHERIAK ETA MARI
 Pheriak ninfa batzuk dira eta beraz Marirekiko
antzekotasun argia da.
 Berezitasuna, ninfak edo pheriak ugariak
direla eta Mari aldiz bakarra dela.

14. 2.2 LAMIAK ETA KHADJKH
 Khadjkh-ak pheri en mutilagunak dira eta
emakumeen jantziak lapurtzen dituzte eta
haiek gainean janzten dituzte festetara joateko
asmoaz. Emakumeei laguntza eskatzen die
erditzeko eta gero opari moduan berakatz eta
kipula azalak ematen dizkie. Emakumeak
modu onean jasotzen badituzte oparia hauek
urre bihurtzen dira. Hor dago laminekin lotura
laminek bere ilea urrezko orratzez orrazten
dutelako.

15. 2.3 MARDAGAIL ETA
GIZOTSO
 Mardagail-ak gizotsoak dira
legez. Baina hauek ere
emakumeak dira. Pherien
mutilagunak dira eta
otsoekin ibiltzen dira
gauetan.
 Egunean emakume
bihurtzen dira.
 Hau zazpi urtez irauten du
eta ondoren otso azala
zerura doa eta gizon
bihurtzen dira. Ez da mardagail bat , antzekoa.

16.  Gizotsoa aldiz
oihanean barrenan bizi
den erdi otso erdi
gizon itxurako munstro
basatia da.
 Izugarrizko indarra du
eta gauetan irteten da
kate batzuekin zintzilik.
 Arratian esaten dute
pertsonen eta abereen
arteko harremanen
fruitua da hau.
Gizotso

17. 2.4 DITZAZUNAK
 Ditzazunak armeniar mitologiako erraldoiak
dira. Indar handikoak.
 Basajaun, Jentil eta Tartalorekin parekatu
ditzazkegu.
 Parekotasuna beste mitologia batzuekin ere.

18. 2.5 SUAREKIN LOTUTAKO
PERTSONAIAK
 Beigorri, Zezengorri eta
Zaldi botereak zituzten
animaliak ziren eta
kobatan bizi ziren.
 Armeniako kondairen
arabera suzko behi
zezen eta zaldiak bizi
dira aintzira eta
kobetan. Zezengorri

19. 2.6 PITXIYEN GERRA
 Euskal Mitilogian “Pitxiyen gerra” deritzon
kondaira dugu. Honen arabera animalien
arteko gudu baten ondoren oreka naturala
lortu zen munduan.
 Armenian XII.mendeko kondaira bera dago.
 Euskal bi kondaira daude .Armeniako
kondaira bien sintesi bat da.

20. La g ue rra de lo s anim ale s
Dicen que una vez, comiendo yerba
en un prado el caballo o el camello o un
.g an. ado de los mayores, pisó a un escarabajo.
-Ay! Ay! -gritaba el escarabajo,-
Que me vas a matar! Quita de ahi ese
pie! -Pero el ganado no le hacía caso.
-Si?...- dijo el escarabajo; y salió de
debajo del pie, se fue reunió a todos los
bichos menores que e I' zorro y declararon
guerra a todos los mavores aue el zorro. 0 Juntáronse pues, los grandes en un
monte y los pequeños en otro, mirándose
frente a frente, y los grandes enviaron al
zorro de es~ía.a ver como cuántos v de I , qué calidad eran los contrarios. Y se fue
nuestro zorro y... apenas lo vieron los
pequeños, se le echaron encima los abejas
y los mosquitos por todas partes y... jno
fueron saltos los que dio de vuelta al sitio
de antes! Si bien tiesito llevaba el rabo al
ir, bien relajado lo trajó al volver! ...
-Y? -le preguntaron los suyos- Y?
[Qué tal?]
-Chicos, pequeños: pero que ágiles!

21. [El o so y las ho rm ig as]
El oso cavaba el nido de las hormigas
y acumulándolas con su lengua, se las
comía. Y la hormiga pensaba como lo
podía matar.
Y fue la hormiga a buscar a los tábanos,
mosquitos, avispas, estres y otros
bichos semejantes y pedir ayuda por ser
de la misma raza.
Y teniendo piedad de su hermana,
los bichos atacaron los ojos y orejas del
oso. El oso para salvarse dio con la cabeza
en la piedra y se la hirió. La herida
empezó a podrirse y aparecieron los gusanos.
El oso gritaba de dolor. Los gusanos
penetraron en la vientre y empezaron
a dañar a las tripas. El oso intentando
salvarse del dolor, fue al no y zambulliéndose
más que hacía falta, se ahogó.
La conclusión de esa historia es la
siguiente:
Si los grandes menosprecian a los
pequeños y causan daño, los pequeños
pueden vencerlos por la sabiduría. Y la

22. 2.7 AZTARNA KULTURALAK
 Bizkaian, emakumeak alokatzen zituzten
negar egiteko hiletetan.
 Ohituraren lehen aztarnak Armenian
V.mendean.

23. 3.MITOLOGIATIK
MITOLOGIARA
 Euskal Mitologia indoeuroparrarekin eta
Armeniarrarekin alderatu dugu.
 Oraingoan gure pertsonaiak beste hainbat
mitologiekin alderatuko ditugu.

24. 3.1 JENTILAK
 Greziako Erraldoiekin
dute antza.
 Erraldoiak handiak eta
indar handikoak dira,
 Erraldoiek hanka
bezala sugeak dituzte.
 Eskandinaviar mitologian Jotunak
ditugu.
 Gizaki erraldoiak eta indar
handikoak.
 Batzuetan trol edo deabru
moduan irudikatu izan dituzte.
 Jakintza handikoak eta
gizakientzako jokaera eredu
ziren.

25.  Leon, Asturias eta Galizian Mouruak ditugu.
 Lurazpian bizi dira.
 Erraldoiak eta indar handikoak.

26. 3.2 TARTALO
 Grezian Ziklopea
dugu.
 Begi bakarreko
erraldoia.
 Irlandako mitologian aldiz Balar, Balor edo Bolar
dugu
 Hau ere erraldoia
 Begi bakarra du aurpegian eta beste bat
atzeko aldean du honako hau gehienetan itzita
egoten da txarra baita. Begia irekitzen bazuen
izpi bat bota eta mortala zen.

27. 3.3 AKERBELTZ
 Greziar mitologian Pan
dugu
 Erdijainkoa da
aziendaren eta
artzainen babeslea da.
 Ugalkortasunaren eta
sexualitatearen jainkoa
ere zen eta Ninfak eta
gazteak jarraitzen zituen
fabore bila.
 Erromatar mitologian
figura honek Fauno
izena hartzen du. Pan eta Fauno

28.  Irlandako mitologian
Cernunnos dugu.
 Honako hau ez da
ahuntz bat baina bai,
adardun gizona.
 Ugalkortasunaren
jainkoa da eta animalia
basatien jabea.
 Agure bat da oreinaren
adarrekin eta zaman
giltz borobil bat duela
eta eskuan suge bat.

29.  Mitologia Britaniarrean kondaira bat dago
ardardun gizon bat erakusten duena. Hau
Herne ehiztaria da.

30.  Honako hau Ricardo erregearen
(1377-99) ehiza aholkularia
zen.Ricardo eta bera ehizan zeudela
Henrek bizia salbatu zion zeren eta,
orein bat bere kontra zihoan baina
Henre jarri zen oreinaren parean.
Egin zizkion zauriak oso larriak ziren
eta hil zorian geratu zen. Sorgin
batek bizitzara bueltatu zuen baina
buruan oreinaren adarrak zituela.
Berak trukean bere ehiza gaitasunak
eman zizkion sorginari. Gauzak
horrela, erregearen faborea edo
laguntza galdu zuen eta hurrengo
egunean urkatuta aurkitu zuten.
Momentu horretatik aurrera bere
mamua Windsorreko jauregitik eta
bere lorategietatik darabil. Askok
basoen babes gizon moduan ikusten
dute.

31.  Egiptoko mitologian Osiris
 Ugalkortasunaren eta
berpizkundearen jainkoa da.
Baita laborantzaren eta
landareriaren jainkoa da
 Honako honek azal berde
edo beltza da.
 Atefen koroa buruan duela.
Hemen dago adarren
errepresentazioa.

32. 3.4 MARI
 Irlandako mitologiako Anu, Anna edo Danna
 Mitologia honetako jainko guztien ama da.

33. 3.5 AKERBELTZ ETA MARI
 Marik eta Akerbeltzek
osatzen duten kondaira
bat beste zenbait
mitologiatan agertzen da
ere. Mari patuaren jostuna
da eta zeregin horretan
Akerbeltz en laguntza du.
Hari bat josten du,
patuaren haria eta hari
hori Akerbeltzen adaretan
borobiltzen du.

34.  Greziako mitologian Moirak
ditugu
 Patuaren pertsonifikazioa
dira.
 Hasiera batean esaten zen
pertsona bakoitzak bere
Moira zuela, baina ondoren
kontzeptu hau abstraktuago
bilakatu zen zehazki
Homeroren epopeyen
ondoren. Ezartzen da hiru
Moira daudela :Átropo, Cloto
eta Láquesis. Lehenak haria
egiten zuen, bigarrenak hura
biltzen du, eta hirugarrenak
haria mozten zuen pertsona
baten bizitza amaitzen
zenean.

35.  Kondaira bera ere erromatar mitologian
aurkitzen dugu. Kasu honetan Parkak dira.
Honako hauek ere hiru. Lehena, Nona;
bigarrena, Décima; eta hirugarrena Morta
haria ,mozten zuena bere urrezko artaziekin.

36.  Eskandinaviar mitologian
Nornak ditugu, hauek ere 3
eta patua barnebiltzen dute.
Lehen Norna Urðr da gertatu
denari lotzen zaio, bigarrena
Verðandi gertatzen ari denari
lotzen zaio eta azkena Skuld
gertatzen ari denari lotzen
zaio.

37. 3.6 LAMIAK
 Grezian lamien
antzeko bi pertsonai
ditugu.
 Munstroen barnean
sartzen dira.
 Sirenak, mariñelak
itsutu eta ondoren jan
egiten ziuen.
 Harpiak, arimak eta
umeak bahitzen zituen.

38.  Alkonost Errusian.
 Txori gorputza eta
emakumeen burua.
 Haien kantuak bizipenak
ahaztarazten dituzte.
 Rusalka, Eslaviar
mitologian
 Gauetan dantzarako
irten.
 Gizonak sorgindu bere
kantuaz. Ondoren
haiekin eraman.

39. 3.7 GALTXAGORRIAK
 Brownie, Eskozian eta
Inglaterran.
 Etxeko lanak egiten laguntzen
dute.
 Sari moduan janaria,
marrubiak, garagardoa…
 Irainduta sentitzen badira
zigorra.
 Heinzelmännchen, Alemanian
 Domovikak Eskandinavian
 Etxeko lanak gauetan.

40. Heinzelmännchen
Domovik

41. 3.7 GERRAREN JAINKOA
 Euskal mitologian ez dugu gerraren jainko edo
jainkosarik, baina bai ordea beste mitlogietan.
Ares, Grezian Marte,
Erroman
Tyr,
Eskandinavian
Teutates,
Irlandan

42. 4. JAINKOEN GURTZA
 Euskal mitologian ez dago gurtzarik.
 Euskal Mitologian ez dago Jainkorik.
 Beste mitologia askotan bai, Jainkoeki gurtza
dag
 Grezian
 Erroman
 Egipton
 Alemania
 Eskandinavia
 Eslavian

43. 5. OHITUREN PAREKOTASUNA
ESPAINIAN
 Ataunen eta Nafarrakoako zenbait herrietan
Mariri omenez harriak jaurtitzen dira
kobazuloetara, Marirekiko erritu bat izango
balitz bezala. Donejakueko bidean harriak
jaurtitzen zaizkio Foncebadon-ko gurutzeari,
ohitura hori prekristaua da.

44.  Euskal Mitologian Urdepuerko ren figura dugu.
Txerri itxurako geinu bat. Haitzuloetan bizi da
baina batzuetan baita potzuetan. Boñar,
Leonen kontakizun bat dago, esaten duena
txerri bat Colletik sartu eta Grandasototik irten
zena.