120424 Monitor Sos Vakmanschap 2012

Monitor SOS Vakmanschap - editie 2012
zeldzame specialistische beroepsgroepen
en kleinschalig beroepsonderwijs

12027 SVGB Monitor SOS 2012-herstel nw doc [2].indd 1 12-04-12 16:16

Waar vroeger een slager, een edelsmid
en een ambachtelijk meubelmaker vol passie
en gedrevenheid hun vak uitoefenden,
staat nu een schreeuwerig, helverlicht warenhuis.

Vergrijzing en ontgroening hebben alle kleur aan
de straat onttrokken; vakmanschap en authenticiteit
hebben plaatsgemaakt voor massaproductie
en eenheidsworst.


voorwoord Een unieke trouwring van een goudsmid, orthopedische schoenen met onderdelen van een
schachtenmaker, een veilig draaiende installatie door het werk van een meet- en
regeltechnicus, een parketteur die een antieke parketvloer restaureert, goed gestemde
piano’s van een pianotechnicus, een gebitsprothese van een tandtechnicus, een windmolen
waarvan de wieken zijn gemaakt met mallen van een modelmaker en een historisch hekwerk
dat wordt gerestaureerd door een siersmid.

Dit is een kleine greep uit de vele specialistische beroepen die we in deze tijd zeldzaam
noemen. Onmisbare beroepen met grote waarde voor u en mij én voor de economie van
Nederland. We spreken nu al van zeldzaam specialistisch vakmanschap en dit wordt steeds
zeldzamer. Door de vergrijzing dreigt er veel kennis verloren te gaan. Er is in deze beroepen,
ook nu!, grote behoefte aan nieuwe vakmensen.

We zijn het er allemaal over eens: dit vakmanschap móet doorgegeven worden. Maar dat
blijkt makkelijker gezegd dan gedaan. Zeldzame beroepsgroepen voelen een nijpend tekort
aan instroom van gespecialiseerde vakmensen. En kleinschalige beroepsopleidingen kunnen
ternauwernood het hoofd boven water houden. Een zorgelijke situatie! Maar hoe zit het nou
precies? Welke zeldzame beroepen zitten in de problemen en hoe groot is het tekort aan
instroom van vakmensen? Waarom hebben scholen zoveel moeite om hun kleinschalige
opleidingen draaiend te houden?

Met het lanceren van het Meldpunt Bedreigde Opleidingen en Beroepen in september 2011
heeft minister Van Bijsterveldt een start gemaakt met het verkrijgen van beter inzicht. In de
monitor die voor u ligt, kunt u de eerste resultaten lezen: welke beroepen en opleidingen
hebben zich tot nu toe gemeld en natuurlijk: waarom?! En welke succesverhalen zijn er van
creatieve oplossingen? Er komt veel informatie boven als je je focust op deze specifieke
groep beroepen en opleidingen. Soms open deuren, maar ook eye-openers waarom
kleinschalige opleidingen het binnen de huidige regelgeving niet redden.

Net als ik zult u overtuigd raken van de waarde van zeldzaam specialistisch vakmanschap.
Of het nu gaat om de waarde voor uw en mijn gezondheid, voor ons als consumenten, de
economie in Nederland of onze rijke cultuur. In het belang van deze bijzondere
beroepsgroepen doe ik een persoonlijke oproep aan u te kijken op welke manier u kunt
bijdragen aan goed beroepsonderwijs voor zeldzaam, specialistisch vakmanschap!

Hans Biesheuvel
Voorzitter MKB-Nederland en boegbeeld van SOS Vakmanschap

4 Monitor SOS Vakmanschap - editie 2012


“dit vakmanschap
móet doorgegeven
worden”

5


inhoud



I N H O U D

Samenvatting 8

Inleiding 10

Meldpunt Bedreigde Opleidingen en Beroepen 12
Beslisboom van het meldpunt 14

Zeldzaam specialistisch vakmanschap onmisbaar voor Nederland 16
Economische waarde 18
Consumentwaarde 20
Culturele en historische waarde 22
Waarde voor welzijn en gezondheid 24
Vraag naar gespecialiseerde vakmensen 26

Kleinschalige specialistische opleidingen in gevaar 30
Kenmerken 32
Ontwikkelingen 34
Prognose voor 2016 36

Meldpunt: van knelpunten naar maatwerkoplossingen 42
Procesadvies 44
Kernproblemen 46
Oplossingsrichtingen 47

Verantwoording 52

Bronnen 54

Bijlage: kleinschalige opleidingen 55

7


samenvatting

Zeldzaam specialistisch vakmanschap is gemiddelde vergrijzing en ontgroening spelen de zeer kleinschalige opleidingen is gemid-
onmisbaar voor Nederland hierbij een grote rol. Veel kleine ondernemers deld 26% van de studenten 30 jaar of ouder.
Specialistisch vakmanschap is vertegenwoor- naderen de pensioengerechtigde leeftijd en
digd in alle negen economische topsectoren zonder bedrijfsovername dunt het vakman- Het huidige beroepsonderwijs kan niet aan de
van Nederland en heeft daarmee een belang- schap in Nederland verder uit en dreigt onmis- vraag van de arbeidsmarkt voldoen. De klein-
rijke sleutelpositie in de Nederlandse economie. bare kennis en kunde uit Nederland te verdwij- schaligheid maakt de specialistische opleidin-
Zeldzame specialistische beroepen bevinden nen. Per jaar is er vanuit deze beroepsgroepen gen zeer kwetsbaar. Een aantal beleidsmaat-
zich op het snijvlak van grote bedrijfstakken en behoefte aan een nieuwe instroom van circa regelen, zoals de veralgemenisering van het
staan aan de wieg van innovaties. Daarnaast 3000 vakmensen. mbo, de 30-plusmaatregel en geen OV-jaar-
hebben ze een grote consumentwaarde, kaart voor minderjarige mbo-studenten,
cultuur-historische waarde en zijn ze van grote Kleinschalige specialistische versterkt deze kwetsbaarheid. Daarnaast wordt
waarde voor gezondheid en welzijn. Dit uit zich opleidingen in gevaar er door onderwijsinstellingen veelvuldig gestart
met name in het kwalitatief hoogstaande maat- Nieuwe instroom in de zeldzame specialis- en weer gestopt met kleinschalige opleidingen.
werk dat kenmerkend is voor deze beroepen. tische beroepsgroepen is voor een groot deel De laatste vijf jaar is het aantal studenten van
afkomstig van kleinschalige specialistische de kleinschalige opleidingen met 37% gekrom-
We noemen een beroepsgroep zeldzaam bij mbo-opleidingen. Een derde (78) van alle pen, terwijl het totale mbo-onderwijs met 1% is
een omvang van maximaal 1000 personen of mbo-kwalificatiedossiers is kleinschalig, met gegroeid. Bij de zeer kleinschalige opleidingen
een gewenste nieuwe instroom van 50 landelijk gezien minder dan 200 studenten. is het aantal studenten zelfs gedaald met 60%.
vakmensen per jaar. In Nederland hebben we Dit zijn in totaal 5764 studenten ofwel 1% van De prognose voor 2016 is dat 20 kwalificatie-
het dan over circa 170 beroepsgroepen met de mbo-ers in Nederland. Een kwart van de dossiers volledig zullen verdwijnen door de
in totaal circa 80.000 werkzame personen. kwalificatiedossiers (57) heeft zelfs minder dalende studentenaantallen.
Dit is 1% van de beroepsbevolking. dan 50 studenten of wordt op slechts één of
twee locaties uitgevoerd. Dit noemen wij zeer Meldpunt: van knelpunten naar
Zeldzame specialistische beroepsgroepen kleinschalige opleidingen. 80% van de (zeer) maatwerkoplossingen
hebben een grote vraag naar nieuwe instroom kleinschalige opleidingen zijn technische SOS Vakmanschap, een samenwerkingsver-
van gespecialiseerde vakmensen. De boven- opleidingen en 50% zijn bbl-opleidingen. Bij band van meer dan 50 partners uit onderwijs



S A M E N V A T T I N G

Goed vakmanschap bepaalt de veerkracht van de samenleving.
Nederland heeft goed opgeleide vakmensen nodig. Dit geldt ook
voor de zeldzame specialistische beroepen als restauratiesmid,
orthopedisch instrumentmaker, goudsmid of modelmaker. Deze
kleine beroepsgroepen zijn nauwelijks hoorbaar in het publieke
debat, maar zijn de stille kracht van onze economie. Zij geven
kleur en diversiteit aan ons straatbeeld en houden de samenleving
draaiende. Voor deze beroepen en de bijbehorende kleinschalige
opleidingen maakt SOS Vakmanschap zich sterk.

en bedrijfsleven, zet zich in voor het behouden SOS Vakmanschap geeft op basis van een
en versterken van het kleinschalige specia- analyse van de melder een procesadvies, dat
listische beroepsonderwijs, in overleg met het past bij de urgentie van de bedreiging en de
Ministerie van OCW en de SBB. Beroepsgroe- mate van gedeeld eigenaarschap. Daarnaast
pen en opleidingen die zich in hun voortbe- zet SOS Vakmanschap haar inzicht in de kern-
staan bedreigd voelen, kunnen zich melden problemen die spelen in deze beroepen en
bij het Meldpunt Bedreigde Opleidingen en opleidingen: uitvoerbaarheid van de oplei-
Beroepen. SOS Vakmanschap maakt gebruik ding, specialisme van het beroep en de
van een beslisboom om te bepalen in hoeverre vakmensen en de uitstroom van de opleiding.
de problematiek past bij haar scope. Alle Bovendien is er zicht op een breed veld van
binnengekomen meldingen hebben een oplossingsrichtingen die mogelijk zijn om
geheel eigen problematiek. Iedere melding is kleinschalig specialistisch beroepsonderwijs
uniek en iedere oplossing is maatwerk. duurzaam te organiseren.

“goed vakmanschap
bepaalt de veerkracht
van de samenleving”
9


inleiding

Minister Van Bijsterveldt van OCW heeft schap aan de hand van dit meldpunt en pen en de bijbehorende kleinschalige oplei-
in september 2011 het Meldpunt Bedreigde aanvullend onderzoek heeft opgedaan, is dingen zijn gedefi nieerd. Daarna komen de
Opleidingen en Beroepen gelanceerd. gebundeld in deze eerste editie van de Moni- beroepen in beeld: welke waarden vertegen-
SOS Vakmanschap heeft dit meldpunt op- tor SOS Vakmanschap. De verhalen van de woordigen zij en hoe groot is de behoefte aan
gestart en daarmee gehoor gegeven aan de melders geven de onderzoeksgegevens een specialistische vakmensen op de arbeids-
oproep van de minister in het Actieplan mbo gezicht en verrijken het inzicht in de beroepen markt. Vervolgens krijgt u de atypische
‘Focus op Vakmanschap 2011-2015’ om de en opleidingen. kenmerken te zien van kleinschalige specia-
aantallen studenten in kleinschalige, ambach- listische opleidingen. We sluiten af met een
telijke opleidingen te monitoren en om zicht In deze monitor kunt u lezen hoe het Meldpunt procesadvies en de kernproblemen en moge-
te houden op het starten en sluiten van derge- Bedreigde Opleidingen en Beroepen te werk lijke oplossingsrichtingen voor behoud van
lijke opleidingen. De kennis die SOS Vakman- gaat en hoe zeldzame specialistische beroe- zeldzaam specialistisch vakmanschap.

“Het zou mooi zijn als het specialistisch vakmanschap een vast punt op de agenda van
de Tweede Kamer zou worden. Verder zou ik graag zien dat uitvoeringsarrangementen
voor kleine beroepen worden vastgelegd in een centrale regeling van erkende
specialistische beroepsopleidingen. Daarvoor moeten opleidingen en het relevante
bedrijfsleven afspraken maken. Wat we nu hebben is erg vrijblijvend.’’

André van der Leest
Koninklijke Metaalunie
Uit: Backstage (MBO Raad)



I N L E I D I N G

“Kleine, ambachtelijke opleidingen wil ik zoveel mogelijk
behouden en dus stel ik geen ondergrens aan een
minimum aantal studenten per opleiding per instelling.
Waar nodig kan het aanbod landelijk geconcentreerd
worden. We kunnen immers niet zonder horlogemakers
en tandtechnici. Daarom richt ik een meldpunt in om de
aantallen studenten in kleinschalige, ambachtelijke
opleidingen te monitoren en om zicht te houden op het
starten en sluiten van dergelijke opleidingen.”

Minister Van Bijsterveldt
Uit: Actieplan mbo ‘Focus op Vakmanschap, 2011-2015

11


meldpunt
bedreigde opleidingen en beroepen

Stap 1 Stap 2
registratie probleemanalyse
Beroepen en opleidingen melden zich bij het Én het beroep is specialistisch. Iedere melder wordt ondervraagd zodat de
Meldpunt Bedreigde Opleidingen en Beroe- Het beroep is een specialisme, met werk- kern van de bedreiging goed in beeld komt.
pen van SOS Vakmanschap, wanneer zij zich zaamheden die voor het grootste deel uniek Daarnaast wordt er bekeken in hoeverre de
in hun voortbestaan bedreigd voelen. Na zijn voor dit beroep. De verwantschap met beroepen en opleidingen toekomstperspec-
aanmelding wordt bekeken in hoeverre de andere beroepen is gering. Ook de werkom- tief hebben. Verder is het van groot belang
melding past binnen het blikveld van SOS geving is veelal kenmerkend en uniek. Dit dat zowel de beroepsgroep als het onderwijs
Vakmanschap. Het meldpunt gebruikt hierbij komt tot uiting in de kwalificatie: het meren- zich betrokken voelen bij de situatie en willen
twee criteria: deel van de werkprocessen, vakkennis en meewerken aan een oplossing.
vakvaardigheden zijn specifiek (uniek) en
Het beroep is zeldzaam. kenmerkend voor dit beroep. Zonder een op Het beroep of de opleiding is bedreigd.
De totale omvang van de beroepsgroep in dit beroep toegespitste opleiding is het voor Er is onvoldoende gekwalificeerde, specifiek
Nederland is klein en ook de behoefte aan een starter zeer moeilijk om het beroep voor het beroep opgeleide instroom om de
nieuwe instromers (afgestudeerden) is klein. gek walificeerd uit te kunnen oefenen, k waliteit en wenselijke omvang van de
Als consequentie heeft de bijbehorende oplei- vanwege het specialistische karakter. Dit zijn beroepsgroep ten behoeve van continuïteit
ding landelijk gezien kleine leerlingaantallen. met name beroepen waarvoor complexe en en innovatie in stand te houden, nu of op de
De opleiding wordt op een beperkt aantal hoogwaardige kennis en inzicht noodzakelijk middellange termijn.
plaatsen in Nederland aangeboden. zijn, of beroepen met een complexe ambach-
telijke handvaardigheid die veel oefening
vereist en langdurig moet ‘inslijten’.



M E L D P U N T B E D R E I G D E O P L E I D I N G E N E N B E R O E P E N

Sinds de lancering van het Meldpunt Bedreigde Opleidingen
en Beroepen van SOS Vakmanschap zijn veel meldingen
binnengekomen. Iedere melding doorloopt de drie stappen
registratie, probleemanalyse en advies. Deze werkwijze is
hieronder beschreven. De beslisboom die hierbij wordt gebruikt,
volgt op de volgende pagina’s.

Stap 3
advies
Het beroep heeft toekomstperspectief. Door de (mate van) dreiging, de toegevoegde
De beroepsgroep is qua aantallen weliswaar waarde voor Nederland, baankansen en het
klein, maar is wel degelijk relevant voor Neder- probleemeigenaarschap in kaart te brengen,
land. De beroepsgroep levert een zichtbare is het mogelijk de meldingen te rubriceren en
en aantoonbare bijdrage aan de Nederlandse te prioriteren. Op basis hiervan formuleert
economie en/of de maatschappij. Er is een SOS Vakmanschap een advies waarmee de
reëel arbeidsmarktperspectief voor afstu- melder verder kan. SOS Vakmanschap geeft
deerders. Er is vraag naar dit beroep op de de melder advies over het te volgen proces
arbeidsmarkt (door vervangingsvraag of en benoemt mogelijke oplossingsrichtingen.
marktgroei), of er zijn concrete mogelijkheden SOS Vakmanschap kan een rol spelen in
om als zelfstandige in dit beroep een afzet- vervolgactiviteiten.
markt te creëren en zo inkomen te verwerven.

Beroepsgroep en onderwijs zijn samen
probleemeigenaar.
De beroepsgroep én het onderwijs vinden het
belangrijk om het beroep voor de toekomst
veilig te stellen door behoud en versterking
van specialistisch beroepsonderwijs. Zij willen
zich gezamenlijk en intensief inspannen om
een duurzame onderwijsoplossing (beroeps-
opleiding) te realiseren.

13


ZELDZAAM? SPECIALISTISCH?

Kleinschalig beroep in Nederland Zonder toegespitste opleiding verdwijnt
beroepsgroep

• De beroepsgroep omvat 1000 • N
ieuwe aanwas voor de beroeps-
werkzame personen of minder. groep is niet op te vangen met
• De wenselijke nieuwe instroom op anders, kort- of niet geschoolde
de arbeidsmarkt is 50 personen of beroepsbeoefenaren.
minder per jaar. • walificerende en specifieke oplei-
K
• De opleiding bevat landelijk ding is noodzakelijk voor het voort-

beslis-
maximaal 200 deelnemers. bestaan van de beroepsgroep, dat
• Of de opleiding wordt op wil zeggen voor de kwaliteit/conti-
maximaal vijf instellingen in nuïteit/innovatie van het beroep.
Nederland gegeven. • et merendeel (meer dan 50%)
H

boom
van de kennis en vaardigheden zijn
uniek voor het beroep en komen
niet overeen met de kennis en vaar-

van het
digheden van andere beroepen.
• V
oor alle mbo-niveaus geldt dat het
ten minste een tot twee jaar kost om
de benodigde kennis te verwer-

meldpunt
ven, (complexe) vaardigheden in te
slijpen en de combinatie van beide
in de beroepsuitoefening als begin-
nend beroepsbeoefenaar toe te
kunnen passen.
• B
ij hogere mbo-niveaus kan er
bovendien sprake zijn van vereiste
specialistische kennis en vaardighe-
den voor bijvoorbeeld:
- complexe beslissingen binnen een
werkveld of op het snijvlak van
werkvelden, bijvoorbeeld techniek
en zorg voor cliënten;
- het leveren van maatwerk;
- werk uitvoeren dat buiten ge-
baande paden valt.



M E L D P U N T B E D R E I G D E O P L E I D I N G E N E N B E R O E P E N

BEDREIGD? TOEKOMSTPERSPECTIEF? PROBLEEMEIGENAAR?

Ernstig knelpunt (op termijn) dat
Toegevoegde waarde voor Nederland, Beroepsgroep en onderwijs
voortbestaan beroepsgroep voor
baankansen voor afstudeerders gezamelijk probleemeigenaar
Nederland bedreigt

• Er is onvoldoende gekwalificeerde, • Er zijn baankansen voor afstu- • De beroepsgroep en (potentiële) op-
specifiek voor het beroep opgeleide deerders: ook op de middellange leiders vinden het belangrijk dat de
instroom om de kwaliteit en wense- termijn is nieuwe instroom op de kwalificatie en de opleiding voor het
lijke omvang van de beroepsgroep arbeidsmarkt gewenst (vanwege beroep in Nederland blijft bestaan
ten behoeve van continuïteit/innova- de zeldzaamheid 50 personen of of (opnieuw) tot stand komt.
tie nu of op de middellange termijn minder per jaar). • Er is aantoonbaar bewijs van
(vijf jaar) in stand te houden. • Outsourcing van het beroep en/ samenwerking voor meerdere jaren
• Specialisme: De opleiding voor het of de opleiding naar het buitenland tussen beroepsgroep (branche,
beroep is onderdeel van een oplei- is niet mogelijk of leidt tot kwali- vakverenigingen) en onderwijs
ding voor een bredere kwalificatie. teitsverlies; bijvoorbeeld vanwege (school, MBO Raad, andere
Gediplomeerden zijn onvoldoende dienstverlening aan particulieren, rechtspersoon die met opleiders
specifiek opgeleid voor het beroep leveren van maatwerk (en intensieve samenwerkt).
om gekwalificeerd aan de slag te communicatie daarover) aan bedrij- • Afspraken betreffen (grotendeels)
kunnen. ven en particulieren. het hele land en niet afzonderlijke
• Uitvoerbaarheid: De kwalificatie en/ • Bovenop de directe banen heeft het regio’s.
of opleiding ontbreekt of dreigt te beroep aantoonbare toegevoegde • Partijen zetten zich in natura of met
verdwijnen. Het aantal studenten is waarden: economische waarde, eigen financiën in om opleiding
te klein voor een gezonde, bekos- consumentwaarde, culturele en mogelijk te maken.
tigde (kwalificatie met bijbehorende) historische waarde en waarde voor • Partijen hebben zich ingespan-
opleiding. welzijn en gezondheid. nen om voldoende (aanvullende)
• Uitstroom: Er is een opleiding, maar financiering te realiseren voor de
de uitstroom daarvan is (nu of op opleiding.
de middellange termijn) te klein om • Partijen hebben creatieve eigen
te voldoen aan de behoefte op de oplossingen voor opleiden.
arbeidsmarkt.

15


zeldzaam
specialistisch vakmanschap
onmisbaar voor Nederland
Specialistisch vakmanschap heeft een sleu- Specialistisch vakmanschap is essentieel
telpositie in de Nederlandse economie. Vraagt voor de kwaliteit van ons dagelijks leven, in
u zich wel eens af hoe de wieken van de de meeste uiteenlopende facetten. Wie
Nederlandse windmolens gemaakt worden? anders kunnen we inschakelen voor ontwerp
Daar zijn mallen voor nodig, modellen, die en vervaardiging van uiteenlopend maatwerk,
door de modelmakers op maat gemaakt zoals een armprothese, persoonlijke trouw-
worden. En wat te denken van nieuwe inno- ringen of een hoed voor de minister op Prins-
vaties waar specialistisch vakmanschap aan jesdag?
de wieg heeft gestaan? De meeste innovaties
beginnen nu eenmaal klein voordat deze Kortom, de zeldzame specialistische beroeps-
uitgroeien tot producten van grote omvang. groepen zijn in omvang weliswaar klein, maar Sinds de lancering van het meldpunt heb-
hun relevantie en noodzaak voor onze econo- ben 29 organisaties zich gemeld waarvan
Nederland heeft een zeer rijke historie met mie en samenleving zijn er niet minder om. er 23 te maken hebben met zeldzaam,
een pracht aan cultureel erfgoed. Zeldzame Deze toegevoegde waarde voor Nederland specialistisch vakmanschap. Na een
specialistische beroepen hebben een grote uit zich op verschillende vlakken: ontdubbeling van overlappende meldingen
rol in het behouden en doorgeven hiervan. • Economische waarde zijn er 18 unieke meldingen waarmee
Denk aan het restauratieambacht, zoals de • Consumentwaarde SOS Vakmanschap aan de slag is gegaan.
restauratiestukadoors die eeuwenoude orna- • Culturele en historische waarde Deze meldingen geven een beeld van het
menten kunnen restaureren en de restaura- • Waarde voor welzijn en gezondheid zeldzaam, specialistisch vakmanschap in
tiesmeden die een historisch hek werk Nederland. Op verschillende plekken in de
opknappen. Maar ook de pianostemmer die monitor krijgt u een kijkje in de situatie
de vleugel in het Concertgebouw stemt en van deze beroepen en opleidingen.
de parketteur die de visgraatvloer in een
monumentaal pand kan leggen.



Z E L D Z A A M S P E C I A L I S T I S C H V A K M A N S C H A P O N M I S B A A R V O O R N E D E R L A N D

schoenherstellers
hoefsmeden
modelmakerij
audiciens glazeniers restauratieschilders
juweliers
sier- kunst en restauratiesmeden
baggeraars kleermakers en timmerindustrievakman
keramisten
banden- en wielenspecialisten opticiens
poeliers banketbakkers goud- en zilversmeden
glasblazers ambachtelijk tassen-en schoenmakers
pianotechniek vakman pluimveeverwerkende industrie
monteur voertuigen biologisch dynamische landbouw
meubelstoffeerders orthopedische technici
vakman boekhandel orthopedische schoentechnici
straatmakers ontwerpend meubelmaker
versdetaillisten medewerkers steriele medische hulpmiddelen
en scheeps- en jachtbouw parketvloerenleggers technisch
oogheelkundig assistent tandtechnici vakman slachterijen
drukkers en nabewerkers schoenconsulent zonweringspecialisten
vakman visverwerkende industrie installateurs carrosseriebedrijven
gespecialiseerde aannemers slagers vakman visspeciaalzaken
industriële lakverwerkers vakman groentespeciaalzaken
natuursteenbewerkers zadel- en tuigmakers uurwerktechnici
metaalbewerkers scheepsinterieurbouwer tentoonstellingsbouwers “ ij zijn allemaal
W
afbouwspecialisten vakman versafdeling dakdekkers
restauratiemedewerker restauratiestucadoors specialistische vakmensen,
meet- en regeltechniek dekvloerenleggers
meubelmakers verspaners
onmisbaar voor onze
hoedenmakers samenleving én voor onze
pedicures
economie. Wij leveren een
substantiële en aantoonbare
bijdrage aan het succes van
BV Nederland.”

17


economische
waarde

De bijdrage van een beroepsgroep aan de ten niet of zeer problematisch functioneert.
economie wordt in onderzoeken vaak uitge- Denk bijvoorbeeld aan de meet- en regeltech- De negen economische
drukt als bijdrage aan het Bruto Binnenlands nicus die een chemische installatie veilig laat topsectoren van Nederland
Product (BBP), of bijdrage aan de werkgele- draaien, of de modelmaker die de mallen 1 Agro-Food
genheid. ontwerpt om pacemakers te produceren. 2 Tuinbouw en uitgangsmaterialen
Wanneer de beroepsgroep verdwijnt, heeft 3 High Tech materialen en systemen
Naar schatting van SOS Vakmanschap is dat een breder economisch en maatschap- 4 Energie
circa 1% van de Nederlandse beroepsbevol- pelijk effect dan op de beroepsgroep alleen. 5 Logistiek
king werkzaam in de zeldzame specialistische Daarnaast kunnen zeldzame specialistische 6 Creatieve industrie
beroepen. Omdat deze zeldzame beroeps- beroepen een sleutelrol spelen op het gebied 7 Life-sciences
groepen per definitie klein zijn, worden ze in van innovatie. Specialistisch vakmanschap is 8 Chemie
bestaande economische onderzoeken niet vertegenwoordigd in alle negen economische 9 Water
apart zichtbaar. Op basis van de beschikbare topsectoren van Nederland. Niet zelden staan
onderzoeksgegevens is het daarom lastig een zeldzame specialistische beroepen aan de Ministerie van ELI
inschatting te maken van de bijdrage van de wieg van innovatieve producten en diensten Uit: Kamerbrief: Naar de top: de hoofdlijnen van
zeldzame specialistische beroepen aan het en van innovatieve manieren van onderne- het nieuwe bedrijfslevenbeleid” (2011)
BBP. Zeker is dat ze bijdragen aan het BBP, men. Innovatie is niet alleen weggelegd voor
hoewel hun aandeel hierin klein is. de hoger opgeleiden in Nederland. Juist het
vakmanschap dat op het mbo wordt aange- nog actief gewerkt te worden aan deze
Toch kan ‘klein’ ‘groot’ zijn. Zeldzame speci- leerd is van belang voor innovatie. aansluiting om meer innovatie van de grond
alistische beroepen hebben binnen het eigen te krijgen. Voor de versterking van de inno-
werkterrein vaak een sleutelfunctie in de Specialistische vakmensen zijn onmisbaar bij vatiekracht in Nederland zijn alle opleidings-
waardeketen. Op de eerste plaats kunnen het maken en testen van prototypes of het niveaus nodig1.
deze beroepen een sleutelpositie vervullen in inrichten van een fabricageproces. Er lijkt dan
de (maak)industrie. Wegvallen van dit soort ook een logische aansluiting tussen het mbo
beroepen heeft als gevolg dat de waardeke- en het innovatief bedrijfsleven. Er dient echter 1
Commissie Hermans (2010)




melding in
beeld
“De economie is Modelmakerij heeft
Modelmakerijen vervaardigen modellen, mallen,
grote economische vormen en prototypes van hout, metaal en kunststof.
gebaat bij innovatie en
en innovatieve Een groot deel van de maakindustrie in Nederland is
afhankelijk van de modelmakerij: van pacemaker tot
innovatieve beroepen. waarde windmolen. De modellen en mallen moeten zeer pre-
cies zijn afgestemd op het gieten en persen. Ook met
‘Klein’ kan ‘groot’ zijn; technologische ontwikkelingen als Rapid Prototyping
en Computer Numerical Control zal het vakman-
dat wil zeggen dat een schap van de modelmaker van groot belang blijven:
ruimtelijk inzicht, kennis van productietechnieken en
ontwikkeling klein handvaardigheid blijven onontbeerlijk.

kan beginnen, maar De modelmakerij is niet alleen voorwaardelijk voor
grootschalige productieprocessen, maar draait ook
om testen schaalmodellen, prototypes en proefse-
kan uitgroeien tot een ries. Dan zijn industriële vormgevers, ontwerpbureaus
en architecten de gesprekspartners van de modelma-
ontwikkeling die van ker. Hij overziet de productietechnische consequen-
ties van een ontwerp en kan de stap maken van een
vitaal belang is voor idee naar de fabricage van een product.

de arbeidsmarkt.” In Nederland zijn ongeveer 300 modelmakers werk-
zaam. Er is momenteel in Nederland geen opleiding tot
modelmaker. In 2011, het laatste jaar dat de opleiding
in Hengelo nog bestond, hebben nog twee studenten
Voncken Karsten (2008) hun diploma gehaald. Er is een gebrek aan nieuwe
instroom, zeker gezien de vergrijzing: over vijf jaar gaat
vijfentwintig procent van de modelmakers met pensioen.
Jaarlijks zijn er zes tot acht gekwalificeerde beroeps-
krachten nodig.

19


consumentwaarde

Consumenten vragen in toenemende mate om keramisten, leerbewerkers en glaskunste- oma weer te laten lopen. Ook deze beroepen
unieke producten en maatwerk. Zeldzame naars. Deze vakmensen zijn vaak zelfstandig kenmerken zich door kwalitatief hoogwaardig
specialistische beroepen zijn vanwege hun ondernemers, die zelf een afzetmarkt creëren vakmanschap, expertise en het zoeken naar
hoogwaardige vakmanschap bij uitstek voor hun producten. Deze unieke producten, maatwerkoplossingen.
geschikt om de vraag van de consument te waaraan hoge kwaliteitseisen worden gesteld,
vertalen in een persoonlijk product. De bele- dragen bij aan de welvaart en de kwaliteit van
ving van de consument bij de aanschaf van leven.
een product en de interactie tussen consument
en vakman zijn hier van wezenlijk belang. Naast het vervaardigen van unieke producten,
Meestal is er een nauwe relatie tussen de zijn er zeldzame specialistische beroepen die
maker van het product en de klant. zich bezighouden met onderhoud en reparatie
van grote waarde voor consumenten. De
Veel beroepen met een grote consument- schoenhersteller voor het perfect passend
waarde bevinden zich in de kunstzinnige, maken van een paar laarzen, de dakdekker
creatief-ambachtelijke branches. Hierbij valt te om de rietkap van een boerderij te herstellen,
denken aan goudsmeden, maatkleermakers, en de uurwerktechnicus om het erfstuk van




melding in
beeld
Goudsmeden
maken herinnerings-
Goudsmeden en zilversmeden houden zich bezig
sieraden met grote met het ontwerpen, vervaardigen, repareren en
waarde voor soms ook restaureren van sieraden en gebruiks-
“De consument voorwerpen van edelmetaal. In 2007 werkten in
consumenten de goud- en zilversmedenbranche zo’n 3000 tot
anno nu vraagt 3600 personen, veelal zzp-ers.

in toenemende Een voorbeeld van een dienst van goudsmeden
met een grote consumentwaarde, is het maken
mate om unieke van herinneringssieraden. Steeds meer consu-
menten hebben de wens een klein beetje as van
een dierbare overledene op hun lichaam te dragen
producten die in een mooi sieraad, bij voorkeur zonder dat
anderen meteen zien dat ze een rouwsieraad dra-
passen bij zijn gen. Goudsmeden spelen hierop in en maken de
herinneringssieraden. Een goudsmid gaat hiervoor
identiteit. ” in gesprek met de klant om naar het levensverhaal
van de overledene te luisteren. Op basis daarvan
ontstaat heel persoonlijk maatwerk.
Lucas Hendricks
strategisch adviseur creatieve De Vakschool Schoonhoven is de enige onder-
industrie en ambachten wijsinstelling in Nederland die de de mbo-
NRC, 22 juli 2011 opleidingen goudsmid en zilversmid aanbiedt.
De opleiding heeft echter hoge uitvoeringskosten
vanwege het gebruik van kostbare materialen en
machines, terwijl de leerlingaantallen laag zijn.
Hierdoor is het moeilijk de opleiding in de lucht
te houden.

21


culturele en
historische waarde

Een aanzienlijk deel van de zeldzame speci- werpen, meubels en boeken tot buitenhuizen,
alistische beroepen heeft naast de economi- kerken en kastelen. Voor het restaureren en
sche waarde ook een culturele en historische behouden van dit cultuur-historisch erfgoed
waarde. Een voorbeeld is Dutch Design, niet zijn zeldzame specialistische vakmensen
meer weg te denken uit de Nederlandse onmisbaar. Deze specialisten moeten naast
cultuur, dat een belangrijke bijdrage levert aan meesterschap in hun werkterrein ook kennis
het imago van Nederland in het buitenland. hebben van de bewerkingstechnieken, beves-
Juist in de creatieve industrie zijn veel zeld- tigingsmethoden, kleurstoffen en materialen
zame specialistische beroepen te vinden. De die vroeger werden gebruikt.
diversiteit aan vakmanschap, het vinden van
nieuwe toepassingen voor oude technieken,
het combineren van verschillende materialen
en disciplines, is van grote waarde voor de
Nederlandse cultuur. Een voorbeeld is het “ e diversiteit aan vakmanschap, het
D
glasblazen, een eeuwenoud beroep dat vroe-
ger gericht was op het produceren van glazen vinden van nieuwe toepassingen voor
gebruiksvoorwerpen. De moderne Neder-
landse glasblazers hebben, gebruikmakend oude technieken, het combineren van
van de oude technieken, de transitie gemaakt
van gebruiksvoorwerpen naar kunstobjecten,
en hebben daarmee internationaal aanzien
verschillende materialen en disciplines,
verworven.
is van grote waarde voor de Nederlandse
Naast moderne culturele uitingen heef t
Nederland ook vele historische schatten en cultuur.”
monumenten, variërend van gebruiksvoor-




Smeden is een oeroude bewerkingsmethode
waarin een stuk metaal wordt verhit en in de juiste

melding in
vorm wordt gebracht met een smidshamer en
een aambeeld. Siersmeedwerk vereist specifieke
technieken en kennis op het gebied van het

beeld vormen en verbinden van materialen. Reconstruc-
ties of reparaties aan cultureel erfgoed moeten
zoveel mogelijk op de historische manier worden
uitgevoerd, met hoge vakkundigheid en kennis van
Restauratiesmeden traditionele handmatige smeedtechnieken.

restaureren cultureel Het Nederlands Gilde van Kunstsmeden verwacht
erfgoed dat de vraag naar goed opgeleide vakmensen
en vakkundig smeedwerk zal toenemen, mede
vanwege de toenemende aandacht van de over-
heid voor restauratie. Bovendien worden er steeds
hogere kwaliteitseisen gesteld door de overheid. kunnen bekwamen in het smeedvak. De uitvoering
Die kunnen een positieve impuls geven aan de van een smeedopleiding brengt hoge kosten met
vraag naar vakkundigheid, wat kansen biedt voor zich mee, onder andere door de inrichting van
zelfstandig ondernemers. Bij gebrek aan beroeps- een smidse met vuren en vakdocenten. Vanwege
opleiding is in 2009 is het project Leerwerk Sme- deze hoge kosten in verhouding tot het lage aantal
derij opgezet, waarbij studenten Metaalbewerking studenten, is het de vraag hoe het huidige project
zich binnen de vrije ruimte van hun opleiding structureel gefinancierd kan worden.

23


waarde voor welzijn
en gezondheid

Ook binnen de gezondheidszorg, op het snij- Door de toenemende vergrijzing en een
vlak tussen zorg en techniek, bevinden zich toename van de welvaartsziekten in Neder-
zeldzame specialistische beroepen. Door land wordt een steeds groter beroep gedaan
middel van maatwerkoplossingen, slimme op de gezondheidszorg. Dit leidt ook tot een
innovaties en moderne technieken leveren grotere behoefte aan medische hulpmiddelen
deze beroepen een belangrijke bijdrage aan en gezondheidstechnische specialisten. De
de gezondheid en het welzijn in Nederland. waarde van deze beroepen voor Nederland
zal daarom in de toekomst alleen nog maar
De gezondheidstechniek houdt zich bezig met toenemen. Zeldzaam specialistisch vakman-
het vervaardigen en aanmeten van medische schap dat bijdraagt aan onze kwaliteit van
hulpmiddelen, zoals orthopedische schoe- leven. Hoogwaardig vakmanschap dat maat-
nen, een kunstgebit, een gehoorapparaat of werk vereist en waar we niet zonder kunnen.
een armprothese. Hiervoor zijn specialistische
vakmensen nodig, die zeldzaam zijn en die
maatwerkoplossingen kunnen leveren. De
beroepen in de gezondheidstechniek kenmer-
ken zich door een combinatie van specifieke
medische kennis met technische kennis en
vaardigheden. Ook een aantal gespeciali-
seerde beroepen binnen ziekenhuizen, zoals
sterilisatie van medische instrumenten,
behoort tot de gezondheidstechniek.




melding in
beeld
Schachten- en
onderwerkmakers Ontwikkelingen in de gezondheidstoestand van
de Nederlandse bevolking en de toenemende
leveren onmisbare vergrijzing leiden tot een veranderende vraag naar
onderdelen van orthopedische voet-/schoenvoorzieningen. Wel-
vaartsziekten als overgewicht en diabetes nemen
orthopedisch toe en als gevolg daarvan zijn meer orthopedische
schoenen en orthopedische aanpassingen nodig.
schoeisel Daarnaast hebben mensen steeds meer aandacht
voor hun eigen “welzijn” en dat van hun kinderen.
Zo vinden ouders het steeds belangrijker dat hun
kind goede én moderne schoenen draagt. Ze zijn
bereid hier meer geld aan uit te geven wanneer het
voor hun kind beter is om aangepaste schoenen te
“Het is dragen.

vakmanschap Onderdeel van orthopedisch schoeisel zijn schach-
ten en onderwerken. Deze worden gemaakt door
schachten- en onderwerkmakers die traditioneel
dat bijdraagt vakwerk combineren met nieuwe technieken, zoals
CAD/CAM en 3D printen. De beroepsgroep bestaat
aan de kwaliteit in Nederland uit ongeveer zestig mensen. Het in
Nederland kunnen produceren van schachten en
van leven ” onderwerk is een belangrijke factor om de kwaliteit
van orthopedisch schoeisel te garanderen. Outsour-
cing naar het buitenland betekent lagere kosten,
maar heeft als risico een slechtere uitvoering van
het werk. Door het werk in Nederland uit te voeren,
houdt de zorgsector bovendien de regie over de
kostenontwikkeling van orthopedisch schoeisel.

25


vraag naar
gespecialiseerde
vakmensen
De zeldzame specialistische beroepsgroepen dan ook zijn vakmanschap, dat hierdoor nog 2020 ongeveer 16 procent van de werkzame
die SOS Vakmanschap spreekt, verwoorden zeldzamer wordt. personen met pensioen gaat (landelijk is dit
een grote behoefte aan nieuwe instroom van 15%). Ongeveer 10 procent verlaat om andere
gespecialiseerde vakmensen. Door vergrij- De vergrijzing creëert in Nederland tegelijker- redenen de ambachtseconomie. Daarnaast
zing en ontgroening neemt het tekort aan tijd een groeiende vraag naar een aantal ligt de uitbreidingsvraag op ongeveer 3 procent
goed geschoolde werknemers in heel Neder- zeldzame specialistische beroepen, met tot 2020 (landelijk is de uitbreidingsvraag 4%)9.
land toe. Doordat de gemiddelde leeftijd van name in de gezondheidszorg bijvoorbeeld de Wanneer we deze percentages toepassen op
zeldzaam specialistisch vakmensen hoger ligt gezondheidstechniek 6. Door de vergrijzing is de zeldzame beroepen ligt er een totale
dan landelijk, speelt dit zijn de tekorten in deze er meer vraag naar goede gezondheidszorg arbeidsmarktvraag van 23.000 banen tussen
beroepsgroepen ernstiger. en naar medische hulpmiddelen, die vervaar- 2009 en 2020 (zie figuur 4). Tot slot moeten
digd en aangemeten worden door specialis- we meenemen dat het percentage zzp-ers in
In figuur 1 is de gemiddelde leeftijd van een ten in de gezondheidstechniek. Uit onderzoek de zeldzame, kleinschalige beroepen hoog ligt.
aantal beroepsgroepen 2 dat zich gemeld blijkt dat landelijk gezien de meeste banen- In 2009 was het aantal zzp-ers in de ambachts-
heeft bij SOS Vakmanschap vergeleken met groei wordt verwacht voor de sectoren zorg economie ongeveer 30 procent. Rekenen we
de gemiddelde leeftijd van de werkzame en techniek7. de zzp-ers mee in het aantal te vullen banen,
beroepsbevolking in Nederland. Sommige dan komt dat neer op 33.000 banen tussen
branches zijn duidelijk meer vergrijsd, zoals Om de vraag naar specialistische vakmensen 2009 en 2020. Dit houdt in dat er per jaar vanuit
de pianotechniek en de orthopedische tech- te kwantificeren, gaan we uit van een schatting de zeldzame, specialistische beroepen vraag
niek3. Dit wordt deels verklaard door het grote van het aantal personen dat werkzaam is in is naar circa 3000 vakmensen.
aandeel zzp-ers 4 in deze beroepsgroepen; deze beroepsgroepen. Hierbij noemen we een
zzp-ers in Nederland zijn gemiddeld ouder beroepsgroep zeldzaam, wanneer deze uit 2
Goud- en zilversmeden, orthopedisch schoentechnici,
dan medewerkers in loondienst5. minder dan 1000 werkzame personen bestaat. orthopedisch technici, tandtechnici, pianotechnici,
In alle sectoren van de economie bevinden parketteurs, zadelmakers
3
SVGB kenniscentrum, 2011
Het probleem van vergrijzing is ernstiger voor zich zeldzame beroepsgroepen. In totaal zijn 4
HBA, in press
zzp-ers, omdat het voor hen niet vanzelfspre- dit zo’n 170 beroepsgroepen (zie figuur 3), waar 5
SER, 2010
kend is dat ze aan het einde van hun loopbaan binnen in totaal ongeveer 80.000 personen 6
SVGB kenniscentrum, 2011
7
ROA, 2011
de onderneming willen of kunnen overdragen. werkzaam zijn 8 . Uit onderzoek naar de 8
CBS, 2011
Met het stoppen van de ondernemer verdwijnt ambachtseconomie blijkt dat tussen 2009 en 9
HBA, in press




“ er jaar vragen de zeldzame,
P
specialistische beroepen om
circa 3000 vakmensen.”

Er zijn meer oudere werkzame personen in zeldzame specialistische beroepen figuur 1

30%
Percentage werkzame personen

25% Leeftijdsverdeligen
werzame persone in NL en
in de zeldzame spec*
20%

15%

10%

5%

Zeldzame specialistische beroepen*
0% Nederland
t/m 24 25 t/m 34 35 t/m 44 45 t/m 54 55 t/m 64 65 of ouder

Leeftijd

* gebaseerd op meldingen SOS Vakmanschap

27

35

Meldingen SOS Vakmanschap in cijfers figuur 2

Te kort aan vakmensen
Melding Aantal vakmensen Branche omzet Aantal ondernemingen
komende 5 jaar

Biologisch Dynamische Landbouw * * 120 Geen

Glasblazers 45 * 20 10

Meet- en regeltechniek * * * 300

Modelmakerij 300 * 50 40

Monteur mobiele werktuigen * * * *

Orthopedische Techniek 1005 100 miljoen 95 Geen

Parketteurs 3400 415 miljoen 1700 50

Pianotechniek 600 45 miljoen 325 Geen

Restauratiemedewerker * * * *

Restauratiestucadoors 200 * 40 Geen

Schachten- en onderwerkmaken 60 tot 300 * 25 30

Scheeps- en jachtbouw 15.000 * * *

Scheepvaart en Transport college (drie opleidingen) * * * *

Sier- kunst en restauratiesmeden 150 * 110 25

Tandtechniek 1000 360 miljoen 4890 Geen

Vakschool Schoonhoven (drie opleidingen) 3000 (goud-/zilversmeden) 190 miljoen 2000 -

Vlechtambacht 3 tot 300** * * *

Zadel- en tuigmakers 310 24 miljoen 135 33

* Cijfers nog niet bekend
Bronnen: CBS 2011, EIM structuuronderzoeken, Meldpunt Bedreigde Opleidingen en Beroepen, Stichting Demeter, SVGB kenniscentrum 2011 ** (3 professioneel, c.a. 300 amateurs)




Overzicht beroepen met minder dan 1000 werkzame personen in Nederland figuur 3

Sector Aantal beroepsgroepen Aantal werkzame personen (x1000)

Landbouw 6 2,7

Industrie 54 25,2

Bouw 1 0,1

Handel en reparatie 60 31,1

Vervoer en transport 2 0,7

Economie 13 4,9

Gezondheid, welzijn en sport 32 13,3

Overige dienstverlening 2 1,1

170 79,1

(Bron: CBS, 2011, peiljaar 2009)

Vervangings- en uitbreidingsvraag voor zeldzame specialistische beroepen tussen 2009 en 2020 figuur 4

90.000
80.000
70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
Groei
10.000 Pensioen
0 Overige vervanging
2009 2020

(Bronnen: CBS, 2011, peiljaar 2009 en HBA (in press))

29


kleinschalige
specialistische opleidingen
in gevaar
Om te kunnen voldoen aan de vraag naar In het schooljaar 2011-2012 zijn in het Neder- Het is van belang dat er zorgvuldig wordt
goed geschoolde vak mensen is goed landse mbo-onderwijs 230 kwalificatiedos- omgegaan met het uitvoeren van kleinscha-
beroepsonderwijs essentieel. Hoewel het siers in gebruik11. Ongeveer een derde van lige specialistische opleidingen. Verdunning
g a at o m wa a rd evo l l e b e ro e p e n vo o r deze dossiers (78 stuks) is kleinschalig te vormt een bedreiging wanneer er meerdere
Nederland en er volop kansen zijn op werk noemen, aangezien er landelijk minder dan opleidingslocaties de opleidingen uitvoeren
in de zeldzame specialistische beroepen, 200 studenten deze opleidingen volgen (zie voor in totaal weinig studenten.
blijf t de instroom vanuit het onder wijs figuur 6). Dit zijn in totaal 5764 studenten, 1%
achter10. van de mbo-studenten in Nederland. 29
kwalificatiedossiers noemen we zeer klein-
We noemen een opleiding kleinschalig schalig doordat ze door minder dan 50
wanneer deze landelijk ma ximaal 20 0 studenten worden gevolgd. In totaal zijn dit
studenten heeft. Opleidingen met maximaal 817 studenten.
50 studenten noemen wij zeer kleinschalig.
In deze monitor zoomen we regelmatig in op Vanwege de kwetsbaarheid van opleidingen
deze groep, omdat deze opleidingen het die op slechts één of twee locaties in Neder-
meest kwetsbaar zijn. De scope van SOS land gegeven worden, houdt SOS Vak-
Vakmanschap is echter breder dan deze manschap ook deze opleidingen in beeld. Er
kwantitatieve grens, aangezien daarin ook zijn 57 kwalificatiedossiers die maximaal
ontwikkelingen worden meegenomen: oplei- 50 studenten hebben óf op één of twee loca-
dingen die nu landelijk meer dan 200 studen- ties worden gegeven (zie figuur 8). Dit is 25%
ten hebben en waarvan dit aantal daalt, van de 230 gebruikte kwalificaties in Neder-
houdt SOS Vakmanschap nauwlettend in de land. In de bijlage van deze monitor is te vinden 10
HBA, 2010
gaten. welke dossiers binnen deze categorieën vallen. 11
Toelichting in de verantwoording



K L E I N S C H A L I G E S P E C I A L I S T I S C H E O P L E I D I N G E N I N G E V A A R

Vanaf 2010 is de opleiding tandtechniek onder-
gebracht bij de Dutch HealthTec Academy. Dit
is een samenwerkingsverband tussen bedrijfs-

melding in leven, roc’s, vmbo- en hbo-instellingen en het
kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven.

beeld
Samen hebben zij de krachten gebundeld om tot
duurzame opleidingsvoorzieningen te komen voor
een aantal kleinschalige, specialistische beroepen
in de gezondheidstechniek.

Er is een Het baart de Branchevereniging Tandtechniek
tweede opleiding (BTT) zorgen dat een andere school een tweede
opleidingslocatie is gestart. De BTT vreest dat
tandtechniek dit de financiering van zowel de bestaande als de
nieuw gestarte opleiding in gevaar brengt. Maar
gestart! ook de overcapaciteit die twee locaties met zich
kunnen meebrengen, is ongewenst.

“Kleinschalige opleidingen voorzien heel concreet in een speciﬁeke
arbeidsmarktbehoefte. Vaak gaat het om zeer gespecialiseerd werk
waarvoor weinig substitutiemogelijkheden bestaan: de gerichte
opleiding is noodzakelijk om het vak uit te kunnen oefenen.
In termen van macrodoelmatigheid hoeft er geen enkel probleem
te zijn, want het kleine aantal studenten sluit aan bij de afgebakende
vraag op de arbeidsmarkt (SER, 2002).”
IVA 2010
Doelmatigheid van het mbo

31


120424 Monitor Sos Vakmanschap 2012

120424 Monitor Sos Vakmanschap 2012

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (9)

Similar to 120424 Monitor Sos Vakmanschap 2012

Similar to 120424 Monitor Sos Vakmanschap 2012 (8)

120424 Monitor Sos Vakmanschap 2012