1. DI DALAM MAHKAMAH TINGGI SYARIAH
DI KUALA TERENGGANU
DI NEGERI TERENGGANU
Dalam Perkara Tuntutan Hak Penjagaan Kanak-kanak
SAMAN NO : 11100-028-0015-2004
ANTARA
MAIMUNAH BINTI HAMZAH, --- PLAINTIF
KPT : 630406-11-5032.
DENGAN
MOHAMMAD BIN EMBONG, --- DEFENDAN
KPT : 561023-11-5055.
DI HADAPAN YANG ARIF
DATO’ HAJI ISMAIL BIN YAHYA, DPMT., PJC., PJK.,
HAKIM MAHKAMAH TINGGI SYARIAH NEGERI TERENGGANU
DI KUALA TERENGGANU
PADA HARI KHAMIS 19 RABIULAWWAL 1426,
BERSAMAAN 28 APRIL 2005.
ATAS TUNTUTAN Plaintif, Tuntutan ini dipanggil untuk perbicaraan di dalam
Mahkamah Terbuka, dalam kehadiran Plaintif bersama Peguam Syarienya, Puan
Salwa binti Mansor, daripada Tetuan Ahmad Shahabuddin & Co., beralamat di No.
111C, Tingkat 1, Jalan Batas Baru, 20300 Kuala Terengganu, manakala Defendan
diwakili oleh Cik Asmayani Suhaida binti Kamaruddin, daripada Zamani Mohammad
& Co., yang beralamat di 1107-E, Tingkat 2, Jalan Pejabat, off Jalan Sultan Ismail,
20200 Kuala Terengganu, MAKA PADA HARI INI YANG ARIF HAKIM TELAH
MEMBUAT PENGHAKIMAN SEPERTI BERIKUT :-
Tuntutan melalui saman yang telah didaftarkan oleh Plaintif di dalam Mahkamah
Tinggi Syariah Terengganu pada 27 Januari 2004 ini ialah tuntutan untuk;
i) mendapatkan hak penjagaan kanak-kanak secara kekal ke atas dua orang anak
pasangan Plaintif bersama Defendan, yang bernama:-
a) Mohd Hafiz bin Mohammad,
tarikh lahir: 12 Disember 1990,
1
2. Sijil Kelahiran No: I 751390; dan
b) Nur Maisarah binti Mohammad,
tarikh lahir : 23 April 2001,
Sijil Kelahiran No: 010423-11-0412;
ii) mendapat perintah memfardhukan bayaran nafkah anak ke atas Defendan bagi
kedua-dua anak pasangan Plaintif bersama Defendan yang yang tersebut itu
sebanyak RM1,000 sebulan pada tiap-tiap bulan; dan dengan itu perintah
sementara yang menghendaki Defendan membayar nafkah anak sebanyak RM200
sebulan pada tiap-tiap bulan bagi kedua-dua orang anak yang telah dibuat oleh
Mahkamah Rendah Syariah daerah Kuala Terengganu pada 27 Oktober 2003, semasa
mensabitkan perceraian antara Plaintif dengan Defendan dibatalkan;
iii) mendapat perintah Mahkamah supaya memerintahkan Defendan membayar
nafkah bulanan kedua-dua orang anak yang berkenaan itu melalui akaun bank di
RHB Bank Berhad Cawangan Kuala Terengganu, No. Akaun: 1-13010-0014528-8
tidak lewat dari tujuh haribulan setiap bulan sehingga ada perintah lain dibuat;
iv) mendapat perintah supaya kos di dalam prosiding ini ditanggung oleh Defendan;
dan lain-lain perintah yang difikirkan patut dan manfaat oleh Mahkamah ini.
Plaintif di dalam kes ini ialah Maimunah binti Hamzah, KPT: 630406-11-5032, k/p
no: 7152345, seorang Juruteknik Letronik di sebuah syarikat akhbar di Kuala
Terengganu. Pada masa ini alamat penyampaian Plaintif ialah di No; 100 Taman
Murni Permai, Tok Jembal, Gong Badak, 21300 Kuala Terengganu. Defendan pula
ialah Mohammad bin Embong, KPT:561023-11-5055, k/p: 5041748, adalah tuan
punya dan pengusaha kedai tayar di alamat D 1089 Kampung Bukit Kubang Jambu,
Jalan Kelantan, 20050 Kuala Terengganu. Pada masa ini alamat penyampaian
Defendan adalah di D 1089 Kampung Bukit Kubang Jambu, Jalan Kelantan, 20050
Kuala Terengganu.
Defendan pula telah membuat Pernyataan Pembelaan tetapi agak lewat
memasukkan Pernyataan Pembelaannya. Dalam Pernyataan Pembelaannya,
2
3. Defendan hanya mempertikaikan kadar nafkah anak sahaja dari RM 200 kepada
RM 1,000 sebulan pada tiap-tiap bulan untuk kedua-dua orang anak yang berkenaan
itu.
Saya mengambil kesempatan pada masa ini untuk mengucapkan terima kasih
kepada Peguam Syarie kedua-dua belah pihak kerana dengan kebijaksanaan
mereka dapat membantu membereskan kes ini.
Mengikut Pernyataan Tuntutan, Pernyataan Pembelaan dan keterangan daripada
Plaintif dan Defendan, saya berpuas hati bahawa perkara yang menjadi ‘fakta
persoalan’ di dalam kes ini ialah;
i) hak penjagaan kanak-kanak;
ii) kadar nafkah anak jika kanak-kanak berkenaan itu diberi hak jagaannya
kepada Plaintif; dan
iii) bagaimanakah cara bayaran nafkah anak itu dikendalikan.
Saya nyatakan di atas, saya berpuas hati, adalah berdasarkan kenyataan bahawa
beban pembuktian yang perlu ke atas Plaintif kemukakan bagi membolehkan
tuntutannya boleh disabitkan adalah sampai ke tahap ‘yakin’ atau tahap yang
paling berat, mengikut Hukum Syara’. Allah s.w.t. telah memberi peringatan
mengenai tanggung jawab memberi keterangan dengan firman Nya,
يأيهاالذينءامنواكونواقومينبالقسطشهداءلولوعلىأنفسكمأوالولدينوالقربين
إنيكنغنياأوفقيرافالأولىبهمافلتتبعواالهوىأنتعدلواوإنتلووأو
تعرضوافإنالكانبماتعملونخبيرا
Ayat 135 dari Surah An-Nisaa’
Yang bermaksud;
‘ Wahai orang-orang yang beriman ! Hendaklah kamu menjadi
orang-orang yang sentiasa menegakkan keadilan, lagi menjadi saksi
(yang menerangkan kebenaran) kerana Allah, sekali pun terhadap
diri kamu sendiri, atau ibu bapa dan kaum kerabat kamu. Kalau lah
orang (yang didakwa) itu kaya atau miskin (maka janganlah kamu
terhalang daripada menjadi saksi yang memperkatakan kebenaran
disebabkan kamu bertimbang rasa), kerana Allah lebih bertimbang
3
4. rasa kepada keduanya. Oleh itu, janganlah kamu turutkan hawa
nafsu supaya kamu tidak menyeleweng dari keadilan. Dan jika kamu
memutar balikkan keterangan atau enggan (daripada menjadi saksi),
maka sesungguhnya Allah sentiasa Mengetahui dengan mendalam
akan apa yang kamu lakukan.’
Ke bawah dari tahap yakin ialah tahap ‘tidak pasti’. Tahap tidak pasti ini mengikut
Hukum Syara’ terbahagi kepada tiga jenis; iaitu zan, syak dan waham. Walau pun
begitu ada kalanya zan menepati kebenaran. Zan yang menepati kebenaran boleh
sampai ke tahap az-zan al-ghalib atau ‘berat sangka’. Az-zan al-ghalib adalah
diterima dalam keterangan dan pembuktian mengikut Hukum Syara’.
Saya juga ada menyatakan ungkapan ‘fakta persoalan’. Enakmen Keterangan
Mahkamah Syariah (Terengganu) 2001 memberi erti ‘fakta persoalan’ sebagai apa-
apa fakta yang daripadanya, sama ada dengan sendiri atau berkaitan dengan fakta
lain, wujudnya, tidak wujudnya, jenis atau takat apa-apa hak, liabiliti atau
ketakupayaan yang ditegaskan atau dinafikan dalam mana-mana guaman atau
prosiding, semestinya dapat disimpulkan. Saya berpendapat mengikut Hukum
Syara’, ‘fakta persoalan’ ini boleh termasuk di dalam المدعىبه (al-mudda’a bih)
iaitu hak yang dituntut.
Sebelum saya membuat analisa ke atas fakta persolan di dalam kes ini, saya
berpendapat adalah sangat mustahak bagi saya menentukan bidang kuasa
Mahkamah terlebih dahulu. Mengikut Hukum Syara’ sebagai mana yang telah
dihuraikan di dalam kitab al-Fiqh al-Islami wa Adillatuh, oleh Dr. Wahbah al-
Zuhaily, juzuk keenam, Darul Fikr, Damsyek, Syria, cetakan ketiga, 1409H/1989M,
mulai muka surat 750 hingga muka surat 751, yang mana dapat disimpulkan
bahawa bidang kuasa Hakim (qadi ) ada sepuluh; iatu :-
1. Menyelesaikan pertikaian atas dua pihak yang berselisih sama ada secara
suka sama suka (sulh), atau secara paksaan melalui hukuman yang
diperkuat kuasakan.
4
5. 2. Menghalang orang yang zalim daripada melakukan perompakan,
pencerobohan dan lain-lain, serta menolong orang teraniaya dan
menyampaikan hak kepada tuannya.
3. Menegakkan hudud dan menjalankan hak-hak Allah s.w.t.
4. Menyelesaikan kes-kes tuntutan darah dan luka-luka.
5. Menyelesaikan kes-kes berkaitan dengan harta anak yatim, orang gila dan
melantik wasi untuk menguruskan harta mereka.
6. Mengawasi harta waqaf.
7. Melaksanakan wasiat.
8. Mengahwinkan wanita yang tidak ada wali, atau yang walinya enggan
mengahwinkannya.
9. Mengawasi kepentingan-kepentingan awam seperti jalan raya dan lain-
lain.
10. Menyuruh kepada yang baik dan melarang yang mungkar dengan perkataan
dan perbuatan.
Perlembagaan Persekutuan antara lain telah memperihalkan bidang kuasa
Mahkamah Syariah. Perlembagaan Persekutuan juga telah memperuntukkan
status Mahkamah Syariah; iaitu Mahkamah yang diletakkan di bawah
bidangkuasa negeri. Fasal 2 kepada Perkara 74 Perlembagaan Persekutuan
memperuntukkan:-
Dengan tidak menyentuh apa-apa kuasa yang diberi kepada
Badan Perundangan Negeri untuk membuat undang-undang
oleh mana-mana Perkara lain, Badan Perundangan Negeri
boleh membuat undang-undang mengenai mana-mana
perkara yang disebut dalam Senarai Negeri (iaitu Senarai
Kedua yang dinyatakan dalam Jadual Kesembilan) atau
Senarai Bersama.
Jadual Kesembilan, Senarai (2) Perlembagaan Persekutuan Butiran (1),
memperuntukkan :-
1. Kecuali mengenai Wilayah-Wilayah Persekutuan Kuala
Lumpur, Labuan dan Putrajaya, Hukum Syarak dan undang-
undang diri dan keluarga bagi orang-orang yang menganut
5
6. agama Islam, termasuk Hukum Syarak berhubung dengan
mewarisi harta berwasiat dan tak berwasiat, pertunangan,
perkahwinan, perceraian, maskahwin, nafkah, pengambilan
anak angkat, taraf anak, penjagaan anak, pemberian,
pembahagian harta dan amanah bukan khairat; Wakaf Islam
dan takrif serta peraturan mengenai amanah khairat dan
khairat agama, perlantikan pemegang-pemegang amanah
dan perbadanan bagi orang-orang mengenai pemberian
agama Islam dan khairat, yayasan, amanah, khairat dan
yayasan khairat yang dijalankan, kesemuanya sekali dalam
negeri; adat istiadat Melayu: Zakat Fitrah dan Bait-ul-mal
atau hasil agama negeri yang seumpamanya; masjid atau
mana-mana tempat sembahyang awam untuk orang Islam;
mengadakan dan menghukum kesalahan-kesalahan yang
dilakukan oleh orang-orang yang menganut agama Islam
terhadap rukun-rukun Islam, kecuali mengenai perkara-
perkara yang termasuk dalam Senarai Persekutuan;
keanggotaan, penyusunan dan acara bagi mahkamah-
mahkamah syar’iah, yang akan mempunyai bidangkuasa
hanya ke atas orang-orang yang menganut agama Islam dan
hanya mengenai mana-mana perkara yang termasuk dalam
perenggan ini, tetapi tidak mempunyai bidangkuasa
mengenai kesalahan-kesalahan kecuali setakat yang diberi
oleh undang-undang persekutuan; mengawal pengembangan
iktikad dan kepercayaan antara orang-orang yang menganut
agama Islam; menentukan perkara-perkara Hukum Syarak
dan iktikad dan adat istiadat Melayu.
Mengikut peruntukan Hukum Syara’ dan bidang kuasa yang diberi oleh undang-
undang bertulis, jelaslah bahawa Pemerintah diberi kuasa mengkhususkan kuasa
Hakim, termasuk Hakim Syarie atau Mahkamah yang mana diketuai oleh seseorang
Hakim itu. Mengenai persoalan ini bidang kuasa Mahkamah Tinggi Syariah telah
diperuntukkan di dalam subseksyen 11(3) Enakmen Mahkamah Syariah
(Terengganu) 2001 yang memperuntukkan;
Mahkamah Tinggi Syariah hendaklah –
6
7. (a) dalam bidangkuasa jenayahnya, membicarakan apa-apa
kesalahan yang dilakukan oleh seseorang orang Islam dan
boleh dihukum di bawah Enakmen ini atau mana-mana undang-
undang bertulis lain yang sedang berkuat kuasa yang
menetapkan kesalahan-kesalahan terhadap rukun-rukun agama
Islam, dan boleh mengenakan apa-apa hukuman yang
diperuntukkan bagi kesalahan itu; dan
(b) dalam bidangkuasa malnya, mendengar dan memutuskan
semua tindakan dan prosiding jika semua pihak dalam tindakan
atau prosiding itu adalah orang Islam dan tindakan atau
prosiding itu adalah berhubungan dengan –
(i) pertunangan, perkahwinan, ruju’, perceraian, pembubaran
perkahwinan (fasakh), nusyuz, atau pemisahan kehakiman
(faraq) atau apa-apa perkara yang berkaitan dengan
perhubungan antara suami isteri;
(ii) apa-apa pelupusan atau tuntutan harta yang berbangkit
daripada mana-mana perkara yang dinyatakan dalam
subperenggan (i);
(iii) nafkah orang-orang tanggungan, kesahtarafan, atau
penjagaan atau jagaan (hadhanah) budak-budak;
(iv) pembahagian atau tuntutan harta sepencarian;
(v) wasiat atau alang semasa marad-al-maut;
(vi) alang semasa hidup, atau penyelesaian yang dibuat tanpa
balasan yang memadai dengan wang atau nilaian wang,
oleh seorang orang Islam ;
7
8. (vii) wakaf atau nazar;
(viii) pembahagian atau pewarisan harta berwasiat atau tak
berwasiat ;
(ix) penentuan orang-orang yang berhak kepada bahagian
harta pusaka seseorang si mati yang beragama Islam atau
bahagian-bahagian yang kepadanya masing-masing orang
itu berhak;
(x) pengisytiharan bahawa seseorang itu bukan lagi orang
Islam;
(xi) pengisytiharan bahawa seseorang yang telah mati itu ialah
seorang Islam atau sebaliknya pada masa kematiannya ;
dan
(xii) perkara-perkara lain yang berkenaan dengannya bidang
kuasa diberikan oleh mana-mana undang-undang bertulis.
Subseksyen 12 (2) Enakmen Mahkamah Syariah ( Terengganu ) 2001 pula
memperuntukkan;
Mahkamah Rendah Syariah hendaklah –
(a) dalam bidangkuasa jenayahnya, membicarakan apa-apa kesalahan
yang dilakukan oleh seseorang orang Islam dan boleh dihukum di
bawah Enakmen ini atau mana-mana undang-undang bertulis lain
yang menetapkan kesalahan-kesalahan terhadap rukun-rukun
agama Islam yang baginya hukuman maksimun yang diperuntukkan
oleh Enakmen atau mana-mana undang-undang bertulis itu tidak
melebihi tiga ribu ringgit, atau pemenjaraan selama tempoh dua
8
9. tahun atau kedua-duanya, dan boleh mengenakan mana-mana
hukuman yang diperuntukkan bagi kesalahan itu; dan
(b) dalam bidang kuasa malnya, mendengar dan memutuskan semua
tindakan dan prosiding yang Mahkamah Tinggi Syariah diberi kuasa
untuk mendengar dan memutuskannya, jika amaun atau nilai hal
perkara yang dipertikaikan itu tidak melebihi seratus ribu ringgit
atau tidak dapat dianggarkan dengan wang (tidak termasuk tuntutan
hadhanah atau harta sepencarian).
Mengikut peruntukan undang-undang yang berjalan kuatkuasanya di dalam negeri
ini pada masa sekarang, saya berpuashati bahawa Mahkamah Tinggi Syariah
Terengganu adalah Mahkamah yang berkompeten dan mempunyai bidangkuasa
mendengar dan memutuskan tuntutan penjagaan kanak-kanak atau tuntutan
hadhanah (atau dalam Enakmen Undang-Undang Pentadbiran Keluarga Islam
(Terengganu) 1985 dieja dengan hadanah) dan lain-lain tuntutan yang terbit
daripadanya yang berada di hadapan saya ini.
Pada peringkat ini saya menyentuh secara ringkas bidangkuasa Mahkamah Syariah
bagi memastikan bahawa keputusan yang dibuat nanti adalah menepati Hukum
Syara’ dan undang-undang dari berbagai sudut. Bidangkuasa satu-satu Mahkamah
juga sebenarnya telah lama disentuh oleh perundangan Islam atau Hukum Syara’.
Antaranya sebagaimana dinyatakan oleh Muhammad Salam Madkur di dalam
kitabnya berjudul Al-Qada’ fil Islam, terbitan Matbaah Al ‘Aalamiyah, Kaherah,
1964, yangmana pada muka 54 beliau menyebut ;
ßšd ¬·… y} Y£´ºšZ x¬Ã¾º† ¬À“ çF£ºšZ
®›ìZ çšy Ö³ªñ w} „
.|e£¨¥šZ y} . 眬¿šZ y} . æ󪲚Z uZŠ 죘 .
£ñ£´ºšZ ã› ã÷› nÂÀ…
9
10. x®Ã” ®‹PZ nÂœ ç• ®¶Àñ w} äš Ñ³ñ ë• .
ßšd ®Ã” çšý 碣À¨šZ y}
Yang bererti ,
‘ Bidangkuasa mengikut jenis kes ialah pemerintah
mengkhususkan bidangkuasa ke atas seseorang Hakim semasa
perlantikan Hakim itu atau selepas perlantikan dibuat dengan
menentukan bahawa Hakim itu mempunyai bidangkuasa
tertentu sahaja seperti diberi bidangkuasa bagi mengendalikan
undang-undang diri, undang-undang sivil, undang-undang
perdagangan atau bagi undang-undang jenayah dan
seumpamanya; oleh yang demikian Hakim itu hanya
berbidangkuasa bagi kes-kes yang dianya diberi bidangkuasa
sahaja dan Hakim itu tidak boleh melaksanakan bidangkuasa
lain yang tidak diberi kepadanya.’
Di dalam kes di hadapan saya ini, beberapa fakta yang berkaitan dengan tuntutan
ini telah tidak dipertikaikan. Fakta tarikh perkahwinan Plaintif dengan Defendan
telah tidak dipertikaikan. Plaintif telah diakad nikahkan dengan Defendan pada 31
Ogos 1989. Fakta bahawa hasil dari akad nikah perkahwinan antara Plaintif dengan
Defendan telah dikurniakan dua orang anak, iaitu;
i) Mohd Hafiz bin Mohammad,
tarikh lahir: 12 Disember 1990,
Sijil Kelahiran No: I 751390; dan
ii) Nur Maisarah binti Mohammad,
tarikh lahir : 23 April 2001,
Sijil Kelahiran No: 010423-11-0412.
juga tidak dipertikaikan. Plaintif dan Defendan telah bercerai dengan cara
Defendan telah melafazkan lafaz cerai soreh talaq satu kali pertama di dalam
Mahkamah Rendah Syariah Daerah Kuala Terengganu dan dengan kebenaran
10
11. Mahkamah itu pada 27 Oktober 2003 tidak dipertikaikan juga. Lafaz cerai yang
dibenarkan oleh Mahkamah itu adalah dalam prosiding Permohonan Untuk
Mengisytiharkan Perceraian Ta’liq oleh Plaintif, melalui Permohonan No: 11007-
057-26-2003.
Berbalik kepada fakta persoalan pertama; iaitu hak penjagaan kanak-kanak atau
hadanah. Sehingga pada hari ini, masih belum ada perintah hak penjagaan kanak-
kanak daripada mana-mana Mahkamah ke atas anak-anak yang Plaintif tuntut hak
penjagaan mereka ini. Plaintif menuntut hak penjagaan kanak-kanak ke atas anak-
anak hasil perkongsian hidupnya dengan Defendan diberikan kepadanya
kesemuanya. Anak-anak yang dimaksudkan terdiri daripada;
i) Mohd Hafiz bin Mohammad,
tarikh lahir: 12 Disember 1990,
Sijil Kelahiran No: I 751390; dan
ii) Nur Maisarah binti Mohammad,
tarikh lahir : 23 April 2001,
Sijil Kelahiran No: 010423-11-0412.
Dalam menganalisa fakta persoalan pertama di dalam kes ini; iaitu hak penjagaan
kanak-kanak, saya berpendapat fakta persoalan ini mengandungi dua isu; iaitu
pertamanya apakah yang dimaksudkan dengan hak penjagaan kanak-kanak ? Dan
kedua, isu untuk menentukan kepada siapakah hak penjagaan kanak-kanak itu
patut diserahkan. Dalam isu pertama kepada fakta persoalan pertama ini, saya
berpendapat Mahkamah kena melihat kepada apakah yang diertikan hak
penjagaan kanak-kanak atau dikenali juga dengan sebutan hadhanah (atau dalam
Enakmen Undang-Undang Pentadbiran Keluarga Islam (Terengganu) 1985 dieja
dengan hadanah) mengikut Hukum Syara' dan undang-undang yang sedang
berkuatkuasa pada masa ini.
11
12. Mengikut Hukum Syara’ sebagai mana di dalam kitab al-Fiqh al-Manhaji, oleh Dr.
Mustofa Al-Khin dan lain-lain, jilid kedua, cetakan kelima 1424H/ 2003M, Darul
Qalam, Damsyek, Syria, muka surat 181 ada menyebut;
والحضضضانةفضضىاصضضطل حالشضضريعةاللسضضليميةهضضى :حفضضظيمضضنل
ضتقبلضيسضأيمرضبضهضنفس،ضهضوتربيتضفضبمختلوجضوهضةضالتنمي،ضل حضوالص
وتنتهىبالنسبةللصغيرإلىلسن.التمييز
أيمارعايتهبعدذلكإلىلسن،البلوغفتسمى،كفالة :ل.حضانة
Yang bererti,
‘ Hadhanah dari segi istilah syara’ ialah menjaga seseorang yang tidak
dapat menguruskan dirinya dan mendidiknya dengan pelbagai kaedah
yang mendatangkan kebaikan kepadanya sesuai dengan
perkembangannya. Bagi kanak-kanak kecil hadhanahnya berakhir
sehingga mencapai umur mumayyiz.
Menjaga dan mendidik kanak-kanak selepas umur mumayyiz sehingga
mencapai umur baligh, tidak dinamakan hadhanah tetapi dinamakan
kafalah.’
As-Sheikh Muhammad Al-Khatib As-Syarbini, (meninggal dunia dalam tahun 977
Hijrah), di dalam kitabnya Mughnil Muhtaj, jil. Ketiga, juzuk ketiga, cetakan Darul
Fikir, pada muka surat 425 ada menyebut ;
وشرعاحفظيمنليستقلبأيمورنفسهعمايؤذيهلعدمتمييزهكطفضضل
وكبيريمجنونوتربيتهأىتنميةالمحضونبمايصلحهبتعهدهبطعايمه
وشرابهونحوذلك
Yang bererti,
‘ Hadhanah dari segi syara’ bererti tanggung jawab menjaga seseorang
yang tidak mampu menguruskan dirinya sendiri, oleh kerana masih
belum mampu atau tidak mampu membuat pemilihan mana satu yang
baik dan mana satu yang buruk, seperti kanak-kanak kecil atau orang
dewasa yang gila, dan juga tanggung jawab memberi pendidikan
kepada mereka yang berkenaan itu hingga menyebabkan mereka
12
14. Mengenai peruntukan undang-undang, pada masa ini tidak ada tafsiran berkanun
bagi perkataan hadhanah atau hadanah. Walau pun begitu di dalam subpara 11(3)
(b)(iii) Enakmen Mahkamah Syariah (Terengganu) 2001, yang memperuntukkan
bidang kuasa Mahkamah Tinggi Syariah dalam bidangkuasa malnya, mendengar dan
memutuskan semua tindakan dan prosiding jika semua pihak dalam tindakan atau
prosiding itu adalah orang Islam dan tindakan atau prosiding itu adalah
berhubungan dengan; antaranya termasuklah penjagaan atau jagaan (hadhanah)
budak-budak.
Subseksyen 80(2) Enakmen Undang-Undang Pentadbiran Keluarga Islam
(Terengganu) 1985 pula antara lain memperuntukkan hadanah sama ertinya dengan
penjagaan anak.
Di dalam kes Wan Abdul Aziz lawan Siti Aishah, JH [1401H], 147, Rayuan Kes Mal
Negeri Kelantan No: 1/1975. Dalam kes ini, tuntutan telah dibuat oleh Siti Aishah,
seorang penolong kanan guru sekolah di Kota Bharu untuk mendapat hak jagaan
anaknya Wan Anita Kartini. Yang kenatuntut Wan Abdul Aziz ialah seorang
jurutera di Kota Bharu. Dua-dua pihak itu telah berkahwin di Masjid Adelaide
Australia Selatan pada 16 September 1965. Mereka telah mendapat dua orang
anak Wan Halimatul Tasma yang dilahirkan di Hobart, Tasmania pada 24.10.1965
dan Wan Anita Kartini yang dilahirkan di Kuala Lumpur pada 18.8.1970. Yang
menuntut dan yang kenatuntut telah tinggal berasingan dari 18 November 1972 dan
kedua-dua anak pada mulanya tinggal bersama dengan kenatuntut. Pada bulan
Januari 1973 anak yang pertama Wan Halimatul Tasma mulai tinggal bersama
ibunya yang menuntut di Kota Bharu manakala anak yang kedua Wan Anita tinggal
bersama dengan bapanya. Dua-dua pihak telah bercerai pada 20 Januari 1974
dengan tebus talak sebanyak RM 550.00. Yang menuntut masih janda. Dia
membuat permohonan supaya anaknya Wan Anita Kartini diserahkan kepadanya.
Mahkamah Kadi telah menghukumkan anak itu diserahkan kepada ibunya pihak
menuntut. Pihak kenatuntut telah merayu kepada Jemaah Pengadilan. Diputuskan
rayuan diterima dan dihukumkan anak itu hendaklah tetap di bawah jagaan
bapanya dalam pemeliharaan dan asuhan orang yang diharapkannya iaitu ibunya
dan nenek kepada anak itu. Dalam menerima rayuan Yang Kenatuntut, Jemaah
Pengadilan telah menyampaikan pendapatnya, antaranya;
14
15. Pokok dan tujuan hadhanah ialah muslihat dan kebaikan budak yang
dipelihara dan dijaga sebagai hak asasi bagi budak itu. Hak yang mesti
diutamakan lebih dari hak pihak yang memelihara sebagaimana yang
difahamkan daripada fatwa Ibnu Al-Salah yang tersebut di dalam
‘Tuhfah’ dan ‘Nihayad’ serta diakui muktamadnya oleh Ali Shabramulsi,
juga sebagaimana yang disalin oleh Syed Sabiq dalam Fiqhul-Sunnah,
juzuk 8 yang bermaksud, ‘Sesungguhnya setiap yang menjaga dan yang
dijaga (anak) mempunyai hak dalam pemeliharaan tetapi hak yang
dijaga lebih kuat dari hak yang menjaga.’ dan diterangkan oleh Ibnu
Qadamah dengan katanya yang bermaksud, ‘Thabitnya hadhanah adalah
untuk menentukan nasib (kepentingan) budak (kanak-kanak) itu.’
Mengikut takrifan Hukum Syara’, undang-undang yang sedang berkuat kuasa pada
masa ini dan kes yang dijadikan panduan sebagai mana yang dikemukakan di atas,
saya berpendapat hadhanah, hadanah atau hak penjagaan kanak-kanak, adalah
mempunyai erti yang sama, iaitu; tanggung jawab menjaga seseorang yang tidak
mampu menguruskan dirinya sendiri, oleh kerana masih belum mampu atau tidak
mampu membuat pemilihan mana satu yang baik dan mana satu yang buruk,
seperti kanak-kanak kecil atau orang dewasa yang gila, dan juga tanggung jawab
memberi pendidikan kepada mereka yang berkenaan itu hingga menyebabkan
mereka berjaya menjadi manusia yang baik, serta tanggung jawab memberi makan
minum dan seumpamanya kepada mereka. Oleh yang demikian isu pengertian
hadhanah atau hak penjagaan kanak-kanak telah terjawab.
Di dalam kes di hadapan saya ini, saya berpuashati (yakin) bahawa anak kepada
pasangan Plaintif dengan Defendan yang bernama Mohd Hafiz bin Mohammad,
dilahirkan pada 12 Disember 1990, yang memiliki nombor Sijil Kelahiran I 751390,
telah melepasi had umur bagi maksud hak penjagaan kanak-kanak mengikut Hukum
Syara’ dan undang-undang. Manakala anak pasangan Plaintif dengan Defendan
yang bernama Nur Maisarah binti Mohammad, dilahirkan pada 23 April 2001, yang
memiliki nombor Sijil Kelahiran 010423-11-0412, masih berada di bawah umur bagi
maksud hak penjagaan kanak-kanak mengikut Hukum Syara’ dan undang-undang.
15
17. âš £› £¬šÂ… ÝŠ} v죕 {¬ŠZy æž®– ç• £¿y wZÂ…ìZ
q®¥•Z Zd£• ç·•£ƒ²ƒšZ u£–
ãÃ… ®Ã‹ ặž Ây ãÃÀƒ w£¿‡ y} £·¤ ⬊} Û¾… Zd£•
Ze£¸ ZÂœ£˜£›y _y¯¥†
e£¥‹Z £¿Áž} ¬À“ w£˜y ä›}y äÃ…}
Yang bererti;
‘ Al-Shafie berkata,’ Apabila berpisah kedua ibu bapa dan kedua-dua
nya berada di dalam satu qaryah, maka ibu adalah lebih berhak
terhadap anaknya selama dia belum berkahwin lain dan semasa anak
itu masih kecil. Sekiranya anak itu mencapai umur tujuh tahun atau
lapan tahun dan dia mempunyai kesempurnaan akal, anak itu
disuruh membuat pilihan penjaganya diantara bapanya atau ibunya
dan anak itu hendaklah bersama dengan penjaga pilihannya itu.”
Di dalam kitab Mughnil Muhtaj oleh Al-Syarbini,jilid ketiga, juzuk ketiga, cetakan
Darul Fikri, muka 454 hingga 456 ada dinyakan bahawa, hak penjagaan ke atas
kanak-kanak tidak boleh diberikan kepada hamba, orang gila dan juga orang fasiq.
Bagi kanak-kanak muslim, hak jagaan ke atasnya tidak boleh diberikan kepada orang
kafir. Wanita yang berkahwin dengan lelaki yang bukan bapa kepada anaknya tidak
boleh mendapat hak penjagaan ke atas anaknya itu, kecuali dia berkahwin dengan
bapa saudara, sepupu atau anak saudara kepada anaknya itu berasaskan kepada
pandangan yang asah. Jika anak berkenaan masih menyusu, ia disyaratkan supaya
disusui dahulu berasaskan pandangan yang sohih.
Mengikut Hukum Syara’, sebagai mana pendapat Mazhab Shafie yang disebut di
dalam kitab Al-Fiqhul Islami wa Adillatuhu, oleh Dr. Wahbah A-Zuhaili, juzuk
ketujuh, cetakan ketiga,1409H/1989M, muka 726 – 729, syarat-syarat umum haadin
(pihak yang diberi hak penjagaan anak) ialah;
1) dia cukup umur, kanak-kanak tidak berhak menjadi haadin;
2) dia adalah sempurna akal;
17
18. 3) dia berkeupayaan mendidik kanak-kanak;
4) dia berkelakuan baik dari segi akhlak islamiah; dan
5) dia adalah seorang Islam.
Manakala syarat-syarat khas haadinah pula ialah;
1) dia masih belum berkahwin dengan lelaki lain yang tidak ada hubungan
waris dengan si anak;
2) dia adalah terdiri daripada kerabat terdekat kepada anak; dan
3) dia boleh menyusukan anak.
Mengikut undang-undang pula, syarat-syarat hadinah, diperuntukkan di dalam
seksyen 81, Enakmen Undang-undang Pentadbiran Keluarga Islam, (Terengganu),
1985. Seksyen itu memperuntukkan;
Hadinah, iaitu, perempuan yang mempunyai hak mendidik kanak-
kanak, adalah berhak menjalankan hak terhadap hadanah jika –
(a) dia adalah seorang Islam;
(b) dia adalah sempurna akal;
(c) dia berumur yang melayakkan dia memberi kepada
kanak-kanak itu jagaan dan kasih sayang yang mengkin
diperlukan oleh kanak-kanak itu;
(d) dia berkelakuan baik dari segi akhlak Islamiah; dan
(e) dia tinggal di tempat di mana kanak-kanak itu tidak
mungkin menghadapi apa-apa akibat buruk dari segi
akhlak atau jasmani.
Seksyen 82 pula memperuntukkan hak seseorang perempuan terhadap hadanah
adalah hilang –
(a) jika perempuan itu berkahwin dengan seorang lelaki
yang tidak mempunyai pertalian dengan kanak-kanak itu
dalam mana orang lelaki itu dilarang berkahwin dengan
kanak-kanak itu, tetapi adalah kembali semula apabila
perkahwinan itu dibubarkan;
18
19. (b) jika perempuan itu berkelakuan buruk secara keterlaluan
dan terbuka;
(c) jika perempuan itu menukar pemastautinannya dengan
tujuan untuk mencegah bapa kanak-kanak itu dari
menjalankan pengawasan yang perlu ke atas kanak-
kanak itu, kecuali bahawa seseorang isteri yang
bercerai boleh mengambil anaknya sendiri ke tempat
lahir isteri itu;
(d) jika perempuan itu murtad;
(e) jika perempuan itu mencuaikan atau menganiaya kanak-
kanak itu.
Seksyen 83 Enakmen yang sama memperuntukkan;
(1) Hak hadinah ( حاضضضضنة ) bagi menjaga
seseorang kanak-kanak adalah tamat setelah kanak-kanak itu
mencapai umur tujuh tahun, jika kanak-kanak itu lelaki, dan
umur sembilan tahun, jika kanak-kanak itu perempuan, tetapi
Mahkamah boleh, atas permohonan hadinah, membenarkan dia
menjaga kanak-kanak itu sehingga kanak-kanak itu mencapai
umur sembilan tahun, jika kanak-kanak itu lelaki, dan umur
sebelas tahun, jika kanak-kanak itu perempuan.
(2) Setelah tamatnya hak hadinah, penjagaan adalah turun
kepada bapa, dan jika kanak-kanak itu telah mencapai umur
kecerdikan (mumaiyiz), maka kanak-kanak itu adalah berhak
memilih untuk tinggal dengan sama ada ibu atau bapanya,
melainkan jika Mahkamah memerintah selainnya.
Di dalam satu kes di Negeri Kedah, Mohamad Salleh lawan Azizah, JH (1404H),
212, keputusan Yang Arif Kadi Besar telah diperkukuhkan oleh Mahkamah Rayuan
Syar’iah Negeri. Di dalam kes ini di dalam Mahkamah Kadi Besar, Penentang
Rayuan telah memohon mendapatkan hak jagaan empat anaknya yang berumur
antara 5 tahun dan 39 hari daripada Perayu iaitu bekas suaminya. Pada masa
19
20. perceraian antara Perayu dan Penentang Rayuan, anak-anak itu telah diserahkan
kepada Perayu, tetapi Penentang Rayuan mendakwa pada masa itu dia berada di
dalam kesihatan terlalu lemah baru bersalin tiga hari. Yang Arif Kadi Besar dalam
hukuman menyebut; “ Maka dengan ini aku hukum bahawa kanak-kanak iaitu anak-
anak di antara Mohd Salleh bin Abdul Aziz dan Azizah binti Mohd Yusoff iaitu;
1) Fariza Baizura bt Mohd Salleh yang berumur lebih kurang 5
tahun;
2) Mohd Fadly Yusoff b. Mohd Salleh yang berumur lebih kurang
3 tahun;
3) Fazlina bt Mohd Salleh yang berumur lebih kurang 2 tahun;
dan
4) Fazlin bt Mohd Salleh yang berumur lebih kurang 2 bulan;
hendaklah dipelihara oleh Azizah bt Mohd Yusoff sehingga kanak-kanak itu
mumaiyiz, dan setelah mumaiyiz mengikut Hukum Syara’ maka bolehlah pihak
Mohd Salleh membuat tuntutan untuk memelihara anak itu kembali.”
Berdasarkan peruntukan Hukum Syara’ dan peruntukan undang-undang sebagai
mana yang dirujuk, serta kes yang dijadikan panduan, di dalam fakta persoalan
siapa yang berhak ke atas penjagaan kanak-kanak saya berpendapat timbul pula
tiga isu. Isu pertama ialah jika seseorang kanak-kanak itu berumur di bawah tujuh
tahun jika lelaki, atau berumur di bawah sembilan tahun jika perempuan, maka ibu
kepada kanak-kanak itu pada amnya lebih berkelayakan mendapat hak penjagaan
kanak-kanak.
Isu kedua ialah; jika seseorang kanak-kanak itu berumur mencapai umur tujuh
tahun jika lelaki, atau mencapai umur sembilan tahun jika perempuan, dan
sekiranya ada permohonan daripada hadinah untuk terus menjaga kanak-kanak
berkenaan itu, Mahkamah boleh membenarkan hadinah berbuat sedemikian.
Isu ketiga ialah; jika seseorang kanak-kanak itu berumur mencapai umur mumaiyiz,
penentuan ke atas hak penjagaan kanak-kanak pada dirinya, pada amnya adalah
mengikut pilihan kanak-kanak berkenaan itu sendiri.
20
21. Selain dari isu-isu yang telah disebut di atas, saya berpendapat bahawa saya patut
sentuh juga sedikit mengenai peruntukan lamanya tempoh hak penjagaan ke atas
seseorang kanak-kanak. Dari segi undang-undang dan Hukum Syara’ peruntukan
lamanya tempoh hak penjagaan ke atas seseorang kanak-kanak hampir-hampir
sama. Cuma takrifan tahun di dalam peruntukan Enakmen Undang-Undang
Pentadbiran Keluarga Islam (Terengganu) 1985, tidak diberi. Keadaan ini
merupakan satu lacuna. Lacuna sebegini boleh menyebabkan timbulnya persoalan
adakah pengiraan umur di bawah Enakmen Undang-Undang Pentadbiran Keluarga
Islam itu dikehendaki mengikut kalendar Gregory, sebagai mana yang telah
ditetapkan di bawah Akta Tafsiran 1948 & 1967 (Akta 388) dan Akta Umor Dewasa,
1971, (Akta 21), atau adakah dikehendaki mengikut pengiraan Taqwim Hijri ? Saya
tinggalkan isu ini di sini untuk dihujahkan oleh mana-mana pihak yang terlibat
dalam lain-lain kes tuntutan hak penjagaan ke atas kanak-kanak nanti.
Berdasarkan keterangan yang diperolehi semasa perbicaraan, Mahkamah berpuas
hati bahawa anak pertama pasangan ini; Mohd Hafiz bin Mohammad dilahirkan
pada 12 Disember 1990. Mengikut Taqwim Haqiqi (tahun Hijriyyah) yang
dikeluarkan oleh Kerajaan Terengganu, tarikh 12 Disember 1990 adalah bersamaan
dengan 25 Jamadilawwal 1411. Ini bermakna umur Mohd Hafiz bin Mohammad pada
hari ini, 19 Rabiulawwal 1426 mengikut kiraan tahun Hijriyyah ialah kira-kira
14 tahun 10 bulan 6 hari. Manakala anak kedua pasangan ini; Nur Maisarah binti
Mohammad dilahirkan pada 23 April 2001. Mengikut Taqwim Haqiqi (tahun
Hijriyyah) yang dikeluarkan oleh Kerajaan Terengganu, tarikh 23 April 2001 adalah
bersamaan dengan 29 Muharram 1422. Ini bermakna umur Nur Maisarah binti
Mohammad pada hari ini, 19 Rabiulawwal 1426 mengikut kiraan tahun Hijriyyah
ialah kira-kira 4 tahun 2 bulan 19 hari.
Berdasarkan fakta Hukum Syara’, fakta undang-undang dan fakta mengenai kes,
sebagai mana yang telah dinyatakan di atas, saya berpendapat Mohd Hafiz bin
Mohammad yang dilahirkan pada 12 Disember 1990, kenalah membuat pilihannya
sendiri sama ada dia hendak dijaga seterusnya oleh ibunya atau dijaga oleh
bapanya. Dalam menyelesaikan persoalan ini, saya telah memanggil Mohd Hafiz bin
Mohammad yang dilahirkan pada 12 Disember 1990 itu pada hari Isnin, 10 Safar
1426 bersamaan 21 Mac 2005 mulai jam 2.40 petang, bagi memberi peluang kepada
Mohd Hafiz bin Mohammad membuat pilihan penjaganya. Pertemuan itu telah
21
22. diadakan di dalam Bilik Tamu Ketua Hakim Syarie Terengganu. Dalam pertemuan
itu, saya berpuas hati bahawa Mohd Hafiz bin Mohammad secara sukarela telah
memilih dan dengan kemahuannya sendiri untuk menjadikan ibunya, Maimunah
binti Hamzah, KPT: 630406-11-5032, iatu Plaintif di dalam kes ini, sebagai
penjaganya mulai sekarang.
Di dalam kes di hadapan saya ini, sepanjang perkahwinan Plaintif dengan
Defendan, anak-anak yang dilahirkan oleh Plaintif dipelihara oleh Plaintif.
Mengikut keterangan di dalam kes ini, Defendan dalam masa perkahwinannya
dengan Plaintif telah ada mempunyai isteri lain dan ada mempunyai anak daripada
perkahwinannya dengan isteri lain itu. Pada masa ini Plaintif masih bermastautin di
dalam daerah Kuala Terengganu. Defendan pula tinggal bersama isteri lain yang
sedia ada dan anak-anak dengan isterinya itu.
Sepanjang perbicaraan kes ini, tidak dibuktikan bahawa Plaintif pada masa ini
telah hilang hak seseorang perempuan terhadap hadhanah, baik dari segi Hukum
Syara’ mau pun dari segi undang-undang.
Berdasarkan fakta Hukum Syara’, fakta undang-undang dan fakta mengenai kes,
sebagai mana yang telah dinyatakan di atas, saya berpendapat, anak kedua
kepada Plaintif dengan Defendan yang bernama Nur Maisarah binti Mohammad dan
yang dilahirkan pada 23 April 2001 penjagaan atas diri kanak-kanak tersebut adalah
terhak kepada ibunya, Maimunah binti Hamzah, KPT: 630406-11-5032, iatu Plaintif
di dalam kes ini.
Walau pun hak jagaan anak ke atas kedua-dua anak Plaintif dengan Defendan
berkenaan diberikan kepada Plaintif iaitu ibu kepada kedua-dua kanak-kanak itu,
Defendan tidaklah terhalang daripada menziarahi kanak-kanak berkenaan. Islam
melarang perbuatan memutuskan silaturrahmi antara sesama Muslim, apatah lagi
antara anak dengan ayahnya. Memandangkan umur kedua-dua anak berkenaan,
saya berpendapat Defendan bolehlah melawat atau membawa keluar salah
seorang atau kedua-dua anak berkenaan dari jagaan Plaintif pada bila-bila masa
yang berpatutan mengikut Hukum Syara’ dengan syarat tidak mendatangkan
mudarat kepada fizikal, mental dan pembelajaran anak-anak berkenaan, dan
setelah dimaklumkan terlebih dahulu kepada Plaintif akan tujuan Defendan itu.
22
23. Sekarang sampai pula kepada fakta persoalan yang kedua; iaitu kadar nafkah anak
jika kanak-kank itu diberi hak jagaannya kepada Plaintif. Mengenai fakta persoalan
ini di dalam kes ini, saya dapati terdapat tiga isu yang timbul. Isu pertama ialah
adakah Defendan diwajibkan membayar nafkah anak-anak berkenaan. Isu kedua
yang mana ada ditimbulkan di dalam Pernyataan Pembelaan Defendan dan hujah
bertulis pihak Defendan; iaitu kadar nafkah anak telah pun dibuat secara
persetujuan antara Plaintif dengan Defendan semasa berlakunya perceraian antara
Plaintif dengan Defendan pada 27 Oktober 2003 yang lalu. Saya berpendapat isu
inilah sebenarnya yang menjadi pokok dalam kes ini. Dan isu ketiga ialah,
berapakah kadar nafkah anak bagi anak-anak yang berkenaan itu.
Dalam menganalisa isu yang pertama; adakah Defendan diwajibkan membayar
nafkah anak bagi Mohd Hafiz bin Mohammad dan Nur Maisarah binti
Mohammad, Mahkamah merujuk kepada firman Allah s.w.t.;
äš cš¿šZ 羓y>æ“£®šZ ⥞ w} cZe} ã¿š÷ ãþ›£˜
ãڊ ã¬Qšy} ã·ƒ®ž Q¬šQšZy
£¬šÂ… {¬šQy eP£ƒƒ´† ê>£Á·ƒy Nêý Ôƒ¹œ ܾ¼†
ê>py®·¿š£… ãÁ†Âƒ±ƒ˜y ãÁ–fe
ßšQd ᦛ ]eZšZ 羓yõ>x¬šÂ… äš cš› êy
sebahagian ayat 233 Surah Al-Baqarah
Yang bermaksud;
“ Dan ibu-ibu hendaklah menyusukan anak-anak mereka selama dua
tahun genap, iaitu bagi orang yang hendak menyempurnakan
penyusuan itu; dan kewajipan bapa pula ialah memberi makan dan
pakaian kepada ibu itu menurut cara yang sepatutnya. Tidaklah
diberatkan seseorang melainkan menurut kemampuannya. Janganlah
menjadikan seseorang ibu itu menderita kerana anaknya, dan
(jangan juga menjadikan) seseorang bapa itu menderita kerana
23
25. Kecuali jika sesuatu perjanjian, atau suatu perintah Mahkamah
memperuntukkan selainnya, maka adalah menjadi kewajipan
seseorang lelaki menanggung nafkah anaknya, sama ada anak itu
berada dalam jagaannya atau dalam jagaan seseorang lain, sama
ada dengan mengadakan bagi mereka tempat tinggal, pakaian,
makanan, perubatan dan pelajaran sebagaimana yang munasabah
memandang kepada kemampuan dan taraf kehidupannya atau
dengan membayar kosnya.
i. Peruntukan undang-undang di atas jelas, walau pun hak penjagaan
kanak-kanak ke atas Mohd Hafiz bin Mohammad dan Nur Maisarah
binti Mohammad diberi kepada Maimunah binti Hamzah, ibu kepada
anak-anak berkenaan itu, bapa kepada kedua anak-anak itu, iaitu
Mohammad bin Embong, Defendan, adalah wajib menanggung
nafkah anak-anak berkenaan itu.
Tidak syak lagi di dalam kes ini, Defendan sebagai bapa kepada Mohd Hafiz bin
Mohammad dan Nur Maisarah binti Mohammad adalah berkewajiban mengikut
undang-undang membayar nafkah bagi kedua anak-anaknya itu.
Isu kedua di dalam fakta persoalan kedua ini, iaitu kadar nafkah anak telah pun
dibuat secara persetujuan antara Plaintif dengan Defendan semasa berlakunya
perceraian antara Plaintif dengan Defendan pada 27 Oktober 2003 yang lalu dan
dengan yang demikian tidak perlu ditimbul di dalam tuntutan ini. Mengenai isu ini,
mengikut keterangan melalui Ikatan Dokumen Plaintif yang dikemukan di dalam
Mahkamah ini, saya berpuas hati bahawa pada 27 Oktober 2003, Hakim Mahkamah
Rendah Syariah Daerah Kuala Terengganu yang mengendalikan kes Permohonan
Perceraian Di Bawah Ta’liq, Permohonan No: 11007-057-26-2003, telah membuat
perintah-perintah; antaranya, ‘Melalui persetujuan bersama, Pihak suami
hendaklah membayar nafkah sementara anak sebanyak RM200 sebulan dibayar
mulai November 2004.’ Jelasnya di dalam perintah itu ialah ‘perintah nafkah
sementara anak sebanyak RM200 sebulan’ dan ianya dibuat melalui persetujuan.
Fakta nafkah sementara anak dipersetujui sebanyak RM100 sebulan bagi tiap-tiap
25
27. “ Diriwayatkan bahawa Hindun binti ‘Utbah, isteri Abu Sufyan telah
mengadu kepada Rasulullah s.a.w., bahawa suaminya, Abu Sufyan
adalah lelaki kedekut dengan dia tidak memberi nafkah yang cukup
kepada isterinya itu dan anaknya hingga menyebabkan Hindun
mengambil sendiri dari harta Abu Sufyan tanpa pengetahuan A b u
Sufyan b a g i mencukupi nafkah kedua-duanya, lalu
Rasulullah s.a.w. bersabda kepada Hindun, “ Kamu bolehlah ambil
dari harta Abu Sufyan itu bagi mencukupi nafkah kamu dan anak
kamu dengan sebaiknya.”
Dalam menjelaskan kadar nafkah anak yang wajib ditanggung oleh pihak yang
diwajibkan menanggungnya, Dr. Wahbah Az-Zuhaili di dalam kitabnya, Al-Fiqh Al-
Islami wa Adillatuhu, juzuk kesembilan, terbitan Darul Fikr, Damsyek, cetakan
ketiga, 1989M/1409H, pada muka surat 828, menyebut;
اتفقالفقهاءعلىأننفقةالقريبمنلدلوللدلووللدلوللدرةلمقلدرلبق
الكفايةمنالخبزوالمدموالمشربوالكسوةلكنىلوالسلاعلوالرضإن
كانرضيعاعلىقدرلاللحالمنفلقلدلوعوائالبلمد؛لنهلاوجبلت
،للحاجةوقدقالالنلبيللىلصللالعليلهوسللملدللهنخلذي " :ملا
يكفيكوولدكبالمعروففقدر "نفقتهاونفقةولدهابالكفاية.
وإنلاجلاحتلدلالوللقلالمنفلهلعليلىلإللامدملخ،لدمهليخلىلفعللدلالوال
إخدامه؛لنهمنتمامكفايته
Yang bererti,
‘ Para fuqaha bersependapat bahawa sesungguhnya nafkah kerabat
yang terdiri daripada anak, dan anak kepada anak (cucu) ditetapkan
dengan kadar yang mencukupi keperluan mereka, merangkumi roti
atau bahan-bahan pelengkap bagi makanan, minuman, pakaian,
tempat tinggal dan penyususan sekiranya dia masih menyusu. Ia
adalah mengikut kemampuan pembiaya dan kebiasaan setempat
kerana ia diwajibkan dengan sebab keperluan. Nabi s.a.w. telah
bersabda kepada Hindun, yang bermaksud, ‘Kamu bolehlah ambil
dari harta Abu Sufyan itu bagi mencukupi nafkah kamu dan anak
kamu dengan sebaiknya.’ Oleh yang demikianlah ia diukur dengan
kadar keperluan.
27
28. ‘ Andainya anak yang dibiayai itu memerlukan khadam (orang
suruhan) yang akan membantunya dalam segala keperluannya, maka
adalah menjadi kewajiban bapa menyediakan khadam berkenaan itu
kerana ia adalah merupakan antara ciri-ciri penyempurnaan kepada
keperluan anak berkenaan itu.’
Dalam menjelaskan peruntukan Hukum Syara’ di atas, seksyen 71 Enakmen
Undang-Undang Pentadbiran Keluarga Islam,(Terengganu), 1985, memperuntukkan;
(1) Kecuali jika sesuatu perjanjian, atau suatu perintah
Mahkamah memperuntukkan selainnya, maka adalah menjadi
kewajipan seseorang lelaki menanggung nafkah anaknya, sama ada
anak itu berada dalam jagaannya atau dalam jagaan seseorang
lain, sama ada dengan mengadakan bagi mereka tempat tinggal,
pakaian, makanan, perubatan dan pelajaran sebagaimana yang
munasabah memandang kepada kemampuan dan taraf
kehidupannya atau dengan membayar kosnya.
(2) Kecuali seperti tersebut di atas, adalah menjadi kewajipan
seseorang yang bertanggungan di bawah Hukum Syara’, supaya
menanggung nafkah, atau memberi sumbangan kepada nafkah,
kanak-kanak, jika bapa kanak-kanak itu telah mati atau tempat di
mana bapanya berada tidak diketahui atau jika dan setakat mana
bapanya tidak berupaya menanggung nafkah mereka.
Cara tanggungan nafkah itu dibuat mengikut peruntukan undang-undang di atas
adalah seperti berikut;
i. sama ada dengan mengadakan bagi anak-anak itu tempat tinggal, pakaian,
makanan, perubatan dan pelajaran sebagaimana yang munasabah
memandang kepada kemampuan dan taraf kehidupannya; atau
ii. dengan cara membayar kos bagi tempat tingga anak itu, pakaian,
makanan, perubatan dan pelajaran sebagaimana yang munasabah
memandang kepada kemampuan dan taraf kehidupannya.
28
29. Saya berpendapat adalah sangat jelas mengikut undang-undang bahawa,
penaksiran kadar nafkah anak adalah mengikut peruntukan seksyen 71 Enakmen
Undang-Undang Pentadbiran Keluarga Islam (Terengganu), 1985, dan bukannya
mengikut peruntukan seksyen 60 Enakman itu, sebagai mana yang dihujahkan oleh
pihak Defendan. Saya berpendapat, peruntukan seksyen 60 Enakmen berkenaan
itu adalah sebenarnya untuk penaksiran nafkah isteri atau nafkah bekas isteri.
Di dalam kes Mohamed lawan Selamah, JH (1402H), 95, Mahkamah Jemaah
Pengadilan Negeri Kelantan telah mengubah hukuman kadar nafkah anak yang
telah dibuat oleh Yang Arif Haji Yaacob, Kadi Litar Kelantan. Di dalam kes ini Yang
Menuntut membuat tuntutan nafkah untuk dua anaknya yang berumur 13 tahun
dan 9 tahun. Yang Menuntut telah berkahwin dengan Yang Kena Tuntut pada 26
April 1964 dan telah bercerai pada 13 April 1977. Yang Menuntut telah membuat
tuntutan nafkah anak sebanyak RM90 sebulan untuk dua orang anak. Yang Kena
Tuntut telah memberitahu Mahkamah bahawa dia berpendapatan sebanyak RM120
sebulan dan dia telah berkahwin lain. Yang Arif Hakim Bicara di Mahkamah Kadi
telah menghukumkan nafkah RM40 kepada anak pertama dan RM30 untuk anak
kedua. Yang Kena Tuntut merayu ke Mahkamah Jemaah Pengadilan. Haji Ismail bin
Haji Yusof bagi pihak Jemaah Pengadilan telah menyampaikan keputusan Jemaah
Pengadilan yang membuat keputusan ipilan diterima dan hukuman Al-Fathil Tuan
Kadi dibuat sedikit perubahan, iaitu bayaran nafkah kedua orang anak itu diturun
dari tujuh puluh ringgit kepada enam puluh ringgit, kepada anak pertama sebanyak
RM35 dan kepada anak yang kedua sebanyak RM25 pada tiap-tiap bulan
dehinggalah kepada masa anak-anak itu cukup akal baligh dan boleh berdikari,
atau sehinggalah suatu masa yang menghendaki kepada suatu perubahan mulai dari
keputusan yang dibuat oleh Al Fathil Tuan Kadi pada 15 November 1979.
Daripada peruntukan Hukum Syara’ dan peruntukan undang-undang yang sedang
berjalan kuat kuasanya pada hari ini, sebagai mana yang dinyatakan di atas, saya
berpendapat butir taksiran nafkah seseorang anak sudah jelas. Oleh yang demikian
di dalam kes ini, saya adunkan kos keperluan tempat tinggal, pakaian, makanan,
perubatan dan pelajaran tiap-tiap orang anak Defendan sebagaimana yang
29
30. munasabah memandang kepada kemampuan dan taraf kehidupannya dengan
kemampuan kewangan Defendan.
Dalam keterangannya di dalam Mahkamah ini, Plaintif membuat anggaran bahawa
bagi anak pertama yang bernama Mohd Hafiz bin Mohammad, nafkah yang
diperlukan olehnya adalah berjumlah RM500.00 sebulan. Plaintif menyenaraikan
keperluan nafkah anak berkenaan itu dan adalah seperti berikut;
1. Makan pagi diperlukan RM 1.00 sehari;
2. Makan tengahari dan makan malam diperlukan RM 4.00 sehari;
3. Belanja sekolah RM 2.00 sehari;
4. Belanja rumah, seperti; sabun, air, api dan lain-lain, RM 5.00 sehari;
5. Pakaian dalam diperlukan RM 25.00 sebulan;
6. Bayaran sekolah RM 80.00 setahun;
7. Pakaian sekolah diperlukan RM 100.00 setahun;
8. Kasut diperlukan RM 30.00 setahun;
9. Beg sekolah diperlukan RM 30.00 setahun;
10. Buku tulis dan buku teks diperlukan RM 100.00 setahun;dan
11. Belanja baiki basikal diperlukan RM 10.00 sebulan.
Dalam keterangannya di dalam Mahkamah ini, Plaintif menyenaraikan keperluan
nafkah anak bagi anak yang kedua yang bernama Nur Maisarah binti Mohammad,
dan adalah seperti berikut;
1. Makan pagi diperlukan RM 0.50 sehari;
2. Makan tengahari dan makan malam diperlukan RM 2.00 sehari;
3. Makanan ringan RM 1.00 sehari;
4. Belanja rumah, seperti; sabun, air, api dan lain-lain, RM 2.00 sehari;
5. Pakaian diperlukan RM 70.00 setahun;dan
6. Mainan diperlukan RM 10.00 sebulan.
Kenyataan Plaintif sebagai ibu, yang pada masa ini menjaga Mohd Hafiz bin
Mohammad dan Nur Maisarah binti Mohammad, telah tidak dibuat sebarang
canggahan oleh Pihak Defendan sepanjang perbicaraan. Malah Plaintif, ketika
30
31. disoal balas oleh Peguam Syarie Defendan telah menafikan senarai keperluan
perbelanjaan Mohd Hafiz bin Mohammad dan Nur Maisarah binti Mohammad itu
sebagai perbelanjaan yang keterlaluan.
Mengenai kemampuan Defendan, Mohammad bin Embong sebagai bapa kepada
anak-anak yang berkenaan itu, dalam keterangannya, Defendan menjelaskan
bahawa pendapatannya tidak sampai RM3,000 bersih sebulan pada tiap-tiap bulan.
Semasa disoal balas, Defendan menjelaskan bahawa yang dimaksudkan
pendapatannya tidak sampai RM3,000 bersih sebulan pada tiap-tiap bulan itu ialah
setelah ditolak gaji yang dbayar kepada dua orang pekerjanya. Keterangan
Defendan ini mengikut Defendan adalah berdasarkan kadar zakat yang Defendan
keluarkan. Defendan adalah tuan punya kedai tayar yang beroperasi di alamat D
1089 Kampung Bukit Kubang Jambu, Jalan Kelantan, 20050 Kuala Terengganu.
Kedai yang berkenaan itu didaftarkan atas nama Defendan berseorangan
sepenuhnya. Perbelanjaan bulanan Defendan mengikut keterangan Defendan
sendiri adalah seperti berikut ;
1. Sewa bangunan kedai sebanyak RM 400 sebulan;
2. Sewa stor sebanyak RM 300 sebulan;
3. Perbelanjaan isteri yang masih ada sebanyak RM 400 sebulan;
(duduk bersama isteri yang masih ada, ada enam orang anak
termasuk seorang anak yang telah bekerja)
4. Ikan dibekalkan kepada isteri yang masih ada dan anak-anak yang
tinggal bersamanya, dianggarkan RM 200 sebulan;
5. Sewa rumah yang memakai alamat J 99, Taman Murni Permai, Tok
Jembal, Gong Badak, 21300 Kuala Terengganu, sebanyak RM 217
sebulan;
6. Ansuran bulanan kereta jenis WAJA, nombor pendaftaran TAD 6669,
sebanyak RM 627 sebulan;
7. Telefon selular dianggarkan RM 150 sebulan;
8. Telefon kedai dianggarkan Rm 150 sebulan;
9. Bayaran bil air bagi bangunan kedai dan stor dianggarkan RM 30
sebulan;
10. Bayaran bil eletrik bagi bangunan kedai dan stor dianggarkan
RM 180 sebulan;
31
32. 11. Bayaran gaji pekerja seramai 2 orang, sebanyak RM 1,500 sebulan;
Dalam soal balas yang dilakukan oleh Peguam Syarie Plaintif, Defendan juga
menegaskan bahawa perbelanjaan bagi kesemua anak-anak seramai lapan orang
berjumlah RM 1,400 sebulan. Mengikut keterangan Defendan dalam keterangan
utamanya dan pengertian pendapatan bersih yang dimaksudkan oleh Defendan
dalam soal balas, saya dapati perbelanjaan bulanan Defendan berjumlah RM 2,654.
Dari jumlah itu tidak diperinci pun saraan bulanan bagi tiap-tiap orang anaknya.
Manakala dalam soal balas juga Defendan menegaskan bahawa dia menetapkan
kadar nafkah anak bagi seramai lapan orang anak berjumlah RM 1,400 sebulan.
Mengikut keterangan yang dikemukakan oleh Defendan dalam keterangan
utamanya, dalam soal balas dan dalam soal semula, saya berpendapat bahawa
Defendan telah tidak tetap (consistent) menyatakan kadar pendapatan bulanannya
sama ada secara pukul rata maupun secara tetap. Fakta yang sebegini
menyukarkan Mahkamah mencari kebenaran mengenai kemampuan Defendan
sebagai bapa kepada anak yang bertanggung jawab menanggung nafkah anak-
anaknya.
Memandangkan kedudukan fakta yang sedemikian, saya berpendapat, dalam
menentukan kadar nafkah anak yang patut ditanggung oleh Defendan, saya kenalah
meninjau kos keperluan tempat tinggal, pakaian, makanan, perubatan dan
pelajaran tiap-tiap orang anak Defendan yang dipelihara oleh Plaintif. Saya tidak
mahu kos keperluan tempat tinggal, pakaian, makanan, perubatan dan pelajaran
tiap-tiap orang anak itu diketepikan begitu saja, demi meraikan kemampuan bapa
yang mana keterangan yang diberi di dalam Mahkamah ini, telah tidak consistent
tentang kadar pendapatan bulanan, sama ada pendapatan bulanan secara pukul
rata sebenarnya, maupun pendapatan bulanan secara tetap sebenarnya.
Mengikut keterangan Plaintif dan perkembangan pendidikan Mohd Hafiz bin
Mohammad, saya membuat pengiraan kos bulanan bagi keperluan tempat tinggal,
pakaian, makanan, perubatan dan pelajaran Mohd Hafiz yang pada pendapat saya,
setakat memadai adalah seperti berikut;
1. Makan pagi diperlukan RM 1.00 sehari;
2. Makan tengahari dan makan malam diperlukan RM 4.00 sehari;
32
33. 3. Belanja sekolah, termasuk mengaji Al-Quran dan pengajian fardu ‘ain
RM 2.00 sehari; dan
4. Belanja rumah, seperti; sabun, air, api dan lain-lain, RM 5.00 sehari.
Berdasarkan kiraan di atas, dengan mengambil kira hari cuti mingguan
persekolahan, cuti penggal persekolahan dan lain-lain cuti persekolahan, kos
keperluan harian secara pukul rata bagi Mohd Hafiz, berjumlah RM 12.00. Jika
RM 12.00 kos yang diperlukan dalam sehari, secara pukul ratanya, sebulan
berjumlah RM 360 (RM 12 x 30 hari = RM 360). Walau pun begitu saya berpuas hati
bahawa kos keperluan tempat tinggal, pakaian, makanan, perubatan dan pelajaran
yang memadai bagi Mohd Hafiz adalah tidak kurang dari RM350 sebulan pada tiap-
tiap bulan.
Bagi keperluan sekolah Mohd Hafiz yang lain-lain seperti;
1. Bayaran sekolah;
2. Pakaian sekolah;
3. Beg sekolah;
4. Buku tulis dan buku teks; dan
5. Belanja kenderaan ke sekolah,
saya berpendapat Mohammad bin Embong, Defendan selaku bapa kepada Mohd
Hafiz, hendaklah membayar atau mengadakannya, pada ketika diperlukan atau
diwajibkan oleh pihak sekolah.
Bagi keperluan menyambut Hari Raya Fitri dan Hari Raya Haji, saya berpendapat
Mohammad bin Embong, Defendan selaku bapa kepada Mohd Hafiz, hendaklah
menyediakan pakaian yang memadai bagi Mohd Hafiz bin Mohammad menyambut
Hari Raya Fitri dan Hari Raya Haji.
Saya berpendapat, dengan perintah ini, perintah sementara nafkah anak sebagai
mana yang telah dibuat oleh Mahkamah Rendah Syariah Daerah Kuala Terengganu
melalui Permohonan No: 11007-057-26-2003 adalah dengan ini dimansukhkan;
33
34. Mengikut keterangan Plaintif dan perkembangan pendidikan Nur Maisarah binti
Mohammad, saya membuat pengiraan kos bulanan bagi keperluan tempat tinggal,
pakaian, makanan, perubatan dan pelajaran sebagai mana yang dicadangkan bagi
Nur Maisarah yang pada pendapat saya, setakat memadai adalah seperti berikut;
1. Makan pagi diperlukan RM 1.00 sehari;
2. Makan tengahari dan makan malam diperlukan RM 4.00 sehari;
3. Belanja tambahan atau jika ke sekolah, atau menghadiri kelas fardu ‘ain
dan al-Quran RM 2.00 sehari; dan
4. Belanja rumah, seperti; sabun, air, api dan lain-lain, RM 1.00 sehari.
Berdasarkan kiraan di atas, kos keperluan harian secara pukul rata bagi Nur
Maisarah, berjumlah RM 8.00. Jika RM 8.00 kos yang diperlukan dalam sehari,
secara pukul ratanya, sebulan berjumlah RM 240 (RM 8 x 30 hari = RM 240). Walau
pun begitu saya berpuas hati bahawa kos keperluan tempat tinggal, pakaian,
makanan, perubatan dan pelajaran yang memadai bagi Nur Maisarah adalah tidak
kurang dari RM200 sebulan pada tiap-tiap bulan.
Bagi keperluan menyambut Hari Raya Fitri dan Hari Raya Haji, saya berpendapat
Mohammad bin Embong, Defendan selaku bapa kepada Nur Maisarah, hendaklah
menyediakan pakaian yang memadai bagi Nur Maisarah binti Mohammad
menyambut Hari Raya Fitri dan Hari Raya Haji.
Saya berpendapat, dengan perintah ini, perintah sementara nafkah anak sebagai
mana yang telah dibuat oleh Mahkamah Rendah Syariah Daerah Kuala Terengganu
melalui Permohonan No: 11007-057-26-2003 adalah dengan ini dimansukhkan;
Kefarduan ke atas Mohammad bin Embong bagi membayar nafkah bulanan pada
tiap-tiap bagi kedua-dua anaknya itu, saya fardukan bulan mulai dari bulan Mei
2005.
Mengenai fakta persoalan ketiga di dalam tuntutan ini, iaitu bagaimanakah cara
bayaran nafkah anak itu dikendalikan, saya berpendapat ianya hendaklah melalui
cara yang dapat memberi jaminan bahawa Defendan tidak lalai dari menunaikan
34
35. kefarduan nafkah anak yang diwajibkan ke atasnya. Saya berpendapat cara yang
Defendan laksanakan bagi maksud menyempurnakan nafkah sementara anak-anak
pada masa ini, iaitu dengan mengeluarkan cek, adalah tidak menjamin
kesempurnaannya. Disamping itu sukar pula nanti untuk perjalanan pelaksanaan
perintah sekiranya Defendan tidak menunaikan tanggung jawab berkenaan.
Di dalam kes Mohd Hanif Farikullah lawan Bushra Chaudri & Another Appeal,
[2001] 2 CLJ 397, Perayu telah membuat rayuan di atas perintah penahanan
pendapatan tenaga Perayu sebanyak RM1050 kepada RM 200 sebulan pada tiap-tiap
bulan untuk membiayai nafkah seorang anak tak sah taraf. Perintah penahanan
pendapatan tenaga Perayu telah dibuat oleh Mahkamah Majistret Kuala Lumpur.
Yang Arif Dato’ Faiza Tamby Chik, Hakim Mahkamah Tinggi Malaya Kuala Lumpur
telah membuat keputusan bahawa rayuan Perayu ditolak. Oleh yang demikian
perintah penahanan pendapatan tenaga Perayu sebanyak RM1050 sebulan pada
tiap-tiap bulan bagi membiayai nafkah seorang anak tak sah taraf yang telah
dibuat oleh Mahkamah Majistret Kuala Lumpur dikekalkan. Di dalam kes ini, Perayu
dengan Responden telah berkahwin pada 6 Oktober 1986. Pasangan ini telah
mendapat seorang anak lelaki diberi nama Muhammad Osman bin Mohd Hanif.
Pasangan Perayu dangan Responden kemudiannya telah bercerai melalui perintah
Mahkamah Rendah Syariah Wilayah Persekutuan, Kuala Lumpur, di dalam kes mal
no: 813/90 pada 23 Oktober 1990. Mahkamah Rendah Syariah Wilayah Persekutuan
Kuala Lumpur itu juga memerintahkan Perayu membayar nafkah untuk seorang
anaknya Muhammad Osman bin Mohd Hanif sebanyak RM50 sebulan pada tiap-tiap
bulan. Pada 6 Oktober 1996 Responden telah melahirkan seorang anak perempuan
yang diberi nama Natasha binti Mohd Hanif. Mengikut Hukum Syara’ anak itu
adalah anak tak sah taraf kepada Perayu. Atas permohonan Responden Mahkamah
Majistret Kuala Lumpur pada 31 Januari 2000 telah membuat perintah penahanan
pendapatan tenaga Perayu sebanyak RM1050 sebulan pada tiap-tiap bulan bagi
membiayai nafkah seorang anak tak sah taraf. Terkilan dengan keputusan
Mahkamah Majistret Kuala Lumpur itu, Perayu membuat rayuan di Mahkamah
Tinggi Malaya, Kuala Lumpur.
Di dalam kes yang dirujuk di atas nafkah seorang anak sah taraf telah dibuat
perintah oleh Mahkamah Rendah Syariah sebanyak RM50 sebulan, manakala nafkah
35
36. seorang anak tak sah taraf telah dibuat perintah oleh Mahkamah Majistret
sebanyak RM1050 sebulan melalui perintah tahanan pendapatan tenaga.
Di dalam kes di hadapan saya ini, saya berpendapat adalah sesuai dan munasabah
jika dibuat perintah supaya semua bayaran bulanan nafkah anak sebagai mana yang
telah difardukan itu dilaksanakan dengan cara jumlah nafkah anak itu dimasukkan
ke dalam akaun bank di RHB Bank Berhad Cawangan Kuala Terengganu, No. Akaun:
1-13010-0014528-8 tidak lewat dari tujuh haribulan pada setiap bulan.
Akhir sekali timbul persoalan kos di dalam prosiding ini. Saya berpendapat fakta
persoalan yang utama di dalam kes ini ialah mengenai kadar nafkah anak bagi dua
orang anak yang wajib dibayar oleh Defendan. Kedua anak-anak itu adalah anak
kepada Defendan. Jika penunaian nafkah anak dilaksanakan dengan sempurna dan
mencukupi oleh Defendan, saya yakin Plaintif tidak membuat tuntutan ini. Oleh
yang demikian jelas bahawa tuntutan ini dibuat ke atas Defendan bagi maksud
menyara anak-anak Defendan sendiri. Adalah munasabah dan adil, kos bagi
keseluruhan prosiding tuntutan ini ditanggung semuanya oleh Defendan.
HUKUMAN
SAYA sabit hak penjagaan kanak-kanak bagi;
Mohd Hafiz bin Mohammad,
tarikh lahir: 12 Disember 1990,
Sijil Kelahiran No: I 751390
adalah terhak kepada Maimunah binti Hamzah, KPT: 630406-11-5032, k/p no:
7152345, ibu kepada Mohd Hafiz bin Mohammad, mengikut pilihan dan kemahuan
Mohad Hafiz bin Mohammad sendiri;
SAYA sabit hak penjagaan kanak-kanak bagi;
Nur Maisarah binti Mohammad,
tarikh lahir : 23 April 2001,
36
37. Sijil Kelahiran No: 010423-11-0412.
adalah terhak kepada Maimunah binti Hamzah, KPT: 630406-11-5032, k/p no:
7152345, ibu kepada Nur Maisarah binti Mohammad, mengikut peruntukan Hukum
Syara’ dan undang-undang;
SAYA perintah Defendan bolehlah melawat atau membawa keluar salah seorang
atau kedua-dua kanak-kanak berkenaan dari jagaan Plaintif pada bila-bila masa
yang berpatutan mengikut Hukum Syara’ dengan syarat tidak mendatangkan
mudarat kepada fizikal, mental dan pembelajaran anak-anak berkenaan, dan
setelah dimaklumkan terlebih dahulu kepada Plaintif akan tujuan Defendan itu;
SAYA sabit Mohammad bin Embong, KPT:561023-11-5055, k/p: 5041748, bapa
kepada Mohd Hafiz bin Mohammad wajib membayar nafkah anak kepada Mohd
Hafiz bin Mohammad, MAKA SAYA FARDUKAN Mohammad bin Embong membayar
nafkah bulanan anak untuk Mohd Hafiz bin Mohammad sebanyak RM350 sebulan
pada tiap-tiap bulan mulai dari bulan Mei 2005 DAN SAYA FARDUKAN JUGA
Mohammad bin Embong membayar pakaian sekolah dan bayaran yang dikenakan
oleh pihak sekolah ke atas Mohd Hafiz bin Mohammad pada ketika tiap-tiap masa
yang diperlukan SERTA SAYA FARDUKAN JUGA Mohammad bin Embong menyediakan
pakaian yang memadai bagi Mohd Hafiz bin Mohammad menyambut Hari Raya Fitri
dan Hari Raya Haji. Perintah ini berkuat kuasa sehingga ada perintah lain yang
dikeluarkan oleh Mahkamah. Dengan perintah ini, perintah sementara nafkah anak
sebagai mana yang telah dibuat oleh Mahkamah Rendah Syariah Daerah Kuala
Terengganu melalui Permohonan No: 11007-057-26-2003 adalah dengan ini
dimansukhkan;
SAYA sabit Mohammad bin Embong, KPT:561023-11-5055, k/p: 5041748, bapa
kepada Maisarah binti Mohammad wajib membayar nafkah anak kepada Nur
Maisarah binti Mohammad, MAKA SAYA FARDUKAN Mohammad bin Embong
membayar nafkah bulanan anak untuk Nur Maisarah binti Mohammad sebanyak
RM200 sebulan pada tiap-tiap bulan mulai dari bulan Mei 2005 DAN SAYA FARDUKAN
JUGA menyediakan pakaian yang memadai bagi Nur Maisarah binti Mohammad
menyambut Hari Raya Fitri dan Hari Raya Haji. Perintah ini berkuat kuasa sehingga
37
38. ada perintah lain yang dikeluarkan oleh Mahkamah. Dengan perintah ini, perintah
sementara nafkah anak sebagai mana yang telah dibuat oleh Mahkamah Rendah
Syariah Daerah Kuala Terengganu melalui Permohonan No: 11007-057-26-2003
adalah dengan ini dimansukhkan;
SAYA perintahkan semua bayaran bulanan nafkah anak sebagai mana yang telah
difardukan itu dilaksanakan dengan cara jumlah nafkah anak itu dimasukkan ke
dalam akaun bank di RHB Bank Berhad Cawangan Kuala Terengganu, No. Akaun:
1-13010-0014528-8 tidak lewat dari tujuh haribulan pada setiap bulan. Perintah ini
berkuat kuasa sehingga ada perintah lain yang dikeluarkan oleh Mahkamah;
SAYA perintah kos di dalam prosiding ini keseluruhannya ditanggung oleh
Mohammad bin Embong, Defendan.
DI BERI DENGAN ditanda tangani oleh saya dan dicap dengan Meterai Mahkamah
Tinggi Syariah Negeri Terengganu pada hari ini, Khamis 19 Rabiulawwal 1426,
bersamaan 28 April 2005.
METERAI PENDAFTAR
38
