3. 6.3: Struktur Pasaran (Monopoli)
6.3.1 Definisi pasaran monopoli
6.3.2 Ciri-ciri pasaran monopoli
6.3.3 Faktor kewujudan monopoli
6.3.4 Keluk permintaan monopoli, jumlah hasil,hasil purata
dan hasil sut
6.3.5 Keseimbangan jangka pendek
6.3.6 Keseimbangan jangka panjang
6.3.7 Diskriminasi harga
6.3.8 Perbandingan monopoli dengan persaingan
sempurna dalam jangkamasa panjang
6.3.9 Kawalan harga oleh kerajaan terhadap monopoli
6.3.10 Kebaikan dan kelemahan pasaran monopoli
4. OBJEKTIF PENGAJARAN
• Menerangkan ciri-ciri pasaran monopoli
• Menerangkan faktor kewujudan monopoli
• Mengira jumlah hasil,hasil purata dan hasil sut
berdasarkan jadual
• Menerangkan pembentukan keluk permintaan monopoli
• Menerangkan kaitan keluk permintaan dengan keluk jumlah
hasil,hasil purata dan hasil sut
• Menerangkan keseimbangan firma dalam jangka pendek
• Menerangkan keseimbangan firma dalam jangka panjang
• Menerangkan konsep diskriminasi harga
• Perbandingan monopoli dengan persaingan sempurna
dalam jangkamasa panjang
• Kawalan harga oleh kerajaan terhadap monopoli
• Kebaikan dan kelemahan pasaran monopoli
5. Definisi
• Satu struktur pasaran yang mempunyai satu pengeluar
sahaja yang mengeluarkan barang yang tidak
mempunyai pengganti.
6. 6.3.1. Ciri-ciri pasaran monopoli
6.3.1. a. Firma atau pengeluar tunggal dalam industri
Jika sekiranya hanya terdapat sebuah sahaja firma dalam
industri, firma ini dikenali sebagai monopoli tulen
Firma monopoli mempunyai kawalan sepenuhnya ke atas
harga barangan/perkhidmatan yang dijual kerana ia
merupakan firma tunggal
Firma ini boleh menetapkan harga yang disukainya.
Gelagat ini diistilahkan sebagai penentu harga
7. 6.3.1 Ciri-ciri pasaran monopoli
6.3.1 b. Barang dikeluarkan tiada pengganti
hampir.
• Barang yang dikeluarkan firma tidak dikeluarkan
oleh firma lain
• Hanya sebuah firma sahaja yang sedang
menghasilkan sesuatu barang yang tidak ada
pengganti hampir di pasaran
• Jika pembeli ingin membeli barang tersebut,ia
haruslah dibeli dari firma berkenaan sahaja
8. 6.3.1 Ciri-ciri pasaran monopoli
6.3.1.c Halangan kemasukan
Supaya sesebuah monopoli menjadi lebih stabil, tiada
kebebasan masuk dan keluar dalam industri monopoli
Firma diluar pasaran disekat dan dihalang daripada
memasuki industri monopoli seperti halangan dari segi:
pemilikan ekslusif bahan mentah
ekonomi mengikut bidangan
monopoli yang diberi kerajaan
monopoli gabungan firma-firma
10. a. Kewujudan undang-undang tertentu
Firma monopoli juga terbentuk kesan daripada proses
perundangan
Ini berlaku apabila kerajaan bertindak menyekat firma-
firma lain daripada menghasilkan barangan yang sama
seperti dikeluarkan oleh firma monopoli atau memasuki
sesuatu profesion atau industri
Ia boleh dilakukan dengan mengubal undang-undang
seperti paten, lesen atau hakcipta.
11. b. Saiz modal yang besar
Monopoli akan terbentuk bila sesebuah firma mengalami
ekonomi mengikut bidangan
Ini merupakan keadaan dimana firma akan mengalami
kos purata (ATC) pengeluaran yang semakin berkurangan
apabila jumlah output bertambah
Firma yang mempunyai jumlah pasaran yang besar akan
mempunyai kos per unit yang lebih rendah daripada
firma-firma yang lebih kecil saiznya
Ini akan membolehkan firma yang lebih besar bersaing
dan memasuki industri dan akhirnya terhasillah
monopoli yang dikenali sebagai monopoli semulajadi
12. c. Keupayaan teknologi
• Monopoli mengeluarkan output secara besar-besaran
memerlukan tingkat teknologi yang tinggi.
• Penguasaan ke atas teknologi menyebabkan firma
menjadi monopoli.
• Contoh: Microsoft.
13. d. Pemilikan ekslusif bahan mentah/sumber
Sebuah monopoli akan terbentuk jika terdapat sebuah
firma yang dimiliki atau mengawal keseluruhan
penawaran bahan mentah/sumber yang diperlukan dalam
pengeluaran sesuatu output
Ini kerana firma tersebut boleh menghalang persaingan
daripada firma-firma lain yang menghasilkan output
yang sama
14. e. Penggabungan firma
Monopoli juga boleh terbentuk daripada gabungan
firma-firma yang berada dalam sesebuah pasaran melalui
pembelian firma-firma pesaing oleh firma induk
Bila ini berlaku, tidak wujud lagi firma-firma lain dalam
pasaran kecuali monopoli yang baru terbentuk
15. 6.3.3. Mengira jumlah hasil, hasil purata dan
hasil sut
• Jumlah hasil (TR) = P x Q
• Hasil purata ( AR ) = TR
Q
• Hasil sut ( MR ) = ∆ TR
∆Q
16. 6.3.3.a) Pembentukan Keluk permintaan
Firma monopoli merupakan pengeluar tunggal dalam
pasaran.
Dengan itu keluk permintaan bagi firma monopoli juga
merupakan keluk permintaan bagi industri monopoli.
Sesebuah firma monopoli boleh mengubah tingkat harga
dan output tanpa kehilangan kesemua pengguna.
Ini bermakna bagi meningkatkan kuantiti output yang
diminta, harga output perlu diturunkan dan sebaliknya.
18. Rajah 6.3.3 a) Keluk permintaan monopoli
P
12 A
B
9
C
6
D
3 6 Q
19. Persamaan umum keluk permintaan
Kerana keluk permintaan monopoli berkecerunan
negatif, jadi persamaan umum keluk permintaan ialah:
P = a - bQ
P = Harga output
a = Pemalar (harga pada kuantiti kosong)
b = Kecerunan keluk permintaan
Q = Kuantiti output
20. 6.3.3.b). Kaitan keluk permintaan dengan
TR, AR dan MR
Hasil total (TR) ialah kuantiti darab dengan harga, iaitu:
TR = P x Q
Kerana keluk permintaan monopoli berkecerunan negatif,
harga tidak akan sama dengan hasil sut tetapi sama
dengan hasil purata
AR = TR/Q
21. Keluk permintaan monopoli juga merupakan keluk hasil
purata (AR). Ia memberikan tingkat harga bagi setiap unit
output monopoli. Telah diberi persamaan umum
permintaan monopoli sebagai P = a - bQ. Oleh itu,
persamaan hasil purata (AR) juga merupakan
P = a - bQ.
Hasil sut (MR) monopoli sentiasa lebih rendah daripada
tingkat harga kerana harga terpaksa diturunkan untuk
menambahkan kuantiti diminta
MR = ∆TR/∆Q
22. Jadual 6.3.3 b) mengira TR, AR dan MR
Q (unit) P (RM) TR (RM) AR (RM) MR (RM)
0 17.50
1 16.00
2 14.50
3 13.00
4 11.50
5 10.00
6 8.50
7 7.00
8 5.50
9 4.00
24. Rajah 6.3.3 b) kaitan Keluk permintaan dengan TR,AR dan
MR berdasarkan rajah.
R e=1
e>1
e<1
TR
q1 Q
0
R/P
e>1
e=1
e<1
AR
0 q1
Q
MR
25. Dalam monopoli, hasil purata adalah selalu lebih tinggi
daripada hasil sut dan kecerunan keluk hasil sut adalah
dua kali lebih curam dari keluk hasil purata. Ini dapat
dibuktikan dengan:
AR = P = a – bQ …. (i)
Seterusnya:
TR = Q(P) …. (ii)
Dengan masukkan (i) ke (ii)
TR = Q(a – bQ)
= aQ - bQ²
Persamaaan bagi MR
MR = ΔTR/ΔQ
MR = a – 2bQ
26. 6.3.4 Keseimbangan monopoli dalam jangka
pendek
6.3.4 a. Pendekatan jumlah hasil total [TR] dan jumlah
kos total [TC]
Berdasarkan pendekatan jumlah hasil dan jumlah kos,
sebuah firma monopoli akan memaksimumkan
keuntungan dengan mengeluarkan output yang
menghasilkan perbezaan positif di antara hasil total
(TR) dengan kos total (TC) yang paling besar
27. Jadual 6.2.3: Keseimbangan monopoli melalui jadual
Q Ringgit Malaysia
Unit P TR AR MR TC AC MC +/-
0 17.50 10.00
1 16.00 24.00
2 14.50 30.00
3 13.00 35.00
4 11.50 42.00
5 10.00 50.00
6 8.50 58.50
7 7.00 71.40
8 5.50 98.40
9 4.00 126.0
0
30. 6.3.4 b. Pendekatan hasil sut dan kos sut
Berdasarkan pendekatan ini, monopoli akan
memaksimumkan keuntungan dengan menghasilkan
output apabila
MR = MC
33. Keseimbangan monopoli juga boleh ditentukan melalui
pendekatan matematik. Katakan diberi fungsi:
P = 31.5 - 5Q
MC = 5 + 12Q
MR = 93 - 10Q
Keseimbangan tercapai apabila MC = MR
93 - 10Q = 5 + 12Q
12Q + 10Q = 93 - 5
22 = 88
Q = 4 unit
P = 31.5 - 5(4)
P = RM11.50.
34. Asas penting keseimbangan monopoli:
Sekiranya monopoli mengeluarkan output bila hasil sut
lebih besar daripada kos sut (MR > MC), ia tidak akan
memaksimumkan keuntungan
Firma mesti menambahkan output sehingga MR = MC
dan keuntungan akan dapat dimaksimumkan.
Sekiranya firma mengeluarkan output pada kos sut lebih
besar daripada hasil sut (MC > MR) output perlu
dikurangkan sehingga tahap di mana MC = MR dan
keuntungan dapat dimaksimumkan.
35. 6.3.4. c) Keadaan keuntungan firma dalam jangka
pendek
i. Untung lebih normal.
iii. Untung normal
v. Untung kurang normal
36. i. Untung lebih normal monopoli dalam jangka
pendek
P/C/R
MC
P2
AC
P1
P0
AR
MR
q0 Q
37. ii. Untung normal monopoli dalam jangka pendek
P/C/R
MC
AC
P1
Po
AR
MR
qo Q
40. Rajah 6.3.5 Keseimbangan firma monopoli jangka panjang
P/R/C
SMC = LMC = MR
LMC AC
P3 A SMC1
SAC1
P2 C
P1 B SMC2
SAC2
P0 D
AR=D=P
q0 q1 MR Q
41. Diskriminasi harga ialah amalan mengenakan harga yang
berlainan bagi output atau perkhidmatan yang sama kepada
kumpulan pengguna yang berlainan atau pada tempat yang
berlainan
42. i. Keanjalan permintaan yang berbeza
Pembeli atau pasaran yang berbeza mempunyai
kesanggupan membayar yang berbeza terhadap sesuatu
output.
Oleh kerana citarasa dan keutamaan pembeli terhadap
output adalah unik, keanjalan permintaan terhadap output
tersebut adalah berbeza
Dengan keanjalan permintaan yang berbeza,
diskriminasi harga akan menghasilkan jumlah hasil
yang lebih besar berbanding jika output dijual pada satu
harga yang sama.
43. ii. Pasaran boleh diasingkan
Firma mesti boleh memisahkan/membahagikan
pengguna kepada kumpulan-kumpulan yang berbeza
Berdasarkan usia, kedudukan geografi, pekerjaan dan
keanjalan permintaan serta kedudukan mereka terpisah
44. iii. Tambahan kos lebih kecil daripada tambahan
hasil
Untuk melaksanakan diskriminasi harga, memerlukan
tambahan kos
Jika tambahan kos daripada pelaksanaan diskriminasi
harga lebih kecil daripada tambahan jumlah hasil,
aktiviti diskriminasi harga akan berjaya dan sebaliknya.
45. iv. Tidak boleh dijual semula
Firma mesti mampu mengelakkan seseorang pengguna
daripada menjual semula mana-mana output kepada
pengguna lain ataupun ciri-ciri output yang dikeluarkan
mesti tidak boleh dijual semula
Jika ini berlaku, diskriminasi harga tidak akan berjaya.
47. i. Diskriminasi harga darjah pertama/sempurna
Dalam diskriminasi harga darjah pertama, monopoli
akan mengenakan harga yang berlainan untuk setiap
output yang dijual.
Ia menetapkan harga maksimum yang mampu dibayar
oleh pengguna (reservation price) bagi setiap unit yang
dibeli dan dengan itu pengguna tidak akan menikmati
apa-apa lebihan pengguna
Ini juga merupakan diskriminasi harga yang maksimum
dan dengan itu dikenali juga sebagai diskriminasi harga
yang sempurna
48. ii. Diskriminasi harga darjah kedua/blok
Dalam diskriminasi harga darjah kedua, pengguna-
pengguna dibahagikan kepada beberapa kumpulan
dan harga yang berlainan akan dikenakan kepada
kumpulan yang berbeza.
Contohnya perkhidmatan kesihatan kepada golongan
kaya dan berpendapatan rendah.
49. iii. Diskriminasi harga darjah ketiga/pasaran
Monopoli akan mengenakan harga yang berlainan untuk
pasaran yang berlainan berdasarkan keanjalan permintaan
untuk setiap pasaran adalah berbeza
P P P
MC
55
44
42
AR AR
AR
MR MR
MR
30 Q 20 Q 10 Q
Pasaran Monopoli Pasaran A Pasaran B
50. Kesan dari diskriminasi harga :
Jumlah hasil sebelum diskriminasi harga = RM1320.00
Selepas diskriminasi harga
Jumlah hasil pasaran A = (RM42 x 20 unit) = RM840.00
Jumlah hasil pasaran B = (RM55 x 10 unit) = RM550.00
Jumlah hasil selepas diskriminasi harga = (840 + 550) = RM1390.00
Tambahan hasil selepas diskriminasi harga = (1390 – 1320) = RM70.00
Ini bermakna monopoli dapat meningkatkan hasilnya
sebanyak RM70.00 setelah melaksanakan diskriminasi harga
51.
52. a. Harga
Harga monopoli lebih tinggi daripada PPS
Dengan itu kebajikan pengguna dalam PPS lebih besar
berbanding dengan kebajikan pengguna dalam pasaran
monopoli.
55. Perbandingan PPS dengan monopoli:
d. Kecekapan pengeluaran
Syarat firma mencapai kecekapan dalam pengeluaran
: (AC paling minimum).
Monopoli mencapai keseimbangan pada kos purata
sedang menurun sedangkan PPS mencapai keseimbangan
pada kos purata paling minimum
Jadi PPS mencapai kecekapan dalam pengeluaran
sedangkan monopoli tidak tercapai.
56. e. Kecekapan Peruntukan sumber
Syarat firma mencapai kecekapan dalam penggunaan
sumber ialah : (P = MC).
Firma monopoli mencapai keseimbangan pada tingkat
output di mana harga lebih besar daripada kos sut
(P > MC). Jadi firma monopoli tidak mencapai
kecekapan dalam peruntukan sumber.
PPS mencapai keseimbangan pada tingkat output
di mana harga sama dengan kos sut (P = MC). Jadi
firma PPS mencapai kecekapan dalam peruntukan sumber.
57. Monopoli akan sentiasa memaksimumkan keuntungannya
dengan mengenakan harga yang paling tinggi. Bagi menjamin
kebajikan pengguna dan dalam masa yang sama tidak
mengabaikan firma monopoli, kerajaan akan mengawal
monopoli
58. Pengawalan harga oleh kerajaan ke atas
monopoli
. Menetapkan harga berdasarkan hasil purata sama dengan kos purata
P/C/R
MC
P1 A
AC
P2 C
Po
D=P=AR
MR
Q
0 qo q1
59. 6.3.9 Kebaikan-kebaikan monopoli
a. Membolehkan firma mencapai ekonomi bidangan
Apabila dimonopoli sesuatu keluaran, firma tersebut
dapat mengeluarkan secara besar-besaran dan mencapai
ekonomi bidangan
Kesannya harga dapat dikurangkan dan dalam masa
yang sama output dapat ditingkatkan.
60. Kebaikan-kebaikan monopoli
b. Menggalakkan perkembangan teknologi baru dalam
pengeluaran
Dalam jangka panjang firma monopoli akan memperoleh
untung lebih normal
Dengan itu firma monopoli mempunyai sumber
pembiayaan untuk melaksanakan R&D dan seterusnya
meningkatkan teknologi pengeluaran dan kualiti
output tersebut.
61. Kelemahan-kelemahan monopoli
a. Monopoli tidak mencapai kecekapan peruntukan
Syarat kecekapan peruntukan sumber ialah sesebuah
firma mencapai tingkat keseimbangan bilamana harga
sama dengan kos sut (P = MC).
Tetapi bagi firma monopoli pada tingkat keseimbangan,
harga sentiasa lebih tinggi berbanding dengan kos sut
dan ini mengurangkan kebajikan pengguna.
62. Kelemahan-kelemahan monopoli
b. Monopoli tidak mencapai kecekapan pengeluaran
Pada tingkat keseimbangan firma monopoli sentiasa
mengeluarkan output pada tingkat kos purata sedang
menurun dan bukannya pada kos purata minimum
Kecekapan pengeluaran berlaku apabila firma
mengeluarkan output pada kos purata paling minimum
Dengan itu firma monopoli tidak akan mencapai
kecekapan dalam pengeluaran.
63. Kelemahan-kelemahan monopoli
c. Aktiviti lambakan kesan diskriminasi harga akan
merugikan rakyat dalam negara
Lambakan ialah satu bentuk diskriminasi harga di
mana firma monopoli akan menjual lebih murah di
pasaran luar negeri berbanding pasaran dalam negeri
Kesannya rakyat dalam negeri terpaksa menanggung
kos pengeluaran yang tinggi dan ada antaranya yang
tidak mampu untuk membelinya.
64. Kelemahan-kelemahan monopoli
d. Tidak menggalakkan perkembangan teknologi baru
Tanpa saingan dalam industri monopoli, kadang-kadang
menyebabkan firma monopoli tidak mahu menjalankan
R&D kerana ianya akan meningkatkan kos pengeluaran
Selain itu mereka berpendapat kuasa monopolinya terus
kekal dan hanya memberi tumpuan untuk
memaksimumkan harga sahaja.
65. Kelemahan-kelemahan monopoli
e. Agihan pendapatan yang semakin tidak adil
Dengan matlamat untuk memaksimumkan keuntungan,
firma monopoli akan sentiasa memastikan harga yang
dikenakan pada tahap paling maksimum dengan
mengawal kuantiti penawaran
Kesannya pengguna terpaksa membayar dengan harga
yang tinggi sedangkan pemilik-pemilik monopoli terus
meningkatkan kekayaan mereka yang akhirnya
menyebabkan agihan pendapatan semakin tidak adil.
