1. Содржина
Вовед...............................................................................2
Поим за непосредно гаѓање.........................................................................................3
Теорија на непосредно гаѓање....................................................................................4
1. Гаѓање на подвижни цели.............................................................4
2.Специфичности на гаѓање цели во воздушен простор..............9
3.Пресметување на претекнувањето при гаѓање цели во воздушен
простор............................................................................................10
4. Гаѓање низ меѓу простори, покрај крилата и преку сопствената
единица.............................................................................................13
Агол на видливост .....................................................................................................21
Заклучок......................................................................................................................23

2. Вовед
Гaѓање е процес на подготовка и испитување - лансирање на одреден број на
проектили на некоја цел заради остварување на оган кон целта, обука или
испитување. Гаѓањето се реализира во неколку етапи:
- поседување на огнена позиција
- подготовка на гаѓањето
- отварање на оган
- прекин на оган
чијашто реализација е неопходна за да имаме успешно гаѓање.
Разните начини на гаѓања овозможуваат нивна класификација според сличните особини
својствени само за тој тип на гаѓања.
Некои од тие класификации се:
- спрема начинот на нишанење;
- спрема видот на проектили и начинот на подесување на запалките и
- спрема обликот на патеките
во која од голема важност е првата поделба (спрема начинот на нишанење) која го дели
гаѓањето на посредно, полупостредно и непосредно гаѓање коешто е всушност предмет на
истражување во оваа семинарска работа.

3. • Поим за непосредно гаѓање
Непосредно гаѓање е она гаѓање во кое целта се гаѓа од огнената позиција, се нишани
непосредно а резултатите од гаѓањето се набљудуваат од огнена позиција. Непосредното
гаѓање има неколку предности во однос на посредното, токму затоа постои стремеж
истото да се практикува повеќе.
Некои од тие предности се:
1. поедноставно и поточно одредување на елементите на гаѓање, побрзо насочување
на орудието во целта и побрзо отварање на оган;
2. посигурно и побрзо ракување со огнот без примена на технички средства за врска
или нивна евентуална примена на мали растојанија и
3. голема веројатност на погаѓање на цели со мала вертикална површина и цели
коишто се движат, посебно на мали далечини на гаѓање ,поголема брзина,
ефикасност и економичност за извршување на задачата.
Постојат голем број на огнени задачи за чиешто извршување е неопходно да се примени
непосредното гаѓање за да се постигне директен погодок во целта или пак да се заштеди
на време и муниција.
Според некои особини на целите и начинот на извршување гаѓањето може да се подели
на:
- гаѓање на неподвижни цели и
- гаѓање на подвижни цели.
Непосредното гаѓање се врши на мали далечини и од огнени позиции коишто
непријателот може да го набљудува и гаѓа со целото свое вооружување. Токму поради тоа
организирањето и изведувањето на ова гаѓање се реализира во многу тешки услови и
ризик на губитоци отколку кај другите видови гаѓања.

4. • Теорија на непосредно гаѓање
1. Гаѓање на подвижни цели
Гаѓањето на подвижни цели (во услови кога се движат нишанџијата иили целта) е многу
посложено од гаѓање на неподвижни бидејќи меѓусебниот однос на нишанџијата и целта
постојано се менува.
На слика 1 даден ни е типичен пример на претекнување кадешто стрелецот означен како
точка О отвара оган на целта која се движи на правец CB со брзина v. Курсниот агол на

5. целта има вредност q. Ако за нишанска точка го земеме центарот на целта, а истрелот се
истрела во моментот кога целта била во време C, гаѓањето нема да се изврши успешно
бидејќи за време на летот на проектилот (t) целта го поминува патот од точката C во
точката B. За да ја погоди целта нишанџијата треба да овозможи средба на целта (точката)
со проектилот, имено потребно е да нишани во точката B која лежи на траекторијата на
движењето на целта.Величината на претекувањето зависи од брзината на целта, правецот
на негово движење и далечина на гаѓање. Се пресметува по правец и далечина.
Формулата за претекнување по правец е
Prp= s ◦ sinq
кадештоза s=vc*t заменуваме и добиваме
Рr = v ◦ t ◦ sinq.
Формулата за претекување по далечина е
Рrd = s ◦ cosq
каде за s = vc ◦ t добиваме
Prp = v ◦ t ◦ cosq
Пример: Се врши гаѓање со пушкомитралез 7,62 М72 на далечина од 500m. Целта се
движи со брзина од 3m/s под агол од 30o од десно на лево за време 1,03s. Колку е
претекувањето по далечина?
Дадено: vc=3m/s; q=30o ; t=1.03s
Се бара: Prd = ?
Решение: Prd = Vc ◦ t ◦ cosq = 3ms ◦ 1.03s ◦ cos30o = 3.09m ◦ √32 =2.7m
Заклучok: Претекнувањето по далечина Рrd може да се занемари бидејќи практично не
делува на промената на нишанот, имено средбата со проектилот ќе биде во моментот кога
целта се наоѓа на 497m (занемарлива разлика).
При гаѓање од пешадиски противоклопни средства претекувањето по далечина треба а се
земе предвид бидејќи времето на лет на проектилот и брзината на оклопните цели на
проектилот е поголема, а патеката пострмна.
Пример: Тенк во момент на испалување на тромблонска кумулативна мина се наоѓа на
далечина од 150 m. Ако неговата брзина изнесува 25 km/h (7/s) за време на летот на

6. мината тој ќе мине 19m пат. Иако претпоставуваме дека тенкот се движел во рамнина на
гаѓање кон тромблонистот, мината која е истрелана со нишан 150 ќе прелета над целта
(префрлување), иако сите работи (нишањене и окинување) се правилно извршени.
Заклучок: Треба да се помести нишанската точка пониско.
Во услови на современа војна , единиците може да се најдат во ситуација да отворат оган
од оклопни транспортери, камиони, тенкови, десантни пловни средства, т.е стрелецот е
подвижен. Тогаш правилата за гаѓање се усложнуваат и разликуваат од
гореспоменатите(слика 2).
Пример: Стрелец наоружан со полуавтомацка пушка 7,62 mm М59/66 се превезува со
камион кој се движи со брзина Vк= 22km/h. Целта е неподвижна а се наоѓа лево од
правецот на движење на камионот на далечина од 300m. Ќе разгледаме 3 различни случаи
на гаѓање:
I СЛУЧАЈ-слика3 : Стрелецот не води сметка за дејството на движењето на превозното
средство од кое се гаѓа и

7. притоа се јавуваат повеќе посебни ситуации при сложување на силите(правило од
физиката). Ако на едно тело дејствуваат две сили со различна насока но ист интензитет
телото нема да се движи ниту во една ниту во друга насока на двете сили туку ќе се движи
по правила на дијагоналата на паралелограм.
Значи зрното пред опалувањето се движело со брзина на камионот(6m/s) но после
опалувањето се движи како што е прикажано на слика 80- дијагонално.
Величината на отстапување од правецот на цевката се одредува според следново :
Кога проектилот е исфрлен од полуавтоматска пушка М59/66 за време t=0.55 =› s=300 m,
за тоа време камионот со брзина на движење Vк= 22km/h=6m/s ќе помине пат:
sk = vk ◦ tz
кадешто: sk – пат
vk – брзина на двиење на камионот m/s
tz – време на лет на проектилот
од таму следува дека sk =6 ◦ 0,5=3m.
Заклучок: За да се погоди неподвижна цел од подвижното возило (се движи под агол од
90◦) треба со полуавтоматската пушка да се нишани 3m лево од целта ( 6 фигури на човек)
бидејќи камионот се движи на десно од самата цел.

8. II СЛУЧАЈ: Целта и стрелецот се движат во спротивна насока. Во овој случај поправката
поради движење на целта и поправката поради движење на стрелецот се собираат.
Доколку гаѓањето се извршува од десната страна на возилото нишанската точка треба да
се одреди на десно и обратно доколку се гаѓа од лево нишанската точка треба да се одреди
на лево.
Автоматска пушка 7,62 mm M70 AБ2
Стрелец којшто трча Моторно возило
3m/s 10km/h 20km/h 30 km/s 40 km/s
претекнување
Далечина Во m Вофигур Во метри
во метри и
100 0,44 1 0,41 0,82 1,23 1,64
200 0,97 2 0,90 1,80 2,70 3,60
300 1,60 3 1,48 2,96 4,44 5,92
400 2,36 5 2,19 4,38 6,57 8,76
500 3,29 7 3,04 6,08 9,12 12,16
600 4,30 9 3,99 7,98 11,97 15,96
700 5,38 11 4,98 9,96 14,94 19,92
800 6,35 13 5,98 11,80 17,70 23,60
Полуавтоматска пушка 7.62 mm AB1
100 0,4 1 0,4 0,8 1,1 1,52
200 0,9 2 0,8 1,7 2,5 3,3
300 1,5 3 1,4 2,7 4,1 5,4
400 2,1 4 2,0 3,9 5,9 7,9
500 2,9 6 2,7 5,4 8,1 10,8
600 3,9 8 3,6 7,1 10,7 14,3
700 4,9 10 4,5 9,0 13,6 18,1
800 6,0 12 5,5 11,0 16,5 22,0
Пушкомитралез
100 0.42 1 0.39 0.78 1.17 1.56
200 0.93 2 0.86 1.72 2.58 3.44
300 1.53 3 1.42 2.83 4.25 5.67
400 2.25 5 2.08 4.17 6.25 8.33
500 3.09 6 2.86 5.72 8.58 11.44
600 4.05 8 3.75 7.50 11.25 15.00
700 5.07 10 4.69 9.35 14.08 18.78
800 6.18 12 5.72 11.44 17.17 22.89
900 7.41 15 6.86 13.72 20.58 27.44
1000 8.73 17 8.08 16.17 24.25 32.33

9. 2.Специфичности на гаѓање цели во воздушен простор
Во практика се јавуваат голем број на специфичности на гаѓање во воздушен простор
како резултат на карактерот на целта и условите на гаѓањето , што го чинат самото гаѓање
на овие цели потешко или полесно.
Некои од тие специфичности се:
1. послугата на авионот ќе настојува да се доближи до објектот на напад прикриено,
но откако ќе се открие може да се гаѓа со пешадиско вооружување ;
2. осетливите делови на авионот се релативно мали, што значи дека тој треба да биде
погоден повеќе пати за да дојде до нивно оштетување ;
3. огнените средства треба да бидат во постојана борбена готовност посебно дење;
4. гаѓањето под поголеми елевациони агли бара подобра подготвеност на стрелците
(полнење на митролезот, нишањене,одредување на претекувањето, отклонување на
застоите и др.) која е многу посложена отколку кај гаѓање цели на земја;
5. менувањето на нишанот за време на гаѓањето не е можно така да нишанџиите мора
да знаат да го одредат нишанот кој одговара на далечината до целта во моментот
на отварањето на огнот;
6. за време на лет на зрното целта поминува голем пат па потребно е да се одреди
претекнувањето чија величина зависи од брзината на авионот и времето на летање
на проектилот- кое зависи од далечината на гаѓање;
7. за брзо одредување на брзината на авионот и далечината, потребна е добра
извежбаност и искуство на набљудувчите и сите останати војници и старешината;

10. 8. изненадното појавување на непријателските авиони може да има негативно
морално дејство и на луѓето на единицата и да ја намали брзината на отварање на
огнот и нејзиниот успех посебно кај единиците кои за тоа не се добро подготвени.
3.Пресметување на претекнувањето при гаѓање цели во воздушен
простор
За успешно гаѓање на цели во воздух, најважен предуслов е да се одреди правилно
величината на претекнување. Притоа се претпоставува дека целта се движи хоризонтално
(статична висина) рамномерно праволиниски кадешто v=const.
На слика 4 нишанџијата гаѓа во точката Ap(точка на претекнување ) во оној момент кога
целта се наоѓа во точката Ао (точка на опалување).Од самиот цртеж може да заклучиме
дека патот v што го поминува авионот за за време на летот на зрното кон точката на
претекнување е еднаков на:
s=v ◦ t
кадешто:
v – брзина на авионот

11. t – времето на лет на зрното
Оваа величина за којашто е поместена нишанската точка пред целта се вика претекнување
по правец (р). Битен елемент е оддалеченоста Dp бидејќи времето на летање на целта
(авионот) од точката Ао до точката Ар мора да биде еднакво на времето на летање на
зрното до точката Аp .
Пример: Се извршува гаѓање со митролез 7,9mm М53 кадешто
Дадено е : Dp=500m; Va=150 m/s ; tz=0.85 s
Се бара: p=?
Решение: p=va ◦ t =› p= 150 m/s ◦ 0.85 =127 m
Заклучок : За да се погоди целта HT треба да биде поместена во однос на авионот за 127
m во правец на неговото летање. При ова одредување на величината во просторот се
јавуваат голем број на грешки бидејќи нишањенето со претекнување во метри е многу
непогодно и непрецизно. Попрецизна варијанта за одредување на величината на
претекнување е онаа според величините на силуетите на целта, пришто равенката p=v*t
vc  t
се трансформира во p = , кадешто l е должина на авионот во метри.
l
Доколку во горниот пример претпоставиме дека l=19m од горната формула добиваме:
150  0.85
p= = 6.71 ≈ 7силуети
19
На слика 5 прикажано е претекнувањето спрема пресметаниот број на фигури од предниот
дел на трупот на авионот.

12. Најпогоден момент за отварање на оган е кога авионот понира или се оддалечува после
понирање.Тогаш гаѓањето се извршува без претекнување, со нишанење во главата на
авионот кој понира или во опашката на истиот ако се оддалечува. Во сите останати случаи
при ваков вид на гаѓање се зазема претекнување (пример слика 6 ).

13. 4. Гаѓање низ меѓу простори, покрај крилата и преку сопствената
единица
Честопати се укажува можност во зависност од распоредот на единиците и обликот
на земјиштето да се отвори оган низ меѓупростори, покрај крилото или преку
сопствените единици.
Во овие услови само старешината и послугата која има одлични теоретски
познавања од огнена обука и техника може да ги уништува непријателските сили.
За постигнување на сигурност на единицата преку која или покрај која се гаѓа
неоходно е да се исполнат два услова:
i. Карактеристиките на огнена позиција, состојбата на целокупното
вооружување и муниција мора да бидат такви да ја исклучуваат можноста од
непредвидливи отстапувања на поединечни проектили или снопот на патеки
во целина ;
ii. аголот помеѓу оската на цевката и правецот на сопствената единица мора да
биде голем за да во потполност ја отстрани опасноста по сопственте
единици и најблиските проектили од снопот на патеки.
За исполнување на првиот услов неопходно е:
- сите делови од опремата да бидат исправни ;
- прецизноста на цевката и точноста на гаѓањето мора да бидат
задоволнителни;
- куршумите мора да бидат херметички дотогаш затворени пакувања, а пред
гаѓањето убаво да се прегледаат;
- вооружувањето да биде така поставено што ногалките од постаментот да
пропаѓаат во земја за време на дејството ( не се менува елевацијата);
- оддалеченоста на целта и сопствената единица мора да бидат одредени што
поточно;
- на правецот на гаѓањето несмее да има предмети кои би можеле да го свртат
проектилот во несакана насока.

14. За исполнување на вториот услов мора да постои агол на сигурност кој за одредени
далечини го пропишува правилото на вооружувањето според кое ова гаѓање може
да се изведува.
За агол на сигурност се смета најмалиот простор помеѓу правецот на крилото на
сопствената единица и рамнината на гаѓање кога сопствената единица при
отварање на оган не трпи губитоци.
Пример: Се гаѓа со митралез на далечина од 600m кадешто сопствената единица се
наоѓа на 100m пред огнената позиција на митралезот. Треба да се пресмета аголот
на сигурност.
Решение: За пресметка на аголот на сигурност треба да се земат следниве
чинители:
I. Растурање на погодоците
Рамнината на гаѓање мора да биде оддалечена од сопствената единица
толку да ниедна патека од снопот не ја допира нејзината страна. Тоа ќе се
постигне ако рамнината на гаѓање, односно средната патека се помрдне во

15. страна за 4 веројатни отстапувања, бидејќи толку е широка половина од
снопот на патеките.
Од таблиците за гаѓање се гледа дека Vp=5cm , но не треба да се занемари
фактот дека во борбени услови растурањето на погодоците може да биде 2
пати зголемено, па затоа Vp=10 cm, т.е 4◦10 cm. Ширината од 4Vp=40cm на
0.40  1000
далечина од 100m се поклопува по агол од 4 илјадити (U = )–
100
прв составен дел од аголот на сигурност.
II. Можност на скршнување на проектилот(зрното) поради страничниот
ветер
Страничниот ветер има многу големо дејство на помрднување на зрното во
правец, одколку ветерот кој дува долж правецот на гаѓање на отстапувањето
на патеката по висина.
Така на пример :Ветер со брзина од 10m кој дува под агол од 90◦ на правецот
на гаѓање ќе го сврти зрното за време на неговото летање до 100m за 0,1m.
Брзината на ветерот неможе точно да се изврши за време на задачата, па така
усвоено е да брзината на ветерот извесува 20m/s(72km/h), па на далечина од
100m зрното отстапува 0,2 m. Претставено во агловни единици , ова
0.2  1000
отстапување изнесува 2 илјадити ( U = ) што го претставува вториот
100
составен дел од аголот на сигурност.
III. Можни грешки во нишанење по правец
Грешката во нишанење по правец е неизбежна колку и да добро е обучен
нишанџијата. Освен тоа за време на отварање на огнот сопствените единици
може да се поместат па затоа заради сигурност усвоено е грешката по правец
да достига и 20 илјадити. Оваа грешка е многу ретка, но се зема во предвид

16. заради 100% заштита на сопствената единица. Поради тоа правецот на гаѓање
мора да биде поместен од крилото на сопствената единица за U=4+2+20=26
илјадити. Теоретски се зема и величината на деривацијата, но таа се
занемарува на далечините на кои дејствува митралезот.
IV. Психолошка величина
Доколку за аголот на сигурност ја усвоиме величината од 26 илјадити, снопот
од патеки во најнеповолни услови би поминувал по сопствените единици.
Иако крајната странична патека не би ги загрозувала, тоа би влијаело
неповолно врз луѓето кои се наоѓаат на крилата. Поради тоа се воведува
додатна, психолошка резерва од 5m, па затоа правецот на гаѓање треба да се
5  1000
помести од крилото на сопствената единица за агол од 0-50 ( U = )
100
такашто страничната патека и во најнеповолни ситуации ќе биде оддалечена
од човекот на крилото 5m. Аголот на сигурност изнесува 0-76, што е
заокружено на 0-80. Овие пресметани вредности се даваат табеларно во
правилата. Така на пример: од таблицата на митралезот 7,9mm М53 ќе
забележиме дека на помали далечини аголот на сигурност е доста поголем.
Ова се објаснува со психолошката резерва којашто на сите далечини изнесува
5m.Само поради психолошката резерва аголот на сигурност изнесува 100
илјадити на далечина од 50m;0-50 на 100m,а 0-25 на 200m итн.
Аголот на сигурност се мери помеѓу правецот на гаѓање и крилото. Тоа значи
дека гаѓањето низ меѓу простор ќе биде безопасно по сопствените единици
само кога во двете страни на рамнината на гаѓање постои агол на сигурност.
Така на пример низ меѓу простор на сопствената единица која се наоѓа на
100m од огнената позиција на митралезот може да се гаѓа само ако величината
на аголот на сигурност изнесува најмалку 0-80 во двете страни од рамнината
на гаѓање.
Кога меѓупросторот е голем, така што по мерењето на аглите на сигурност од
секое крило во средината останува уште простор, тој простор се користи за

17. гаѓање на повеќе цели кои се распоредени по правец.Според добиената задача
и одредениот реон командирот на одделение одредува место за огнена
позиција според пропишаните критериуми, утврдува и посебен услов кој
огнената позиција треба да го задоволи бидејќи пред него се наоѓа сопствената
единица.
На пример:
- далечината до меѓупросторот низ кој треба да се гаѓа изнесува 50m;
- според таблицата за гаѓање на далечина од 50m аголот на сигурност мора да
биде 1-20;
- со мерење се утврдува дека аголот од линијата на гаѓање до десното крило на
сопствената единица изнесува 1-80, а помеѓу линијата на гаѓање и левото
крило изнесува 1-00;
Според тоа може да се заклучи:
- местото не овозможува гаѓање низ меѓупростор на сопствената единица ;
- вкупниот меѓупростор е доволно голем и може да биде искористен за гаѓање;
- потребно е да се одреди нова огнена позиција, десно од веќе одредената со
што ке се добие агол на сигурност најмалку 1-20 во секоја страна од
правецот на гаѓање.
За одредување на аголот на сигурност преку сопствената единица треба да се
земат следните фактори (се врши гаѓање од митралез 7,9mm М53 кога
сопствената единица се наоѓа на далечина од 600 m);
 Табличен агол
Неопходно е цевката да се постави под одреден агол. На далечина од 600m
одговара табличен (нишански) агол од 9 илјадити (0-90).
Неопходно е да се подигне патеката на зрното со што би поминало над
сопствената единица, при што величината Т=0-09 ја означуваме како
основен дел од аголот на сигурност.
 Агол на вредност на човековата висина