POLISEN GAINBEHERA Mikel Cortès Pako Gómez Irune Tranche Josu Santamarina Historiako Gradua UPV/EHU

1. POLISEN
GAINBEHERA
MIKEL CORTÈS
PAKO GÓMEZ
IRUNE TRANCHE
JOSU SANTAMARINA

2. Sarrera eta aurkibidea
SARRERA:
-Koordenatuak: IV. mendea (nolabaiteko trantsizioa bi aroen artean) eta Heladea
(zentzu zabalenean… potentzia greziar “ahaztuak” barne: Asia Txikia,
Mazedonia…).
-Segituan, aspektu orokor batzuk baino ez, tematikoki antolatuak.
AURKIBIDEA:
1)Iturriak.
2)Peloponesoko Gerraren ondorio ideologikoak.
3)Atenastar nagusigo “zaharra” eta hegemonia aldakorrak.
4)Mazedoniaren gorakada: ethnosaren “garaipena” polisaren gainean.
5)Pentsamolde aldaketa: kolektibotik indibidualera.
6)Beheraldi ekonomikoa eta ezegonkortasun soziala: stasisaren mamua.
7)Paralelismorik bai?

3. Mapa: Heladea, IV. mendeari begira

4. Iturriak
• Garaiko historiografia:
– Jenofonte:
– Teopompo:
– Satiro:
– Emeal El tacito
– Platon, Aristoteles… filosofoak eta politeia onenaren bilaketa.
• Inskripzioak:
• Bizitza politikoaren berri eman.
• Erlijioaren berri.
• Arkeologia:
• Garaiko habitatei eta bizimoduei buruzko informazioa eman.
• Mesania, Pirene, Olinto erabili izan dira informazio eskuratzeko.

5. Peloponesoko Gerra
• Espartak pertsiarrei laguntza eskatu:
Esparta zorpetuta pertsiarrekin, beraz,
bere mendeko estatuei presio fiskala.
-Haserreak piztu: polisen arteko ligak
estatu hegemonikoaren aurka.

6. ATENAS, ESPARTAREN MENDE
1) Sistema oligarkiko baten inposaketa: “Hogeita hamar tiranoak”.
2) Demokraziaren berrezarpena: politikarenganako konfiantza galduta eta
sistema demokratikoaren usteltze progresiboa.
-Inperio kolonialaren galera:
-Berreskuratzeko ahaleginak alferrikakoak
(garai ezegonkorra, stasisa, polisen aliantzak eta gerrak…).

7. Itsaso Beltzeko kolonia greziarrak: Atenasen
hornitze-iturriak (zerealak gehienbat).

8. Atenastar nagusigo “zaharra” eta
hegemonia aldakorrak IV. mendean
Atenas (k.a. 478, Deloseko Liga – 404 gerra amaiera)
Esparta (k.a. 404, Peloponesoko Gerran garaile – 371, Leuctrako gudua)
Tebas (k.a. 371, espartarren porrota – 362, Mantineako gudua)
Mazedonia (gerrengatik eta krisiengatik, potentzia berriaren nagusitzea).
-Atenas eta “dekadentziaren kontzientzia”.

9. Mazedonia
Mendeetan zehar Greziako historiatik at.
Greziaren ipar-ekialdean kokatu.
Mazedoniaren sistema
•Monarkia “semifeudala”
•Gizarte landatarra, polisen gabezia.
• Filipo II.aren erregealdia.

10. Zergatik Mazedonia?
Mugako lurraldea:
− Iparraldeko barbaroekin borrokan ibili.
Lurralde zabala eta aberatsa:
− Meategien ustiapena aberastasuna ekarri.
Grekoen interesa erakarri eta gortearen helenizazioa.
Filipo II.-ren erregealdi erabakigarria.

11. Filipo II.aren erregealdia
Kultura grekoaren ezagutzailea.
Ejertzitoaren garapena.
Traziako meategien ustiapena eta iparraldeko Egeoren
kontrola.
Politika espantsionista.

12. Filipo II.aren politika espantsionista
Atenas, Esparta eta Tebasen barne arazootaz baliatuz.
Diplomazia erabili => Pertsiarren kontrako koalizioa
sortu Mazedonia buru.
Atenastarrak Mazedoniaren kontra egiteko.
− Queroneako gudua (k.a. 338): Mazedoniako nagusigoa.
Moderazioa eta diplomazia erabili zuen Filipo:
− Bakea, polisi autonomia eta liga berri bat sortu Filipo buru
moduan, Hegemon.
− Legitimazioa => Pertsiarren kontra egin.

13. Ethnosa / Polisa: borroka teorikoa
-Ethnosaren “garaipenaren” giltzarriak:
Soldaduen asanblada militarrak: azkenik, polisetan baino
partaidetza “aktiboagoa” edota “eraginkorragoa”.
-“Armada nazionala” eta fideltasuna buruzagiekiko.
Zerbitzu militarrengatik, lur-banaketa: borrokarako pizgarria.
Sistema sasi-feudala izanik, leialtasunaren garrantzia.
-Indibidualismorako bidea: Mazedonian, “liderraren” garrantzia (erregeak).
Polis greziarretan, liderrik ez: magistratuak urtero aldatuak,
asanblada handiak…
Pertsonalismoa Kolektiboaren ahultzea Indibidualismoa
(liderra eta fideltasun-loturak).

14. Pentsamolde aldaketa
• Peloponesoko Gerraren osteko krisialdiak eragina izan
zuen alderdi moral, filosofiko, erlijioso eta sozialean.
• Helenismoa: hiri-estatuen gainbeherarekin eta
Mazedoniako nagusitasunarekin hasitako garaia.
– Filosofian estoizismoa, epikureismoa eta eszeptizismoa
garatu.
• Hiritarrek jarrera indibidualistak garatu.
• Erlijioa:
– Polisaren jainkoek indarra galdu eta salbazio indibiduala
bilatu, erlijio ez-kolektiboa.
– Erritu berrien agerpena.

15. • Alejandrok sortutako polisetan autogobernu
eskubide gutxi. Hiritarren jatorri ezberdinak.
• Grekoak vs. Barbaroak. Kosmopolitismorantz.
• Politikaren arloarekiko jarrera aldatu, interesik ez.
“Nadie favorece la honradez, cuando la
persona con quien se practica es casi seguro
que os estafe; nadie se adhiere a una causa,
cuando ninguna causa es importante, ni tiene
probabilidad de victoria estable”
(RUSSEL, B., 312. orr.)

16. Krisi sozioekonomikoa: stasisaren mamua
*ATENAS:
-Peloponesoko gerraren eta ezegonkortasun politikoaren ondorioz…
a)Uzta desorekatuak. / b)Nekazalgoaren zorpetzea eta desjabetzea.
c)Lur-jabegoaren kontzentrazioa. / d)Landa-exodoa: tentsioak.
*ESPARTA: zorpeturik Pertsiarekin honek zergak inposatu beste
estatuei.
*Ifrentzua: ASIA TXIKIko egoera ona (immigrante atenastarrak bertan).
Krisi sozioekonomikoa: stasisaren mamua
*ATENAS:
-Peloponesoko gerraren eta ezegonkortasun politikoaren ondorioz…
a)Uzta desorekatuak. / b)Nekazalgoaren zorpetzea eta desjabetzea.
c)Lur-jabegoaren kontzentrazioa. / d)Landa-exodoa: tentsioak.
*ESPARTA: zorpeturik Pertsiarekin honek zergak inposatu beste
estatuei.
*Ifrentzua: ASIA TXIKIko egoera ona (immigrante atenastarrak bertan).

17. Ezegonkortasun soziala
((Stasis terminoa: “krisialdia”, zentzu sozialean.))
*Thethesen kopurua handitzea (nekazari desjabetu eta zorpetuak):
Jarrera absentistak edo errentistak: Estatuaren diru-laguntzak (misthoi).
Mertzenario bihurtzearen (ogi)bidea: Jenofonteren Anabasia.
-Neurriak: a)Atenaseko 403ko amnistia.
b)Korintoko Liga: Filipo II.aren gerizpean.
Helburua: edozein subertsio edo matxinada zapaltzea (“orden soziala”
eta polisen arteko oreka).

18. Paralelismorik bai?
«la democracia resultó creer los hombres que por ser iguales en un aspecto
cualquiera son iguales en absoluto […] [y así] exigen una participación igual en
todas las cosas.» Aristoteles, Politika, V, 1301 – 25-1301 b 18
((Demokrazia = berdintasun juridikoa… eta berdintasun ekonomikoa?))
«Hoy día, todos los que se dedican a la política son de tal forma ricos que ciertas
casas particulares que se han hecho construir superan en magnificencia a muchos
edificios públicos […], antaño, el pueblo era el señor de los políticos; hoy día
es el servidor de ellos.» Demostenes, Aristokratesen kontra, 206-209
((Politikaren ustelkeria politika eta Estatua hiritarrengandik deskonektatuta))
2013ko maiatzeko galdera:
“Kapitalismoa eta demokrazia bateragarriak al dira?”

19. Bibliografia
-AUSTIN, M.; VIDAL-NAQUET, P., Economía y sociedad en la antigua Grecia,
Bartzelona, Paidós, 1986.
-BLÁZQUEZ, J. M.; LÓPEZ MELERO (et al.), Historia de Grecia antigua, Madril,
Cátedra, 1989.
-FINLEY, M.I., La Grecia antigua. Economía y sociedad, Bartzelona, Booket, 2000.
-GÓMEZ ESPELOSÍN, F. J., Diccionario de términos del mundo antiguo, Madril, Alianza,
2005.
-GÓMEZ ESPELOSÍN, F. J., Historia de Grecia en la Antiguedad, Madril, Akal, 2011.
-GÓMEZ ESPELOSÍN, F. J., Introducción a la Grecia antigua, Madril, Alianza, 2008.
-GÓMEZ ESPELOSÍN, F. J., Los griegos. Un legado universal, Madril, Alianza, 2003.
-LASSO DE LA VEGA, J. S., Ideales de la formación griega, Madril, Rialp, 1996.
-KINDER, H.; HILGEMANN, W., Atlas histórico mundial (I): de los orígenes a la
Revolución Francesa, Madril, Akal-Istmo, 2006.
-POMEROY, S.; BURSTEIN S. (et al.), La Grecia antigua. Historia política, social y
cultural, Bartzelona, Crítica, 2011.
-RUSSELL, B., Historia de la filosofía occidental (I): la filosofía antigua y la filosofía
católica, Madril, Austral, 2009 (1. ed.: 1945).
-VERNANT, J. P., Los orígenes del pensamiento griego, Bartzelona, Paidós, 1998.