Raport Meritum Banku z komentarzem ekspertów: Psychologa, dra Wiesława Baryły z SWPS w Sopocie oraz Ewy Mądry i Aleksandry Poźniak z Meritum Banku

1. Jak oszczędzają Polacy?
Raport Meritum Banku z komentarzem ekspertów:
Psychologa, dra Wiesława Baryły z SWPS w Sopocie
oraz Ewy Mądry i Aleksandry Poźniak z Meritum Banku
Wrzesieo 2012
Cytowanie bez ograniczeo pod warunkiem podania źródła:
„Jak oszczędzają Polacy?” Raport Meritum Banku w oparciu o dane uzyskane w badaniu
omnibusowym IIBR/Gemius go96! przeprowadzonym w dniach 25-29 czerwca 2012 roku
na reprezentatywnej próbie n=918 polskich internautów w wieku 18 i więcej lat.
1

2. Spis treści
1. Wstęp
2. Kluczowe wnioski
3. Planowanie wydatków
4. Sposoby oszczędzania
5. Cele oszczędzania
6. Konto Celowe
2

3. Wstęp
Poniższy raport prezentuje wyniki badania pod tytułem „Jak oszczędzają Polacy?”,
przeprowadzonego na zlecenie Meritum Banku.
Badanie zostało zrealizowane przez Gemius Sp. z o.o. metodą CAWI Real Time Sampling w dniach
25.06 - 29.06.2012 w ramach GO96! – Omnibus online. Odpowiedzi udzieliła reprezentatywna
grupa 918 internautów w wieku 18 lat i więcej. Struktura próby została skorygowana przy użyciu
wagi analitycznej tak, by odpowiadała strukturze polskich internautów z grupy celowej pod
względem kluczowych cech związanych z przedmiotem badania. Przy konstrukcji wagi
uwzględniono zmienne społeczno-demograficzne takie jak płed, wiek oraz wykształcenie, a także
zmienne związane z szeroko pojętym stylem życia. Za bazę referencyjną posłużyły wyniki badania
Ipsos-Omnibus realizowanego w okresie luty-kwiecieo 2011.
Komentarzy do badania udzielili:
Dr Wiesław Baryła, Wydział Psychologii, Wydział Zamiejscowy SWPS w Sopocie
Ewa Mądry, Meritum Bank ICB S.A.
Aleksandra Poźniak, Meritum Bank ICB S.A.
3

4. Kluczowe wnioski
• Polacy nie znają nowoczesnych narzędzi do planowania domowego budżetu.
Chod 80 proc. Polaków planuje swoje wydatki, to aż 60 proc. z nich liczy je „w głowie”.
• Najbardziej innowacyjne osoby (1 proc.) korzystają ze specjalnych interaktywnych
narzędzi do zarządzania domowym budżetem, jakie oferuje m.in. Meritum Bank.
• 37 proc. Polaków nie jest w stanie zaoszczędzid żadnej kwoty.
• Wśród tych, którzy oszczędzają, wciąż popularne jest trzymanie gotówki
w tzw. „skarpecie” – w taki sposób oszczędza 16 proc. respondentów.
• Najczęściej oszczędności trzymamy na koncie osobistym lub oszczędnościowym. Polacy
deklarują, że oszczędzają na konkretne cele np. na wakacje czy zakup nowego auta. Wiele
osób gromadzi również środki na „czarną godzinę”. Zaledwie 5 proc. respondentów
odkłada pieniądze na emeryturę.
4

5. Kluczowe wnioski
„Wyniki sondażu wskazują, że ze względu na motywy oszczędzania, Polaków można podzielid
na cztery grupy. Około 40 proc. respondentów ogranicza swoje oszczędzanie do zarządzania
gotówką. Zarządzanie to jest w oczywisty sposób wymuszone przez rozmijanie się terminów
uzyskiwania dochodów z terminami wydatków. Kolejne 30 proc. respondentów dysponuje
takimi nadwyżkami dochodu, które pozwalają im gromadzid środki w celu zabezpieczenia sobie
bufora na wypadek nieprzewidzianych, nagłych wydatków. Około 20 proc. respondentów
aktywnie gromadzi środki na konkretny cel. I w koocu, jak wskazuje sondaż, około 10 proc.
Polaków ma na tyle dobrą sytuację finansową, że może sobie pozwolid na oszczędzanie
w postaci zarządzania zasobami. Wyniki te są zgodne z hierarchicznym modelem motywów
oszczędzania Alfa Lindqvista i ogólnie sugerują, że ogromna większośd Polaków nie ma
możliwości zaspokajania wyższych potrzeb związanych z oszczędzaniem.”
Dr Wiesław Baryła, Wydział Zamiejscowy SWPS w Sopocie
5

6. Planowanie wydatków
Polacy planują wydatki
Aż 80 proc. Polaków deklaruje, że planuje wydatki. Spośród nich 60 proc. przyznaje, że wydatki
liczy „w głowie”. Wśród osób starannie planujących wydatki – korzystających z dedykowanych
narzędzi do zarządzania finansami lub prowadzących „domową księgowośd” w zeszycie
lub w komputerze – dominują kobiety, osoby z wyższym wykształceniem oraz zamieszkujące
miasta powyżej 100 tys. mieszkaoców.
Z interaktywnych narzędzi do planowania wydatków (niezależnych lub oferowanych przez bank)
korzystają najchętniej osoby najmłodsze (w wieku 18-24 lata) lub najstarsze (w wieku 50 lat
i więcej) oraz dysponujące kwotą powyżej 3,000 zł miesięcznie.
Co piąty Polak natomiast wydaje pieniądze bez planowania. Im wyższy dochód netto
w gospodarstwie domowym, tym mniej liczymy się z utratą pieniędzy – ponad połowa osób
dysponujących miesięcznie kwotą powyżej 2,000 złotych nie zwraca uwagi na wydawane kwoty.
6

7. Planowanie wydatków
Q1. Jak planujesz swoje wydatki?
wydaję pieniądze bez 24%
planowania 17%
staram się liczyd wydatki „w 61%
głowie” 58%
16% mężczyzna
zapisuję wydatki w zeszycie lub
arkuszu kalkulacyjnym 25% kobieta
korzystam z poza bankowego 1%
narzędzia do planowania… 2%
korzystam z narzędzia do 1%
planowania wydatków… 0%
Źródło: „Jak oszczędzają Polacy?” Raport Meritum Banku w oparciu o dane uzyskane w badaniu omnibusowym IIBR/Gemius go96! przeprowadzonym
w dniach 25-29 czerwca 2012 roku na reprezentatywnej próbie n=918 polskich internautów w wieku 18 i więcej lat.
7

8. Planowanie wydatków
„Planowanie wydatków jest kluczem do osiągnięcia finansowej stabilizacji. W dzisiejszych czasach
możemy korzystad ze specjalnych narzędzi, które ułatwiają nam kontrolę wydawanych sum.
Jednym z nich jest Meritum Planer, dostępny dla wszystkich posiadaczy konta osobistego
w Meritum Banku. Przewagą tego typu narzędzi nad zapisywaniem wydatków w zeszycie czy
arkuszu kalkulacyjnym jest prostota – transakcje są automatycznie kategoryzowane. Oznacza to,
że nie musimy zapamiętywad, na co konkretnie wydaliśmy pieniądze np. na żywnośd, kosmetyki
czy paliwo.
Ponadto, korzystając z dedykowanych narzędzi zyskujemy zdecydowanie łatwiejszy dostęp
do wszystkich informacji o naszych wydatkach. Wszystko możemy śledzid na czytelnych
wykresach. Poprzez określenie na co, wydajemy stosunkowo najwięcej pieniędzy, możemy
dowiedzied się, gdzie „uciekają” nasze środki.”
Aleksandra Poźniak, Meritum Bank
8

9. Planowanie wydatków
„Sondaż jednoznacznie wskazuje, że Polacy nie korzystają z nowoczesnych narzędzi
wspomagających zarządzanie gotówką i w ogóle oszczędzanie. Powodów tego stanu rzeczy jest
pewnie kilka. Częśd respondentów nie odczuwa potrzeby dokumentowania i planowania
dochodów i wydatków. Albo nie zdają sobie oni sprawy z tego, że takie planowanie mogłoby
w znaczący sposób zwiększyd ich satysfakcję, albo mają poczucie, że wysiłek wkładany
w planowanie nie jest wart zysków zeo płynących.
Poza tym, narzędzia wspomagające zarządzanie gotówką i oszczędzanie są innowacjami
wymagającymi od użytkowników pewnego przygotowania, zarówno sprzętowego,
jak i intelektualnego oraz zbierają czas, czyli generują po ich stronie koszta. Koszta te są pewne,
tzn. trzeba je ponieśd, natomiast zyski z korzystania z narzędzi są jedynie potencjalne. W takim
stanie rzeczy, z teorii perspektywy Kahnemana i Tversky'ego i licznych badao psychologicznych
wynika, że jedynym skutecznym sposobem zachęcania ludzi do korzystania z narzędzi planowania
oszczędzania jest z jednej strony uczynienie tych narzędzi jak najbardziej przyjaznymi
użytkownikom a z drugiej strony prezentowanie korzystania z nich jako sposobu na uniknięcie
pewnych (tzn. nieuniknionych w inny sposób) strat.
W koocu, jak to z innowacjami bywa, użytkownicy nie korzystają z narzędzi wspomagających
zarządzanie gotówką i oszczędzanie bo zwyczajnie nie wiedzą, że one istnieją.”
Dr Wiesław Baryła, Wydział Zamiejscowy SWPS w Sopocie
9

10. Sposoby oszczędzania
Oszczędzanie sprawia Polakom trudności
Aż 37 proc. Polaków w ogóle nie jest w stanie zaoszczędzid żadnej sumy. Sytuacja ta dotyczy
przede wszystkim kobiet, osób w wieku 35-49 lat, szczególnie tych o najniższych dochodach.
Problemy z oszczędzaniem najrzadziej dotykają pracowników umysłowych wyższego szczebla
i prywatnych przedsiębiorców.
Jeśli już uda nam się odłożyd trochę pieniędzy, najczęściej trzymamy je na koncie osobistym
(de facto nie wydając, ale też nie pomnażając środków) lub na koncie oszczędnościowym. Drugą
metodę oszczędzania preferują zwłaszcza osoby młode w wieku 25 – 34 lat. Co ciekawe,
aż 16 proc. respondentów trzyma oszczędności w tzw. skarpecie – wśród nich znajdziemy głównie
osoby młode, w wieku 18-24 lat oraz te o najniższych dochodach.
Dywersyfikacja sposobów oszczędności to domena przede wszystkim mieszkaoców największych
miast. Stosunkowo niewielką popularnością cieszy się lokowanie pieniędzy w papiery
wartościowe i metale szlachetne. Te ostatnie szczególnie upodobali sobie prywatni
przedsiębiorcy.
Z tradycyjnych lokat bankowych korzysta co siódmy Polak. Z tej mało ryzykownej metody
korzystają przede wszystkim osoby w wieku 50 lat i więcej.
10

11. Sposoby oszczędzania
Q2. W jaki sposób oszczędzasz pieniądze?
w ogóle nie udaje mi się oszczędzad… 37%
na koncie osobistym 21%
na koncie oszczędnościowym 18%
trzymam pieniądze w gotówce 16%
oszczędzam w inny sposób 14%
na lokacie bankowej 14%
w funduszach inwestycyjnych 5%
w akcjach lub obligacjach 4%
w metalach szlachetnych np. złoto,… 3%
Źródło: „Jak oszczędzają Polacy?” Raport Meritum Banku w oparciu o dane uzyskane w badaniu omnibusowym IIBR/Gemius go96! przeprowadzonym
w dniach 25-29 czerwca 2012 roku na reprezentatywnej próbie n=918 polskich internautów w wieku 18 i więcej lat.
11

12. Sposoby oszczędzania
„Jak wynika z badania, lokowanie oszczędności na kontach osobistych jest najpopularniejszym,
a zarazem najmniej efektywnym sposobem na pomnażanie pieniędzy. Jest tak, ponieważ konta
te z reguły posiadają bardzo niskie lub wręcz zerowe oprocentowanie. Ludzie cenią je jednak
za dostęp do swoich środków w dowolnym momencie. Warto pamiętad o istotnej alternatywie,
jaką jest Konto Oszczędnościowe lub Konto Celowe w Meritum Banku, na które można wpłacad i
wypłacad pieniądze bez utraty odsetek. Konta te są atrakcyjnie oprocentowanie i stanowią dobre
rozwiązanie dla osób, które chcą efektywnie oszczędzad, mając jednak pełną kontrolę
nad dostępem do swoich pieniędzy.”
Ewa Mądry, Meritum Bank
12

13. Sposoby oszczędzania
„Sposoby oszczędzania, z których korzystają Polacy, ściśle wiążą się z ich motywami oszczędzania.
Zarządzanie gotówką oraz budowanie bufora na wypadek nieprzewidzianych wydatków wymaga
trzymania środków w postaci jak najbardziej płynnej, w gotówce lub na koncie osobistym.
Dla oszczędzających na konkretny cel najbardziej poręczne są konta oszczędnościowe lub
obligacje. Jedynie osoby, które mają potrzebę zarządzania zasobami mogą sobie pozwolid
na długoterminowe inwestowanie w fundusze inwestycyjne lub akcje. Ogólnie sondaż
jednoznacznie wskazuje, że póki co, przeciętna Polka lub Polak potrzebują produktów bankowych
o niskim ryzyku i wysokiej płynności. Z punktu widzenia psychologii, takim produktem, który
dodatkowo motywuje do oszczędzania są konta oszczędnościowe z dzienną kapitalizacją odsetek.”
Dr Wiesław Baryła, Wydział Zamiejscowy SWPS w Sopocie
13

14. Cele oszczędzania
Polacy oszczędzają na konkretny cel
Osoby, którym udaje się oszczędzad pieniądze, najczęściej odkładają na konkretny cel
np. na wakacje czy zakup nowego samochodu. Wśród nich przeważają osoby młode w wieku
18-24 lat oraz o dochodach powyżej 2000 zł netto miesięcznie.
Mężczyźni częściej odkładają na „czarną godzinę” niż kobiety. W tym celu chętniej oszczędzają
także prywatni przedsiębiorcy, osoby o nieustabilizowanej sytuacji zawodowej lub niepracujące –
zajmujące się domem lub będące na emeryturze czy rencie.
Im jesteśmy młodsi, tym chętniej oszczędzamy na dobra konsumpcyjne. Osoby w wieku pomiędzy
25 a 49 rokiem życia częściej troszczą się o przyszłośd swoją i najbliższych oszczędzając na przyszłe
wydatki związane z dziedmi oraz na emeryturę. Najstarsi respondenci w wieku 50 lat
i więcej odkładają głównie na „czarną godzinę” lub bez skonkretyzowanego celu.
14

15. Cele oszczędzania
Q3. Biorąc pod uwagę poniższe możliwości, na co odkładasz najwięcej pieniędzy?
(Pytanie skierowane do osób, którym udaje się oszczędzad pieniądze)
na konkretny cel np. wakacje, zakup 23%
nowego samochodu
na „czarną godzinę” 22%
odkładam bez konkretnego celu 18%
na przyszłe wydatki związane z dziedmi 10%
na emeryturę 5%
nie odkładam na żaden z powyższych 5%
celów
Źródło: „Jak oszczędzają Polacy?” Raport Meritum Banku w oparciu o dane uzyskane w badaniu omnibusowym IIBR/Gemius go96! przeprowadzonym
w dniach 25-29 czerwca 2012 roku na reprezentatywnej próbie n=918 polskich internautów w wieku 18 i więcej lat.
15

16. Cele oszczędzania
„Poza najbardziej elementarną potrzebą zarządzania gotówką, wszystkie wyższe potrzeby
zaspokajane są poprzez zachowania celowe, oszczędzanie jest tu środkiem do realizacji ustalonych
przez oszczędzającego celów. Celem może byd zgromadzenie gotówki, jako bufora, celem może
byd zakup drogiego produktu lub usługi, celem może byd zgromadzenie środków
na emeryturę, w koocu celem może byd zgromadzenie majątku, który można przekazad w spadku.
Zdolnośd do wyrafinowanych zachowao celowych odróżnia ludzi od innych zwierząt,
jest fundamentem cywilizacyjnych osiągnięd człowieka, jako gatunku, ale nie oznacza to, że ludzie
są szczególnie efektywni w realizowaniu celów. Wręcz odwrotnie, jesteśmy zatrważająco mało
efektywni w naszych dążeniach do celu. Dlaczego tak nieporadnie realizujemy zadania, w tym
oszczędzanie?
Najprościej rzecz ujmując, z dwóch powodów: z braku zdolności i z niecierpliwości. Brak zdolności
w przypadku oszczędzania przejawia się przede wszystkim w krótkowzrocznym patrzeniu na swoją
sytuację życiową, w wybieraniu zbyt trudnych celów oraz w wybieraniu mało skutecznych
sposobów oszczędzania, np. gromadzenie środków w gotówce lub na koncie osobistym.
Niecierpliwośd ma dziesiątki źródeł, od zdeterminowanych genetycznie różnic indywidualnych
w osobowości poprzez normatywne oddziaływania otoczenia społecznego aż do stabilności
sytemu ekonomiczno-politycznego. Impulsywnośd jako cecha osobowości to nic innego jak
wrażliwośd na nagrody. Osoby impulsywne działają by otrzymad gratyfikację i mają małą
zdolnośd do jej odraczania, chcą uzyskad satysfakcję „tu i teraz”.
16

17. Cele oszczędzania
Jak wielokrotnie udowodnił to Robert Cialdini, normy społeczne niezwykle silnie decydują o tym co
ludzie robią i czego nie robią. Najpowszechniejszym typem norm są normy opisowe,
które orzekają, co większośd ludzi robi w danej sytuacji. Moda jest bezpośrednim wytworem
spontanicznego, społecznego tworzenia norm opisowych. Współcześnie żyjemy w świecie,
w którym mody zmieniają się częściej niż dwa razy w roku (to zjawisko dośd nowe w historii
naszego gatunku, jeszcze cztery wieki temu mody trwały dziesiątki lat). Nadążanie za modami
wymusza natychmiastowe wydatki konsumpcyjne, a więc nie sprzyja oszczędzaniu.
W świecie, w którym przyszłośd ekonomiczna i polityczna jest niepewna nie ma większego sensu
oszczędzad. Jak pokazują wyniki badao psychologicznych, ludzie są bardzo wrażliwi na informacje
na temat „pewności jutra” i w przypadku wyrobienia sobie opinii, że przyszłośd jest niepewna
mają tendencję do nieodraczania konsumpcji, czyli nieoszczędzania oraz ewentualnie wydawania
gotówki na dobra trwałe, na których zarobid mogą jedynie spekulanci.”
Dr Wiesław Baryła, Wydział Zamiejscowy SWPS w Sopocie
17

18. Cele oszczędzania
„Jedną z zasad skutecznego oszczędzania jest reguła 60/40, co oznacza, że 60% naszych
przychodów powinno byd przeznaczanych na bieżących wydatki, natomiast 40% powinno byd
oszczędzane: 10% na emeryturę, 10% na „czarną godzinę”, 10% na wydatki awaryjne, a ostatnie
10% na rozrywkę. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom osób, które odkładają pieniądze
na konkretny cel, przygotowaliśmy Konto Celowe, czyli rachunek oszczędnościowy dedykowany
do długoterminowego oszczędzania. Głównymi zaletami tego konta jest wysokie oprocentowanie,
możliwośd zdefiniowania własnych celów oszczędzania (możemy np. jednocześnie odkładad
na auto, wakacje czy remont). Użytkownicy mogą również śledzid swoje postępy w oszczędzaniu
na czytelnych wykresach.”
Aleksandra Poźniak, Meritum Bank
18

19. Konto Celowe w Meritum Banku
Konto Celowe to rachunek oszczędnościowy, który służy do oszczędzania na zdefiniowane przez
Ciebie cele. Główną zaletą konta jest możliwośd założenia jednego rachunku oszczędnościowego,
na którym zdefiniowana może byd dowolna liczba celów oszczędzania. Możesz więc równocześnie
oszczędzad np. na wakacje, na prezent urodzinowy dla Twojego dziecka czy na emeryturę,
ustalając jaką kwotę miesięcznie, chcesz odkładad na każdy poszczególny cel.
Konto Celowe posiada atrakcyjne oprocentowanie w wysokości 4,75 proc. w skali roku już
od pierwszej złotówki, z miesięczną kapitalizacją odsetek. Otwarcie i prowadzenie konta jest
bezpłatne. Zaletą konta jest to, że możesz na nim oszczędzad bardzo elastycznie: dopłacad
do niego środki oraz dokonywad wypłat (przelewów) w dowolnym momencie. Przelewów możesz
dokonywad w kanale internetowym i telefonicznym – pierwszy i drugi przelew w miesiącu
kalendarzowym jest bezpłatny, kolejne przelewy w miesiącu kalendarzowym kosztują 10 zł.
Konto Celowe możesz otworzyd online, bez wychodzenia z domu. Konto funkcjonuje w ramach
Meritum Planera, bezpłatnej aplikacji do zarządzania domowym budżetem dostępnej
dla posiadaczy bezpłatnego Konta Zarabiającego w Meritum Banku.
Więcej informacji na:
http://bit.ly/NeQuSZ
www.meritumplaner.pl
19

20. Dodatkowych informacji udziela:
Anna Ratajczak
Meritum Bank
Email: anna.ratajczak@meritumbank.pl
20