2. Lee a seguinte noticia e realiza o que se che pide
En erupción o volcán Agung
Alerta máxima en Bali por la inminente erupción a gran escala del volcán Agung,
dormido desde 1963
Entra nesta páxina e localiza o volcán Agung: volcanodiscovery
Abre o enlace onde aparece o volcán e fai un pequeno resumo do que di.
Nomea outros tres volcáns que neste momento tamén están en erupción.
Por que crees que está a ter tanta relevancia este volcán en comparación cos
outros que tamén están neste momento en erupción???
RISCO = Perigo x Exposición x Vulnerabilidade
O perigo é altísimo (xa está a pasar nese intre o volcán) e
a exposición é moi alta (alta poboación á que se suma o
turismo).
3. TRES ACTUACIÓNS ANTE OS RISCOS EN XERAL
1. PREDICIÓN
Para evitar ou paliar os seus efectos catastróficos, é necesario
estudar os riscos e planificar as actuacións necesarias que haxa
que adoptar cando o risco se presente.
Para determinar coa suficiente antelación e a máxima
probabilidade en que momento, lugar e con que intensidade
ocorrerá un risco, ponse en marcha unha serie de actuacións.
Na predición é importante a instalación de redes de vixilancia
continua e de alerta temperá nas que se estudan os precursores
do risco.
4. Mapas de riscos
A planificación das predicións debe reflectirse en mapas de riscos. Un mapa de risco é a
representación dun territorio suxeito a un risco dun determinado tipo.
O risco depende de tres factores:
• Peligrosidade: ¿Qué é?
• Exposición: ¿Qué é?
• Vulnerabilidade: ¿Qué é?
A magnitude total do risco é o resultado do produto do tres factores:
RISCO = PERIGO X EXPOSICIÓN X VULNERABILIDADE
5. Mapas de riscos
A planificación das predicións debe reflectirse en mapas de riscos. Un mapa de risco é a
representación dun territorio suxeito a un risco dun determinado tipo.
O risco depende de tres factores:
• Peligrosidade: Indica a probabilidade de que ocorra un risco.
• Exposición: É o número de persoas ou bens humanos que poden afectar
potencialmente polo risco (directamente relacionado coa densidade de
poboación).
• Vulnerabilidade: susceptibilidade da poboación a ser danada. Depende da
preparación.
A magnitude total do risco é o resultado do produto do tres factores:
RISCO = PERIGO X EXPOSICIÓN X VULNERABILIDADE
6. Busca un risco dun mapa sísmico en España en
colócao en grande nesta diapositiva
Mapa de risco sísmico en España
8. A IMPORTANCIA DA PREDICIÓN
UN EXEMPLO SOBRECOXEDOR (ver vinculo)
Os LAHARES son fluxos de materiais
Piroclásticos que prodúcense na
cima dos volcáns e corren pendente
abaixo do cono volcánico. Cando os
volcáns teñen neve acumulada nas
cércanas do cráter,a calor producida
polos materiais volcánicos quentes
favorece a formación.
O día 13 de novembro de 1985, unha erupción
do volcán Nevado do Ruiz, en Colombia,
produzo un lahar que sepultou gran parte da
Cidade de Armero, situada o seu pe, lugar
onde pereceron 22000 persoas.
Emanacións de vapor do cráter "Arenas" no
Nevado do Ruiz. Setembro de 1985, dos meses
antes da traxedia.
A cidade de Armero (Colombia),
sepultada por un lahar (fluxo de barro) do
volcán Nevado do Ruiz
9. a) ¿Qué interaccións aconteceron para
orixinar esta catástrofe?
• Faltou alerta temprana
• Alta vulnerabilidade
• Alto perigo
• Alta exposición
• A climatoloxía desfavorable.
b) Como podería haberse evitado?
• Ordenación do territorio
• Medidas de protección civil
• Alerta temprana
10. 2. PREVENCIÓN
A partir do estudo dos mapas de risco, planifícanse unha serie de medidas de
protección. Estas medidas poden ser activas e pasivas.
• MEDIDAS ACTIVAS que clasifícanse en:
a. Estruturais, se consisten en construcións de prevención, como presas, diques,
edificios sismorresistentes ou muros de contención; e
b. Funcionais, son medidas de protección civil, como plans de información ou plans
de emerxencia.
• MEDIDAS PASIVAS: tratan, de evitar os danos impedindo que os territorios afectados
estean ocupados por persoas ou bens humanos.
3. CONTROL
Medidas de control son as actuacións que tratan de intervir no suceso produtor do
risco mentres está a ocorrer.
11. RISCOS DE ORIXE INTERNO I:
OS RISCOS VOLCANICOS
Os volcáns son os lugares por onde saen á superficie os produtos magmáticos mediante os procesos
de erupción.
O 10% da poboación mundial está exposta a riscos volcánicos: a maior parte corresponde
poboacións situadas ao redor do océano Pacífico, o chamado "CINTURÓN DE FOGO DO PACIFICO".
12. ¿Qué é o cinturon do fogo do pacifico?
O Cinto de fogo do Pacífico está situado nas costas do océano Pacífico e caracterízase
por concentrar algunhas das zonas de subducción máis importantes do mundo, o que
ocasiona unha intensa actividade sísmica e volcánica nas zonas que abarca.
¿Qué placas participan de este gran cinto?
¿Hai datos de cantos volcáns ten?
O Cinto de Lume esténdese sobre 40.000 km e ten a forma dunha ferradura. Ten máis
de 450 volcáns e concentra máis do 75% dos volcáns activos e inactivos do mundo.
13. Pon un mapa que amose o cinturón coas placas
que o forman?
14. Uns 1300 volcáns entraron en erupción nos últimos 10 000 anos e na actualidade
existen 700 volcáns potencialmente perigosos.
Entre os 1600 e 1982, os riscos volcánicos ocasionaron 239 000 vítimas mortais e
durante o século XX producíronse 640 mortes por ano.
Erupción del Etna 2014
15. FACTORES DE RISCO VOLCÁNICO
O perigo das erupcións volcánicas depende fundamentalmente dos produtos que arroxan os volcáns.
A súa vez (os produtos que arroxan), dependen do tipo de erupción que se produza.
O risco vese incrementado porque as zonas volcánicas adoitan estar moi poboadas, xa que vulcanismo
proporciona recursos naturais, tales como chans moi fértiles, enerxía xeotérmica ou xacementos minerais.
Esta foto tomada o 29 de marzo da 2014 mostra a unha persoa camiñando entre árbores de plátanos preto do
monte Nyiragongo, un dos volcáns máis activos de Africa, en Goma, Congo. Campesiños están a regresar
lentamente aos campos de cultivo, que foron decimados pola erupción do volcán Nyiragongo, no 2002, en
Congo.
16. ¿Qué % da cidade de Goma arrasou o volcán?
A lava arrasou máis do 30% da cidade de Goma, situada na ladeira do
volcán
Por qué as zonas volcánicas son de chans moi
fertiles?
As cinzas que expulsan os volcáns conteñen depósitos de
minerais raros como tungsteno, estaño e uranio, cromo e
platino.
Ademáis conteñen osixeno e o sílice, auga, dióxido de carbono,
dioxido de xofre, sufuro de hidrogeno, cloruro de hidrogeno
que son bos para a fertilidade do chan
18. As erupcións poden ser explosivas ou efusivas, e terán máis perigo canto máis
explosivo sexan;
por iso cuantifícase o seu índice de explosividade (IEV) cunha escala do 0 ao 8.
19. Cal é a diferenza entre un volcán efusivo e un explosivo???
Erupciones efusivas: son aquelas que ocorren cando o
magma é moi fluído (contén pouca concentración de silice) e
contén poucos gases, desta forma o volcán expulsa rocas
fundidas ou lava, as cales van formado as ladeiras do cono
cando se solidifican.
Erupciones explosivas: ocorren cando o magma é moi
viscoso (contén moita concentración de silice) e contén gran
cantidade de gases, no transcurso destas erupciones
violentas, emítense partículas ardentes chamadas piroclastos.
20. RISCOS PROVOCADOS POLOS VOLCÁNS
Existen riscos derivados da propia erupción (primarios), e outros que
desencadean os fenómenos volcánicos e que constitúen riscos asociados
(secundarios).
Os RISCOS PRIMARIOS, que dependen do tipo de erupción, son:
● A emisión de gases tóxicos, que poden provocar
a morte ou graves problemas respiratorios.
● O avance de coadas de lava, que calcinan todo o
que atopan ao seu paso.
● As tefra: ¿?
● Os fluxos de piroclastos.
24. Planificación de riscos volcánicos
A planificación de riscos volcánicos corresponde ás medidas predictivas, preventivas, de
control e de compensación.
A) MEDIDAS PREDICTIVAS: Baséanse na vixilancia continua do sistema volcánico para
identificar os precursores dunha erupción. Os precursores volcánicos son:
1. As modificacións na forma do edificio volcánico, detectables mediante inclinómetros .
2. O aumento de temperatura, tanto do subsolo como nos acuíferos e dos lagos de cráter.
3. Os tremores de terra continuos e de pequena intensidade.
4. Cambios no valor da gravidade na contorna do volcán.
5. As emisións de gases.
6. Os cambios no campo magnético das proximidades.
25.
26. Entra no seguinte enlace que representa unha illa volcanica con dous volcáns (A y B). Un de eles
é de tipo estromboliano e o outro Peleano. Observa o mapa de riscos e determina que tipo de
volcán debe ser cada un. Razoa a túa resposta.
Escribe aquí a túa resposta
27. B) Medidas preventivas: Dado que as erupcións dun mesmo volcán poden ser moi
diferentes as medidas preventivas máis adecuadas son a ordenación do territorio,
para evitar a ocupación humana das zonas de risco, e a elaboración de plans de
protección civil, de información e evacuación da poboación.
Existen outras medidas estruturais, como a construción de diques, para desviar a
dirección das coadas de lava; a de refuxios incombustibles.
C) Medidas de control: Cando a erupción é explosiva, non poden levar a cabo medidas
de control, pero, se é efusiva, as coadas de lava poden desviarse, polo menos
temporalmente, para gañar tempo na evacuación.
D) Medidas de compensación: Consisten no cobro dos seguros subscritos con
anterioridade, a declaración de zona catastrófica e a doazón de axudas
económicas por parte das administracións.
28. No mapa adxunto aparecen as áreas volcánicas activas
máis importantes da rexión representada. Observe a
súa distribución e responda ás seguintes cuestións:
29. a) Explica, desde o punto de vista xeolóxico, a localización xeográfica dos volcáns Nevado de Ruiz,
Laki, Illas Canarias e Kilimanjaro.
Nevado do Ruiz: Cinto volcánico dos Andes. É un sitio típico para o estudo de magmatismo calco-
alcalino e de subducción, debido a que o seu vulcanismo é en gran medida o resultado da subducción
das placas de Naza e Antártica baixo a placa Suramericana.
Volcán Laki: é unha fisura volcánica (hendidura máis ou menos lineal na cortiza terrestre a través da cal
se expulsa lava, en xeral sen actividade explosiva. A fisura é usualmente de poucos metros de ancho e
pode ser de varios quilómetros de longo) situada no sur de Islandia. . É un sitio típico para o estudo de
magmatismo basáltico e diverxente.
Illas Canarias: arquipélago de orixe volcánico, é dicir, como un conxunto de illas que se formaron pola
acción construtiva da actividade volcánica no océano cando o magma, procedente do interior da Terra,
ascende a través de gretas ou fracturas da cortiza oceánica, e vaise acumulando no fondo oceánico ata
emerxer sobre o nivel da superficie do mar. Unh das teorías de formación é a de Punto quente.
Kilimanjaro: atópase no Gran Val do Rift, rexión que corresponde a unha rama oriental deste rift no
aparecen fallas que fomentan a apertura de fosas tectónicas e o aumento do magma. Zona diverxente.
b) Compare a incidencia dos distintos factores de risco volcánico que concorren na área do
Popocatepetl ( Méjico capital) e nas illas Decepción (dorsal Antártica).
30. Compare a incidencia dos distintos factores de risco volcánico que
concorren na área do Popocatepetl ( Méjico capital) e nas illas Decepción
(dorsal Antártica).
RISCO = Perigo x Exposición x Vulnerabilidade
Popocatepetl: o perigo moi alto e tamén é moi alta a
exposición.
Illas decepción: Perigo de volcáns moi alto (tres nunha
superficie de 98,5 Km2) , máis a exposición da a
formula o valor cero.
31. RISCOS DE ORIXE INTERNO II:
OS RISCOS SISMICOS
Os sismos son vibracións do terreo que se producen cando as rocas a esforzos se deforman
elasticamente ata que se excede o seu limite de elasticidade; entón rompen, liberando a
enerxía acumulada de maneira brusca.
A partir do hipocentro propáganse
ondas P e S en todas direccións, cando
chegan ao epicentro, prodúcense as
ondas superficiais, que son as causantes
directas dos riscos sísmicos.
32. Define:
• Hipocentro:Foco ou punto do interior da cortiza terrestre no que se orixina un
movemento sísmico.
• Epicentro:Punto da superficie terrestre situado na vertical do foco ou hipocentro dun movemento sísmico e onde este adquire a súa
máxima intensidade.
• As ondas P denomínanse lonxitudinais porque o sentido de desprazamento do
partículas o seu paso é o mesmo que o do desprazamento . Se propagan por
todos os tipos de medios, sólidos e fluídos.
• As ondas S denomínanse de cizalla ou transversais porque as desprazan ao seu
paso en sentido transversal ao desprazamento das ondas e só propáganse por
medios sólidos. O difundirse polo interior non teñen participación directa nos
riscos sísmicos.
33. Cando ás ondas P e S chegan ao epicentro, orixínanse e propagan pola superficie da xeosfera
as ondas superficiais de Rayleigh e de Love, que son as que provocan os riscos sísmicos.
Ver vídeo
34. Pero... ¿Qué é un Sismo ou terremoto?
Os terremoto ou sismos son vibracións do terreo
producidas por unha liberación de enerxía xerada polo
ascenso de magma ou por rebote elástico.
O rebote elástico prodúcese cando unha rocha sometida a
unha deformación elástica recupera bruscamente a súa
forma anterior liberando a enerxía acumulada.
35. Para detectar e medir os sismos utilízanse
aparellos chamados SISMÓGRAFOS, cuxo
fundamento físico é o péndulo de inercia.
Cando son afectados polas vibracións
sísmicas, debuxan gráficas denominadas
sismogramas, nas que quedan reflectidas
a amplitude e a duración das vibracións.
36. Para avaliar os sismos, utilízanse dúas variables:
• A intensidade sísmica: ¿Definción?
Escala de intensidade utilizada
• A magnitude sísmica: ¿Definción?
Na Magnitude ¿?, cada aumento de 1 grao equivale a 10 veces a intensidade
e 32 veces a liberación da enerxía no grao anterior.
É dicir, trátase dunha escala logarítmica e non aritmética.
Todo isto significa que se o chan…
se move 1 mm nun sismo de escala 2, se moverá 10 mm nun de escala 3; 100
mm nun de magnitude 4; e 10 metros nun de escala 6.
Nun terremoto de 8 graos, a terra moverase 10 mil veces máis que nun sismo
de 4 grados.
37. Para avaliar os sismos, utilízanse dúas variables:
• A intensidade sísmica: A intensidade dun sismo mídese polos seus efectos e, por tanto,
pode ser parcialmente subxectiva, xa que depende da percepción das persoas .
As escalas de intensidade máis utilizadas son as de Mercalli e a MSK.
• A magnitude sísmica: A magnitude dun terremoto mide a cantidade de enerxía que
libera.
Na Magnitude Richter, cada aumento de 1 grao equivale a 10 veces a intensidade e 32
veces a liberación da enerxía no grao anterior. É dicir, trátase dunha escala logarítmica
e non aritmética.
Todo isto significa que se o chan…
se move 1 mm nun sismo de escala 2, se moverá 10 mm nun de escala 3; 100 mm nun
de magnitude 4; e 10 metros nun de escala 6.
Nun terremoto de 8 graos, a terra moverase 10 mil veces máis que nun sismo de
4 grados.
38. Riscos sísmicos primarios
O risco primario máis importante é a deformación do terreo ao
paso das ondas sísmicas superficiais.
Como consecuencias máis notables temos:
O colapso e destrución dos edificios e infraestruturas.
Desprazamentos superficiais que poden modificar as canles
dos ríos e a estrutura dos acuíferos.
Apertura de gretas no terreo,
que adoitan afectar as
infraestruturas de comunicación.
39. Riscos sísmicos secundarios
Se consideran riscos sísmicos secundarios aqueles que se producen indirectamente
polas vibracións orixinadas polo paso das ondas superficiais. Os mais frecuentes son:
• Incendios: É o risco secundario máis importante polos seus efectos destrutivos.
• Os procesos gravitacionais: En zonas con pendentes acusadas, provócanse avalanchas,
aludes e desprendementos.
• Inundacións: Son consecuencia da rotura de presas, o desvío de canles fluviais e o
taponamento de canles por materiais deslizados.
• Tsunamis: Son ondas ou trens de ondas xigantescas (de 20 a 65 metros de altura)
prodúcense no mar por unha elevación súbita dunha gran masa de e causan os seus
efectos destrutores nas costas onde chegan.
40. Planificación dos riscos sísmicos
MÉTODOS DE PREDICIÓN: Non son moi fiables pois ningún é capaz de
determinar o momento e lugar exacto onde producirase o terremoto. Non
obstante, si pódese determinar o risco sísmico baseándose no estudo de
precursores como:
• Sismos premonitorios.
• Cambios na resistividade eléctrica, na temperatura interna e na
gravimetría.
• Cambios na cantidade de radón presente nas augas subterráneas.
• Deformación e esforzos aos que están sometidas as rochas do entorno das
fallas.
• Comportamento dalgúns animais.
41. Medidas preventivas
Dada a súa dificultade de predición, as mellores medidas preventivas son a
ordenación do territorio, para evitar a ocupación humana de zonas de risco.
Normas sismoresistentes
En España a partir dos mapas de
isosistas, que son liñas que unen
os puntos coa mesma intensidade
sísmica dos terremotos, se
consideran tres zonas de
aplicación de normas de
construción sismoresistente.
Estas normas son de obrigado
cumprimento para as empresas
construtoras.
42. Actividade1
El esquema representa un área afectada por un terremoto cuyo foco sísmico (hipocentro)
está localizado en una falla. Observa la figura y responde a las siguientes cuestiones:
a)¿Qué zona, de las indicadas en el esquema, tiene mayor riesgo sísmico? Razona la
respuesta.
A cidade: Está moi cerca do hipocentro e ten un tipo de rochas pouco plásticas.
43. b)¿Se podría haber evitado el terremoto? ¿Cómo se pueden
prevenir los desastres sísmicos? Razona las respuestas.
• Edificacións sismoresistentes.
• Plans de protección civil.
• Ordenación do territorio.
c)¿Qué riesgos derivados del terremoto se pueden producir en la
zona litoral?
• Perigo de desprendementos.
44. Actividade 2
O día 4 de Febreiro de 2002 produciuse un terremoto de magnitude
5,4 con epicentro en Gérgal (provincia de Almería). A figura ilustra o
lugar onde se localizou devandito epicentro (estrela) e a intensidade
sísmica (indicada en números romanos) en distintas zonas das
provincias de Granada e Almería.
45. Explica os conceptos de magnitude e intensidade sísmica.
Onde será maior a diferenza de tempos de chegada entre as ondas P e S na
estación sísmica de Granada ou na de Almería? Razoa a resposta.
Comente as medidas que deben adoptarse no sueste da Península Ibérica fronte
aos fenómenos sísmicos.
