İZKA, BAKKA, DAKA BÖLGE PLANLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME

1. Kalkınma Ajansları Bölge Planları İncelemesi İZKA, BAKKA, DAKA BÖLGE PLANLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME 1

2. Vizyon Karşılaştırması “ Koruyarak Gelişen, Üreterek Büyüyen, Yenilikçi İzmir” (İZKA) “İçselleştirdiği Girişimcilikle Sektörel Çerçevesini Genişleterek Yeni İstihdam Alanları Yaratmış ve Yaşam Kalitesini Yükseltmiş Rekabetçi Bir Bölge Olmak” (BAKKA) “Geçmişten gelen tarihsel ve kültürel mirasını günümüz değerleriyle harmanlamış, Van Gölü havzası ve doğuya açılan sınır kapılarıyla turizmin ve uluslar arası ticaretin merkezi haline gelmiş,geleceğe umut ve güvenle bakan bir bölge olmak.” (DAKA) 2

3. Temel İlkeler 3 DAKA temel ilkelerini doğrudan belirtmemekle birlikte faaliyetlerini gerçekleştirirken göz önünde bulunduracağı ilkeleri ifade etmiştir.

4. Stratejik Amaçlar -İZKA Yenilik, Verimlilik ve Kapasite Artışı ile Rekabet Edebilirliğin Sağlanması Yaşam Kalitesinin Arttırılması Doğal ve Kültürel Varlıkların Korunması ve Etkin Kullanılması 4

5. Stratejik Amaçlar - BAKKA Potansiyel arz eden sektörlerin geliştirilerek bağımlı istihdam yapısının değiştirilmesi Çevre standartlarının geliştirilmesi ve ulaşım – altyapı olanaklarının iyileştirilmesi Lojistikte rekabet edebilir konuma gelinmesi Turizmin çeşitlendirilerek geliştirilmesi Kırsal kalkınmanın sağlanması Yaşam kalitesinin ve kentlilik bilincinin arttırılarak adil bir sosyal kalkınmanın sağlanması 5

6. Stratejik Amaçlar - DAKA Tarım ve Hayvancılığın Geliştirilmesi İK Geliştirilmesi Yaşam Koşullarının İyileştirilmesi Turizmin Geliştirilmesi İşletmelerin Rekabet gücü arttırılarak girişimciliğin desteklenmesi 6

7. Gelişme Eksenlerinin Belirlenmesi (İZKA) İşletmelerde Rekabet Edebilirlik Amaç, rekabet gücünün artması için üretimde yenilik, verimlilik ve kalite ile ulusal ve uluslararası pazar paylarında artış. İstihdam ve Sosyal Bütünleşme Amaç, sosyal içermeye yönelik hizmetleri ve istidam olanaklarını geliştirerek sosyal bütünleşmeyi güçlendirmek Sürdürülebilir Çevre Amaç, ekonomik faaliyetler gerçekleşirken çevreyi korumak ve çevresel kaliteyi iyileştirmek Güçlendirilmiş Altyapı ve Üstyapı Amaç, ulaşım, kentsel , çevresel, sosyal, kültürel ve bilgi iletişim altyapılarını güçlendirerek İzmir’in ekonomik ve sosyal kalkınmasına ivme kazandırmak 7

8. İşletmelerde Rekabet Edebilirlik (İZKA) Bölgesel ar-ge ve yenilik kapasitesinin geliştirilmesi İşletmelerde kurumsallaşma, üretim ve pazarlama kapasitesinin arttırılması Kümelenmeler ve düzenli sanayileşme sağlanması Üretim ve hizmet altyapısının güçlendirilmesi Kobi’lerde temiz üretim uygulamalarının arttırılması Sektörel bazda verimlilik ve ekonomik çeşitliliğin sağlanması Bölge tanıtımının yapılması 8

9. İstihdam ve Sosyal Bütünleşme (İZKA) İstihdamın ve işgücü verimliliğinin arttırılması Eğitim ve sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi Sosyal içermenin güçlendirilmesi ve yoksullukla mücadele 9

10. Sürdürülebilir Çevre (İZKA) Havza alanları, turizm değerlerine sahip bölgeler ve kırsal alanlarda sürdürülebilir su ve atık su yönetiminin sağlanması Sürdürülebilir katı ve tehlikeli atık yönetiminin sağlanması Hava kalitesinin kontrolü ve iyileştirilmesinin sağlanması Hassas ekosistemler ve biyolojik çeşitliliğin devamlılığının sağlanması Enerji verimliliğinin sağlanması 10

11. Güçlendirilmiş Altyapı ve Üstyapı (İZKA) Ulaşım ağlarının güçlendirilmesi Doğal ve tarihi varlıkların değerlendirilmesine ilişkin altyapının ve kent estetiğinin iyileştirilmesi Sosyal, kültürel altyapı ve kentsel dönüşümle yaşam kalitesinin yükseltilmesi Kentsel ve kırsal altyapının iyileştirilmesi 11

12. İZKA Bölge Planı Değerlendirmesi Bölge planlarını kimler okur? Kobi’ler, girişimciler, bölgesel/ulusal kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları, yerel meslek odaları ve birlikler… Hitap edilen kitleye kolayca ulaşabilecektir bu plan, çünkü okuyanı verilmek istenen mesajdan uzaklaştırmayan, sıkmayan, yormayan, hedeflenen vizyonu görselleştirebilecek zenginlikte ve sonuca ulaşılacağına ilişkin heyecanlandıran ,teşvik edici, renkli ve keyifli bir hazırlık olarak değerlendirilebilir. 12

13. İZKA Bölge Planı Değerlendirmesi Mevcut durum analizlerine ayrıntılı yer verilmemiş dolayısıyla stratejik hedef ve ilkelerden uzaklaşmayan ve nicel verilere boğulmadan sonuç odaklı hazırlanmış bir plan. İzmir’in ekonomik ve sosyal kalkınma sürecinde yer almak isteyenlerin sürece hangi noktada, hangi şartlarda ve ne şekilde dahil olabileceklerini kolaylıkla belirleyebilecekleri değerlendirmesi yapılabilir. Yapılmak istenenler net, hamleler birbirine kenetli, entegre stratejik adımlar tanımlanan vizyon ile uyumlu. 13

14. İZKA Bölge Planı Değerlendirmesi Atılması planlanan her adım temel ilke ve stratejilere göre gruplandırılmış. Bu düzenleme, süreç içerisinde denetiminin kolay olabileceği ve temel hedeflere ulaşma noktasında kat edilen yolun kolayca belirlenebileceğini düşündürüyor. Planlanan tüm adımlarda temel stratejik hedeflere atıf yapılması, planın kurgusunu etkileyici yapıyor. İZKA’nın diğer bölgesel kalkınma ajanslarına nazaran sahip olduğu deneyim ve İzmir’in potansiyeli kendisini özgüven olarak ifade etmiş görünüyor. 14

15. İZKA Bölge Planı Değerlendirmesi Sanayileşmiş, gelişmiş bir kent için bir sonraki adım çevreye verdiği zararı telafi etmek ve kendini yeşile entegre yeniden düzenlemektir. İZKA bölge planındaki yeşil kent, doğaya dost kalkınma hedefleri oldukça umut verici. Dünyadaki diğer mega kentlerde yaşanan çevre sorunlarından sonra İzmir bu dönüşümü gerçekleştirebilecek mi? Geçtiğimiz 10 yıl içerisinde İzmir’e 2 kez giden ve körfezin temizlendiğine şahit olan birçok insan gibi ben de atık yönetimi ve yeşil çevre hedefleri konusunda ümitliyim. Körfezin temizlenmesi projesi kadar ulaşılabilir bir süreç yaşanmasını umut ediyor ve bu süreci yakinen takip edeceğimizi ifade etmek istiyoruz. 15

16. İZKA Bölge Planı Değerlendirmesi İzmir diğer illere nazaran kentlileşme oranının yüksek olduğu, sanayileşme ve altyapı yatırımlarının belirli seviyede var olduğu, vatandaş bilincinin görece daha fazla yerleşmiş olduğu bir kenttir. Bu potansiyeli kendisine diğer ajansların sıfırdan yapmak zorunda kaldıkları yatırımlar, coğrafi engeller, eğitim ve danışmanlık hizmetleri, girişimcilik ruhunun kazandırılması, gelişmiş insan kaynağına duyulan ihtiyaç göz önüne alındığında rekabet gücünü oldukça artıran bir konum oluşturuyor. Kentsel markalaşma ve tanıtım deneyimi de bu konumu güçlendiren başka bir unsur. Dolayısıyla diğer bölgelerimizle ve bölge planlarıyla karşılaştırıldığında ortaya çıkan bu olumlu tablo şaşırtıcı değil ve gelişmiş kentlerin hedeflerine yönelik beklentileri artıran bir konum. 16

17. İZKA Bölge Planı Değerlendirmesi İzmir’in sahip olduğu uluslararası markalaşma ve tanıtım deneyimi sonrasında bölge planında daha çok uluslararası rekabet vurgusunu görmek isterdim. 2007-2008 döneminde askıya alınan süreçte İZKA’nın uluslararası rakiplerini analiz etmek ve rekabet stratejileri oluşturmak için yeterince vakti ve yüksek nitelikli kadrosu olduğu ve bu yönde bir kitap (Avrupa’da Kalkınma Ajansları) da hazırlandığı bilinmektedir. Uluslararası markalaşmada dış paydaşlar, uluslararası işbirlikleri, küresel rekabette ortak hedefler şemsiyesi altında planlanan sürece ivme kazandırabilir. Yüksek kentleşme ve kentlilik bilincinin varlığı kırsal kalkınma hedeflerinin ne kadar uzağında, kırsal kalkınma hedefi için kırsal nüfus, coğrafya elverişli mi? 17

18. Temel Hedefler (BAKKA) Potansiyel sektörler geliştirilerek bağımlı istihdam yapısının değiştirilmesi Çevre standartlarının geliştirilmesi ve ulaşım- altyapı olanaklarının iyileştirilmesi Lojistikte rekabet edebilir konuma gelinmesi Turizmin çeşitlendirilerek gelişmesi Kırsal kalkınmanın sağlanması Yaşam kalitesinin ve kentlilik bilincinin arttırılarak adil bir sosyal kalkınmanın sağlanması 18

19. Temel Hedeflere Yönelik Politikalar (BAKKA) Demir Çelik sektörünün ve buna bağlı yan sanayinin geliştirilmesi Yeni firmaların oluşumunun ve mevcut KOBİ’lerin kapasite arttırımının desteklenmesi Yenilikçilik, kümelenme ve markalaşma anlayışının geliştirilmesi İhracata yönelik üretimin teşvik edilmesi, mevcut kapasitelerin arttırılması ve firmaların uluslararası tanınırlığının arttırılması 19

20. Temel Hedeflere Yönelik Politikalar (BAKKA) Orman envanter çalışmalarının nihai ürün üretimine envanter oluşturacak biçimde değerlendirilmesi Endüstriyel orman ürünlerinin ekonomiye kazandırılması Uygulamalı ar-ge çalışmalarına ağırlık verilerek uygun çalışma alanlarının oluşturulması Enerji kaynaklarının etkin kullanımı 20

21. Temel Hedeflere Yönelik Politikalar (BAKKA) Sanayi tesislerinden kaynaklanan kirliliğe yönelik tedbirlerin alınması, kirliliğe sebep olan büyük sanayi kuruluşlarının teknolojik açıdan yenilenmesi Kentlerde ısınma amaçlı kömür kullanımına alternatif ısınma yöntemlerinin geliştirilmesi Kent içi ulaşım sistemlerinin düzenlenmesi, bölgenin ulaşılabilirliğinin arttırılması ve mevcut ulaşım sistemlerinin iyileştirilmesi Doğal afetlere ve insan kaynaklı felaketlere karşı tedbir alınması 21

22. BAKKA Bölge Planı Değerlendirmesi Ayrıntılı, mevcut durum analizlerine ve nicel verilere ağırlık verilerek bölgenin profilini çizen bir plan. Doğal kaynaklara bağımlı sektörlerin daha fazla katma değer üreten endüstri ürünleri şeklinde üretilmesi hedefinin ve sektörel çeşitlilik ihtiyacının vurgusu çok net. Yer altı kaynaklı endüstrinin çevre kirliliğine büyük oranda yol açtığı ifade edilmiş ve atık yönetimi, hava kirliliğini önleme tedbirleri vurgulanmış. 22

23. Bölge planında yapılan vurgulardan Karadeniz bölgesine ilişkin yeşil ve doğal profilinin insan ve endüstri kaynaklı değiştiğini ve bununla mücadelenin bölge imajını korumak amaçlı öncelikle belirlendiği anlaşılıyor. Bölge planında yer verilen performans göstergeleri çizelgesini hedeflenen ve planlanan süreçte nitelik ve nicelik değerlendirmeleri ile verimli bir öz denetim aracı olacağı izlenimini veriyor. Zonguldak gibi güçlü bir sosyal ve endüstriyel geçmişi olan kentin yine kendisinden ayrılan 2 kent için taşıyıcı profilini gözlemleyebiliyor ve çevre dostu teknolojiyle gelişim hedeflerini ilgiyle takip ediyoruz, edeceğiz. 23

24. DAKA- Temel Stratejiler…Tarım ve Hayvancılığın Geliştirilmesi Tarımsal üretim ve pazarlama altyapısını geliştirmek, üreticilerin pazara erişimlerini sağlamak, rekabet üstünlüğü sağlayacak üretimi teşvik etmek ve üretim maliyetlerini azaltıcı modern tarım teknolojilerinin uygulanmasını sağlamak. Hayvan türlerinin ıslahını sağlamak ve bakım-beslenme koşullarını iyileştirmek. Hayvansal üretim ve pazarlama altyapısını geliştirmek, üretim maliyetlerini azaltmaya yönelik faaliyetlerde bulunmak. Su ürünleri, arıcılık ve organik tarım alanında üretimin ve pazarlama kapasitesini artırmak. 24

25. İnsan Kaynağının Geliştirilmesi ve Yaşam Koşullarının İyileştirilmesi (DAKA) Bölgesel işgücü piyasası ihtiyaç ve önceliklerinin tespiti amacıyla araştırma ve analizler yaptırmak. Bölgede bulunan genç işgücü potansiyelinin belirlenecek öncü sektörlerde istihdam edilebilirliliğini artırmak. Çevre ve kentlilik bilincinin oluşturulmasını sağlamak. Kamu, özel sektör ve üniversitelerle işbirliği yaparak insan kaynağı kapasitesini geliştirmek. 25

26. İnsan Kaynağının Geliştirilmesi ve Yaşam Koşullarının İyileştirilmesi (DAKA) Toplumun sağlık koşullarını iyileştirmek ve geliştirmek. Dezavantajlı grupların ( kadınlar, özürlüler, işsiz gençler, okuma yazma bilmeyenler, kente yeni göç edenler) yaşam koşullarını iyileştirmek. 26

27. Turizmin Geliştirilmesi (DAKA) Turizme yönelik altyapıyı geliştirmek. Turizm ürünlerini çeşitlendirmek ve iyileştirmek. Turizm sektöründe yer alan işletmelerin hizmet kalitesinin uluslararası standartlara uygunluğunu sağlamak. Turizm alanında ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtım ve pazarlama stratejileri geliştirmek. Tarihi, kültürel ve doğal varlıkların korunmasını sağlamak. 27

28. İşletmelerin Rekabet Gücünün Artırılması ve Girişimciliğin Yaygınlaştırılması (DAKA) Fiziki ve teknik altyapıyı geliştirmek. İşletmelerde kurumsallaşmayı yaygınlaştırmak. Bölgesel yatırım olanaklarını ortaya çıkaracak faaliyetlerde bulunmak. İşletmelerin yatırım, modernizasyon ve kapasite artırımı faaliyetlerini desteklemek. Bilgi teknolojilerinin kullanımını yaygınlaştırmak. Pazarlama imkânlarını araştırmak ve geliştirmek; işletmelerin pazarlamaya yönelik faaliyetlerini desteklemek. 28

29. DAKA Bölge Planı Değerlendirmesi Kısa ve öz nitelikte bir ön bölgesel gelişme planı. Planda verilen performans göstergelerinin nicel ağırlıklı belirlendiği göze çarpıyor, bu noktada kalite ve potansiyel gelişim analizlerine nasıl yer verilebileceğini düşündürüyor. DAKA ön bölgesel gelişme planında en önemli vurgunun istihdamı geliştirebilmek ve elinde tutmak yönünde olduğunu yorumlayabiliriz. Planda modernleşme vurgusunu da hissedebilmekteyiz. 29

30. DAKA, bölgesinde örnek olay yöntemini kullanabilir, örnek kurumsallaşma, örnek fuar, örnek teknoloji, sanayi, pazarlama ve markalaşma desteklenebilir. Planda kadın erkek eşitliğine yapılan vurgu ise bölgeye yönelik oldukça olumlu bir imaj olarak yorumlanabilir. Bölgede kadın haklarına ilişkin problemler yaşanıyor ve ajansın gündeminde temel ilkelerde cinsiyet eşitliğini görmek bölgenin nitelikli kadın istihdamını elinde tutmak istediği olarak da yorumlanabilir . 30

31. Karşılaştırmalı Analiz İncelenen planlarda katılımcılık, sürdürülebilir kalkınma ortak temel hedef olarak gözlenmektedir. Kümelenmelerin oluşturulması, sektörel çeşitlilik, ar-ge teşvikleri yine ortak alt hedefler olarak gözlemlenebilmektedir. Ortak sorunlar ise; aile işletmelerinin yaygın olması, finansman yetersizliğinin girişimciliğin gelişmesi ve yatırımlar önünde engel olarak tanımlanması, pazarlama, kurumsallaşma ve markalaşma gelişiminin istenilen düzeyde olmaması ve teknolojik yeniliklerin geliştirilmesine duyulan ihtiyaç olarak gözlenebilmektedir. 31

32. İncelediğimiz diğer bölgelere nazaran doğal afetler ve insan kaynaklı felaketlerle mücadele eden Batı Karadeniz bölgesinin, ulusal ve uluslararası rekabette taşıdığı yük daha fazla gözüküyor. DAKA’nın planının ön bölgesel gelişme planı olduğunu ve diğer planlara nazaran ön hazırlık, durum değerlendirme, kısa vadeli öncelikli hedefler belirleme amacı taşıdığını ve bu ölçüde değerlendirilmesi gerektiğini ifade etmek gerekir. DAKA’nın danışmanlık, tanıtım ve araştırma misyonu daha belirgin. 32

33. DAKA’nın başlangıç teknolojileri desteği ile başladığı bölgeler arası rekabette teknolojik açıdan nasıl bir hamle yapacağını zamanla gözlemleyebileceğiz. DAKA Ön Bölgesel Gelişme Planında yeşil üretim, teknoloji vurgusunun incelediğimiz diğer planlara nazaran görece az olduğunu, yine görece uluslararası rekabet edebilirlik hedefinin ağırlığının hissedilmediğini yorumlayabiliriz. Mevcut dezavantajlı konumunda bu vurguların ağırlığını beklemek çok da gerçekçi olmazdı sanırım. 33

34. İlginiz için teşekkürler… Ümran Öztürk ozturkumran@gmail.com 34