1. ยา​ อม...
ห
​​​​ลม​ ายใจ​ ห่ง​ ีวิต
ห แ ช
จัดทำโดย
• คณะทำงานนวัตกรรมภูมิปัญญาไท งานมหกรรมสมุนไพรแห่งชาติครั้งที่ ๗
วันที่ ๑-๕ กันยายน ๒๕๕๓ อิมแพค เมืองทองธานี
• ศูนย์พัฒนายาไทยและสมุนไพร สถาบันการแพทย์แผนไทย
กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข

2. ยา​ อม​​ ม​ ายใจ​ ห่ง​ ีวต​
ห ​ล ห แ ช ิ
​ “​ปรย​ า​ อม​​ ​ ำนวน​รียบ​ ่าย​ ี่​ น​ทย​ช้​ ล่าว​ ึง​ ำ​ ูด​ ัน​
โ ยห ”ส เ ง ทค ไ ใ ก ถ ค พ อ
ไพเราะ​ าม​ นทนา​ทงนีเพราะ​ า​ อม​ป็นตวแทน​ อง​ วาม​ นอก​ นใจ​
ย ส ​​ ั้ ​ ย ห เ ​ ั
้ ข ค ชื่ ​ ชื่ ​
เคียง​ าง​ น​ทย​ า​ านาน​ความ​ ยม​ ละ​ ณค่าของ​ า​ อม​ น​​ดินทาง​
ข้ ค ไ ม ช้ ​ ​​ นิ แ คุ ​ ย ห นั้ เ ​
ร่วม​ ับ​ าร​ปลี่ยนแปลง​ อง​ ุค​ มัย​ า​ดย​ ลอด​ ​ ล้าย​ ัง​ ม​ ายใจ​ ี่​
ก ก เ ข ย ส ม โ ต ​ค ด ล ห ท
ไม่สามารถ​ ยก​ อก​ าก​ วตคน​ทย​ งแต่แรก​กิดจน​ ระทังวาระ​ ดท้าย​
​ แ อ จ ชี ิ ​ ไ ตั้ ​ ​ เ ​ ก ่ ​ สุ
ของ​ ีวิต​
ช
เ ใ ย ห ​จ เ ด ล ห แ ช ิ
​หตุ​ด​ า​ อม​​ ึง​ปรียบ​ ั่ง​ ม​ ายใจ​ ห่ง​ ีวต
​ ชีวิต​ ือ​ ะไร​​ ​​ ำ​ าม​ ั้นๆ​​ ี่​ ลาย​ น​ าจ​คย​ งสัย​​​ ำ​ อบ​
ค อ ​? ค ถ ส ​ทห ค อ เ ส คต
ของ​ ำถาม​ ี้​ ี​ ลาย​ ัศนะ​ ่าง​ ัน​ป​​
ค นมห ท ต ก ไ ​
​ แต่​น​ าง​ ระพุทธ​ าสนา​ ล้ว​ วาม​ มาย​ อง​ ำ​ ่า​​​ ีวิต​​​ ือ​
ใ ท พ ศ แ ค ห ข ค ว “ช ” ค
การ​ ำรง​ ยูคกนของ​ ปและ​ าม​ รือกาย​ ละ​ ต​ภาย​ต้สจธรรม​ ห่งการ​
ด อ ​ ​ ั ​ รู ​ น ห ​ แ จิ ​ ใ ​ ั ​ แ ​
่ ู่
เกิด​ ึ้น​​ ั้ง​ ยู​​ ละ​ ับ​ป​น​ ี่สุด​
ข ตอ ่แ ด ไ ใ ท
​ แล้ว​ ะไร​ล่า​ ี่​ป็น​ครื่อง​ สดง​ ่า​ ิ่ง​ ​​ ั้น​ ัง​ ำรง​ ีวิต​ ยู​​
อ เ ทเ เ แ ว ส ๆ น ย ด ช อ ่
2 ยาหอม ลมหายใจแห่งชีวต
ิ

3. “ก เ
​ ​ าร​คลื่อนไหว​​ปลี่ยนแปลง​ ​​ ง​ป็น​ ำ​ อบ​ ี่​ ัดเจน​ ี่สุด​
​เ ” ค เ ค ต ทช ท
เพราะ​ ิ่ง​ด​ ี่​ ราศ​ าก​ าร​คลื่อนไหว​ปลี่ยนแปลง​ ็​ท่ากับ​ ิ่ง​ ั้น​ร้​ ึ่ง​
ส ใ ทป จ ก เ เ กเ สน ไซ
ชีวิต​ ​ าม​ นวคิด​ อง​ พทย์​ ผน​ ทย​ ล่าว​ ่า​ งค์​ ระกอบ​ อง​ ีวิต​ ือ​
ต แ ข แ แ ไ ก วอ ป ข ช ค
สมดุล​ อง​ าย​ ​ ิต​ ​ ละ​ ิ่ง​ วดล้อม​ ​ ึ่ง​ ั้ง​ าม​ ่วน​ ้วน​ ัมพันธ์​ ับ​ าตุ​
ข ก ​จ แ ส แ ​ซ ท ส ส ล ส ก ธ
ทั้ง​ ​ ​ ​ ั่น​ ็​ ือ​ ​ าตุ​ ิน​ ​ าตุ​ ้ำ​ ​ าตุ​ ม​ ​ ละ​ าตุ​ฟ​ ​น​ าร​ ับ​คลื่อน​
๔ น กค ธ ด ธ น ธ ล ​ แ ธ ไ ​ ใ ก ข เ
ให้​ ีวิต​ ระทำ​ ิจกรรม​ รือ​ ำเนิน​ ยู่​ด้​ ​ ึ่ง​ าตุ​ ม​ ​ ือ​ ​ าตุ​ ี่​ ีหน้า​ ี่​
ช ก ก ห ด อ ไ ซ ธ ล ​ ค ธ ทม ท
ขับเคลือน​ห้ธาตุอนๆ​กอเกิดการ​คลือนไหว​ทงยงผลักดนให้สรรพ​ วต
​ ่ ใ ​ ​ ื่ ​ ​ ่ ​ ​ เ ่ ​​ ั้ ​ ั ​ ​ ั ​ ​ ชี ิ
​คลื่อนไหว​ปลี่ยนแปลง​ ​ ล่าว​ ด้​ ่า​ าก​ าด​ าตุ​ ม​ ุก​ ิจกรรม​ อง​
เ เ ​ก ไ ว ห ข ธ ล ท ก ข
มนุษย์​ ็​ ม่​ ามารถ​กิด​ ึ้น​ ด้​ ​ ั้งนี้​ ม้ว่า​รา​ ะ​ ม่​ ามารถ​ อง​ห็น​ รือ​
กไ ส เ ข ไ ท แ เ จไ ส ม เ ห
จับ​ ้อง​ าตุ​ ม​ ด้​ ​ ต่​ ็​ ามารถ​ ัม ผัส​ ึง​ าร​คลื่อนไหว​ อง​ าตุ​ ม​
ต ธ ล ไ แ กส ส ถก เ ข ธ ล ​
ย ต
​ ก​ ัวอย่าง​ ่ายๆ​​​ ย่าง​ช่น​​ ม​ ายใจ​ข้า​ อก​ ั่นเอง​
ง ​อ เ ล ห เ อ น
​ แ เ
​ ต่​พราะ​​​ วาม​สื่อม​​​ ือ​ ัจ​ รรม​ อง​ ุก​ รรพ​ ิ่ง​​ าตุ​ ่างๆ​
​“ค เ ” ค ส ธ ข ท ส ส ธ ต ​
ใน​ ่างกาย​ ็​ ี​สื่อม​ อย​ป​ าม​ าล​วลา​ ​ ึ่ง​ าก​ าตุ​ ม​กิด​ วาม​สื่อม​
ร กมเ ถ ไ ต ก เ ​ ซ ห ธ ล เ ค เ
หรือ​ ม่​ ามารถ​ ัด​ า​ ด้​ ย่าง​ป็น​ กติ​ ​ ็​ ะ​ ่ง​ ล​ ่อ​ าร​คลื่อนไหว​​
ไ ส พ พ ไ อ เ ป กจ ส ผ ต ก เ ​
ทั้ง​ ายนอก​ ายใน​ อง​ นุษย์​ ู้​ ั้น​ ​ าร​ ำรุง​ าตุ​ ม​ห้​ ัด​ า​ ย่าง​ป็น​
ภ ภ ข ม ผน ก บ ธ ล ใ พ พ อ เ
ปกติ​​ ึง​สมือน​ครื่อง​ ับ​ ระกัน​ นึ่ง​ ่า​​ ีวิต​ ะ​ ามารถ​ ำเนิน​ ิจกรรม​
จเ เ ร ป ห ว ช จส ด ก
ต่อ​นื่อง​ด้​ ย่าง​ ี​​ ึ่ง​​ า​ อม​​ ือ​ ุญแจ​ ำคัญ​ ี่​ ะ​ ่วย​ ก้ไข​ ัญหา​ อง​
เ ไ อ ด ซ ย ห ​ค ก ส ทจ ช แ ป ข
ลม​ ั้ง​ วง​ ​น​ ุก​ ิติ​ ั้ง​น​ ้าน​ อง​ ​ าร​ ำรุง​ ​ ่ง​สริม​ ​ ละ​ ก้ไข​ ัญหา​
ท ป ​ใ ท ม ท ใ ด ข ​ก บ ส เ แ แ ป
สุขภาพ​ าย​ ละ​จ​ ี่​ ี​ ม​ข้า​ า​กี่ยวข้อง​​
ก แ ใ ทมล เ ม เ ​
​ ​มื่อ​ าตุ​ ม​ ำให้​กิด​ าร​คลื่อนไหว​ ​ ละ​ าร​คลื่อนไหว​ ือ​
เ ธ ล ท เ ก เ ​แ ก เ ค
สิ่ง​ สดง​ ึง​ าร​ ี​ ีวิต​ ยู่​ ​ ึง​ปรียบ​ด้​ ่า​ ​​ า​ อม​ ​ป็น​สมือน​ ิ่ง​ ี่​ ่วย​
แ ถ ก มช อ จ เ ไ ว “ย ห ​ เ เ ส ทช
ต่อ​ ม​ ายใจ​ห้​ นุษย์​ด้​ สดง​อกลักษณ์​ อง​ ิ่ง​ ี​ ีวิต​ ย่าง​ป็น​ กติ​ ุข​
ล ห ใ ม ไ แ เ ข ส มช อ เ ป ส
นั่นเอง​​”
​
ท
​ ำความ​ ู้จัก​ ับ​ นิด​ ละ​ าง​ดิน​ อง​ ม​น​ ่างกาย​
ร กช แ ท เ ข ลใร
​ ธาตุลม​น​ พทย์แผน​ทย​ ทงหมด​๖​ประเภท​โดย​ บ่งออก​ป็น​
​ ใ แ ​ ไ ม​ ั้ ี ​​ ​ ​​ แ ​ เ
๒​​ ลุ่ม​หญ่​ ​​ ือ​​ ม​ อง​ ยาบ​​ ละ​​ ม​ อง​ ะเอียด​​ ึ่ง​ ี​ นวทาง​ าร​
​ก ใ ๆ ค ล ก ห ​แ ​ล ก ล ​ซ มแ ก
พัด​ า​ ่าน​ส้น​ างการ​ ัด​ อง​ ม​ ลัก​ ​ ๐​ ​ส้น​ าง​ ​​ส้น​ ระธาน​ ิบ​​​
พผ เ ท พ ข ล ห ๑ ​ เ ท ​ (เ ป ส )
เชื่อม​ยง​ ับ​ ่วน​ ่างๆ​​ อง​ ่างกาย​ ละ​ ระบวนการ​ ำงาน​ อง​ ่างกาย​
โ ก ส ต ​ข ร แ ก ท ข ร ​
ได้แก่​
ลม​กอง​หยาบ​ ​​อฬาริก​ ​ า​ ะ​​ ​ป็น​ ม​ ี่​กิด​ ึ้น​น​ ่อง​ ้อง​​
(โ ะว ต ) เ ล ทเ ข ใ ช ท ​
เกียวข้อง​ บทาง​ดินอาหาร​ซงแนว​ อง​ ม​ นิดนอยูใน​ นว​ กน​ ลาง​ อง​
่ กั ​ เ ​ ​​ ึ่ ​ ข ล ช ​ ​ ​ แ แ ก ข
ี้ ่
ยาหอม ลมหายใจแห่งชีวต 3
ิ

4. ร่างกาย​หาก​ ม​ อง​ เี​กิดความ​ม่สมดุลไป​ าจ​ ำให้เกิดทอง​ ก​ทอง​สีย​
​​ ล ก น้ ​ ไ ​ ​ อ ท ​ ​ ้ ผู ​ ้ เ
อาการ​ ้อง​ ืด​​ ้อง​ฟ้อ​​ าหาร​ม่​ ่อย​​ ุก​สียด​ น่น​​ าเหตุ​ อง​ าร​กิด​
ท อ ท เ อ ไ ย ​จ เ แ ส ข ก เ
ลม​ อง​ ยาบ​ม่​ มดุล​ า​ าก​ ะบบ​ าร​ ่อย​ าหาร​ ิด​ กติ​​​ ึ่ง​ ตก​ ่าง​
ก ห ไ ส มจ ร ก ย อ ผ ป ซแ ต
กันไป​ าม​ นิดและ​ นวทาง​ดินของ​ าตุลม​ นๆ​ซงใน​ ม​ ง​๖​ประเภท​
​ ต ช ​ แ เ ​ ธ ​ นั้ ​ ​ ึ่ ​ ล ทั้ ​ ​ ​
แบ่ง​ป็น​ ม​ อง​ ยาบ​​ ​​ นิด​​ ังนี​​
เ ล ก ห ​๔ ช ด ้
​ •​ ลม​ พดใน​ อง​ อก​ ำไส้​(กจฉิสยา​ าตา​​คอลม​ พดอยู​
ท​ ั ​ ท้ น ล ​​ ุ ​ ว ) ​ ื ​ ท​ ั ​ ่
ี่ ี่
ภายนอก​ ระเพาะ​ ​ ละ​ าง​ดิน​ าหาร​ ​ ​ ้า​ ม​ นิด​ ี้​ ิการ​ ะ​ ี​ าการ​
ก ​ แ ท เ อ ​ ถ ล ช นพ จ มอ
เจ็บทอง​ลำไส้เกิดการ​ บตวมาก​และ​น​ ดนเชือม​ยง​ บเส้นทาง​​ ดพา
​ ้ ​​ ​ ​ บี ​ ั ​ ​​ ใ จุ ​ ​ ่ โ กั ​ ​ พั ​ ี้
ข ล ท ๑ ​เ (เ ป
​ อง​ ม​ ั้ง​​ ๐​​ส้น​​​ส้น​ ระธาน​ ิบ​​​พราะ​ ้อง​ป็น​ ุด​ ำเนิด​ อง​ส้น​
ส )เ ท เ จ ก ข เ
ประธาน​ ิบ​ ั้ง​ วง​
ส ทป
​ •​ ลม​ ี่​ ัด​ น​ ้อง​ น​ ำไส้​ ​​ กฏฐาส​ า​ าตา​​ ​ ือ​ ม​ น​
ทพ ใ ท ใ ล (โ ยว ) ค ล ใ
กระเพาะ​ ​ ละ​ าง​ดิน​ าหาร​ ​ าก​ ิการ​ ะ​ ำให้​กิด​ าการ​ ุก​สียด​​
​แ ท เ อ ​ห พ จ ท เ อ จ เ ​
แน่น​ น้าอก​ ​ าเจียน​ ​มื่อ​ทียบ​ ับ​ นวทาง​ดิน​ อง​ส้น​ ระธาน​ ิบ​
ห ​อ ​เ เ ก แ เ ข เ ป ส
พบ​ ่า​ ำแหน่ง​ อง​ ม​ ี้​ป็น​ าง​ ่าน​ อง​ส้น​ ระธาน​ ิบ​ ​ ​ ​ส้น​ ​ ือ​
วต ข ล นเ ท ผ ข เ ป ส ๓ เ ค
เส้น​ ุม​ า​​ หัส​ ังสี​​ ละ​ส้น​ ัน​ ​ ู​ ัง​
ส น ​ส ร แ เ จ ทภส
​ •​ ลม​ ัด​ ึ้น​บื้อง​ น​ ​​ ุท​ ัง​ มา​ าตา​​ ​ ือ​ ม​ ี่​ ัด​ ับ​ ต่​
พ ข เ บ ​ (อ ธ ค ว ) ค ล ทพ น แ
สะดือ​ ึง​ ีรษะ​​ ำให้​รอ​​ าเจียน​ ละ​อ​​ าก​ ิการ​ ำให้​ าว​รอ​ ่อย​ ​
ถ ศ ​ท เ ​อ แ ไ ​ห พ ท ห เ บ ๆ
ทุรน​ ุ​ าย​​มื่อ​ทียบ​ ับ​ นวทาง​ดิน​ อง​ส้น​ ระธาน​ ิบ​​ บ​ ่า​ ำแหน่ง​
ทร ​เ เ ก แ เ ข เ ป ส พ วต
ของ​ ม​ นิด​ ี้​ ​ป็น​ าง​ ่าน​ อง​ส้น​ ระธาน​ ิบ​ ึง​ ​ ​ ​ส้น​ ​ ือ​ ​ส้น​ ิ​ า​
ล ช นเ ท ผ ข เ ป ส ถ ๘ เ ค เ อท ​
ปิงคล​ ​​ ุม​ า​ าล​ า​ ​​ หัส​ ังสี​​ วา​ ​​ ัน​ ​ ู​ ัง​​ ละ​ ุ​ ัง​​
า ส น ก ท รี ส ร ท รี จ ทภส แ รช
​ •​ ลม​ ี่​ ัด​ ง​บื้อง​ ่าง​ ​​ โธ​ มา​ าตา​​ ​ ือ​ ม​ ี่​ ัด​ ั้ง​ ต่​
ทพ ล เ ล ​ (อ ค ว ) ค ล ทพ ต แ
สะดือ​ ึง​ ลาย​ท้า​ ​ ำให้​ ่าย​ ุจจาระ​ ​ ัสสาวะ​ ​ าก​ ิการ​ ำให้​ กมือ​
ถป เ ท ถ อ ​ป ​ห พ ท ย
เท้า​ม่​ด้​​มื่อย​ บ​ ุก​ ้อ​​มื่อ​ปรียบ​ ับ​ นวทาง​ดิน​ อง​ส้น​ ระธาน​ ิบ​
ไ ไ เ ข ท ข เ เ ก แ เ ข เ ป ส
พบ​ าตำแหน่งของ​ ม​ นิดน​เป็นทาง​ าน​ อง​ส้นประธาน​ บ​๙​เส้นดวย​
ว่ ​ ​ ล ช ​ ี้ ​ ​ ผ่ ข เ ​ สิ ​ ​ ​ ้
กัน​​ ือ​​ส้น​ ิ​ า​​ ิงคล​ ​​ าล​ า​ ี​​ หัส​ ังสี​​ วา​ ี​​ ัน​ ​ ู​ ัง​​ ุ​ ัง​​ ิก​ ิณ​
ค เ อท ​ป า ก ท ร ส ร ท ร จ ทภส รช ส ข ี
และ​ ุ​ ุม​ ​
สข ัง
ลม​กอง​ละเอียด​(สขมะวา​ ะ​​คอ​ลม​ มลกษณะ​ ะเอียด​ อน​
​​ ​ ุ ​ ​ ต ) ​ ื ​ ท​ ​ ั
ุ ี่ ี ล อ่ ​
อ่อน​ยน​นมนวล​ซงลม​ อง​ จะ​ ยูตาม​ วน​ างๆ​ของ​ างกาย​ทำ​ น้าที​
โ ​​ ุ่ ​ ​​ ึ่ ​ ก น​ อ ​ ส่ ต่ ​​ ร่
ี้ ่ ​​ ห ่
พัด​ ำ​อา​ าร​ าหาร​ ​​ รีส​ ​​ ​ ป​ลี้ยง​ ่วน​ ่างๆ​ ​ อง​ ่างกาย​ ละ​ ัง​
น เ ส อ ​ ( ก ัง ) ไ เ ส ต ​ ข ร แ ​ ย
นำ​อา​ อง​สียออก​ า​ าก​ วัยวะ​ างๆ​ลม​ อง​ ะเอียด​ งมหน้าทสำคัญ​
เ ข เ ​ ม จ อ ต่ ​​ ก ล ยั ​ ี ​ ​ ี่
ทีทำให้มนุษย์เกิดการ​ บรและ​ต้ตอบ​ งภายนอก​ เข้ามา​ ระทบ​ าง​ า​
​ ​ ​ ​ รั ​ ​ โ
่ ู้ สิ่ ​ ท​ ​ ก
ี่ ท ต​
หู​ ​ มูก​ ลิ้น​ ​ าย​ ​ ละ​ ิตใจ​ ​​ ายตนะ​ ​ ​​ ​ ึ่ง​ ม​ อง​ ะเอียด​ ี้​ ี​ วาม​
จ ​ ก ​ แ จ ​ (อ ​ ๖) ซ ล ก ล นมค
4 ยาหอม ลมหายใจแห่งชีวต
ิ

5. เกี่ยวข้อง​ ับ​ ุด​ วบคุม​ ม​ ั้ง​​ ​​ ุด​​ ือ​​ ​​ลม​ น​ ัวใจ​​​ ทัย​ า​ ะ​​​ ึ่ง​
ก จ ค ล ท ๓ จ ค ๑. ใ ห ​(ห ว ต ) ซ
ทำให้จตระ​ ำระสาย​เกิดเป็นอารมณ์ตางๆ​​๒.​​ลม​ น​ าร​ บความ​ สก​
​ ​ ส่ ​
ิ ​​ ​ ​ ​ ่ ​ ​ ใ ก รั ​ รู้ ึ
และ​ าร​ ับ​ ู้​ ​​ ัต​ กะ​ า​ ะ​​ ​ ​​ ลม​ ี่​ ัด​ น​ นว​ ลาง​ ำ​ ัว​ ​​ ุม​ าวา​ ะ​
ก ร ร (ส ถ ว ต ) ๓. ทพ ใ แ ก ล ต (ส น ต )
ซึ่ง​ รณี​ ลัง​ ี้​กิด​ าก​ ​ ม​ อง​ ยาบ​ ี่​ ปร​ป​ป็น​ ม​ อง​ ะเอียด​ ​ ล้ว​​
ก ห นเ จ ​ ล ก ห ทแ ไ เ ล ก ล ​แ
ดัน​ ึ้น​ป​ าม​ ่วน​ ่างๆ​ ​ อง​ ่างกาย​ ​ น​ ำให้​กิด​ าการ​ ิด​ กติ​ ่างๆ​​
ข ไ ต ส ต ​ข ร ​จ ท เ อ ผ ป ต ​
เช่น​หาก​ นมา​ หน้าอก​​จะ​ ำให้แน่นหน้าอก​สงขนมา​ กเรียก​ ม​ กคอ
​ ดั ​ ท​ ี่ ​​ ท ​ ​ ​​ ู ​ ึ้ ​ อี ​ ล จุ ​
และ​มื่อ​ ัน​ ึ้น​ ีรษะ​รียก​ ม​ ี​ ึ้น​บื้อง​ ูง​ ำให้​กิด​ าการ​ ิง​วียน​ ีรษะ​​
เ ด ข ศ เ ล ตข เ ส ท เ อ ว เ ศ ​
หน้า​ ืด​ าลาย​ ล้าย​ ะ​ป็น​ ม​​ป็นต้น​​ ึ่ง​ าก​ ม​​ ​​ ระเภท​​ บ่ง​ อก​
ม ต ค จ เ ล ​เ ซ จ ล ​๖ ป ​แ อ
เป็น​ ม​ อง​ ะเอียด​​ ​​ นิด​​ ือ​​
ล ก ล ​๒ ช ค
​ •​ ลม​ ัด​ ั่ว​ าย​​​ ัง​ มัง​ าน​ า​ ี​ าตา​​ ​ป็น​ ม​ ี่​ ัด​น​ ่วง​
พ ท ก ​ (อ ค ค ุ​ รว ) เ ล ทพ ใ ช
ส
กลาง​ ำ​ ัว​ ​​ ุม​ าวา​ ะ​​ ​ ล่น​ป​ ั่ว​ ่างกาย​ ​ ำให้​กิด​ าร​คลื่อนไหว​​
ล ต (ส น ต ) แ ไ ท ร ​ท เ ก เ ​
หาก​ การ​ ะ​ อาการ​ ออ​ตาลาย​เห็นแสง​ฟระ​ บระยับ​เมือเปรียบ​ บ
พิ จ ม​ ี ห​ ื้ ​
ู ​​ ​ ไ ยิ ​ ่ ​ กั
แ
​ นวทาง​ดิน​ อง​ส้น​ ระธาน​ ิบ​ ​ บ​ ่า​ ำแหน่ง​ อง​ ม​ ​ ​ป็น​ าง​ ่าน​
เ ข เ ป ส พ วต ข ล นี้ เ ท ผ
ของ​ส้น​ าร​ดิน​ าง​ ลัก​ อง​ ม​ ั้ง​ ​ ๐​ ​ส้น​ าง​ ​​ส้น​ ระธาน​ ิบ​​​
เ ก เ ท ห ข ล ท ๑ ​ เ ท ​ (เ ป ส )
เนื่องจาก​ป็น​ ม​ ี่​ ัด​ ั่ว​ ่างกาย​
เ ล ทพ ท ร
ยาหอม ลมหายใจแห่งชีวต 5
ิ

6. ​ •​ ลม​ ายใจ​ข้า​ อก​​​ ัสสาสะ​ ัสสาสะ​ าตา​​​ ือ​ ม​ ายใจ​
ห เ อ ​(อ ป ว )ค ล ห
เข้า​ อก​ ​ ัด​น​ นว​ ลาง​ อง​ ำ​ ัว​ ​ ำให้​ ี​ ีวิต​ ง​ ยู่​ ด้​ ​ป็น​ ม​ ี่​ ัด​
อ ​ พ ใ แ ก ข ล ต ท มช ค อ ไ เ ล ทพ
ใน​ นว​ อง​ ุม​ าวา​ ะ​ ​มื่อ​ปรียบ​ ับ​ นวทาง​ดิน​ อง​ส้น​ ระธาน​ ิบ​
แ ข ส น ต ​เ เ ก แ เ ข เ ป ส
พบ​ ่ า ​ ำแหน่ ง ​ อง​ ม​ ั ส สาสะ​ ั ส สาสะ​ าตา​​ ​ ป็ น ​ าง​ ่ า น​ อง
ว ต ข ล อ ป ว เ ท ผ ข
เ ป
​ส้น​ ระธาน​ ิบ​พียง​ส้น​ดียว​​ ือ​​ส้น​ ุม​ า​
ส เ เ เ ​ค เ ส น
​ตาราง​​แสดง​แนวทาง​เดิน​ของ​เส้น​ประธาน​สิบ​ที่​ผ่าน​อวัยวะ​ต่างๆ​​แบ่ง​ตาม​ระบบ​
การ​ทำงาน​​
​ระบบ​ใน​ร่างกาย​​ ​อวัยวะ​ที่​เกี่ยวข้อง​​ ​เส้น​ประธาน​สิบ
1​​ระบบ​ ล้าม​นื้อ​ ละ​ ระดูก​ กล้าม​นื้อ​​ ระดูก​
. ก เ แ ก เ ก เ ป
​ส้น​ ระธาน​ ิบ​ ุก​ส้น​
สทเ
​ 2​​ระบบ​ าง​ดิน​ าหาร​
. ท เ อ ​ ปาก​​​คอ​​​หลอดอาหาร​​​กระเพาะ​​​ลำไส้​ สุม​ า​​​ส้น​ ระธาน​ ิบ​ ุก​ส้น​
น ​เ ป สทเ
​ 3​​ระบบ​ าง​ดิน​ ายใจ​
. ท เ ห ​ จมูก​​ ลอดลม​​ อด​​ ระ​ ัง​ ม​
ห ​ป ​ก บ ล ​ อิ​ า​​ ิงคล​ ​​ ุม​ า​​ าล​ า​ ี​
ท ​ป า ส น ​ก ท ร
​ 4​​ระบบ​ ับ​ ่าย​
. ขถ ​ ทวาร​ นัก​​ วาร​บา​
ห ท เ ​ ส ข ี สข ัง
​ ิก​ ิณ​​ ุ​ ุม​ ​
​ 5​​ระบบ​ ระสาท​ ละ​ มอง​ ​ มอง​​ขสันหลัง​​ส้น​ ระสาท​
. ป แ ส ​ ส ​ไ เ ป ​ อิ​ า​​ ิงคล​ ​​ ุม​ า​​ าล​ า​ ี​
ท ​ป า ส น ​ก ท ร
​ ​ ​​ระบบ​ ืบ​ ันธ์​
6. ส พ ุ อวัยวะ​พศ​ าย​​ ญิง​
เ ช ​ห ส ข ี สข ัง
​ ิก​ ิณ​​ ุ​ ุม​ ​
​ ​ ​​ระบบ​ ิวหนัง​
7. ผ ​ เ ป
​ส้น​ ระธาน​ ิบ​ ุก​ส้น​
สทเ
​ 8​​ระบบ​หล​วียน​ลหิต​
. ไ เ โ ​ เ ป
​ส้น​ ระธาน​ ิบ​ ุก​ส้น​
สทเ
​ 9​​ประสาท​ ัมผัส​
. ส ต ​ห จ ล ก
​ า​​ ู​​ มูก​​ ิ้น​​ าย​ เ ป
​ส้น​ ระธาน​ ิบ​ ุก​ส้น
สทเ
ปัญหา​ ุขภาพ​ ี่​กิด​ าก​ ม​​ ี​ ะไร​ ้าง
ส ทเ จ ล ​มอ บ
​ เนืองจาก​ ม​ ความ​ มพันธ์กบการ​ ำงาน​ อง​ วัยวะ​ างๆ​ใน​
่ ล ม​ สั
ี ​ ั ​ ท ข อ ต่ ​​
ทุกระบบ​ดงนน​หาก​ าร​ ดพา​ อง​ ม​น​ างกาย​ ดปกติไป​การ​ ำงาน​
​ ​​ ั ​ ั้ ​ ก พั ​ ข ล ใ ร่ ผิ ​ ​ ​​ ท
ต่างๆ​​ อง​ ่างกาย​ ็​ ะ​ ิด​ กติ​ าม​ป​ ้วย​​ ังนี้​
ข ร กจ ผ ป ต ไ ด ​ด
ระบบ​กล้าม​เนือและ​กระดูก​​ลม​ หน้าททำให้เกิดความ​คลือนไหว​
้ ​ ​ มี ​ ​ ​ ​ เ ่
ี่ ​
รับความ​ สกและ​ ำ​ าร​ าหาร​ป​ลียง​หาก​ ม​กิดความ​ม่สมดุลเกิดขน​
​ รู้ ึ ​ น ส อ ไ เ ้ ​​ ล เ ​ ไ ​ ​ ​ ึ้
จะ​ ำ​กิด​ วาม​คลื่อนไหว​ม่​ด้​ รือ​คลื่อนไหว​ม่​ ะดวก​​กิด​ าการ​ า​
ทเ ค เ ไ ไ ห เ ไ ส ​เ อ ช ​
เลือด​ รือ​ าร​ าหาร​ป​ลี้ยง​ ล้าม​นื้อ​ ้อย​ ง​ ำให้​ ขน​ า​ ีบ​
ห ส อ ไ เ ก เ น ลท แ ขล
ระบบ​ทาง​เดิน​อาหาร​ ​ ม​ ีหน้า​ ี่​ ำให้​กิด​ วาม​คลื่อนไหว​ อง​
​ ล ม ทท เ ค เ ข
ลำไส้​ ​ ่วย​น​ าร​ ลุก​คล้า​ าหาร​ ับ​ ้ำ​ ่อย​ ​ ำให้​กิด​ าร​ ่อย​ าหาร​​
ช ใ ก ค เ อ ก น ย ​ท เ ก ย อ ​
ช่วย​น​ าร​ ดเอา​ าหาร​ ถกยอย​(ผาน​ฟ​ ริมาณา​ คคแล้วซงจะ​ ำงาน​
ใ ก พั ​ อ ท​ ู ​ ่ ​​​ ่ ไ ป ​ มั ​ ​ ​ ึ่ ​ ท
ี่ ี
ใน​ วง​ ำไส้เป็นหลัก)​ไป​ลียง​ วน​ างๆ​ของ​ างกาย​นอกจาก​ ยงทำให้​
ช่ ล ​ ​ ​ ​ เ ้ ส่ ต่ ​ ร่ ​​ น​ ั ​
ี้
เกิด​ วาม​ ู้สึก​น​ าร​ ับ​ ส​ ​ วาม​ ู้สึก​ ยาก​ าหาร​ ​ ละ​ ำให้​กิด​ าร
ค ร ใ ก ​ ร ​ค ร อ อ ​แ ท เ ก
ร
6 ยาหอม ลมหายใจแห่งชีวต
ิ

7. ​ ับ​ ่าย​ อง​สีย​ ้วย​ ​ าก​กิด​ วาม​ ม่​ มดุล​ อง​ ม​ ะ​ ำให้​กิด​ าหาร
ข ถ ข เ ด ​ห เ ค ไ ส ข ล จ ท เ อ
ไ ย ​ก ด ซ ข ส อ ล ล ​ท เ ค ผ ป ข ก
​ม่​ ่อย​​ าร​ ูด​ ึม​ อง​ าร​ าหาร​ ด​ ง​​ ำให้​กิด​ วาม​ ิด​ กติ​ อง​ าร​
ขับ​ ่าย​​ช่น​​ ้อง​ ูก​ รือ​ ้อง​สีย​
ถ ​เ ท ผ ห ท เ
ระบบ​ทาง​เดิน​หายใจ​ ​ ม​ ี่​ ำ​ น้าที่​น​ าร​ ายใจ​ ือ​ ​ ม​ ายใจ​
​ ล ทท ห ใ ก ห ค ล ห
เข้า​ ละ​ ม​ ายใจ​ อก​​ ม​ ัสสาสะ​ ัสสาสะ​​​ ำ​ น้าที่​ ำ​ ากาศ​ข้าไป​
แ ล ห อ (ล อ ป )ทห นอ เ
ใน​ ่างกาย​ ละ​กิด​ าร​ปลี่ยน​ลือด​ก่า​ป็น​ลือด​หม่​ ี่​ อด​
ร แ เ ก เ เ เ เ เ ใ ทป
ระบบ​ประสาท​และ​สมอง​ ​ ​ป็น​ ม​ ี่​กี่ยว​ ับ​ วาม​ ู้สึก​ ับ​ ู้​ น​
​ เ ล ทเ ก ค ร ร รใ
อายตนะ​ ั้ง​​ ​​ ือ​​ าม​ ง​ห็น​​ ู​ด้ยิน​​ มูก​ด้​ ลิ่น​​ ิ้น​ ับ​ ส​​ าย​ ัมผัส​
ท ๖ ค ต อ เ หไ จ ไ ก ล ร ร ​ก ส
และ​ ัง​ป็น​ ม​ ี่​ ยู่​ ี่​ยื่อ​น​ มอง​​​ ัตถ​กม​ ​ ลุง​ ัง​​​ ี่​ช้​น​ าร​ ั่ง​ าน​
ย เ ล ทอ ทเ ใ ส ​(ม เ ัตถ ค ) ทใ ใ ก ส ง
ใน​ าร​คลื่อนไหว​ ่างๆ​ ​ อกจาก​ ี้​ ม​น​ ัวใจ​ รือ​ ทัย​ า​ ะ​ ัง​ป็น​ ม​
ก เ ต ​น นล ใ ห ห ห ว ต ย เ ล
ที่​ ่วย​น​ าร​ สดง​ ารมณ์​นื่องจาก​ ม​ ทัย​ าต​ ั้น​กิด​ ต่​ ้ำ​ลี้ยง​ ัวใจ​​
ช ใ ก แ อ เ ล ห ว น เ แ นเ ห ​
ซึ่ง​ ้ำ​ลี้ยง​ ัวใจ​ ะ​ ่าง​ ัน​ป​มื่อ​ ี​ าวะ​ าง​ ารมณ์​ ี่​ ่าง​ ัน​
น เ ห จ ต ก ไ เ มภ ท อ ทต ก
ระบบ​ไหล​เวียน​โลหิต​ ​ ​ ม​ ี่​กี่ยว​ ับ​ าร​หล​วียน​ อง​ลหิต​ ​ ำ​
ล ทเ ก ก ไ เ ข โ ท
หน้าที่​ ำ​ าหาร​ ป​ลี้ยง​ ่วน​ ่างๆ​ ของ​ ่างกาย​ ​​ รีส​ ​​ ​ ละ​ ัด​อา​
นอ ไ เ ส ต ​ ร ​ ( ก ัง ) แ พ เ
ของ​สีย​ อก​ ​ ี​ ม​ ี่​ ัวใจ​ รือ​ ทัย​ า​ ะ​ป็น​ ัว​ ำให้​กิด​ าร​หล​วียน​
เ อ ​ มล ทห ห ห ว ต เ ต ท เ ก ไ เ
ของ​ลือด​ป​ ั่ว​ ่างกาย​
เ ไ ทร
ย ห ​ย ล ​เ ห ต ก อ
​ า​ อม​​ า​ ม​​หมือน​ รือ​ ่าง​ ัน​ ย่างไร​
​ ยา​ อม​ยา​ ม​หมาย​ ง​ตำรับยา​ ประกอบ​ วย​ วยา​ ลาย​ นิด​
​ ห ​​ ล ​​ ถึ ​ ​ ท​ ี่ ด้ ตั ​ ห ช
โดย​ วน​หญ่มกลินหอม​และ​ รส​ วม​ อง​ ำรับคอ​รส​ ขม​เพือปรับการ​
ส่ ใ ​ ​ ่ ​ ​​ ม​ ร ข ต ​ ื ​ สุ ุ ​ ่ ​ ​
ี ี
ทำงาน​ อง​ ม​ นิดตางๆ​ให้เข้าสสภาวะ​ กติ​ยา​ อม​คอ​ยา​ ใช้สำหรับ​
ข ล ช ​ ่ ​​ ​ ​ ​ ู่ ป ​ ห ​​ ื ​ ท​ ​ ี่
บำรุง​ ัวใจ​ ก้​ ม​ อง​ ะเอียด​ ​ ​ า​ ม​ ​ ือ​ ​ า​ ี่​ช้​ ักษา​รค​ ี่​กี่ยว​ ับ​
ห แ ล ก ล ​ ย ล ​ ค ย ทใ ร โ ทเ ก
ลม​ างๆ​โดย​น้นทลม​ อง​ ยาบ​เ​นืองจาก​ าร​ ำงาน​ อง​ ม​ป็นหวใจ​ อง
ต่ ​​ เ ​ ​ ก ห ​ ่
ี่ ก ท ข ล เ ​ั ข
​ าร​ ำเนิน​ ีวิต​ อง​ นุษย์​ ​ป็น​ าตุ​ ี่​ ับ​คลื่อน​ าร​ ำงาน​ อง​ ่างกาย​
ก ด ช ข ม เ ธ ทข เ ก ท ข ร ​
ดัง​ ั้น​ ​ า​ อม​ ​ า​ ม​ ​ ี่แท้​ ล้ว​ ม่ใช่​ า​ น​ ก่​ ต่​พียง​ ลุ่ม​ดียว​ ​ าก
น ย ห ​ย ล ​ท แ ไ ย ค แ แ เ ก เ ​ห
​ ู้จัก​ช้​ ​ น​ ุก​พศ​ ุก​ ัย​ ​ ามารถ​ช้​ า​ อม​ ​ า​ ม​ ​พื่อ​ ุขภาพ​ ี่​ ี​ ด้​
ร ใ ค ท เ ท ว ส ใ ย ห ​ย ล ​เ ส ทดไ
ทังนน​แพทย์แผน​ทย​ มัยกอน​ อง​ ยา​ อม​​​ยา​ ม​ประจำ​ วม​ า​เพือ​
้ ​ ั้ ​ ​ ไ ส ​ ่ ต้ ม​ ห ​ ​ ล ​​ ี ล่ ย ​​ ่
ใช้​ ักษา​บื้อง​ ้น​ ่วม​ ับ​ ้ำ​ ระสาย​ า​​ ล้ว​ ่อย​ ่าย​ า​ ้ม​ าม​ าย​ ลัง​
ร เ ต ร ก นก ย ​แ ค จ ย ต ต ภ ห
​ ัจจุบัน​ ​ น​ ั่วไป​ ึง​ าจ​รียก​ า​ อม​ ละ​ า​ ม​ ​ วม​ ัน​ป็น​ ำ​ ่า​
ป ค ท จ อ เ ย ห แ ย ล ​ร ก เ ค ว
“​ า​ อม​​​พียง​ ำ​ดียว​​
ย ห ”เ ค เ ​
ยาหอม ลมหายใจแห่งชีวต 7
ิ

8. ทำไม​ ้อง​​ า​ อม​​ ​
ต ​ย ห ​?
​ หลาย​ น​ าจม​ ง​ ่า​ ​ า​ อม​ ​ป็น​ า​ ำหรับ​ าการ​ ิง​วียน​
ค อ อ ว ย ห ​เ ย ส อ วเ ​
หน้ามดเป็นลม​และ​ ำหรับผสงอายุเท่านัน​แต่แท้จริงแล้วยา​ อม​ช้ได้กบ
​ ​ ื ​ ​ ​​ ส ​​ู ​ ​ ้ ​ ​
ู้ ​ ​ ห ใ ​ั
ทกคน​ทกเ​พศ​ กวย​ซงตองการ​ งเ​สริมการ​ ำงาน​ อง​ าตุทง​๔​โดย​ฉพาะ​
​ ุ ​ ​​ ุ ทุ ​ ั ​ ึ่ ​ ้ ส่ ​ ท ข ธ ​ ั้ ​ ​ เ
ธาตุ​ ม​ ​พราะ​ าก​ าตุ​ ม​ กติ​ ​ ็​ ะ​ ำให้​ ่างกาย​ ำงาน​ด้​ ย่าง​ กติ​
ล ​เ ห ธ ล ป กจ ท ร ท ไ อ ป
สมดุล​ าม​ป​ ้วย​ ​ ต่​ าก​ ม​ ั้น​ ิด​ กติ​ป​ ​ช่น​ ​ ี​ าร​ ำเริบ​ ​ ​ ย่อน​​
ต ไ ด ​ แ ห ล น ผ ป ไ ​ เ มก ก ห ​
หรือ​ ิการ​ ​ ็​ ่ง​ ล​ ระทบ​ ำให้​ ่างกาย​สีย​ มดุล​ ละ​ ำงาน​ ิด​ กติ​
พ ​ กส ผ ก ท ร เ ส แ ท ผ ป
ตาม​ป​ วย​ซงใน​ รณีลม​ ดปกติดงกล่าว​ยา​ อม​คอยา​ ส​ ขมกลินหอม​
ไ ด้ ​​ ึ่ ​ ก ​ ผิ ​ ​ ั ​ ​​ ห ​​ ื ​ ร สุ ุ ​ ่ ​
ทีบรรพ​ น​ พทย์แผน​ทย​ศกษา​คนคว้า​รวบรวม​ว้เป็นตำรับสบทอด​ า​
​ ช แ ​ ไ ​​ ึ ​​ ้
่ ​ ไ ​ ​ ​ื ม
ยาวนาน​ ​ ึ่ง​ รุง​ ึ้น​ดย​ ี​ ัตถุประสงค์​พื่อ​ รับ​ มดุล​ อง​ าตุ​ ม​ห้​ป็น​
​ ซ ป ข โ มว เ ป ส ข ธ ล ใ เ
ปกติ​ ​ ี่​ ำคัญ​มื่อ​ ้นคว้า​ ง​ ึก​น​ ะดับ​ ระวัติศาสตร์​ าร​ พทย์​ ​ บ​ ่า​
ทส เ ค ลล ใ ร ป ก แ พ ว
ยา​ อม​เป็นเอกลักษณ์การ​ รุงยา​ ปรับปรุงขนตาม​ บบ​ พทย์แผน​ทย​
ห ​​ ​ ​ ป ​ ท​ ี่ ​ ึ้ ​ แ แ ​ ไ
ซึงมความ​ป็นเ​อกลักษณ์เ​ฉพาะ​ ว​โดย​ม่พบ​ าร​ช้ยา​ อม​น​ พทย์แผน​ น
่ ​​ เี ตั ​ ไ ​ ก ใ ​ ห ใ แ ​ อื่
ห จ ช
​ รือ​ าก​ นชาติ​ ื่น​​
อ
​ จาก​ าร​ เคราะห์ตำรับยา​ อม​น​ นังสืออายุรเวท​ กษา​ อ​ ะ​
ก วิ ​ ​ ห ใ ห ​ ศึ พ จ
อนุมาน​ด้​ ่า​​ า​ อม​​ ี​ ่วน​ ระกอบ​ ลัก​ ยู​​ ​​​ ่วน​​ ือ​
ไ ว ย ห ​มส ป ห อ ่ ๓ ส ​ค
​ ๑.​ เป็นยา​ ส​ ขม​มกลินหอม​โดย​ าศัยกลิน​รส​และ​ รรพคุณ​
​ ร สุ ุ ​ ​ ่ ​ ​​ อ ​ ่ ​ ​​ ส
ี
จาก​ มุน​พร​ าง​ ลุ่ม​ ​ช่น​ ​กสร​ ั้ง​ ​ ​ ​ ​กฐ​ ั้ง​ ​ ​ ​ทียน​ ั้ง​ ​ ​ ​ บเชย​​
ส ไ บ ก เ เ ท ๕ โ ท ๕เ ท ๕อ ​
ขอนดอก​​ ระลำพัก​​ ฤษณา​​ ะลูด​​​ป็นต้น​
​ก ก ​ช เ
​ ๒.​ ​ป็น​ า​ ี่​ช้​ รับ​ วาม​ มดุล​ อง​ าตุ​ ั้ง​​ ​​​ ิน​​ ้ำ​​ ม​​ฟ​
เ ย ทใ ป ค ส ข ธ ท ๔ (ด น ล ​ไ )
ใน​ าย​ ึ่ง​ าจ​กิด​ าก​ าร​ ิด​ กติ​ รือ​ าร​ ปรผัน​ ป​ าม​ ภาพ​ ากาศ​
ก ซอ เ จ ก ผ ป ห ก แ ไ ต ส อ
ของ​ ดูกาล​ ​ดย​ าศัย​ ลุ่ม​ ิกัด​ า​ าง​ ิกัด​ข้า​ า​กี่ยวข้อง​ ​ ือ​ ​ ิกัด​
ฤ ​โ อ ก พ ย บ พ เ ม เ ​ค พ
เบญจ​ ูล​​ ิกัด​ รีผลา​​ ิกัด​ รี​ ฎุก​​ ิกัด​ รีสาร​​ป็นต้น​
ก พ ต ​พ ต ก พ ต ​เ
​ ๓.​ ​ป็น​ า​ ี่​ช้​น​ าร​ ก้​ าการ​ ี่​ ้องการ​ ักษา​ดยตรง​ ​ช่น​​​​
เ ย ทใ ใ ก แ อ ทต ร โ ​เ
วิง​วียน​​ ุก​สียด​​จ​ ั่น​​ วด​ ีรษะ​​ ลฯ​
เ ​จ เ ​ใ ส ป ศ ​ฯ
​ ใน​ าร​ ึกษา​ ำรับ​ า​ อม​ น​ นังสือ​ ายุรเวท​ ึกษา​ บ​ ่า​
ก ศ ต ย ห ใ ห อ ศ พ ว
ตำรับ​ า​ อม​น​ ั้น​ ามารถ​ ักษา​ ลุ่ม​ าการ​ ิด​ กติ​ อง​ ่างกาย​ ด้​ ึง​​
ยห ใ น ส ร ก อ ผ ป ข ร ไ ถ
๙๐​ ​ าการ​ ​ ึ่ง​ ามารถ​ บ่ง​ป็น​ า​ าร​ ​ ัก​ ​​ด้​ ระมาณ​ ​ ๕​ ​ าการ​​
​อ ​ซ ส แ เ อ ก หล ๆ ไ ป ​๔ ​อ ​
เช่น​​บำรุงธาตุ​เจริญธาตุ​แก้ธาตุพการ​บำรุงครรภ์​บำรุงกำลัง​คดทะ​ าด​
​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ิ ​​ ​ ​ ​ ​ ุ ​ ร
อาการ​หน็บ​ า​ ​ รค​ า​ ักษุ​ ืด​ ​ ​ ​ ก้​ ้อ​ ่างๆ​ ​ ก้​ชื่อม​ ึน​ ​ ก้​ ัก​
เ ช ​โ ต จ ม แ ต ต ​แ เ ม แ ช
แก้คลังเ​พ้อ​แก้ระ​ ำระสาย​แก้ลนกระด้าง​ าง​ ข็ง​แก้สลบ​แก้นอน​ม่หลับ
​ ่ ​ ​ ส่ ​ ​​ ​ ิ้ ​ ค แ ​ ​ ​​ ​ ไ ​
แก้​รค​ ม​ ​จริญ​ าหาร​ ​ ก้​ ม​ ่างๆ​ ​ ก้​ าโย​ าตุ​ ำเริบ​ ​ ก้​ ระหาย​ ้ำ​
โ ล ​เ อ ​แ ล ต ​แ ว ธ ก แ ก น
8 ยาหอม ลมหายใจแห่งชีวต
ิ

9. แก้มือ​ท้า​ าย​​ ก้​ข้​​ ก้​ ้อน​น​​ ำรุง​ ัวใจ​​ ำรุง​ลหิต​​ ก้​ ิษ​แก้​ ้ำนม​
เ ต ​แ ไ แ ร ใ ​บ ห ​บ โ แ พ น
แก้​ทษ​ลหิต​แก้​ า​ป​ าตุ​​ ก้​ ระษัย​​ป็นต้น​​​​
โ โ อโ ธ แ ก เ
​ ทั้งนี้​หตุ​ ี่​ ​ า​ อม​ ​ ั้น​ ามารถ​ ี่​ ะ​ ก้​ ด้​ ลาย​ าการ​ ็​ ้วย​
เ ท ย ห ​น ส ทจ แ ไ ห อ กด
เหตุผล​ ​ ือ​ ​ า​ อม​ ั้น​ ่วย​น​ าร​ รับ​ ม​ ำให้​ าร​ ำงาน​ อง​ วัยวะ​
​ค ย ห น ช ใ ก ป ล ท ก ท ข อ
ต่างๆ​ ​น​ ่างกาย​ ี​ าก​ ึ้น​ ​ ่วย​น​ าร​ รับ​ าตุที่​สีย​ มดุล​ อง​ ุขภาพ​
​ใ ร ดม ข ช ใ ก ป ธ ​ เ ส ข ส
ทั้ง​ าย​ ละ​จ​​ ั้ง​ ัง​ ี​ ัว​ า​ฉพาะ​ ี่​ ่วย​น​ าร​ ักษา​รค​ าง​ นิด​​ สดง​
ก แ ใ ​ท ย มต ย เ ทช ใ ก ร โ บ ช แ
ให้​ห็น​ ึง​ วาม​ ูกพัน​ ับ​ ีวิต​ า​ ั้ง​ ต่​ รก​ริ่ม​ นถึง​ าระ​ ุดท้าย​ าม​ ี่​
เ ถค ผ ก ช มตแ แ เ จ ว ส ต ท
กล่าว​ว้​ ​ รรพคุณ​ ี่​ด้​ าก​ า​ อม​ ึง​ปรียบ​สมือน​ ม​ ายใจ​ ี่​ ยู่​ ู่​ ับ​
ไ ส ทไ จ ย ห จ เ เ ล ห ทอ คก
ชีวิต​ า​ ั้ง​ ต่​ ้น​ น​ บ​ ั่นเอง​​
มตแ ต จ จ น ​
​ คณภาพ​เหตุผล​ ละ​ รรพคุณของ​ า​ อม​หล่าน​จงเป็นเสมือน​
​ุ ​​ แ ส ​ ย ห เ ​ ี้ ​ ึ ​ ​
คำ​ อบ​ห้กบผทคลา​ แคลงใจ​ด้ดวา​การ​ช้ยา​ อม​ นสามารถ​ วย​ ำรุง​
ต ใ ​ ั ​ ​ ​ ง​ู้ ี่ ไ ​ ​่ี ใ ​ ห นั้ ​ ช่ บ
รัก​ าสุขภาพ​ด้​น​ ุก​ ​​ ้าน​​ด้​ ย่าง​ ลอดภัย​​ ีก​ ั้ง​ ัง​สมือน​ าร​ ่วย​
ษ ไ ใ ท ๆด ไ อ ป อ ทยเ ก ช
ส่ง​สริม​ นุรักษ์​ ูมิ​ ัญญา​​ ละ​ ่อ​ ม​ ายใจ​ห้​ ับ​ ัฒนธรรม​ าร​ รุง​ า​
เ อ ภ ป ​แ ต ล ห ใ ก ว ก ป ย
ของ​ ระเทศ​ห้​ ำรง​ ยู่​ ู่​ ับ​ ังคม​ทย​ ราบ​ าน​ท่า​ าน​ด้​ ีก​ ้วย​
ป ใ ด อ คก ส ไ ต น เ น ไ อ ด
ก แ ป
​ าร​ บ่ง​ ระเภท​ อง​ า​ อม​ าม​ ลุ่ม​ าการ​ ละ​ ส​ อง​ า​
ข ยห ต ก อ แ รข ย
​ ยา​ อม​น​ ำรับยา​ างการ​ พทย์แผน​ทย​ น​จดเ​ป็นยา​ มรสสุขม​
​ ห ใ ต ​ ท
​ แ ​ ไ นั้ ​ ั ​ ท​ ​ ุ ี่ ี
เป็น​ ลัก​​ าจ​ บ่ง​ า​ อม​ ี่​ ี​ ส​ ุขุม​ อก​ป็น​​ ​​ ระเภท​ ลัก​​ด้แก่​
ห อ แ ย ห ทมร ส อ เ ๓ ป ห ไ
ยาหอม ลมหายใจแห่งชีวต 9
ิ

10. ๑​.​​ ยา​หอม​ที่​มี​รส​สุขุม​ ​ รรพคุณ​ ก้​ ม​ อง​ ะเอียด​ ​ ก้​ ม
ส แ ล ก ล ​แ ล
​ ิง​วียน​ ​ ึนงง​ ​ ่อนเพลีย​ ​หนื่อย​ ่าย​ ​ จ​ วิว​ ​ จ​ ั่น​ ​ อน​ ม่​ ลับ​
ว เ ​ม ​อ เ ง ​ใ ห ใ ส น ไ ห
ใช้​ป็น​ า​ ำรุง​ มอง​ ​ ำรุง​ ัวใจ​ ​ ระกอบ​ ้วย​ ัว​ า​ ำคัญ​ ​ช่น​ ​ ะมด​
เ ย บ ส ​บ ห ​ป ด ตยส เ ช
เช็ด​​ ญ้าฝรั่น​​ ำพัน​ อง​​
ห อ ท ​
๒​.​​ ​ยา​หอม​ที่​มี​รส​สุขุม​เย็น​ ​ รรพคุณ​ ก้​ ่อนเพลีย​ าก​ ่วย​ ข้​
ส แ อ จ ป ไ
แก้​ ม​ ิง​วียน​​ ึนงง​​ ลัง​ าก​ ื้น​ข้​​ใช้​ป็น​ า​ ลาย​ข้​​ ระกอบ​ ้วย​ ัว​
ล ว เ ​ม ​ห จ ฟ ไ เ ย ป ไ ป ด ต
ยา​ ำคัญ​​ช่น​​ ูก​ ระดอม​​ อ​ ะ​พ็ด​​ าก​คร้​ครือ​
ส เ ล ก ​บ ร เ ร ไ เ
​๓​.​​ ยา​หอม​ที่​มี​รส​สุขุม​ร้อน​ ​ รรพคุณ​ ก้​ ม​ อง​ ยาบ​ ​ ก้​ ม
​ส แ ล ก ห ​แ ล
จกเสียด​ น่นทอง​แน่นหน้าอก​แก้อาการ​ ลืนไส้​อาเจียน​มนงง​วงเวียน​
​ ุ ​ แ ​ ้ ​​ ​ ​​ ​ ค ่ ​ ​​ ึ ​​ ิ ​ ​
ประกอบ​ ้วย​ ัว​ า​ ำคัญ​​ช่น​​ ัส​ ุณ​​ปราะ​ อม​​ ระวาน​​
ด ตยส เ ห ค เ ห ​ก ​
ยห ท ช ชิ น จ เ - - แ ต
​ า​ อม​ ุก​ ่วง​ ีวต​​ ับ​ าก​กิด​​​แก่​​​เจ็บ​​ ละ​ าย​
​ ​ ต่ละ​ ่วง​ ัย​ ัน​ อง​ ีวิต​ นุษย์​ ​ าร​ ำงาน​ อง​ ม​ ้วน​ ี​ าร​
แ ช ว ว ข ช ม ก ท ข ล ล มก
เปลี่ยนแปลง​ ี่​ ตก​ ่าง​ ัน​ป​​ รรพ​ น​ พทย์​ ผน​ทย​ ึง​ รุง​ า​ อม​ ึ้น​
ทแ ต ก ไ ​บ ช แ แ ไ จ ป ย ห ข
มุงปรับสมดุลธาตุ​โดย​ฉพาะ​ าตุลม​ห้เป็นปกติ​เพือสงเสริม​แก้ไข​และ​
่​ ​ ​ ​ เ ธ ​ ใ ​ ​ ​ ่ ​ ่ ​ ​ ​​
ป้องกันสขภาพ​ วย​ ำรับยา​ อม​ซงมความ​หมาะ​ ม​ บจดประ​ งค์นนๆ​
​ุ ด้ ต ​ ห ​​ ึ่ ​ ​ เ ี ส กั ​ ุ ​ ส ​ ั้ ​
ต่าง​ ัน​ป​ ั้ง​ ต่​ รก​กิด​​ นถึง​ าระ​ ุดท้าย​ อง​ ีวิต​​​ ังนี้​
ก ไ ตแ แ เ จ ว ส ข ช ด
​ยา​หอม​ที่​ใช้​ใน​การ​บำรุง​ครรภ์​ ​ ​น​ าร​ พทย์​ ผน​ ทย​รา​ชื่อ​ ่า
ใ ก แ แ ไ เ เ ว
การ​ จะ​กิดเป็นบคคล​ นใน​ าร​ ฏิสนธิ​จะ​ด้เลือด​ ห่งบดา​ ละ​ ารดา​
ท​ เ ​ ​ ุ นั้ ​ ก ป
ี่ ​ ไ ​ แ ​ิ แ ม
มาระ​ น​ ัน​ ​ ั้ง​ ึ้น​ป็น​ ้อน​ ลหิต​ ัน​ ะเอียด​ ​ ่อ​ า​มื่อ​ รบ​จ็ด​ ัน
ค ก ตข เ ก โ อ ล ต มเ ค เ ว
​รา​รียก​ ่า​ ชยเภท​ ​ ละ​ ี​ ัญจ​ าขา​กิด​ ึ้น​ าม​ า​ ​ อ​ ายุ​ รรภ์​ รบ​
เ เ วไ ​ แ มป ส เ ข ต ม ​ พ อ ค ค ​
๑​ ​ดือน​ ​ ะ​ ี​ าร​ หล​วียน​ อง​ลหิต​ อง​ ารก​กิด​ ึ้น​ป็น​ ม​ อง​ รก​
​ เ ​ จ มก ไ เ ข โ ข ท เ ข เ ล ก แ
อัน​ ั้ง​ ึ้น​น​ ่างกาย​​
ตข ใ ร ​
​ ​ น​ าร​กิด​ อง​ ม​ อง​ ารก​ ี้​อง​ ะ​ ป​กี่ยว​นื่อง​ ัมพันธ์​ ัน​
ใ ก เ ข ล ข ท นเ จ ไ เ เ ส ก
กับ​ ม​ กติ​ ห่ง​ ารดา​ ​ ระทำ​ห้​ ะคน​ ัน​กิด​ ิปริต​ ่างๆ​ ​ านา​ ​ห้​
ล ป แ ม ​ก ใ ร ก เ ว ต ​น ​ใ
คลื่นเหียน​​ าเจียน​​ ยาก​ ิ่ง​ม่​คย​ ิน​ ้าง​เหล่า​ ี้​ป็นต้น​​ าการ​หล่า​ ี้​
​อ ​อ ส ไ เ ก บ ​ นเ อ เ น
สามารถ​ ก้ไข​ ด้​ดย​ าร​ ับ​ ระทาน​ า​ อม​ ี่​ ี​ รรพคุณ​ป็น​ า​ รรภ์​
แ ไ โ ก ร ป ย ห ทมส เ ยค
รักษา​​ ึ่ง​ ี​ ่วน​ ระกอบ​ ลัก​ป็น​ า​ ส​ ุขุม​​ อม​​ย็น​​​
​ซ มส ป ห เ ย ร ส ห ​เ
​ โดย​ น​ ่วง​ ายุ​ รรภ์​ ​ ​ ​​ ๓​ ​ดือน​ รก​ ​ า​ อม​ ี่​ ช้​ วร​ ี​
ใ ช อ ค ๑ - ​ เ แ ​ ย ห ทใ ค ม
ส่วน​ ระกอบ​ ลัก​ป็น​กสร​ อกไม้​ ​ ละ​ ัว​ า​ ี่​ ี​ รรพคุณ​ ่วย​ ำรุง​
ป ห เ เ ด แ ต ย ทมส ช บ
ครรภ์​เช่น​นม​ รือขาว​หนียว​ ำ​ ญญา​สวน​น​ วง​ รรภ์ประมาณ​๔​​​​ ​
​ ​ ห ​้ เ ด กั ​​ ่ ใ ช่ ค ​ ​​ - ๖
เดือน​ นลกษณะ​ า​ อม​ ใช้ควร​ รส​ อน​จือเข้ามา​ าง​เพือแก้ไข​ าการ​
นั้ ​ ั ย ห ท​ ​ ม​ ร้ เ ​ ​ บ้ ​​ ่ ​ อ
ี่ ี
10 ยาหอม ลมหายใจแห่งชีวต
ิ

11. ผิดปกติจาก​ ม​ อง​ ยาบ​ ย่าง​เช่น​ท้อง​ ด​ทอง​ฟ้อ​และ​น​ วง​๓​เดือน​
​ ​ ล ก ห อ ​​ อื ​ ้ เ ​ ใ ช่ ​​ ​
สุดท้าย​ อง​ าร​ งครรภ์​รส​ า​ อม​ วร​น้นออก​ป​ าง​ อน​เพือชวย​ ำให้​
ข ก ตั้ ​ ​ ย ห ค เ ​ ไ ท ร้ ​​ ่ ​ ่ ท
ลม​น​ าย​ ัด​ด้​ ี​ ึ้น​ ละ​ ำให้​กิด​ ม​บ่ง​ ลอด​​​ ม​ ัมมัชวาต​​​ ่วย​ห้​
ใ ก พ ไ ดข แ ท เ ล เ ค ​(ล ก )ช ใ
คลอด​ ่าย​​ งนี้​​ ัง​ ​ า​ อม​ าง​ นิด​ ​ วย​ กษา​ วาม​ ิด​ กติ​ อง​ ารก​
ง ​ทั้ ย มย ห บ ช ทช่ รั ค ผ ป ข ท
ี ี่
ใน​ รรภ์​​ช่น​​ ารก​ ิ้น​ าก​กิน​ป​​ รือ​ ารก​ม่​ ิ้น​​ด้​ ีก​ ้วย​​​
ค เ ท ด ม เ ไ ​ห ท ไ ด ไ อ ด ​
ยา​หอม​ที่​ใช้​ใน​การ​รักษา​โรค​ของ​ทารก​​ ​ช่น​ ​ า​ อม​ทพ​ งคล​
เ ยห เ ม ​
ช่วย​น​ าร​ กษา​รค​ ะออง​ รือหละ​​ นเป็นโรค​ เกิดใน​ด็ก​หรือยา​ าง​
ใ ก รั โ ล ห ​ อั ​ ​ ท​ ​ เ ​ ​ บ
​ ี่
ตัว​ ี่​ ก้​ าการ​ น่น​ ้อง​น​ด็ก​​ ก้​รค​ าง​
ทแ อ แ ท ใ เ แ โ ซ
ยา​หอม​ทชวย​ใน​การ​บำรุงนำนม​ใน​ ระ​ มภีรปฐม​ นดา​กล่าว​ว้วา
​ ​ี่ ่ ​ ้ ​​ พ คั ​ จิ ​​ ไ ​ ่ ์
น้ำนม​ ห่ง​ ารดา​ ั้น​ปรียบ​ ัง​ ิพย​อสถ​ ก่​ ุตร​ ​ ัน​รค​ ั้น​ ะ​กิด​ ึ้น​
แ ม น เ ด ท โ แ บ ​อ โ น จ เ ข
หรือ​ าย​ ป​ ั้น​ อม​ ยู่​ ี่​ ม​ ห่ง​ ารดา​ ่า​ป็น​ ้ำดี​ รือ​ ้าย​ ​มื่อ​ ญิง​
ห ไ น ย อ ทน แ ม ว เ น ห ร ​ เ ห
หลังค​ อด​ ะ​ห้นม​ ตร​บาง​ รังอาจ​กิดอาการ​ ดเต้านม​นำนม​ อก​ อย​
ล จ ใ ​ บุ ​​ ค ้ ​ เ ​ คั ​ ​ ​​ ้ อ น้
หรือ​ าง​ รั้ง​ ้ำนม​ ี​ ลิ่น​ าว​ ​ ัญหา​ ัง​ ล่าว​ ี้​ ด้​ ี​ ลุ่ม​ า​ อม​ ี่​ ่วย
บ ค น มก ค ​ ป ด ก นไ มก ย ห ทช
​ น​ าร​ ำรุง​ ้ำนม​ ก้​ ้ำนม​ ิการ​ ด้​ ​ ดย​ าศัย​ รรพคุณ​ าก​ ัว​ า​
ใ ก บ น แ น พ ไ โ อ ส จ ต ย
สมุน​พร​ ส​ ้อน​​ช่น​​ทียน​ ั้ง​​ ​​ นิด​​กฐ​ ั้ง​​ ​ ​ นิด​ ​ รือ​ ิง​ ​ป็นต้น​
ไ ร ร ​เ เ ท ๕ ช โ ท ๕ ช ห ข เ
และ​ ี​ ัว​ า​ าง​ ัว​ ี่​ ่วย​ ้าง​ ิษ​ห้​ ้ำนม​ าร​ าบ​ ิ​ ุทธ์​ ึ้น​ ​ ก​ ัวอย่าง​
มต ย บ ต ทช ล พ ใ น ม ด รส ข ย ต
เช่น​​ าช้าง​​ขา​ วาง​ ่อน​​ รุงเขมา​​ป็นต้น​
ง ​เ ก อ ​ก ​เ
ยา​หอม​ที่​ช่วย​ใน​การ​บำรุง​ธาตุ​ ​​ า​ อม​ ลุ่ม​ ี้​ ุ่ง​น้น​ ล​ ้าน​ ำรุง​
ย ห ก นม เ ผ ด บ
ร่างกาย​​ชวย​ ำให้เลือด​ ละ​ ม​หล​วียน​ด้ดขน​ทำให้เจริญอาหาร​ทงนี​
​ ​ ่ ท ​ แ ล ไ เ ไ ​ ​ ึ้ ​ ​ ​ ี ​​ ั้ ้
เพื่อ​ ่ง​สริม​ห้​ าตุ​ ม​น​ าย​ ัด​ห้​ าตุ​ฟ​ ุก​ชน​ ย่าง​ป็น​ กติ​ ​ ​ ่ง​ ล​
สเ ใ ธ ล ใ ก พ ใ ธ ไ ล โ อ เ ป สผ
ให้​ ู้สึก​ ยาก​ าหาร​ ละ​ ี​ ำลัง​ ึ้น​​
ร อ อ แ มก ข
ยา​หอม​ที่​ช่วย​ใน​การ​ลด​ไข้​ ​ าการ​ ข้​ป็น​ าการ​ ี่​ ี​ วาม​ ้อน
อ ไ เ อ ทมค ร
ใน​ างกาย​ ง​ดงนน​ยา​ อม​ าง​ นิด​​ทมรส​ ม​ น​ ยูเช่น​ยา​ อม​ ว​กฐ
​ ร่ สู ​ ั ​ ั้ ​ ห บ ช ​ ​ ​ ข ป อ ​ ​ ห น โ
ี่ ี ่
ก็สามารถ​ วย​น​ าร​ ด​ข้ได้เนืองจาก​ ส​ ขมเย็นของ​ า​ อม​ วย​น​รือง​
​ ช่ ใ ก ล ไ ​ ​ ่ ร สุ ุ ​ ​ ย ห ช่ ใ เ ่
การ​ ระจาย​อา​ วาม​ ้อน​ ป​ ั่ว​ ่างกาย​ ​ งค์​ วาม​ ้อน​ ึง​บาบาง​ ง​
ก เ ค ร ไ ทร ​อ ค ร จ เ ล
และ​ ัว​ า​ ส​ ม​ย็น​น​ ำรับ​ ​ ​ ็​ช้​ ด​ข้​ดยตรง​ ยู่​ ล้ว​ ​ ึง​ ำให้​ า​ อม​
ตยร ข เ ใ ต กใ ล ไ โ อแ จท ยห
มี​ รรพคุณ​ ี่​ช้​ ด​ข้​ด้​
ส ทใ ล ไ ไ
ยา​หอม​บำรุง​โลหิต​ ​แก้​ทาง​โลหิต​ ​ ​นื่องจาก​ลือด​ ละ​ ม​ ี​ วาม​
เ เ แ ล มค
สัมพันธ์​ ับอาการ​ าง​ลหิต​​ าก​ลหิต​ ้อน​​ ็​ ะ​ ำให้​ ม​ ำเริบ​ ึ้น​ ละ​
ก ท โ ห โ ร ​กจ ท ล ก ข แ
เกิด​ วาม​ ิด​ กติ​ ด้​ ​ ัง​ ั้น​ าร​ห้​ า​ อม​ ึง​ ่วย​ ระจาย​ ม​ ำให้​ าตุ​
ค ผ ป ไ ดน ก ใ ยห จช ก ล ท ธ
อัน​ ำเริบ​ ั้น​ ่อน​ ำลัง​ ง​ ​ ำให้​ ด​ าการ​ ิด​ กติ​ ี่​กิด​ ึ้น​ด้​ ใน​ ณะ​
ก น อ ก ล ​ ท ล อ ผ ป ทเ ข ไ ​ ข
เดียวกัน​ ั้น​ ็​ ี​ มุน​ พร​ าง​ นิด​ ​ ี่​ ่วย​ ำรุง​ลือด​ รุง​ ยู่​ น​ า​ อม
น กมส ไ บ ช ทช บ เ ป อ ใ ย ห
ยาหอม ลมหายใจแห่งชีวต 11
ิ

12. ต ร น ๆด ​เ ฝ ​ค
​ ำ​ ับ​ ั้น​ ​ ้วย​​ช่น​​ าง​​ ำฝอย​​ลือด​ รด​​ ำ​ทย​​ป็นต้น​
​เ แ ​ค ไ ​เ
​ยา​หอม​ที่​แก้​ใน​ปัจฉิม​วัย​​ ัจฉิม​ ัย​​ มาย​ ึง​​ ัย​ อง​ ู้​ ูง​ ายุ​​ ึ่ง​ ี​
ป ว ห ถ ว ข ผส อ ซ ม
พิกดอา​ สมุฎฐาน​ าร​ วย​ เกียวข้อง​ บธาตุลม​ดยตรง​(วาโย​ าตุ)​​จง​
ั ​ ย​ ​ ก ป่ ท​ ่
ุ ี่ กั ​ ​ โ ​​​ ธ ​ ​ ึ
ก่อ​ห้​กิด​ าการ​วียน​ ีรษะ​​​จ​ ั่น​​ าย​จ​ม่​ ิ่ม​​ ่อนเพลีย​​ ัวใจ​ต้น​ม่​
ใ เ อ เ ศ ​ใ ส ห ใ ไ อ อ ห เ ไ
สม่ำเสมอ​​​ าการ​หล่า​ ี้​ ้วน​กิด​ าก​ ม​ ั้ง​ ิ้น​ซึ่ง​ าร​ช้​ า​ อม​ ะ​ ่วย​
​ อ เ นล เ จ ล ท ส ​ ก ใ ย ห จ ช
ให้การ​หล​วียน​ อง​ลือด​ ี​ ึ้น​​ ่ง​ ล​ห้​ าการ​วียน​ ีรษะ​ ด​ ง​​ ละ​ ัง​
ไ เ ข เ ดข ส ผ ใ อ เ ศ ล ล ​แ ย
ช่วย​ ำรุง​ ม​น​ ัวใจ​ ​​ ทัย​ า​ ะ​​ ​ ำให้​กิด​ าการ​ งบ​ ะงับ​ ละ​ ำให้​
บ ล ใ ห ​ (ห ว ต ) ท เ อ ส ร แ ท
หัวใจ​ ำงาน​ ด้​ ี​ ึ้น​ ​ ัวอย่าง​ มุน​ พร​ ี่​ฉพาะ​ น​ า​ อม​ ลุ่ม​ ี้​ ​ช่น​​
ท ไ ดข ต ส ไ ทเ ใ ยห ก น เ
ชะมด​ช็ด​​​ ำพัน​ อง​​สม​​ ฤษณา​​ ระแจะ​ ะนาว​​ป็นต้น​
เ อ ท ​โ ​ก ​ก ต ​เ
ยา​หอม​ที่​ใช้​ใน​ช่วง​สุดท้าย​ของ​ชีวิต​ ​ ​ ี​ า​ อม​ าง​ ระเภท​ ึ่ง​
มย ห บ ป ซ
มี​ าร​ ช้​ น​ นไข้​ ี่​ ี​ าการ​ นัก​พื่อ​ ห้​ นไข้​ ด้​ ั่ง​สีย​ รือ​ ำ​ าระ​
ก ใ ใ ค ทมอ ห เ ใ ค ไ สเ ห ท ภ
บาง​ ย่าง​ ่อน​ ี่​ ะ​สีย​ ีวิต​ ​ช่น​ ​ า​ อม​ ก้​ ม​ หา​ ดมถ์​ ​ า​ ลิก​ รณี​​
อ ก ทจ เ ช เ ย ห แ ล ม ส ยพ ธ
เป็นต้น​
การ​ช้​ า​ อม​ ำหรับ​รค​ ่ายๆ​​ ายใน​ ้าน​
ใยห ส โ ง ภ บ ​
แก้​ลม​วิง​เวียน
​ อาการ​ป็น​ ม​ ​ รือ​ ​ ิง​วียน​ ​ าว​รอ​ มัก​กิด​น​ ู้​ ูง​ ายุ​ ​ ต่​ ็​
เ ล ​ ห ว เ ​ ห เ ​ ​ เ ใ ผส อ แ ก
อาจ​ บ​น​ ยรนหรือวยทำงาน​ด้เช่นเดียวกัน​แพทย์แผน​ทย​ อว่าอาการ​
พ ใ วั ​ ุ่ ​ ​ ั ​ ไ ​ ​ ​ ​ ไ ถื ​
ดัง​ ล่าว​ ​กิด​ าก​ ม​ อง​ ะเอียด​ ิด​ กติ​ ป​ ​ ึ่ง​ า​ อม​ รือ​ า​ ม​ ก้​
ก ​เ จ ล ก ล ผ ป ไ ซยห ​ ยล แ ห
ลม​ อง​ ะเอียด​ ​ ามารถ​พิ่ม​ าร​ ำงาน​ อง​ ม​ อง​ ี้​ ห้​ หล​วียน
ก ล ​ส เ ก ท ข ล ก นใ ไ เ
ทร
​ ั่ว​ ่างกาย​ ​ ั้ง​ ัง​ ่วย​ รับ​ าร​ ำงาน​ อง​ ล้าม​นื้อ​ ​ ระสาท​ ​ ละ​ าร​
​ท ย ช ป ก ท ข ก เ ป ​แ ก
12 ยาหอม ลมหายใจแห่งชีวต
ิ

13. ไหล​วียน​ อง​ลือด​โดย​ า​ อม​ ใช้มกเป็นยา​ อม​ ส​ ขม​มีกลินหอมเย็น​
เ ข เ ​​ ย ห ท​ ​ ั ​ ​ ห ร สุ ุ ​ ่ ​
ี่
ตัวอย่าง​ มุน​ พร​ ี่​ ระกอบ​น​ า​ อม​ นิด​ ี้​ ​ช่น​ ​กฐ​ ั้ง​ ​ ​ ​กสร​ ั้ง​
ส ไ ทป ใ ยห ช นเ โ ท ๕เ ท
๕​​ ฤษณา​​ ะมด​ช็ด​​ ัวอย่าง​ า​ อม​ ี่​ช้​น​ ลุ่ม​ าการ​ ี้​​ช่น​​ า​ อม​
​ก ​ช เ ต ย ห ทใ ใ ก อ น เ ย ห
ทิพ​อสถ​ ​ช้​ ก้​ ม​ ิง​วียน​ ​ดย​ช้​ ะลาย​ ้ำ​ อกไม้​ ​ รือ​ ้ำสุก​ ​ า​ อม​
โ ​ใ แ ล ว เ ​โ ใ ล นด ห น ยห
รักษา​ าการ​ ลุ่ม​ ัง​ ล่าว​ ี่​ า​ด้​ าม​ ้อง​ ลาด​​ช่น​​ า​ อม​ ิมล​ ินดา​
อ ก ด ก ทห ไ ต ท ต ​เ ย ห ว จ ​
ยา​ อม​ ำพัน​ อง​ ​ า​ อม​ ินทร​อสถ​ ท่ง​ อง​ ​ า​ อม​ ูล​ ระสิทธิ์​
ห อ ท ​ย ห อ โ แ ท ​ย ห ภ ป
ย ห สร ฤ ์ ย ห ​๕ เ ย ห เ พ ย ห พ จ
​ า​ อม​ ุ​ าม​ ทธิ​​​ า​ อม​​ ​​จดีย์​​ า​ อม​วช​ งศ์​​ า​ อม​ รหม​ ักร์​
ผง​​ า​ อม​ ๅษี​ รง​ ้า​​ า​ อม​ มอ​ ระเสริฐ​ยา​ อม​ า​ ิ้น​​ป็นต้น​
​ย ห ฤ ท ม ย ห ห ป ห ซม เ
แก้​อาการ​จุก​เสียด​​​แน่น​ท้อง​
​ จาก​ นวคิด​ าร​ พทย์​ ผน​ ทย​ ​ ม​ ี่​ ำให้​กิด​ าการ​ ุก​สียด​​
แ ก แ แ ไ ​ ล ทท เ อ จ เ ​
แน่น​ ้อง​กิด​ ึ้น​ าก​ ม​ อง​ ยาบ​ ำ​ น้าที่​ม่​ ัมพันธ์​ ัน​ ​ ่ง​ ล​ห้​กิด​
ท เ ข จ ล ก ห ทห ไ ส ก สผ ใ เ
การ​ อย​ าหาร​ ไม่สมบูรณ์​กลาย​ป็นแก๊สใน​ ระเพาะ​ าหาร​กอให้เกิด​
ย่ อ ท​ ​ ี่ ​ เ ​ ​ ก อ ​​ ่ ​ ​
อาการ​ กเสียด​ทอง​ ด​ทอง​ฟ้อ​วธแก้อาจ​ ำได้ทงการ​ช้ยาธาตุนำแดง​
จุ ​ ​​ ้ อื ​ ้ เ ​ ิ ​ ​ ท ​ ั้ ​ ใ ​
ี ​้ ​
หรือยา​ อม​ยา​ ม​ มสวน​ ระกอบ​น​ าง​ ส​ า​ เี​ผ็ดรอน​เช่น​ยา​ ม​ ตร​
​ ห ​​ ล ท​ ​ ่ ป ี่ ี ใ ท ร ย ท่ ​ ้ ​​ ​ ส มิ
กุมาร​หญ่​ ​ า​ ก้​ รรพ​ ษัย​ ​ รือ​ า​ ี่​ข้า​ ริก​ทย​ ​พื่อ​ ่วย​ รับ​ มดุล​
ใ ย แ ส ก ห ย ทเ พ ไ ​ เ ช ป ส
ของ​ ม​ห้​ข้า​ ู่​ ภาวะ​ กติ​ดย​ร็ว​ ​ ำรับ​ า​ อม​ ี่​ช้​ ักษา​ าการ​ ลุ่ม​ ​
ล ใ เ สส ป โ เ ต ย ห ทใ ร อ ก นี้
เช่น​ ​ า​ อ​ อิ​ ท​ ักร​ ​ดย​ าจ​ช้​ดี่ยว​ ​ ​ รือ​ช้​ ่วม​ ับ​ ้ำ​ ระสาย​ า​​
ย ห ม น จ ​โ อ ใ เ ๆ ห ใ ร ก น ก ย​
เช่น​​ ะลาย​น​ ้ำ​ ิง​​ ้ำส้ม​ ่า​​ป็นต้น​​ ัวอย่าง​ า​ อม​ ี่​ช้​ ักษา​ าการ​
ล ใ นข น ซ เ ต ย ห ทใ ร อ
จุก​สียด​ ี่​ า​ด้​ าม​ ้อง​ ลาด​ ​ช่น​ ​ ​ า​ อม​ ้า​จดีย​ ​ า​ อม​ ระ​ ักร​
เ ทห ไ ต ท ต ​ เ ยห หเ ์ยห ป จ ​ ์
ยา​ อม​ า​ ิ้น​​ า​ อม​ ๅษี​ รง​ ้า​​ า​ อม​ า​ าศ​ ริ​ ักษ์​
ห ซม ยห ฤ ท ม ยห อก บร
​
แก้​อาการ​ท้อง​เสีย​
​ ​มื่อ​กิด​ าการ​ ้อง​สีย​ ​ สดง​ ึง​ าการ​ ัน​นื่อง​ า​ าก​ าตุ​ ้ำ​
เ เ อ ท เ แ ถอ อ เ มจ ธ น
กำเริบ​รางกาย​ ะ​ปลียน​ มดุลให้การ​ ำงาน​ อง​ าตุไฟ​ ด​ ง​จน​ าง​ รัง​
​่ จ เ ่ ส ​ ท ข ธ ​ ล ล ​​ บ ค ้
ผู้​ ่วย​ ัม ผัส​ ด้​ าก​ าการ​ ้อง​ย็น​ ​ ึ่ง​ ่ง​ ล​ ่อ​ ป​ ัง​ าร​ ำงาน​ อง​
ป ส ไ จ อ ท เ ซสผ ต ไ ยก ท ข
ธาตุ​ ม​ ​นื่องจาก​ าตุ​ ม​ ้อง​ช้​ าตุ​ ฟ​น​ าร​ ับ​คลื่อน​ ​ ึง​ ำให้​กิด​
ล ​เ ธ ล ต ใธ ไ ใ ก ข เ ​จ ท เ
อาการ​ ้อง​ ืด​ าม​ า​ ลัง​ าก​ ้อง​สีย​ ​ ละ​ าก​ ล่อย​ ิ้ง​ ว้​ าจ​ ำให้​
ท อ ต มห จ ท เ แ ห ป ทไอ ท
เกิด​ าการ​ ้อง​ ูก​ ​ ้อง​ช้​วลา​ าน​ ​ ​ ​​ ๓​ ​ ัน​ ​ รือ​ าจ​ าน​ ว่า​ ั้น​
อ ท ผ ต ใ เ น ​๒ - ​ว ห อ น ก น
กว่ารางกาย​ อง​ ปวย​ ะ​ รับเข้าสสม​ ลปกติดงเดิม​การ​ กษา​ าการ​น​
​่ ข ผ​ ่ จ ป ​ ​ ู่ ดุ ​ ​ ั ​ ​ รั อ ใ
ู้
กลุมน​สามารถ​ช้ยาธาตุ(นำแดง​​หรือยา​ อม​ าง​ นิดทนทีทเกิดอาการ​
่ ​ ี้ ​ ใ​ ​​ ้ ​ ) ​ ​ ห บ ช ​ ั ​ ​ ​ ี่ ​
เพื่อ​ ะ​ ่วย​ห้การ​ รับ​ มดุล​ อง​ ่างกาย​ร็ว​ ึ้น​ ​ ละ​ม่​ ่อ​ห้​กิด​ าการ​
จช ใ ป ส ข ร เ ข แ ไ ก ใ เ อ
ยาหอม ลมหายใจแห่งชีวต 13
ิ

14. ผิดปกติตาม​ า​ ลังถาย​ อง​ดังทได้กล่าว​ ล้ว​ทงนีหาก​ อาการ​ อง​สีย​
​ ​ ม ห ​ ่ ท้ ​ ​ ​ ​ แ ​ ั้ ​ ม​ ี่ ้ ี ท้ เ
หรือ​ วด​ ้อง​ ​ าจ​ช้​ า​ อม​ ่วม​ ับ​ ้ำ​ ระสาย​ า​ ​ช่น​ ​ ้ำ​ ้ม​บ​ ับทิม​
ป ท ​อ ใ ย ห ร ก น ก ย ​เ น ต ใ ท
หรือ​ ้ำ​ ้ม​บ​ รั่ง​ ​ รือ​ ​ ้ำ​ ้ม​ ัว​ ระ​ ือ​ผา​ฟ​ ​ด้​ ​ ัวอย่าง​ า​ อม​ ี่​ช้​
น ต ใ ฝ ห น ต ห ก ท เ ไ ​ไ ต ย ห ทใ
ลด​ าการ​ ลัง​ าก​ ้อง​สีย​​ ี่​ า​ด้​ าม​ ้อง​ ลาด​​ช่น​​ า​ อม​ ้า​จดีย์​
อ ห จ ท เ ทห ไ ต ท ต ​เ ย ห ห เ
ยา​ อม​ ระ​ ักร​​ า​ อม​ า​ ิ้น​​ า​ อม​ ๅษี​ รง​ ้า​​ า​ อม​ า​ าศ​ ริ​ ักษ์​
ห ป จ ์​ย ห ซ ม ย ห ฤ ท ม ย ห อ ก บ ร
ยา​หอม​สำหรับ​รับ​ประทาน​หลัง​จาก​อาการ​ไข้​หวัด​​เจ็บ​คอ​
​ หลังจาก​ อาการ​ข้​ธาตุทง​๔​ใน​ างกาย​รา​ ะ​ กกระทบ​ ำให้​
​ ม​ ี ไ ​ ​ ั้ ​ ​ ร่ เ จ ถู ​ ท
เสียสมดุล​การ​ กฟนรางกาย​ ลังจาก​ป็นไข้หวัด​หรือ​เจ็บคอ​สามารถ​ช้​
​ ​ พั ​ ื้ ​ ่ ห ​ เ ​ ​ ​ ​ ​ ​​ ใ
ยา​ อม​ ำหรับแก้ลม​ ลาย​ข้​เ​พือชวย​ห้รางกาย​ รับการ​ดินของ​ ม​ทำให้​
ห ส ​ ​ ป ไ ่ ​ ่ ใ ​่ ป ​ เ ​ ล ​​
อาการ​ ่อนเพลีย​ ลัง​ ข้​ วัด​ ด​ ง​ ด้​พราะ​ลือด​ ม​ดิน​ ด้​ ะดวก​ ึ้น​
อ ห ไห ล ลไ เ เ ล เ ไ ส ข
ทั้ง​ ัง​ ่วย​ ห้​ วัยวะ​ ่างๆ​ ​ ำงาน​ ด้​ ี​ ​ นไข้​ ึง​ข้า​ ู่​ าวะ​ กติ​ร็ว​ ึ้น​
ยช ใ อ ต ​ ท ไ ด ค จ เ สภ ป เ ข
ใน​ ณะ​ดียวกันยา​ อม​ ลุมนจะ​ สมุนไพร​ ส​ ม​น​ ำรับเ​พือชวย​ ด​ข้ตำๆ
ข เ ​ ห ก ่ ​ ​ ม​ ​ ร ข ใ ต
ี้ ี ่ ​่ ล ไ ​ ่ ​
ที่​ ัง​ ีอ​ ู่​น​ ู้​ ่วย​​ ก​ ัวอย่าง​ ัว​ า​ช่น​​ ูก​ ระดอม​​ อ​ ะ​พ็ด​​ าชดัด​
ย ม ยใ ผป ​ย ต ตยเ ล ก ​บ ร เ ร
ตัวอย่าง​ า​ อม​ ี่​ช้​น​ ลุ่ม​ ี้​ ​ช่น​ ​ า​ อม​ ว​กฐ​ ​ า​ อม​ ี่​ า​ ด้​ าม
ย ห ทใ ใ ก น เ ย ห น โ ​ ย ห ทห ไ ต
ท ต ​เ ย ห ม เ ร ย ห ด ย ห ส ภ ​
​ ้อง​ ลาด​​ช่น​​ า​ อม​ หา​นาว​ ัตน์​​ า​ อม​ รุณ​​ า​ อม​ ว่าง​ พ​​
แก้​อ่อนเพลีย​​บำรุง​ร่างกาย
​ ใน​ ยชรา​วยกลาง​ น​หรือแม้แต่วยเด็ก​อาการ​ อนเพลียเกิดขน
วั ​ ​​ ั ​ ค ​​ ​ ​ ั ​ ​ อ่ ​ ​ ึ้
​ ด้​ น​ าง​วลา​ ​ ​หตุ​พราะ​รา​ าจ​ ูแล​ ่างกาย​ ม่​ ี​ อ​ ​ ิน​ าหาร​
ไ ใ บ เ ​ เ เ เ อ ด ร ไ ดพ ​ ก อ
ไม่​หมาะ​ ม​​ ัก​ ่อน​ม่​ อดี​​ม่​ อก​ ำลัง​ าย​​ ้า​ ังเกต​ห้​ ี​​ ะ​ห็น​ ่า​
เ ส ​พ ผ ไ พ ไ อ ก ก ​ถ ส ใ ด จ เ ว
อาการ​ ่อนเพลีย​หล่า​ ​ ​ ัก​กิด​ ึ้น​น​ ่วง​ ่าย​ ะหว่าง​วลา​ ​ ๔.๐๐​ ​ ​​
อ เ นี้ ม เ ข ใ ช บ ร เ ​ ๑ ​ น.
-​ ๘.๐๐​น.​​ซงเ​ป็นชวง​วลา​ อง​ าร​ ำงาน​ อง​ าตุลม​หาก​ าตุลม​ ร่อง​ ง
๑ ​​ ​ ึ่ ​ ่ เ ข ก ท ข ธ ​ ​​ ธ ​ พ ล
​ ม้​พียง​ล็ก​ ้อย​ ็​ ำให้​ าร​คลื่อนไหว​ อง​ลือด​ ี่​ ะ​ ำ​ ้ำ​ ละ​ าหาร
แ เ เ น กท ก เ ข เ ทจ น น แ อ
ไ ทร
​ป​ ั่ว​ ่างกาย​ ้า​ ง​ ​ ำให้​ าร​ดิน​ อง​ มขึ้น​ ู่​บื้อง​ ูง​ ด​ ง​ ​ป็น​หตุ​ห้​
ช ล ​ ท ก เ ข ล สเ ส ล ล ​ เ เ ใ
ง่วง​ ​ าวนอน​ ​ า​ อม​ ​ ี่​ ี​ งค์​ ระกอบ​ อง​ มุน​พร​ ​ ส​ ุขุม​ ้อน​ ​ ะ​
​ห ​ ย ห ​ ทมอ ป ข ส ไ ​ร ส ร ​จ
สามารถ​ รับ​ห้​ าตุ​ ม​ ัด​ด้​ป็น​ กติ​​ า​ อม​ ี่​ สม​สม​​ รือ​​ ิ่น​​ซี​ ง​
ป ใ ธ ล พ ไ เ ป ย ห ทผ โ ​ห ย เ ย
ต ต ไ ​จ ช บ ร
​ าม​ ำรา​ทย​​ ะ​ ่วย​ ำรุง​ ่างกาย​​ ม้แต่​ น​ ี่​ ำงาน​ นัก​​ ้อง​ ืน​ รือ​
​แ ค ทท ห ต ย ห
เดินทงวน​จน​ อนเพลียใน​ วง​ าย​นอกจาก​ าร​ วด​ ล้ว​หาก​ นยา​ อม
​ ั้ ​ ั ​ อ่ ​ ช่ บ่ ​​ ก น แ ​ กิ ​ ห
​ น​ ลุ่ม​ ี้​ ​ ะ​ รับ​ าร​ดิน​ าง​ อง​ ม​ ี่​ ัด​ ง​ ป​ ้าน​ ่าง​ ห้​ ัด​ ด้​
ใ ก น จ ป ก เ ท ข ล ทพ ล ไ ด ล ใ พ ไ
อย่าง​ วถงจงลด​ าการ​ อนเพลีย​สวน​น​ รณีทเป็นมา​ าวนาน​ควร​ น
ทั่ ​ ึ ​ ึ ​ อ อ่ ​่ ใ ก ​​ ​ ย ี่ ​​ กิ
ยา​ อม​ ร้อม​ ำกระสาย​พือแก้อา​ า​ นันๆ​เ​พือให้ได้ผล​น​ าร​ กษา​ร็วขน​
​ ห พ น้ ​ เ ่ ​ ​ ก ร ้ ​ ่ ​ ​ ​ ใ ก รั เ ​ ึ้
14 ยาหอม ลมหายใจแห่งชีวต
ิ