Αρχές Κοινωνικών Επιστημών Β' Λυκείου-Ανθρωπιστικές Σπουδές

1. ΓΕΛ Καρέα
ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΤΙΜΗΣ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΣ (Άνταμ Σμιθ) -Σελ. 35-36
Ο Άνταμ Σμιθ (1723-1790) ήταν Σκωτσέζος οικονομολόγος, εκπρόσωπος του Διαφωτισμού αλλά και ηθικός φιλόσοφος. Θεωρείται ένας από τους
πρωτοπόρους της πολιτικής οικονομίας και θεμελιωτής της σχολής των κλασικών οικονομικών. Βασικό του έργο ήταν «Ο Πλούτος των Εθνών»
Με το έργο του Σμιθ:
1. Η οικονομία διακρίνεται και συστηματοποιείται σε χωριστό κλάδο των κοινωνικών επιστημών.
2. Ιδρύεται η Κλασική Σχολή της Οικονομίας που οι βασικές της ιδέες είναι:
 Ατομική ιδιοκτησία
 Οικονομική ελευθερία – Προσωπικό συμφέρον ο κινητήριος μοχλός της οικονομίας, το «αόρατο χέρι» που σπρώχνει τα άτομα
να δράσουν οικονομικά. Ο Άνταμ Σμιθ ισχυρίζεται ότι, μέσα στο σύστημα του καπιταλισμού, ένα άτομο που δρα για το προσωπικό του
συμφέρον τείνει να προωθεί και το συμφέρον της κοινότητας του.
 Η οικονομική συμπεριφορά των ατόμων μπορεί να διατυπωθεί με νόμους.
 Η κοινωνία μπορεί να ευημερήσει χωρίς με ελάχιστη κρατική παρέμβαση .
Ο Σμιθ υπήρξε ο «ιδεολογικός πατέρας» του οικονομικού φιλελευθερισμού (ατομική πρωτοβουλία, ελεύθερη επιχείρηση, επιδίωξη
κέρδους).
Στο έργο του προβληματίζεται για το εάν και κατά πόσο ο ατομικός πλούτος φέρνει της ευτυχία. Βασικές θέσεις του Σμιθ:
 Αμφισβητεί την προβολή του προτύπου του homo economicus και θεωρεί ότι το κράτος δεν πρέπει να εμποδίζει την οικονομική
δραστηριότητα των ατόμων (μη κρατικός παρεμβατισμός) παρά μόνο να παρεμβαίνει σε θέματα δικαιοσύνης και ασφάλειας.
 Η οικονομική ανάπτυξη πρέπει να οδηγεί στην αύξηση των μισθών των εργαζομένων (κοινωνική ευημερία και δικαιοσύνη).
Αρχές Κοινωνικών Επιστημών, Β’ Λυκείου-Ανθρωπιστικές Σπουδές
Κριπαροπούλου Αντιγόνη Σελίδα 1

2. ΓΕΛ Καρέα
 Η προσφορά (παραγωγή-επιχειρήσεις) και η ζήτηση (καταναλωτές) διαμορφώνουν την τιμή ενός αγαθού στην αγορά (μηχανισμός
τιμών-αφορά τα οικονομικά συστήματα της ελεύθερης οικονομίας και μεικτής οικονομίας1).
 Μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων που παράγουν το ίδιο προϊόν (έντονος ανταγωνισμός και η τιμή καθορίζεται από τους Νόμους
προσφοράς-ζήτησης2).
 Ο θεμελιωτής της οικονομίας της αγοράς ποτέ δεν έκανε λόγο για έναν αχαλίνωτο καπιταλισμό. Τόνιζε ότι «η απληστία και η αδικία
είναι πάντοτε κοντόφθαλμες».
Στις σύγχρονες οικονομίες δεν επικρατεί η κατάσταση που περιέγραψε ο Σμιθ διότι υπάρχουν και λειτουργούν τα μονοπώλια3 και τα
ολιγοπώλια4 που μπορούν να καθορίσουν την παραγόμενη ποσότητα και να κρατήσουν την τιμή στο επίπεδο που επιθυμούν ακόμη και με
τεχνητές ελλείψεις του προϊόντος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το αντίθετο από αυτό που περιέγραφε ο Σμιθ: δηλ. οι επιχειρήσεις να αυξάνουν
τα κέρδη τους και ένα μεγάλο μέρος των καταναλωτών να είναι αποκλεισμένο από την αγορά αγαθών.
1 Το κράτος ελέγχει σημαντικό μέρος του προϊόντος με την φορολογία, τις μεταβιβαστικές πληρωμές (π.χ. συντάξεις) και την παροχή δημοσίων αγαθών
και υπηρεσιών (άμυνα, αστυνόμευση). Επίσης, ρυθμίζει το βαθμό στον οποίο τα άτομα ικανοποιούν τα συμφέροντά τους. Στην πλειοψηφία σή μερα,
υπάρχουν μικτές οικονομίες, με στοιχεία αγοράς και εντολών.
2 Η ζήτηση ενός προϊόντος είναι η επιθυμία του καταναλωτή/αγοραστή να αγοράσει κάποια ποσότητα αγαθού σε συγκεκριμένη τιμή και ορισμένη χρονική
περίοδο. Η προσφορά εκφράζει την επιθυμία του πωλητή/παραγωγού να πουλήσει μια ποσότητα ενός προϊόντος σε μια συμφέρουσα τιμή. Ο νόμος της
ζήτησης: όσο αυξάνεται η τιμή ενός προϊόντος, μειώνεται η ποσότητα που ζητά ο αγοραστής, ενώ όσο μειώνεται η τιμή αυτού του προϊόντος αυξάνεται η
ποσότητα που ζητείται. Ο νόμος της προσφοράς: όταν αυξάνεται η τιμή ενός προϊόντος αυξάνεται και η ποσότητα που προσφέρει ο παραγωγός ενώ η
μείωση της τιμής φέρνει ως συνέπεια τη μείωση της ποσότητας που προσφέρεται.
3 Σε αυτή τη μορφή αγοράς έχουμε μόνο μία επιχείρηση που διαθέτει το συγκεκριμένο εμπόρευμα, ενώ υπάρχει μεγάλος αριθμός αγοραστών.
4 Στο ολιγοπώλιο έχουμε λίγες επιχειρήσεις ή ενδεχομένως μερικές μικρές και μια πολύ μεγάλη (ηγέτιδα επιχείρηση), η οποία κυριαρχεί και καθορίζει
και την τιμή πώλησης.
Αρχές Κοινωνικών Επιστημών, Β’ Λυκείου-Ανθρωπιστικές Σπουδές
Κριπαροπούλου Αντιγόνη Σελίδα 2