3. Zuzenbidea eta lan zuzenbidea
• ZUZENBIDEA: Gizakien arteko bizikidetza ahalbidetzen duen arauen
eta printzipioen multzoa da, eta, beraz, haien arteko gatazkak
modu zibilizatuan ebazten ditu.
• Adibideak: Zuzenbide Zibila, Merkataritza Zuzenbidea, Zigor Zuzenbidea…
• LAN ZUZENBIDEA: Patronalaren eta langileen arteko harremanak
edota patronalak eta langileek Estatuarekin dituztenak erregulatzen
dituen arauen multzoa da, bai banakako harremanak, bai
kolektiboak
Lan zuzenbidea
4. 1. Lan zuzenbidearen historia
• Aintzinaroa= esklaboak (langileak)
• Erdi aroa = mirabeak eta eskulangileak
• Industria Iraultza. Patronalak inposatutako lan-baldintzak
• XIX mende bukaera eta XX. mende hasiera = Langile
mugimendua. Estatuaren esku-hartzea eta langileak
babesteko legeak ezartzea.
Lan zuzenbidea
6. Lan-zuzenbideak arautzen ez dituen lanak
■ Funtzionario publikoen lanak
■ Derrigorrezko lanak
■ Lagunarteko lanak edo auzolana
■ Familian egiten diren lanak (odol-ahaidetasunaren 2.
maila)
■ Komisionisten lanak
■ Autonomoen edo norberaren konturako lanak
■ Beren ibilgailua erabiltzen duten garraiolarien lanak
■ Beste lan batzuk
Lan zuzenbidea
8. Lan harreman bereziak
Lan zuzenbidea
■ Goi-zuzendaritzako kideak
■ Etxeko langileak
■ Espetxeetako presoak
■ Kirolari profesionalak
■ Ikuskizun publikoetako artistak
■ Merkataritza-ordezkariak (jardueraren arriskua beren gain
hartzen ez dutenak)
■ Lantoki berezietako langileak (ezgaitasunen bat dutenak)
■ Portuko zamaketariak
■ Mediku egoiliarrak eta bulego profesionaletako abokatuak
■ Legeak berariaz aitortutako beste edozein lantokitako langileak
9. 3. Lan zuzenbidearen iturriak
3.1 Europar Batasuneko (EB) araudia
■ Lan-araudiaren hierarkian
nazioko arauek baino maila
altuagoa dute.
■ DIREKTIBAK nabarmenduko
ditugu, gutxieneko arauak
dira, herrialde bakoitzak
garatuko dituenak.
Lan zuzenbidea
10. 3.2 Konstituzioa
Lan zuzenbidea
Nazioko beste arauek ezin dute Konstituzioan esaten denaren kontrako
ezer adierazi. Lan-eskubide batzuk aitortzen dira:
• Greba-eskubidea eta sindikatu-askatasuna
• Lanerako, lanbidea askatasunez hautatzeko eta soldata egokia
jasotzeko eskubidea
• Negoziazio kolektiborako eta gatazka kolektiboetan neurriak
hartzeko eskubidea
• Gizarte-segurantzarako eskubidea, enplegu-politikarako
eskubidea, laneko segurtasunerako eta laneko higienerako
eskubidea, beharrezko atsedenaldirako eskubidea eta
ordaindutako oporrak izateko eskubidea
11. 3.3 Nazioarteko Tratatuak
● Gure herrialdeak berronetsi behar ditu (parlamentuak)
● Lanaren Nazioarteko Erakundearen (LANE) hitzarmenak dira
aipagarrienak. Munduko lan-baldintzak hobetzea dute helburu.
● Gobernuetako ordezkariek eta sindikatuetako eta patronalaren
ordezkariek parte hartzen dute.
Lan zuzenbidea
12. 3.4 Legeak
Gorte Orokorrek onartzen dituzte (Kongresua eta Senatua):
a) LEGE ORKANIKOA
❑ Gehiengo osoarekin onartzen da.
❑ Konstituzioko oinarrizko eskubideak eta askatasun publikoak jasotzen ditu.
❑ Autonomia-estatutuek onartu egin behar dute.
❑ Hauteskunde-legea arautzen du.
Adib.: Sindikatu Askatasunerako Lege Organikoa, Hezkuntzako Lege Organikoa (Ley Orgánica de
Educación, LOE)
b) LEGE ARRUNTA
❑ Gehiengo soilarekin onartzen da.
❑ Lege organikoak arautu ezin dituen gaiak arautzeko
funtzioa du.
Adib.: Laneko Arriskuen Prebentzioko 31/1995 Legea
Lan zuzenbidea
13. 3.5 Lege mailako arauak
Gobernuak onartzen ditu:
a) Legegintzako errege-dekretua
■ Gobernuak onartzen du.
■ Aurrez Gorte Nagusiek baimendu behar dute.
Adib.: 1/1995 Legegintzako Errege Dekretua, martxoaren 24koa, Langileen Estatutu-
Legearen testu bategina onartzen duena.
b) Errege lege dekretua
■ Behar-beharrezkoa eta premiazkoa denean
■ Gobernuak onartzen ditu,
■ Behin behinekoa: parlamentuak 30 eguneko epean onetsi edo ukatu
■ Ezin die eragin Lege Organikoz onartu behar diren gaiei
Adib: 2/2009 Legegintzako errege dekretua, martxoak 6koa, de medidas urgentes para el
mantenimiento y el fomento del empleo y la protección de las personas desempleadas.
Lan zuzenbidea
14. 3.6 Erreglamendua
● Gobernuak edo ministroek eta administrazioak ematen
dituzte (estatuko erakundeek, autonomia-erkidegoek edo
udalek legeak garatzen dituzte).
● Funtsezkoenak Errege-dekretuak (Ministroen Kontseiluak
emandako araua) eta Ministro-agindua (Ministro bakar batek
onetsitako araua) dira.
Adib: urtero Langile arteko Gutxieneko Soldata ezartzen duen Errege-dekretua
Lan zuzenbidea
15. 3.7 Hitzarmen kolektiboa
Lan zuzenbidea
● Patronalaren eta langileen ordezkarien arteko hitzarmen idatzia
da, negoziazioaren bidez lortutakoa, eta edozein arlotako lan-
baldintzak ezartzeko.
Adib.: Metaleko hitzarmen kolektiboa
16. 3.8 Lan-kontratua
Lan zuzenbidea
● Patronalaren eta langilearen arteko hitzarmena da.
● Aurretik aipatutako arau guztiak errespetatu behar ditu.
17. 3.9 Lan ohitura
Lan zuzenbidea
❑ Beste araurik ez dagoenean baino ez dira ezartzen.
❑ Tokian tokikoak dira.
❑ Lanbideari dagozkio.
18. A) Lan-arauak aplikatzeko printzipioak
Lan zuzenbidea
1.EBko araudia
2.Konstituzioa
3.LANE eta tratatuak
4.Lege organikoa
5-6.Lege arrunta eta
lege-maila duten arauak
7.Erreglamenduak
8.Hitzarmen Kolektiboa
9.Lan-kontratua
10.Lan-ohitura
LAN-ARAUDIAREN HIERARKIA
1) HIERARKIA-PRINTZIPIOA
Behe-mailako arau batek ezin
du goi-mailako arau baten
kontrakoa adierazi.
19. Lan zuzenbidea
A) Lan-arauak aplikatzeko printzipioak
2) ARAURIK MESEDEGARRIENAREN PRINTZIPIOA
Lan-arloko bi arauk edo gehiagok gai bera modu desberdinean arautzen badute,
langilearentzat onuragarriena den araua aplikatuko da.
3) BALDINTZA ONURAGARRIENAREN PRINTZIPIOA
Arau berri baten ondorioz, langile batek lan-kontratuan dituen baldintzek
okerrera egiten badute, ez da arau hori aplikatuko eta langileak dituen
baldintzekin jarraituko du.
4) LAN-ESKUBIDEEN UKAEZINTASUNAREN PRINTZIPIOA
Langileek ezin diete uko egin legeetan aitortzen zaizkien eskubideei.
5) INDUBIO PRO OPERARIO
Lan-arau bat interpretatzeko orduan, zalantzarik baldin badago interesdunen
artean, langilearentzat onuragarriena den interpretazioa aplikatuko da.
20. 4.Langilearen eskubideak eta
betebeharrak. ESKUBIDEAK:
Lan zuzenbidea
TALDEARENAK
• Sindikatzeko eskubidea
• Grebarako eskubidea
• Hitzarmen kolektiborako eskubidea
• Biltzeko eskubidea
• Ordezkarien bidez erabakietan parte
hartzeko eskubidea
NORBERARENAK
• Lanbidea askatasunez aukeratzeko eskubidea
• Lanean benetan jarduteko eskubidea
• Promoziorako eta LHko prestakuntza jasotzekoa
○ Lanean gora egiteko eskubidea
○ Azterketak egiteko eskubidea
• Txandak aukeratzeko eskubidea
• Diskriminaziorik ez pairatzeko eskubidea
• Osotasun fisikoa babesteko, intimitatea errespetatzeko
eta tratu egokia izateko eskubidea
• Atsedenerako eskubidea
• Soldata dagokionean, hura jasotzeko eskubidea
21. 4.Langilearen eskubideak eta betebeharrak
Lan zuzenbidea
LANGILEAREN BETEBEHARRAK
● Asmo onez jokatzea.
● Arretaz jokatzea.
● Ekoizpena hobetzen laguntzea eta lanpostuak eskatzen dituen
betebeharrak betetzea.
● Lehian ez jardutea.
● Segurtasun- eta higiene-neurriak hartzea.
● Enpresaburuaren aginduak betetzea.
22. 5.Enpresaburuaren eginkizun eta betebeharrak
Lan zuzenbidea
A) ZUZENTZEKO AHALMENA
ARAKATZEKO AHALMENA
● Lapurreta zantzuak daudenean egingo da.
● Intimitatea eta duintasuna ahalik eta gehien errespetatuz egingo da.
● Ordezkari baten edo beste langile baten aurrean egingo da.
KAMARAK IPINTZEKO AHALMENA
● Lanerako eremuetan baino ez dira ipiniko.
● Audiorik gabe ipiniko dira.
● Ordezkariak jakinaren gainean egongo dira.
ENPRESAREN POSTA ELEKTRONIKOA ARAKATZEKO AHALMENA
● Aurrez jakinarazita baino ez da arakatuko.
● Ordezkari baten edo beste langile baten aurrean arakatuko da.
OSASUN-EGOERA BERRIKUSTEKO AHALMENA
● Baja kasuetan, enpresako medikuak osasun-azterketak egingo ditu.
23. 5.Enpresaburuaren eginkizun eta betebeharrak
Lan zuzenbidea
B) DIZIPLINA EZARTZEKO AHALMENA
● Hitzarmen kolektiboan adierazten da falta mota (arina, larria, oso larria) eta horri
dagokion zigor mota.
● Ezin izango da langilea zigortu:
❑ Soldata kentzearekin
❑ Atsedenik gabe uztearekin
❑ Lana edota soldata behin-behinean etetearekin
● Ados ez dagoen langileak helegitea aurkeztu dezake epaitegian (20 egun balioduneko
epean).
● Faltaren preskripzioa:
❑ Falta arinak 10 egun enpresak falta jakinarazi zuenetik.
❑ Falta larriak 20 egun enpresak jakinarazi zuenetik.
❑ Falta oso larriak 60 egun enpresak falta jakinarazi zuenetik.
Betiere, gertatu zenetik 6 hilabeteko epean, falta preskribatu egingo da.
24. Lan zuzenbidea
ERABILITAKO IRUDIAK
A few of the young workers in the Beaumont Mill.
Spartenburg, S.C., May 1912
U.S. National Archives’ Local Identifier: 102-LH-2967
Photographer: Hine, Lewis
Lizentzia: Sin restricciones de uso
Iturria: Flickr
Congreso de los diputados
Iturria : INTEF
Lizentzia : Creative Commons
(CC BY-NC-SA 3.0 ES)
Proceso de ampliación de la Unión Europea
Ilustratzailea: Joaquín Santamaría Morales
Iturria: INTEF
Lizentzia: Creative Commons
(CC BY-NC-SA 3.0 ES)
Trabajadores en Son Sánchez
Argazkilaria: Antonio Javier Guirao
Silvente
Lizentzia : Creative Commons
(CC BY-NC-SA 3.0 ES)
Médicos de Vall de´Hebrón
Autor: Portal del sur.
Fuente:flickr
Licencia: Creative Commons
(CC BY-NC-SA 2.0 ES)
Firmando un contrato
Argazkilaria: Antonio Javier Guirao Silvente
Lizentzia : Creative Commons
(CC BY-NC-SA 3.0 ES)
Poco público
Egilea: Ángel Olavide.
Iturria:flickr
Lizentzia : Creative Commons
(CC BY-NC-SA 2.0 ES)
Juez Bermúdez
ABC. 13/03/2013
Iturria:EFE
Obreros de la construcción
Autor: Rivera Notario
Iturria:flickr
Lizentzia : Creative Commons
(CC BY-NC-SA 2.0 ES)
Business people in a meeting
Victor 1558
Fuente: Flickr
Licencia: Creative Commons
