1. Орон сууц нийтийн аж ахуйн удирдах газар
2012 он

2. УЛААНБААТАР ХОТЫН УС ХАНГАМЖ, АРИУТГАХ
ТАТУУРГЫН СИСТЕМИЙН ТООН ҮЗҮҮЛЭЛТ
• Óñíû ýõ ¿¿ñâýð 4
• Äàìæóóëàí øàõàõ íàñîñíû ñòàíö 6
• ÿíèé õóäàã 175
• Ãýð õîðîîëëûí óñ ò¿ãýýõ áàéð 549
¯¿íýýñ: ÇÓÕÀ (àâòîìàøèíààð 纺âºðëºõºä) 238
ÑÍÀ (øóãàìààð ò¿ãýýäýã) 311
• Öýâýð óñíû øóãàìûí óðò,êì 350.3
• Áîõèð óñíû øóãàìûí óðò, êì 148
• Ãýð õîðîîëëûí öýâýð óñíû øóãàìûí óðò, êì 172.0
• Öýâýðëýõ áàéãóóëàìæèéí öýâýðëýãýýíèé ò¿âøèí 64.4 - 90%

3. Улаанбаатар хотын усан хангамжийн шугам
сүлжээ Chingeltei reservoir
Salhit
500 m3
50
Dambadar
Төвлөрсөн шугам
jaa-west 41
Dambadar
49 jaa-east
91 Chingeltei
Tolgoitiin zuun salaa
Гэр хорооллын шугам 92
Tolgoitiin baruun salaa
1500 m3
Bayanhoshuu/upper/ reservoir Hailaast reservoir
1500 m3
Шинэчлэх шугам 48
Hailaast
87
Bayankhoshuu 1
40
32 toirog
Bayanhoshuu /lower/ reservoir
500 m3
47
Denjiin myanga
Shakhad reservoir
20
Dari eh
500 m3
52
63
Zuragt
Naran
North-East reservoir
88 39 6000 m3 21
Tsaiz
Haniin Nogoon nuur
material III, IY reservoir Tasgan reservoir 22
6000 m3 18000m³ Shakhad
West reservoir
6000 m3
86
Unur ger horoolol
89 23
Tolgoit 62 Ulaanhuaran 26
90
Orbit Gandan Uliastai
30
25
Zuun amgalan
Altan tevsh horoolol
Amgalan
Хоногт 155000м3 орчим цэвэр усыг олзворлон,
нийт 348 км шугамаар дамжуулан түгээж байна.

4. 1.2 Ундны усны эх үүсвэр
Хүчин чадал Олборлож буй ус
Эх үүсвэрийн нэр
м3/хон м3/хон
Төв станц 114000 66000-77000
Үйлдвэрийн станц 36000 24000-27000
Мах комбинатын станц 15000 13000-14000
Дээд эх үүсвэр 90000 47000-49000
Нийт 255000 150000-160000

5. Салбар,компаниуд
20
УДДТөв 127
Халаалт 150,4 км ОСНААУГ
115 км
Хэрэгцээний халуун ус Jukjeon
Хүйтэн ус 78,0 км
Ариутгах татуурга 183,1км
Орон сууцны байр
1303
Өрхийн тоо 78407
Оршин суугч 252280
Дамжин хэрэглэгч 5533
Хувийн компаниуд 14

6. Айл өрхийн тоолууржилтын хувь
60.0%
50.0% 48.6%
45.5%
39.36%
40.0%
32.0%
30.0%
23.3%
20.0% 18.3%
13.2% 14.6%
10.0%
0.0%
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 /
хагас
жилээр/

7. Тоолууртай, тоолуургүй өрхийн
1 хүний хоногийн дундаж хэрэглээ (л/хон)
350
303.3 309.9 303.1 295.2 288
300 285.3 278
250 229.4
200
150 128.4
121.3 121.2 121 121.4 123
112 113.9 Тоолууртай өрх
100 Тоолуургүй өрх
50
0
Эхний хагас
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
жилээр

8.  Сүүлийн жилүүдэд Улаанбаатар хотын хүн амын
механик өсөлттэй уялдуулан усны хэрэглээ
нэмэгдэх хандлага гарч байгаа бөгөөд усны эх
үүсвэр болох Туул голын гүний усны нөөц багасч
байгаа нь усыг үр ашигтай хэрэглэхийг шаардаж
байна.
 Улаанбаатар хотын УСУГазар нь хоногт дундажаар
150.0-155.0 мянган шоо метр усыг нийслэл хотын
хүн ам албан байгууллагуудад түгээж байгаа
бөгөөд нийт түгээж байгаа усны 76,35 хувийг орон
сууцанд оршин сууж байгаа хэрэглэгчдэд хүргэн
үйлчилж байна.

9.  Судалгаанаас үзэхэд усны хоногийн хэрэглээг дотор
нь задалж үзэхэд бодит хэрэглээ нь 22%, зүй бус
хэрэглээ нь 10%, сантехникээс шалтгаалж байгаа нь
10%, давхар хоорондын зөрүү 15% гэх мэтчилэн
тодорхой хувь байгаа нь тогтоогджээ.
 Өнөөдрийн байдлаар манай улсын хэмжээгээр 38
маркын усны тоолуурыг ашиглаж байгаа байна.
Эдгээр тоолуурууд нь стандартчилал хэмжилзүйн
газрын загварын туршилтанд орж гэрчилгээ
олгогдсон байдаг. Айл өрхөд ашиглах диаметр
15мм-ийн ус хэмжигчийн баталгаат хугацаа нь 4
жил, албан газар, аж ахуйн нэгжид хэрэглэгдэж
байгаа усны тоолуурын баталгаажилтын хугацаа 2
жил байна.

10. Усны алдагдал гарах үндсэн шалтгаан
 Хуучирсан шугам сүлжээ хаалт арматурын гэмтлээс
 Газар шорооны ажлын явцад гарсан гэнэтийн
гэмтлээс
 Шугам хоолой дахь даралт огцом өөрчлөлтөөс
 Цаг агаар, уур амьсгалын эрс тэрс байдлаас
 Хэрэглэгчийн зүй бус хэрэглээнээс
 Сантехникийн хуучирсан загварын эд анги, насос
тоноглол хэрэглэж байгаагаас
 Давхар хоорондын даралтын зөрүүнээс

11.  Ус хэмнэх энгийн аргууд :
1. Стаканд ус хийж аваад шүдээ угаах
2. Шүршүүрт орохдоо усаа хэмнэх
3. Гар нүүрээ угаахдаа усаа хэтэрхий ихээр
гоожуулахгүй байх
4. Саванд ус хийж аяга тавгаа угаах, крантнаас
гоожуулж угаахгүй байх
5. Бие засах өрөөний усыг олон дахин татахгүй байх
6. Ус дусалж байгаа крантнуудыг хаах

13.  Усны үнэ цэнэ
Ус чандмань эрдэнэ, хүний амьдралын үнэт хэрэглээ, юугаар ч
орлуулашгүй бүтээгдэхүүн билээ. Түүний үнэт чанар нь химийн аргаар
гарган авч болдоггүй, хүн усгүйгээр амьдарч чадахгүйд байгаа юм. Гэвч
дэлхий дээр байгаа бүх усны 1 хувь нь цэвэр ус байдаг. Харин 97 хувь
нь далай тэнгисийн ус, 2 хувь нь хойд өмнөд туйлын ус билээ. Ундны
цэвэр ус өнөөдөр томоохон хотуудын хамгийн гол санаа зовоосон
асуудлуудын 1 болоод байна.
Хүн төрөлхтөн орчин үеийн шинэ технологийн дагуу Колонайзийн буюу
эсийн аргаар юуг ч хиймлээр хийж, гаргаж авч чадаж байна. Английн
эрдэмтэд Дойлийн хонь, Өмнөд Солонгосын эрдэмтэд нохойг эсийн
аргаар гаргаж авсан байдаг. Тэр ч байтугай хүн хүртэл гаргаж болохыг
нээгээд байна. Тэгвэл энд нэг л зүйлийг хүн төрөлхтөн гаргаж авч
чадахгүй бөгөөд тэр нь УС. Хүн төрөлхтөний ганц гаргаж авч чадаагүй
зүйл бол УС гэдгийг дахиад дурдая.
Өдөр ирэх тусам дэлхийн дулаан, хуурай болж цэвэр усны нөөц багасаж
хүний тоо, хэрэглээ хурдацтай өсөж байгаа энэ эрин үед бид усаа
хэмнэхгүй бол усны хэрэглээний хязгаартай учирч ус 90-ээд оны картын
бараа шиг болох аюул бий.
Иймд та бүхэн усны үр ашиггүй хэрэглээгээ багасгаснаар хойч
үе, үр хүүхэддээ цэвэр усаа үлдээж чадна.

14. Ýð¿¿ë äýëõèéä öýâýð óñ
Õ¿ì¿¿ñ óñíààñ èõýýõýí
õàìààðàëòàé áàéäàãò
áàéãàëèéí ýãä¿¿òýé
å㺺äºë îðøèí áàéäàã
áèëýý
Îíîëûí õóâüä óñíû íººö øàâõàãäàøã¿é þì.Ó÷èð íü
çîõèñòîé àøèãëàñàí íºõöºëä ÷èéãíèé ýðãýëòèéí
¿ðýýð öàã ÿìàãò ñýðãýæ áàéäàã. Ãýâ÷ óñíû
õýðýãëýý àñàð õóðäàí ºñºæ áàéãààãààñ îëîí îðîíä
õ¿ðýëöýõã¿é áàéäàë ìýäðýãäýæ áàéíà.̺í óñíû
áîõèðäîë èõýýõýí àþóë í¿¿ðëýõ áîëëîî.
Óñíû óðñãàë 1000 æèëä, ñåêóíäûí äîëèîð
äýëõèéí ýðãýëòèéã óäààøðóóëäàã àæýý.

15. Óñ á¿ðýëäýí áèé áîëîõ
Óñ ãàçðûí ãàäàðãûã ãîë á¿òýýã÷ íü áºãººä ìàíàé ãàðèãèéí óóð àìüñãàëûã
õÿíàõûí çýðýãöýý, õ¿ì¿¿ñèéã õ¿íñýýð áîëîí àñàð èõ ýíåðãýýð õàíãàæ áàéäàã.

16. Õ¿í áà óñ
Хүний биеийн жингийн хэдэн хувийг ус эзэлдэг вэ?
Ýõèéí Áàãà ªñâºð ªòºë
õýâëèéä íàñàíä íàñàíä íàñàíä
Õ¿í óñã¿éãýýð 72 öàã òýñýæ чàäàõ áîëîâч чóõàìäàà õ¿í áîëîí
îëîíõè àìüòíû õºãøðºëòèéí øàëòãààí íü óñ ë áîëäîã.

17. պ人 îðîí íóòàã áîëîí áóñàä õîòóóäàä
ìºðäºãäºæ áóé öýâýð óñíû ¿íý

18. Нийслэл Улаанбаатар хотын усан хангамж

19.  Бодит жишээ дурдая:
АНУ-н нэгэн хот өрдөрт зөвхөн 3 цаг устай амьдарч сурч байна.
Зүүн өмнөд мужуудад тохиолдсон ган Атланта, Чатанүүга гэх мэт томоохон
хотуудыг айлгаж байгаа бөгөөд Орме хот аль хэдийн дусал ч усгүй болжээ. Усыг
одоо цистернээр л зөөж түгээж байна.
Ус 9-13 цагийн хооронд ирж энэ үед амьдрал ид цэцэглэж хүмүүс усанд орохоор
оочерлож, угаалын машинууд хүнгэнэж, хүмүүс аяга тавгаа угаана. Үүнээс хойш
эсрэг процес эхэлж ус таслагдаж хотын хүн ам усгүй болох ба тэд энд тэнд
цуглуулсан усаа дусал дуслыг нь гамнан цай уух гэх мэт зүйлүүдийг хийнэ.
Бүхэл насаараа устай амьдарсан 55 настай Элизабет Тейн “Энэ зүйлд хэзээ ч
дасахын аргагүй” гэж хэлж байна тэрээр цааш нь энэ 3 цагийн хугацаанд
“пижигнэхгүй” бол болдогүйг хэлж байна. Гялс усанд ороод, хоолоо хийгээд, аяга
тавгаа угаагаад, угаалгын машинаа ажиллуулна. Мөн өөр нэгэн иргэн хэлэхдээ
“Энэ нь цаг хугацаа хойшоо ухарсантай адил байна” гэжээ.
Мөн хотын захирагчын хэлснээр энэ хот одоо зөвхөн усандаа хотын төсвийнхөө
75%-ийг зардаг болсон ба тус хотын хүн ам эрс багасах хандлагатай болсон байна.

20. Ус хэмнэх энгийн аргууд
Гал тогоондоо ус хэмнэх аргууд :
 Аяга таваг, тогоо шанагаа угаахдаа сайтар
зүлгэхдээ усаа хааж бай. Дараа нь цэвэр
усаар зайлж бай.
 Хүнс ногоогоо гоожиж буй усаар бус
дүүргэсэн саванд цэвэрлээд дараа цэвэр
усаар зайл.
 Хүнс ногоо угаасан усаа битгий асга, түүгээр
гэрийнхээ цэцэг ногоог усла.
 Хүн бүр өөрийн гэсэн аягатай болсоноор
танай гэр бүл байнга аяга таваг угааж ус
гарздахгүй .
Ариун цэврийн өрөөндөө ус хэмнэх аргууд:
 Усанд орохдоо биеээ савандаж байхдаа усаа
хааж байхаа битгий мартаарай.Энэ нь 3 дахин
бага ус зарцуулдаг ба 400 литр хүртэл ус
хэмнэнэ.
 Хүүхдүүдээ ус хэрэглэснийхээ дараа крантаа
сайн хааж байхыг захиж сурга.
 Ус бага хэргэлдэг шүршүүртэй бол , хуучны
зарим шүршүүр усыг хэт их гоожуулж алддаг.

21.  Шүдээ угаах, сахлаа хусахдаа
крантаа хааж бай. Хаахгүйгээр нэг
удаа шүдээ угаах нь 20 литр ус үр
ашиггүй зарцуулдаг. Мөн стаканд
ус хийж шүдээ угааснаар бид
усаа хэмнэж чадна.
 Ариун цэврийн цаасаа жорлонд
биш хогийн саванд хаяж бай энэ нь
ус хэмнэхээс гадна жорлон
бөглөрөхөөс урьдчилан сэргийлнэ.
 Усныхаа халуун хүйтнээ
тохируулахдаа бүлээн ус хэрэгтэй
бол хүйтэн усаа ихэсгэхийн оронд
халуун усаа багасгах нь зөв.

22. Ус хэмнэлттэй зарцуулдаг жорлонтой
бол та жорлонгийн ус хураагууртаа
хэмнэх төхөөрөмж суурилуулснаар
нэг ус таталтаараа 3 литр хүртэл ус
хэмнэх боломжтой.
Бусад ус хэмнэх аргууд:
Угаалгынхаа машиныг хэмжээнд нь
хүртэл усаар дүүргэсний дараа
хувцас хунараа хийж угааж бай.
Тэгвэл олон эдлэл угаах боломжтой
болж байна.
Загасны аквариумаа цэвэрлэхдээ
усыг нь битгий асга ,усаараа та цэцэг
ногоогоо усалж болно, энэ ус нь
организ тэжээлээр таны цэцгийг
тэтгэнэ.
Өндөг чанасан усаараа та цэцгээ
усалж бас болно, өндөгний хальсны
минералууд цэцгэнд сайн нөлөөтэй.

23. Ус дутагдахад яах вэ
Шингэнээ 1% Шингэнээ 2%
алдахад : цангана алдахад : бие
тавгүйрхэж, хоолны
дуршил буурна, ажлын чадвараа
20 % алдана
Шингэнээ 6% алдахад :
Нүүрний арьс эрс хувирч,
хөдөлгөөнөө удирдах
чадвараа алдаж эхэлнэ.
Хэл яриа ойлгомжгүй болно
Шингэнээ 10% алдахад :
Биеийн Шингэнээ 11%
дулааны алдахад :
тэнцвэр Бодисын
алдагдана. солилцоо
Эсүүд үхэж эхэлнэ. алдагдаж ,
эмнэлгийн
тусламж
шаардлагатай болно.

24. Ус хэмнэх шүүр
Даралттай орж ирэх усны
хэмжээг тохируулах
зарцуулалтыг багасгаж
хэмнэх боломжтой.

25. Small part, great impact
 Each person using Neoperl products saves up to 10-15
liters of water every day. This means that a household of 4
persons can save up to 220 bath's full of water each year.
Небольшая часть, большое влияние
Каждый человек, использующий Neoperl продукты
позволяют экономить до 10-15 литров воды каждый
день. Это означает, что семья из 4 человек может
сэкономить до полной воды 220 ванну каждый год.
Жижигхэн хэсэг – том үр дүн, нөлөө
 Neoperl-ийн бүтээгдхүүнийг хэрэглэж ашиглаж байгаа
хүн өдөрт 10-15 литр ус хэмнэх боломжтой. Энэ нь 4
ам бүлтэй айл жилд 220 ванн дүүрэн ус буюу 21900
литр ус хэмнэх боломжтой гэсэн үг.

26. Ердийн хэрэглээ Холигчийн үндсэн шүүр

27. Шүршүүрт даралт сааруулагч Шүршүүрт усны даралт
тавьж байгаа нь сааруулагч тавьсны дараа

28. Энгийн холигч