1. “แนวโน้ มนวัตกรรมผลิตภัณฑ์อาหารและสมุนไพร”
ชาญวิทย์ รัตนราศรี
สํานักงานนวัตกรรมแห่งชาติ
chanwit@nia.or.th
ปี 2549 ประเทศไทยส่งออกอาหารมีมลค่า 563,911 ล้านบาท หรือประมาณร้อยละ 11.40 ของ
ู
สินค้าส่งออกทังหมดทีเกียวข้องกับเกษตรกรและแรงงานมากกว่า 20 ล้านคน จากโรงงานแปรรูปอาหาร
้
่ ่
9,439 โรงงาน แสดงให้เห็นว่าอุตสาหกรรมอาหารเป็ นอุตสาหกรรมหลักของประเทศ โดยในปี 2550 ครึง
่
ปีแรกมีการส่งออกมูลค่า 296,645.02 ล้านบาท เติบโตเพิมขึนเมือเปรียบเทียบกับช่วงเดียวกันของปีก่อน
่ ้ ่
ร้อยละ 14.34 โดยการขยายตัวเป็ นผลมาจากสินค้าวัตถุดบเกษตร ส่วนสินค้าแปรรูปทีพงพิงตลาดหลัก
ิ
่ ่ึ
อย่างสหรัฐอเมริกาและญีปน แนวโน้มขยายตัวคงที่
่ ุ่
่
ทีมา : ฝายบริการข้อมูล สถาบันอาหาร
่
1/4

2. ั
นวัตกรรมจึงกลายเป็ นปจจัยสําคัญทีขาดไม่ได้ในยุคเศรษฐกิจโมเลกุล จากงานนิทรรศการด้าน
่
อาหาร SIAL 2006 แนวโน้มนวัตกรรมผลิตภัณฑ์อาหารของโลกทีเกิดจากความต้องการและความ
่
คาดหวังแบ่งออกเป็ น 5 รูปแบบคือ
1. Pleasure : ผลิตภัณฑ์อาหารทีทาให้เกิดแรงปราถนา
่ ํ
่
่
- เพิมระดับความละเมียด (Sophistication) คือ มีการใช้สวนผสมทีหายากและมีความ
่
พิเศษเฉพาะตัว หรือผ่านกระบวนการผลิตทีตองใช้องค์ความรูสง
่ ้
ู้
- การนิยมความเป็ นต่ างชาติ (Exotism) คือ การนํ าเสนอเมนู ใ หม่ๆ ที่เ ป็ นอาหาร
ต่างชาติ
- การให้ความหลากหลายทางความรูสก (Variety of sent) คือ การทําให้เกิด effect
้ ึ
ขณะรับประทาน การทําให้ผลิตภัณฑ์มรสชาติทสดขัว
ี
่ี ุ ้
- ความสนุกสนาน (Fun) คือ ผลิตภัณฑ์ททาให้เกิดความประหลาดใจ
่ี ํ
2. Health : ผลิตภัณฑ์อาหารทีมคุณประโยชน์ต่อสุขภาพ และสามารถป้องกันความเสียงทีอาจ
่ ี
่ ่
เกิดต่อร่างกาย
่ี
- ความเป็ นธรรมชาติ (Naturality) : ผลิตภัณฑ์ทผลิตจากส่วนประกอบของธรรมชาติ
- การนิยมบริโภคพืชผัก (Vegetarianism) : ผลิตภัณฑ์ทให้คุณค่าจากผักและผลไม้
่ี
- อาหารเป็ นยา (Medical) : ผลิตภัณฑ์อาหารทีมการเติมหรือใช้สวนผสมธรรมชาติ ที่
่ ี
่
มีการรับประกันว่มประโยชน์ต่อสุขภาพ ในเชิงป้องกันรักษาโรค
ี
3. Fitness : ผลิตภัณฑ์อาหารทีชวยในด้านดูแลรักษาสุขภาพ
่ ่
- อาหารควบคุมนํ้ าหนัก (Diet) : อาหารทีมปริมาณส่วนผสมทีส่งผลให้น้ํ าหนักตัว
่ ี
่
เพิมขึน ในปริมาณน้อยๆ
่ ้
- อาหารเสริมสร้างพลังงานและความอยูดมสข (Energy/ Well-being)
่ ี ีุ
่
- อาหารเพือความงาม (Cosmetic) : อาหารทีทานแล้วเสริมความงาม
่
4. Convenience : ผลิตภัณฑ์อาหารทีเหมาะสมต่อการดําเนินชีวตรูปแบบใหม่
่
ิ
- ง่ายต่อการจัดการ (Easy to handle)
- ประหยัดเวลา (Time saving)
- สะดวกสําหรับผูนิยมการท่องเทียว (Nomadism)
้
่
่
5. Ethics : ผลิตภัณฑ์อาหารทีคานึงถึงจริยธรรม การมีจตสํานึกทีเน้นให้ความสําคัญต่อเพื่อน
่ ํ
ิ
มนุษย์ และไม่กระทบสิงแวดล้อม
่
2/4

3. ดังนันจึงแบ่งแนวโน้มของการพัฒนานวัตกรรมในอุตสาหกรรมอาหารได้ 4 กลุ่ม คือ อาหาร
้
เสริมสุขภาพ (neutraceutical) อาหารทีมการออกแบบพิเศษเฉพาะกลุ่ม (designed food) อาหารพร้อม
่ ี
บริโภค (ready to eat) และผลิตภัณฑ์อาหารอินทรีย์ (organic food) โดยอาศัยพืนฐานการใช้วตถุดบ
้
ั ิ
ู
จากธรรมชาติ ผนวกกับการใช้เทคโนโลยีเพือเพิมประสิทธิภาพของอาหารให้เกิดประโยชน์สงสุด เช่น นา
่ ่
โนเทคโนโลยี เทคโนโลยีชวภาพ หรือ เทคโนโลยีทางชีวเคมี ซึงจะเห็นได้จากตัวอย่างผลงานนวัตกรรม
ี
่
ผลิตภัณฑ์อาหาร เช่น นํ้ าผลไม้ 100% ที มีส่วนผสมของจุลินทรียแลคโตบาซิ ลลัส สารสกัดจาก
์
่
ั
ยีสต์ “อูมามิ น” เพื่อใช้เป็ นสารปรุงแต่งกลินรสอาหารแทนผงชูรส กะทิ ธญพืช กะทิ เข้มข้น เนื้ อโค
ธรรมชาติ และส้มโออิ นทรีย์ เป็ นต้น
ตลาดของผลิตภัณฑ์อาหารเสริมสุขภาพในประเทศมีแนวโน้มสูงขึน พบว่าในปี พ.ศ. 2548
้
่
้
มูลค่าตลาดอาหารเสริมสุขภาพไทยมีมลค่าประมาณ 430 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ซึงเติบโตสูงขึนจากปี พ.ศ.
ู
2543 ทีมมลค่าตลาดเพียง 200 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ถึงร้อยละ 100 โดยมีตลาดญีปุนและยุโรปเป็ นตลาด
่ ี ู
่ ่
สินค้าส่งออกอาหารเสริมหลัก ผลิตภัณฑ์อาหารเสริมสุขภาพทีมแนวโน้มดีในประเทศไทยได้แก่
่ ี
่ี ่
1. ผลิตภัณฑ์ทชวยในการหมุนเวียนโลหิต
2. ผลิตภัณฑ์ทชวยควบคุมนํ้าหนัก
่ี ่
3. วิตามิน แร่ธาตุ และผลิตภัณฑ์บารุงร่างกาย
ํ
4. ผลิตภัณฑ์ทเี่ กียวข้องกับวัยทอง
่
มูลค่าตลาดผลตภ ัณฑ ์อาหารสุขภาพสุทธ ิ
ิ
มูลค่า (ล้า นดอลลาร์สหร ัฐ)
800
700
600
500
มูลค่าตลาด
400
300
ผลิตในประเทศ
่
สงออก
200
นํ าเข ้า
100
0
2543
2544
2545
2546
2547
2548
ปี (พ.ศ.)
ทีมา : ศูนย์วจยกสิกรไทย, 2549
่
ิั
มูลค่าตลาดสุทธิ = มูลค่าการผลิตในประเทศ-ส่งออก+นําเข้า
นอกจากนี้ แนวโน้มของการพัฒนานวัตกรรมผลิตภัณฑ์เครื่องสําอางและผลิตภัณฑ์สมุนไพร
จะถูกปรับเปลียนจากการใช้พชสมุนไพรโดยตรง มาเป็ นการสกัดสารออกฤทธิทางชีวภาพจากสมุนไพร
่
ื
เพื่อนํ ามาเป็ นส่วนประกอบในผลิตภัณฑ์ต่างๆ ที่ได้มาตรฐาน ทังคุณภาพและความปลอดภัย เพื่อให้
้
3/4

4. สอดคล้อ งกับ การพัฒ นาเศรษฐกิจ โมเลกุ ล ในอนาคต ดัง เห็น ได้จ ากตัว อย่า งผลงานนวัต กรรม เช่น
เครื่องสําอางจากสารสกัดลําไย เกร๊ทเตอร์กลูโคซามีน สบู่ออร์กานิค สเปรย์กําจัดกลินโดยเอนไซม์จาก
่
แบคทีเรียและนํ้ามันหอมระเหยจากไพล และคามินออย คามินเจล เป็ นต้น
4/4