1. หลักการและเหตุผล
แหง(ราง)พระราชบัญญัติคุมครองผูไดรับผลกระทบจากระบบบริการสาธารณสุข
พ.ศ. ....
หลักการ
ใหมีกฎหมายวาดวยการคุมครองผูไดรับผลกระทบจากระบบบริการสาธารณสุข
เหตุผล
โดยที่ในปจจุบันระบบบริการสาธารณสุขของประเทศมีความไมพรอมอันเนื่องมาจาก
ความขาดแคลนในจํานวนบุคลากรสาธารณสุข ความพรอมของสถานพยาบาล ความพรอมของ
เครื่องมือทางการแพทยที่ใชรักษาพยาบาล ความกาวหนาของเทคโนโลยีทางการแพทยที่
จําเปนตองมีการพัฒนาบุคลากรใหมีความกาวหนาตามแตมิอาจกระทําไดตามมาตรฐานอัน
เนื่องมาจากภาระงานที่บุคลากรตองรองรับ ปญหางบประมาณในการพัฒนาขีดความสามารถของ
บุคลากรและเครื่องมือทางการแพทย ซึ่งกระทรวงสาธารณสุขไมสามารถจัดทํางบใหเพียงพอได
เนื่องจากงบประมาณบางสวนถูกจัดสรรออกไปนอกกระทรวงสาธารณสุขเพื่อรองรับการ
ดําเนินงานตามพระราชบัญญัติหลักประกันสุขภาพ พ.ศ. ๒๕๔๕ ทําใหขีดความสามารถของ
สถานพยาบาลโดยเฉพาะของภาครัฐบาลออนแอลงอยางมาก จนทําใหเกิดผลกระทบตอขีด
ความสามารถในการรักษาพยาบาลผูปวย ที่แมวาจะไดกระทําอยางเต็มที่แลวแตยังสงผลใหเกิดผล
กระทบอันไมพึงประสงคตอประชาชนผูเจ็บปวยของประเทศ ประกอบกับความรูความเขาใจใน
เรื่องขั้นตอนการรักษาพยาบาล ความคาดหวังของประชาชนที่ไมเทากัน ความรูพื้นฐานและขีด
ความสามารถในการดูแลตนเองของประชาชนมีความแตกตางกันอยางมาก เหลานี้ทําใหเกิดความ
ไมเขาใจถึงขอจํากัดดานการรักษาพยาบาลดังไดกลาวมาแลว สงผลใหเกิดการฟองรองตอ
บุคลากรในระบบสาธารณสุข ปญหาตาง ๆ นีทําใหบุคลากรสาธารณสุขตกอยูในภาวะเสี่ยงตอการ
้
ทํางานที่แมจะกระทําโดยสุจริต มีเจตนาที่ดีตอผูปวย ดังนั้นเพื่อใหระบบสาธารณสุขของประเทศ
สามารถพัฒนาตอเนื่องไปโดยทั้งบุคลากรสาธารณสุขสามารถปฏิบัติงานไดอยางปราศจากความ
วิตกกังวล และประชาชนยังสามารถรับการรักษาไดอยางเต็มที่ อีกทั้งเพื่อใหเปนไปตาม
เจตนารมณของ มาตรา ๘๐(๒) แหงรัฐธรรมนูญราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๕๐ ที่มีบทบัญญัติ
ใหมีการสนับสนุนและพัฒนาระบบสุขภาพที่เนนการสรางเสริมสุขภาพ อันนําไปสูสุขภาวะที่ยั่งยืน
ของประชาชน ทั้งจัดและสงเสริมใหประชาชนไดรับบริการสาธารณสุขที่มีมาตรฐานอยางทั่วถึงและ
มีประสิทธิภาพและสงเสริมใหเอกชน และ ชุมชนมีสวนรวมในการพัฒนาสุขภาพและการ
จัดบริการสาธารณสุขโดยผูมีหนาที่ใหบริการดังกลาวซึ่งไดปฏิบัติหนาที่ตามมาตรฐานวิชาชีพและ
จริยธรรมยอมไดรับความคุมครองตามกฎหมาย อีกทั้งเพื่อใหผูไดรับผลกระทบดังกลาวไดรับการ
เยียวยาโดยรวดเร็วและเปนธรรม ตลอดจนการสรางความสมดุลที่ถูกตองในระบบบริการ
สาธารณสุขเพื่อประโยชนแกสุขภาพอนามัยของประชาชนโดยรวม จึงจําเปนตองตรา
พระราชบัญญัตินี้
นพ. เมธี วงศศิริสุวรรณ (พ.บ., ประสาทศัลยศาสตร, น.บ.)

2. สาระสําคัญ
๑. พระราชบัญญัตินี้เรียกวา “พระราชบัญญัติคุมครองผูไดรับผลกระทบจากระบบบริการ
สาธารณสุข พ.ศ. ....” (รางมาตรา ๑)
๒. พระราชบัญญัตินี้ใหใชบังคับเมื่อพนกําหนดสามรอยหกสิบหาวันนับแตวันประกาศใน
ราชกิจจานุเบกษาเปนตนไป (รางมาตรา ๒)
๓. นิยามศัพท (รางมาตรา ๓)
“บริการสาธารณสุข” หมายความวา บริการดานการแพทยและสาธารณสุขซึ่งหมาย
รวมถึงวิชาชีพที่อยูภายใตกฎหมายวาดวยวิชาชีพดานการแพทยและสาธารณสุข รวมทั้งสาขาอื่น
ตามที่รัฐมนตรีประกาศกําหนด และใหรวมถึงการใหบริการอื่นที่เกี่ยวของตามที่กําหนดใน
กฎกระทรวง
“ผลกระทบ” หมายความวา ภาวะความพิการ การสูญเสียสมรรถภาพทางรางกาย หรือ
การสูญเสียชีวิต ทั้งนี้มิใหหมายรวมถึง
(๑) ผลที่เกิดจากการดําเนินของโรคหรือเกิดจากพยาธิสภาพของโรคแมวาจะไดรับการ
รักษาพยาบาลตามมาตรฐานวิชาชีพ
(๒) ผลซึ่งคาดหมายไดและหลีกเลี่ยงมิไดจากการประกอบวิชาชีพดานสุขภาพซึ่งได
กระทําภายใตมาตรฐานวิชาชีพแลว
(๓) ผลซึ่งเกิดจากการที่ผูที่ไดรับผลกระทบปฏิเสธหรือไมปฏิบัติตามคําแนะนําของผู
ประกอบวิชาชีพดานสุขภาพภายใตมาตรฐานวิชาชีพ
“ผูไดรับผลกระทบ” หมายความวา บุคคลซึ่งไดรับผลกระทบอันเกี่ยวเนื่องการใหหรือรับ
บริการสาธารณสุขจากสถานพยาบาล
“ผูประกอบวิชาชีพดานสุขภาพ” หมายความวา บุคคลที่ไดรับการขึ้นทะเบียนเปนผูมี
หนาที่ใหบริการสาธารณสุข
“สถานพยาบาล” หมายความวา สถานพยาบาลของรัฐ ทั้งนี้ ใหรวมถึงสถานบริการ
สาธารณสุขตามที่คณะกรรมการคุมครองผูไดรับผลกระทบจากระบบบริการสาธารณสุขประกาศ
กําหนด
“มาตรฐานวิชาชีพ” หมายความวา แนวทางการปฏิบัติในการดูแลรักษาผูปวยตามแนวที่
สภาวิชาชีพใหความเห็นชอบวาถูกตองตามหลักวิชาการ ทั้งนี้ใหคํานึงถึงสภาพแวดลอมในการ
ปฏิบัติงาน และ จริยธรรมตามที่สภาวิชาชีพเห็นพอง
“จริยธรรม” หมายความวา แนวทางการปฏิบัติตนเพื่อเปนหลักใหบุคคลยึดถือในการ
กระทําเพื่อประโยชนตอตนเองและสวนรวม
“กองทุน” หมายความวา กองทุนคุมครองผูไดรับผลกระทบจากระบบบริการสาธารณสุข
“แนวทางการเยียวยา” หมายความวา แนวทางการเยียวยาผูไดรับผลกระทบในระยะยาว
เพื่อทําใหผูไดรับผลกระทบไดรับการชวยเหลือทางดานการเงิน การดํารงชีวิต หรือ วิธีอื่นใดตามที่

3. คณะกรรมการเห็นสมควร
“คณะกรรมการ” หมายความวา คณะกรรมการคุมครองผูไดรับผลกระทบจากระบบ
บริการสาธารณสุข
“สํานักงาน” หมายความวา กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ
๔. ผูรักษาการ
เนื่องจากผูเกี่ยวของในระบบสาธารณสุขมีจากหลายกระทรวง ทั้งกระทรวงสาธารณสุข
กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงมหาดไทย กรุงเทพมหานคร สภากาชาดไทย กระทรวงกลาโหม
อีกทั้งปญหาพื้นฐานของระบบสาธารณสุขนั้นเปนเรื่องงบประมาณ ความขาดแคลนบุคลากร ความ
พรอมของสถานพยาบาลในเรื่องของจํานวนเตียงและอุปกรณการแพทย และยังเกี่ยวเนื่องไปยัง
ระบบหลักประกันสุขภาพแหงชาติ ดังนั้นจึงจําเปนตองใหนายกรัฐมนตรีเปนผูรักษาการตาม
กฎหมายนี้
๕. การคุมครองผูใหบริการสาธารณสุข
ตามรัฐธรรมนูญมาตรา ๘๐(๒) ไดบัญญัติใหคุมครองบุคลากรที่ทําตามหนาที่ภายใต
มาตรฐานและจริยธรรม ทั้งนี้เพื่อเปนหลักประกันวาประชาชนของประเทศจะไดรับการรักษาอยาง
ทันทวงทีเมื่ออยูในภาวะเจ็บปวยที่ถือเปนเรื่องเรงดวนตอชีวิตหรือความพิการ โดยที่บุคลากรไม
ตองกังวลวาการปฏิบัติหนาที่ภายใตขอจํากัดทางการแพทยมากมายดังกลาวจะนําไปซึ่งการ
ฟองรองอันเนื่องมาจากผลการรักษาที่ไมเปนที่นาพอใจ หรือ เกิดความผิดพลาดโดยไมเจตนา อีก
ทั้งเมื่อบุคลากรไดรับความคุมครองตามสมควรแลว เหตุการณการปฏิเสธการรักษาทั้ง ๆ ที่อาจ
สามารถกระทําได(แมจะไมไดมีความชํานาญเฉพาะดาน) หรือ การสงตอผูปวย (ดวยเหตุผลเรื่อง
ความกังวลในประเด็นการฟองรองจะตามมา)จะลดลง ซึ่งในที่สุดจะสงผลดีตอระบบสาธารณสุข
และประชาชนที่เจ็บปวยเอง (รางมาตรา ๕)
๖. การคุมครองผูรับบริการสาธารณสุข
ปญหาความผิดพลาดสวนหนึ่งในการรักษาพยาบาลปจจุบันเกิดขึ้นเนื่องจากบุคลากร
ทํางานเกินกําลังความสามารถของมนุษยปกติ โดยที่ประชาชนทั่วไปไมทราบขอจํากัดนี้ ประกอบ
กับนโยบายหลักประกันสุขภาพที่ผานมามิไดสงเสริมใหประชาชนมีความรับผิดชอบในการดูแล
ตนเองอยางที่ควรจะเปน อีกทั้งยังสรางความเขาใจผิดวา “ทุกความเจ็บปวยสามารถรักษาใหหาย
ไดดวยระบบประกันสุขภาพ โดยมิไดสงเสริมใหมีการดูแลตนเอง” ทําใหบุคลากรตองทํางานเกิน
เวลาปกติ ขาดการพักผอน ทําหัตถการหลายอยางทั้ง ๆ ที่รูวาตนไมมีความชํานาญเพียงพอ ทั้งนี้
ก็เพื่อจะชวยชีวิตผูปวยใหอยูรอดปลอดภัย สาเหตุดังกลาวทําใหเกิดความผิดพลาดในการ
รักษาพยาบาลและกอใหเกิดความสูญเสียตอชีวิตหรือรางกายของผูปวย ทั้ง ๆ ที่ผูปฏิบัติงานมิได

ตองการใหเกิดเหตุการณเชนนี้ ดังนั้นเพื่อลดอัตราการสูญเสียดังกลาว เพื่อปกปองสุขภาพชีวิต
และรางกายของประชาชน จึงจําเปนตองบัญญัติมาตราดังกลาวนี้ (รางมาตรา ๖, ๗ และ ๘)

4. ๗. การคุมครองผูไดรับผลกระทบจากระบบบริการสาธารณสุข
แมวาผูปฏิบัติงานจะไดทําตามหนาที่อยางเต็มที่แลว แตก็อาจมีความผิดพลาดโดยไม
สมควรเกิดขึ้นได เพื่อเปนการคุมครองผูไดรับผลกระทบจากความไมพรอมของระบบบริการ
สาธารณสุข มิใหตองเดือดรอนจากความสูญเสียดังกลาว จึงบัญญัติใหมีการเยียวยาผูไดรับ
ผลกระทบซึ่งอาจเปนไดทั้ง บุคลากรสาธารณสุข หรือ ประชาชนที่มารับการรักษาพยาบาลใน
สถานพยาบาล จึงกําหนดใหมีการเยียวยาภายใตเงื่อนไขที่เหมาะสม และกําหนดใหการเยียวยา
ดังกลาวมุงเนนไปที่ผลของการเยียวยาโดยไมกลาวโทษบุคคลใดบุคคลหนึ่ง (no blame) แต
จําเปนตองพิสูจนผิดถูกเบื้องตน เพื่อกลั่นกรองผูที่มารองความชวยเหลือจากกองทุนนี้ (ราง
มาตรา ๙ และ ๑๐)
๘. คณะกรรมการคุมครองผูไดรับผลกระทบ (รางมาตรา ๑๑, ๑๒ และ ๑๓)
กําหนดใหนายกรัฐมนตรีเปนประธาน และมีตัวแทนจากภาคสวนที่เกี่ยวของโดยตรง
(stakeholder) ซึ่งก็คือจากกระทรวงที่มีบุคลากรปฏิบัติงานอยู นอกจากนี้ยังใหมีคนกลางที่มา
จากหนวยงานที่ไดรับการยอมรับเขามารวมพิจารณา เชน สภาทนายความ อัยการ คณะกรรมการ
คุมครองผูบริโภค รวมทั้งใหตัวแทนกรมบัญชีกลางซึ่งเกี่ยวของโดยตรงในฐานะเปนหนวยงานที่
ตองจัดสรรงบประมาณเพื่อการนี้ สวนคณะกรรมการที่เหลือมาจากสภาวิชาชีพที่จําเปนตอง
เกี่ยวของกับกฎหมายฉบับนี้โดยตรง รวมทั้งกําหนดใหมีตัวแทนจากองคกรพัฒนาเอกชนเขามามี
สวนรวมในการนี้
๙. อํานาจหนาที่ของคณะกรรมการ
๙.๑ กําหนดอํานาจหนาที่ในสวนที่เกี่ยวของกับการเงิน การบริหารกองทุน
กําหนดหลักเกณฑในการจายเงิน การทําสัญญาประนีประนอมเมื่อรับความชวยเหลือจากกองทุน
ไปแลว ทั้งนี้เพื่อลดปญหาการฟองรองอันเนื่องมาจากความไมเขาใจ (รางมาตรา ๑๔)
๙.๒ อํานาจในการแตงตั้งอนุกรรมการเพื่อดําเนินการสอบสวนขอเท็จจริง การ
จายเงินเยียวยา รวมทั้งหาแนวทางการเยียวยาในระยะยาว (รางมาตรา ๑๖)
๙.๓ ใหจัดตั้งหนวยงานในการดําเนินงานทางธุรการของกองทุน (รางมาตรา
๒๓)
๑๐. การจัดตั้งกองทุนคุมครองผูไดรับผลกระทบจากระบบบริการสาธารณสุข
เพื่อชวยเหลือผูไดรับผลกระทบที่ไมขัดตอหลักเกณฑมาตรา ๙ และ ๑๐ รวมทั้งการ
จายเงินตามคําพิพากษาของศาล การสนับสนุนสภาวิชาชีพใหดําเนินงานที่เกี่ยวของกับการพัฒนา
ระบบความปลอดภัยของระบบสาธารณสุข (รางมาตรา ๒๔)
ทั้งนี้ที่มาของเงินจะมาจาก ม. ๔๑ แหงพระราชบัญญัติหลักประกันสุขภาพ รวมกับภาษี
ของประชาชนทั้งประเทศผานกรมบัญชีกลาง (รางมาตรา ๒๕) เงินที่เหลือจากกองทุนในแตละป

5. ภายหลังไดรับการตรวจสอบจากสํานักงานการตรวจเงินแผนดินแลว จะตองสงคืนคลังทั้งหมด
(รางมาตรา ๒๖)
๑๑. แนวทางการพิจารณา คําขอ การจายเงิน และการเยียวยา
การชวยเหลือผูไดรับผลกระทบอาจมีทั้งการจายเงินชวยเหลือ ซึ่งอาจออกกฎหมายลูกให
เปนการจายแบบมีเพดานสูงสุด การจายมากหรือนอย พิจารณาที่ความรุนแรงของผลกระทบ
สาเหตุ รวมทั้งอาจอิงกับฐานภาษีที่ผูยื่นคําขอมีประวัติอยู เพื่อใหเหมาะสมกับฐานานุรูปและไม
เปนการเบียดบังภาษีอากรของรัฐมากเกินไป การจายเงินคาดวานาจะเปนงวด ๆ ทั้งนีเ้ พื่อเปน
หลักประกันวาผูไดรับผลกระทบจะมีเงินเลี้ยงชีพไปตลอดเทาทีจําเปน โดยไมตองกังวลวาจะมี
่
ปญหาเรื่องการใชเงินที่ไดรับไปโดยไมสมเหตุสมผลและกอใหเกิดความเสียหายแกตนเองใน
ภายหลัง อีกทั้งจุดประสงคของการมีกองทุนก็เพื่อชวยเหลือผูไดรับผลกระทบในระยะยาว (คลาย
กับหลักการของสํานักงานประกันสังคม) ซึ่งอาจเปนการใหสิทธิการรักษาพิเศษในระยะยาว ให
สิทธิเลือกสถานพยาบาล ใหสิทธิในการใชอุปกรณการแพทยที่มีราคาแพงเพื่อแกไขความพิการ
ตอเนื่องในระยะยาวซึ่งการใหเปนตัวเงินเพียงกอนแรกกอนเดียวอาจไมเพียงพอและไมสามารถ
ประเมินไดในระยะแรก
ทั้งนี้ใหผูยื่นคํารองสามารถยื่นคํารองไดภายในสามปนับแตวันทีใหหรือเขารับบริการ
่
สาธารณสุข ซึ่งเปนระยะเวลาที่เปนไปไดในทางปฏิบัติในการพิสูจนทราบวาการกระทําดังกลาเขา
และไมขัดกับหลักเกณฑตามมาตรา ๙ และ ๑๐ หรือไม (รางมาตรา ๒๙) โดยระหวางเวลา
พิจารณาคําขอจนถึงสิ้นสุดกระบวนการของกองทุน อายุความทางแพงจะสะดุดหยุดอยูกอนเพื่อ
ปกปองสิทธิของผูยื่นคําขอ (รางมาตรา ๓๐) โดยกําหนดใหกระบวนการพิจารณาคําขอเบื้องตน
ตองเสร็จสิ้นภายใน ๖๐ + ๑๕ + ๑๕ วัน (รางมาตรา ๓๑) และหากผูรองไมพอใจ สามารถ
อุทธรณไดตอ คําตัดสินของคณะกรรมการอุทธรณพิจารณาคํารองใหถือเปนที่สุด (รางมาตรา
๓๕)
เมื่อคณะกรรมการมีมติชวยเหลือและเยียวยาแลว ใหผูยื่นคํารองทําสัญญาประนีประนอม
เพื่อยุติเรื่องทั้งหมด โดยตองไมมีการใชมูลเหตุเดิมไปฟองรองในศาลตอ (ปองกันกรณี double
recovery) ซึ่งเปนไปตามหลักกฎหมายพื้นฐานเรื่องการ “ฟองซ้ํา” (รางมาตรา ๓๗) หากผิด
สัญญาประนีประนอม และมีการฟองรองจะตองคืนเงินทั้งหมดพรอมดอกเบี้ย (รางมาตรา ๓๙)
แตกรณีที่ผูรองไมตกลงรับเงินชวยเหลือและเยียวยา ผูรองสามารถไปใชสิทธิทางศาลไดแตจะไม
สามารถกลับมายื่นคํารองตอกองทุนไดอีก ไมวาคําพิพากษาจะเปนเชนไร (รางมาตรา ๓๘)
๑๒. การไกลเกลี่ยและการสรางเสริมความสัมพันธที่ดีในระบบบริการสาธารณสุข
กําหนดใหมีการไกลเกลี่ย เพื่อทําความเขาใจในกระบวนการรักษาโรคและผลกระทบที่
เกิดขึ้น และกําหนดหามมิใหใชขอมูลดังกลาวไปเพื่อการอื่น (รางมาตรา ๔๐ และ ๔๑)
๑๓. การพัฒนาระบบความปลอดภัยและปองกันผลกระทบ

6. กําหนดใหกองทุนจัดสรรงบประมาณเพื่อพัฒนาความปลอดภัยและและปองกัน
ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นอีกในอนาคต (รางมาตรา ๔๒ และ ๔๓)
๑๔. การฟองคดีอาญาและบทกําหนดโทษ
เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงคของกฎหมายนี้ที่ตองการหลีกเลี่ยงการฟองรอง จึงบัญญัติใหมี
คดีความผิดฐานประมาทตามปอ. ม. ๒๙๑ และ ๓๐๐ ในสวนที่เกี่ยวของกับการรักษาพยาบาล ซึ่ง
บุคลากรสาธารณสุขกระทําไปดวยเจตนาสุจริต ไดมาตรฐานและมีจริยธรรม ใหเปนคดีที่ยอม
ความได (รางมาตรา ๔๔) สวนกรณีเจตนา จะไมไดรับการยกเวนตามกฎหมายนี้
เนื่องจากวัตถุประสงคของกองทุนตองการชวยเหลือและเยียวยาผูไดรับผลกระทบให
สามารถดํารงชีวิตไดตามสมควร เงินที่จะใชจัดสรรในแตละรายจึงคาดวาจะมีจํานวนมาก จึง
จําเปนตองมีการควบคุมใหมีมาตรฐานการจายเงิน ปองกันมิใหเกิดการทุจริต ดังนั้น
คณะอนุกรรมการที่พิจารณาจายเงินตองทําตามที่บัญญัติไวในรางมาตรา ๙ และ ๑๐ (รางมาตรา
๔๖) โดยเครงครัด
๑๕. บทเฉพาะกาล
กําหนดใหโอนเงินคงเหลือตามม.๔๑ ของ พรบ.หลักประกันสุขภาพที่ยังเหลืออยู และที่
จะมีขึ้นในแตละปเขาสูกองทุนใหมนี้ (รางมาตรา ๔๗) และ กําหนดใหนายกรัฐมนตรีตั้ง

คณะกรรมการชั่วคราวมาดําเนินงานจนกวาจะไดคณะกรรมการตามรางมาตรา ๑๑ โดยใหมี
ตัวแทนจากภาคสวนที่เกี่ยวของ (รางมาตรา ๔๙)
นพ. เมธี วงศศิริสุวรรณ (พ.บ., ประสาทศัลยศาสตร, น.บ.)