1. H.EL218: Öàõèëãààí òåõíèêèéí ìàòåðèàë хичээлийн лекц 10
“Диэлектрикийн механик, физик, хими шинж чанар”
Цахилгаан диэлектрик материалууд нь ямар нэгэн хэмжээгээр чийгийг байнга авч байдаг.
Өөрөөр хэлбэл хүрээлэн байгаа орчноосоо чийгийг байнга авч байдаг буюу атмосферийн агаарт
үргэлж тодорхой хэмжээгээр усны уурыг агуулж байдаг. Агаарын абсолют чийгшилт нь нэгж
эзэлхүүн дэх агаар дахь усны уурын массаар тодорхойлогдох ба нөгөөтэйгүүр температур бүрт
харгалзах ханасан уурын массаар тодорхойлогдоно. Энэ нь абсолют чийгшилтийн тодорхой
ханасан уурын утга байна. Их усыг агаар агуулах боломжгүй тул шүүдэр тунадас болж агаараас
тунадас байдлаар буудаг. Ханасан агаар (уур) болоход шаардагдах t º-ын өөрчлөлтөөр огцом
хамаардаг. Энэ нь усны уурын даралтыг мөн ихэсгэдэг. Доорхи томъѐоноос харьцангуй
чийгшилтийг олж үзүүлбэл:
m p
  100  100
mнас pнас
Хэвийн ханасан уурын даралт нь хэвийн атмосферийн даралт харьцангуй чийгшилтийн янз бүрийн
утга агуулдаг. Агаарын үндсэн хэсэгт харьцангуйгаар агаарын ханасан уурын хэмжээг ихээр
агуулдаг. Харин 20ºC атмосферийн даралт 0,1МПа байх үед ханасан уурын масс нь
mнас  17,3гр / м 3 байдаг. Тэр үед агаарын температурын харьцангуй чийгшилт нь 65% байна гэвэл
тнас  17.3гр / м 3  65%
m  11,25гр / м 3
100% 100%
Ус нь 103-104Ом эсэргүүцэлтэй хүчтэй туйлт диэлектрикүүдээр ордог. Иймд ус нь хатуу
диэлектрикт нэвчин орсоноор диэлектрикийн цахилгаан шинж чанарыг бууруулдаг. Энэ нь
температурын өсөлт юмуу харьцангуй чийгшил их үед ажиглагддаг.
температурын өсөлт нь 30%
чийгшилт нь 98-100%
Чийглэг дулаан уур амьсгалтай зуны улиралд эсвэл борооны улиралд юмуу тодорхой нэг
хугацаанд цахилгаан машин болон тоног төхөөрөмжийг ашиглах журамд онцгой зааврыг оруулан
мөрддөг. Юуны түрүүнд агаарын чийгшил ихсэхэд диэлектрикүүдийн гадаргуугийн эсэршүүцэл
нөлөөлдөг чийгшилтээс хамгаалахын тулд тусгаарлагч материалуудын дунд лак түрхэдэг. Ус
нэвтрүүлэх чадвар нь диэлектрикийн хавтгай гадаргуутай үүсэх усны гадаргуугаар тодорхойлно.
Тэгээд  -өнцгөөр тодорхойлно.
 -нэвчилтийн өнцөг
(зураг 1.1) (зураг1.2)
 хэр бага байна төдий чинээ сайтай байна. (зураг 1.1)
 хэр их байна нэвчилт төдий чинээ муу байна. (зураг1.2)

2. H.EL218: Öàõèëãààí òåõíèêèéí ìàòåðèàë хичээлийн лекц 10
Диэлектрик материалын чийгшилт
Тодорхой температурт тодорхой чийгшилттэй орчинд жишээ болгон 2 тусгаарлагч материалыг авч
үзье. Хэсэг хугацааны дараа чийгшилт тодорхой хэмжээнд тогтворжиж очдог.

2
2
1
0
20  /c/
(1)-р муруйны хувьд харьцангуй чийглэг материал тул тодорхой хугацааны дараа чийглэг нь өсөөд
орчны чийгшилтийн хувьд очоод харьцангуйгаар тогтворжоно.
(2)-р муруйны хувьд харьцангуйгаар хуурай материалын тул чийгшилтийг богино хугацаанд авч
мөн орчны тогтворжсон чийгшилтэнд хүрээд тогтворждог.
Материалын чийг татах чанар нь материалын бүтэц доторхи нарийн хялгасуудын хэмжээгээр
тодорхойлогддог. Цул бүтэцтэй нүх, сүвтэй сийрэг материал нь чийгийг татах чадвар өндөр байдаг
юм. Доор материалын чийг татах хэмжээг нанометрээр жагсаан харуулбал:
Керамик дахь нүх сүвийн хэмжээ----(103_106)
 Целлиози дахь ширхэг эсийн нүх сүв----(103)
 Янз бүрийн материалын нүх сүв----(10_102)
 Молекул дахь нүх сүвийн хэмжээ----(10_50)
 Молекул дахь ханасан эѐийн нүх сүвийн хэмжээ ----10 хүртэл
Жишээ болгон харьцуулахын тулд усны молекулын диаметрийг авч үзье. D у / мол  0,27наномэтр
Эндээс харахад усны молекул цахилгаан тусгаарлагчийн молекулын дотор хэд дахин багтахаар
харагдаж байна. Иймээс материалын цахилгаан шинж чанарыг харилцан адилгүй жинд орох үед
тодорхойлж болдог. Энэ үед нэвчсэн чийг тусгаарлагч бодисын электрод хооронд орж цахилгаан
шинж чанарт сөрөгөөр нөлөөлдөг. Хэрэв энэ чийгний нягт, эзэлхүүнийг тусад нь өөр материалын
эзэлхүүнтэй харьцуулахад харьцангуй нөлөөлөл бага байх ѐстой юм. Чийгшилтийн нөлөө үзүүлэлт
эзэлхүүн, эсэргүүцэлийн бууралтанд нүх сүв ихтэй мөн шингэний хольц ихтэй материалд
анзаарагдахаар байвал энэ нь хувийн дамжууламж өндөртэй электрон болж өгнө гэсэн үг юм.

3. H.EL218: Öàõèëãààí òåõíèêèéí ìàòåðèàë хичээлийн лекц 10
P
Б


A
T c
Зарим материалд чийгнээс (чийгний түвшин) хамаарал нь ийм байж болно. Хувьсах гүйдэлд нүх
сүвлэг диэлектрик материалын мэдрэмжийн праметр нь диэлектрик алдагдалын өнцөг байдаг.
Зарим цахилгаан тусгаарлагчид чийг татах чадвараас гадна тодорхой хэмжээний чийгийг
нэдтрүүлэх чадвар байдаг. Маш бага нүх, сүвний нөлөөгөөр ихэнх бодис нь чийгийг нэвтрүүлдэг.
Зөвхөн өндөр нягттай прамик, металл бодис нь бараг 0-тэй тэмцэх чадвартай байдаг байна. Чийг
нэвтрүүлэлт нь материалын зузаан болон гадаргуугаас хамаардаг.
  2   S
m   1 
h
Эндээс
П   кг  м 2  2 с 2  Сек
кг  м  м с м
П -чийг навтрүүлэх чадвар
m  I  P 1  P2   U
h m h
R    P1  P2 болно.
ПS  ПS