1. STRESI
Stresi është i pashmangshëm në jetë.Ndërkohë ju nuk mund ta keni menduar por stresi është normal dhe i
nevojshëm,në atë shkallë sa nuk ndikon në kualitetin e shëndetitdhe jetës.
Mund të dobësoni efektete stresitduke identifikuar shkaqetnga vjen, duke e kuptuar dhe pranuar nëse
mund ta kontrollosh apo jo dhe duke mësuar aftësitë manaxhuese të tij. Tek secili prej nesh efektet e stresit
jane të ndryshme,si dhe rrugët për t’u shëruar ndryshojnë nga një person tek tjetri. Ju mund të provoni disa
metoda,dhe të zbuloni se cila është rruga më e mirë që ju përshtatet.Ja disa teknika qetësuese:
Aktiviteti i rregulltfizik është një nga teknikatmë efektive të menaxhimttë stresit:
■ Shkruaj:Diçka që të bën të rrëfesh të fshehtate tua. Mbajtja e një ditari nuk është vetëm prakikë e
adoleshentëve.
■ Shpreh ndjenjat:Bisedo,qesh,qaj dhe shpreh inatin.Janë normale për të qenë pastaj i qetë.
■ Bëj diçka që të kënaq : Një hob ose aktivitet që mbush kohën e lirë mund t’ju ndihmojë të
relaksoheni.Punëtvullnetare në shërbim të të tjerëve ju ndihmojnë të dobësoni stresin.
■ Qendra relaksimi:Këtu përfshihen,ushtrime për frymëmarrjen,ushtrime për qetësimin e
muskujve,masazhe trupi,aromaterapi, joga dhe ushtrime tradicionale kineze.
■ Aktivitete që njihen pak : Të mësosh si të qetësosh trupin tënd përmes vetëhipnotizimit,të
meditosh,praktiko ushtrime imagjinare,dëgjo muzikë qetësuese dhe rri me njerëzqë dinë të
bëjnë humor.
E rëndësishme është të reduktoni sasinë e stresitnë jetën tuaj. Ja disa teknika për të shmangur stresin e
panevojshëm:
■ Manaxho kohën:Programimi dhe organizimi i kohës suaj mund t’ju bëjë më shumë produktivë.
■ Strategjitë për të përballuar:Përpiqu të dallosh mënyrate sjelljes ndikuar nga stresi dhe gjej
mënyrat për t’i reduktuar.
■ Krijo një stil jete: Balanco detyrimetduke i dhuruar vetes kohën e mjaftueshme për t’u qetësuar.
Ushqehu mirë,mos pi duhan,dhe limito sa të mundesh konsumin e alkolit.
■ Mbaj afër miq të mirë:Njrëzit që kanë një rrjet të fortë shoqëror që I mbështetjanë shumë të aftë
të përballojnë ndryshimete jetës.
■ Ndrysho mënyrën e të menduarit:Thuaju “stop” mendimeve që të shkaktojnë stres.Zgjidhi
problemetduke punuar,dhe krijo intimitetme orenditë e zyrës apo shtëpisë,që të jenë sa më të
këndshme për syrin .
Por stresi mund të jetë i pakalueshëm.Ndërkohë që mund t’ju vijë në ndihmë një mik ose familjar ju mund të
kërkoni këshillën ë e një profesionisti.
Si mund ta përcaktoj shkallën e stresittim?
Shkalla e stresittuaj mund të jetë dhe një tipar gjenetik i trashëguar.,sa të mbështetur ndiheni nga familja
dhe miqtë,eksperiencate mëparshme,përballja me streset,dhe aftësia juaj për ta përballuar apo për t’u
kthyer mbrapa.Çfarë është shumë stresuese për një person ndoshta nuk mund të jetë për një tjetër. Shkalla
e stresittuaj në ndonjë situatë varet se sa ju e nuhasni atë dhe sa zgjat më vonë.
Shumë njerëzkanë mësuar se si të silllen me stresin e tyre më mirë se të tjerët. Nëse keni dyshim për
daljen nga gjendja e stresit,ju duhet të mësoni mënyra më të mira për t’u shëruar.
Ndryshimetqë mund të ndodhin në jetë, si humbja e një njeriu të dashur,martesa,ndryshimi i vendit të
punës janë disa shkaqe për t’u ndier të stresuar por përgjithësishtkohëzgjatja varet nga vetë ju.
Sa ndikim ka stresi tek unë?
Stresi mund të ketë një ndikim serioznë shëndetin tuaj,sidomos nëse ai bëhetkronik.Ai godetzemrën dhe
qarkullimin e gjakut,sistemin nervor dhe atë imunitar.Dhe dhimbje gjymtyrësh,ankth e vështirësi në të
kuptuar. Të gjithë këto shkaktojnë probleme të dobësimittë arterieve të gjakut, diabetit,astmës,probleme
në marrëdhënie me njerëzitdhe sjellje e vakët në shkollë apo punë.Kur ju jeni të stresuar,trupi juaj çliron
hormone që shpeshtojnë frymëmarrjen dhe rrahjete zemrës,dhe japin një vërshim energjish.Igjithë trupi
përgatitettë përballetme rrezikun. Kjo njihetsi “lufta për luftë”, reagimi në gjendje stresi.Ky reagim në fakt
varet nga situata ku ndodheni,kur situata stresuese kalon,trupi kthehetnë gjendjen normale.Por pak stres
është normal,madje i nevojshëm për të patur një jetë të ndryshueshme dhe interesante.Përgjigjja ndaj

2. stresitmund të jetë i dobishëm kur reaksioni i shpejtë ndaj tij bëheti dobishëm.Prapseprapë ,mund të
vështirësojë aftësinë tuaj për t’i dalë ballë detyrimeve komplekse dhe interaktive me njerëzitqë ju rrethojnë.
Në qoftë se ju ndiheni të shtypur nga një gjendje mbistresante për një periudhë të shkurtër kohe ju mund të
filloni të ndiheni të dobët dhe të shfaqni probleme shëndetësore.Lajmi i mirë është se mund të gjeni rrugë,
që ju shpien drejtindiferencës dhe shpenzimin e kohës me të tjera plane që nuk ju lënë të mendoni rreth
stresit
PERSONALITETI DHE ÇRREGULLIMET
SHPIRTËRORE
E premte, 12 Shkurt 2010 19:57 administratori
Vlerësimi i personalitetitështë me rëndësi të madhe në shumë fusha të psikologjisë.Personaliteti
përkufizohet si modelete dallueshme dhe të qëndrueshme të sjelljes dhe njohjes që karakterizojnë
përshtatjen në jetë.Çdo matje e personalitetitduhettë jetë e vlefshme,e besueshme,e standardizuar dhe
praktike. Vëzhgimi i sjelljes së një personi në situata të përditshme për një periudhë kohe mund të
ndihmojnë në të kuptuarite personalitetit
STRESI
Stresi është çdo gjë që ushtron kërkesa ndaj të cilave ne duhet të përshtatemi.Ai mund të shkaktohetprej
rreziqeve fizike ose kërcënimeve psikologjike.Presioni ndodh kur përpiqemi shumë për të plotësuar
kërkesatqë ushtrohen mbi ne nga të tjerët dhe nga vetvetja. Ankthi është një ndjenjë e paqartë frike dhe
shqetësimi për të ardhmen dhe shpesh është një reagim emocional ndaj stresit.Fakti se sa stres përjetojmë
varet nga stresorëtnë jetën tonë,nga karakteristikate personalitetitdhe nga aftësitë përballuese.Njerëzitqë
mësojnë se sjellja e tyre është jo efektive në arritjen e qëllimeve dorëzohen dhe përjetojnë paaftësinë e
fituar për të ndihmuar veten.
psikologjia e shëndetit---synon të kuptojë ndikimetpsikologjike në gjendjen shëndetësore të njerëzve.
Përballimi i stresiti orientuar në zgjedhjen e detyrës përfshin zgjidhjen realiste realiste të problemitqë shpie
te stresi.
SJELLJA ANORMALE
Kur një individ nuk është në gjendje t'i përshtatetsi duhetjetës së përditshme,ai vuan nga ndonjë çrreg ullim.
Formatmë të lehta të sjelljes anormale quhetçrregullime të ankthit.Gjendjetanormale më të rënda
përfshijnë depresionin dhe skizofreninë.Një person mund të quhetanormal në qoftë se ai ose ajo silletnë
mënyrë të çuditshme në një formë që devijon në mënyrë të ndieshme nga norma.Një sjellje e tillë mund të
shfaqetnëpërmjetiluzioneve (të besuaritnë gjëra të paqena),halucinacioneve (ndjesi shqisore që nuk kanë
lidhje me mjedisin e vërtet përreth), dhe frikës ose riteve të pazakonta që nuk i shërbejnë asnjë qëllimi të
dukshëm.
ANKTHI
Zakonishtpërkufizohetsi një ndjenjë jo e theksuar frike dhe pasigurie.Ankthi mund të quhetsi një frikë ndaj
kërkesave që i bëhen një individi kur ai nuk e di me saktësi ç'janë këto kërkesa.Personi vetë,në
përgjithësi,nuk ka një ide të qartë për arsyen e vërtet të ankthit .Në fakt prirja është për ta shmangur të
menduaritpër frikën,sepse një gjë e tillë veçse e shton atë. Te personi me gjendje ankthi shpesh zhvillohen
sjellje të caktuara ritualistike,që e ndihmojnë për të ulur ankthin përkohësisht,por që në fakt i shtojnë
problemet,sepse nuk i zgjidhin ato.
ÇREGULLIMET E GJENDJES SHPIRTRORE
Kur një person provon një prishje të theksuar të humoritdhe të ekuilibritemocional atëherë mund të themi
se ai person ka çrregullime të gjendjes shpirtërore.Kur emocionetqëndrojnë në një pikë të ulëtgjatë gjithë
kohës dhe ne humbasim interesin për jetën,kjo do të thotë se po kalojmë një gjendje depresioni. -Depresioni
madhor-karakterizohetnga një gjendje e rënë shpirtërore dhe trishtim që shoqërohetme ndjenjën e fajitdhe
te qenit i pavlefshëm.Depresioni mund të varrojë në mënyrë të dukshme nga pikëpamja e seriozitetittë
gjendjes.Në formë të lehtë është normale që njerëzittë ndjehen depresivë,kur ata dështojnë në arritjen e
një qëllimi,apo kur u vdes ndonjë i afërt. Njerëzit kalojnë në gjendje depresive kur ata kanë probleme në
punë,probleme bashkëshortore,ose kur ndjehen të pazotë për diçka që duan të bëjnë.Simptomë tjetër
mund të përfshijnë:prishjen e gjumit,rënien në peshë,këputjen,ndjenjën e fajittë kotë ose atë të qenit i
pavlefshëm dhe mendimetrreth vdekjes dhe vetëvrasjes.Këto simptome shfaqen në një periudhë të paktën
dy javore. Personattë cilët janë në depresion të thellë e përshkojnë veten e tyre,si të trishtuar dhe të
pashpresë.Problemi më i madh i depresionitështë mundësia për të kryer vetëvrasje.

3. Psikologjia e Femije dhe e Njeriut
Për të ditur se çfarë t’u thuash fëmijëve dhe si t’ua thuash atë është një sfidë e përherëshme prindërore.
Fatkeqësisht,disa fjalë qoftë edhe nga mënyra sesi thuhen mund të shkaktojnë dhimbje emocionale që lënë
gjurmë gjatë gjithë jetës.
Studimi i ri tregon se komentetnegative rreth peshës trupore,pamjes së jashtme ose ndaj mënyrës së të
ngrënitqë bëhen nga prindëritapo pjestarë të familjes mund të prekin rëndë vetbesimin e një fëmije.Kjo
dukuri vihet re më shumë tek vajzat sesa tek djemtë,thuhet në studim.
Autorët e studimitintervistuan 450 vajza që kishin probleme me pamjen e jashtme,pra ishin pak të
shëndosha apo hanin ose flisnin shumë.Rezultatettreguan se 80 përqind e tyre thane se kur kishin qënë të
vogla, ato ishin përballur me komente negative rreth pamjes së jashtme,ose kishin provuar fjalë fyese si
dembele,e shëmtuar apo budallaqe.Ekspertëtthonë se komente të tilla janë tepër të dëmshme dhe i bëjnë
fëmijëttë ndjehen të keqtrajtuar emocionalisht,dhe krijojnë çrregullime në oreksin e tyre.
Studimi arriti në përfundimin se ndikimi i kritikave,veçanërishtndaj mbipeshës apo pamjes së jashtëme të
fëmijës ishte akoma më i keq kur komentetbëheshin nga nëna më shumë sesa nga pjestarëte tjerë të
familjes.
Ndjenja e vetbesimitështë një karakteristikë që krijohetme vështirësi,thuhetnë studim,prandaj një koment
apo kritikë pa takt, një fjalë fyese pa qëllim,sjellin pasoja afatgjate në jetën e fëmijëve.
Unë besoj në njeriun,që dallohetnga të gjitha krijesate tjera të gjalla për nga uniteti i tij. Sepse njeriu jeton
në vetëdije të plotë.Njeriu,i vetëdijshëm për vetveten dhe për të ardhm en e tij, e di që ardhmëria e tij është
për të vdekur, ai është i vetëdijshëm për vogëlsinë dhe pafuqinë e tij ; njeriu e sheh tjetërsinë e tjetrit ; njeriu
jeton në natyrë dhe i nënshtruar ndaj ligjeve të natyrës, ndonëse ai ta kapërcejë atë nëpërmjetmen dimit.
Unë besoj në njeriun si produkti i një evolucioni natyror që vjen nga konflikti për të qenë njëkohësishtrob i
natyrës dhe i ndarë nga ajo, si dhe nga nevoja për tu bashkuar dhe harmonizuar me të.
Unë besoj në natyrën e njeriut, kontradiktë e ngulitur në kushtin njerëzor. Të jetosh në këtë kontradiktë
kërkon një hulumtim të përhershëm zgjidhjesh duke krijuar,nga ana e tyre, kontradikta të reja dhe nevojë
për përgjigje të reja.
Unë besoj tek përgjigjetndaj këtyre kontradiktave, sepse ato e ndihmojnë njeriun për të kapërcyer ndjenjën
e tij të huajësisë dhe i japin atij një ndjenjë afrimiteti,uniteti dhe përkatësie.
Unë besoj në çdo përgjigje ndaj kontradiktave,sepse ato e vënë njeriun përpara alternativës për të ecur
para apo për tu zbrapsur.Çfarëdo qoftë zgjedhja, dhe veprimetqë e shoqërojnë atë,ajo çka ai ka zgjedhur
është udha që i lejon atij për të zbrapsur apo progresuar humanitetin në të.
Unë besoj në zgjedhjen e vetme të njeriutndërmjetjetës dhe vdekjes,ndërmjetkrijueshmërisë dhe dhunës
shkatërruese,ndërmjetrealitetitdhe iluzioneve, ndërmjetobjektivitetitdhe intolerancës,ndërmjetpavarësisë
vëllazërore dhe nënshtrimitndaj një sundimi.
Unë besoj në kuptimin e jetës si lindje e përhershme dhe lulëzim i vazhdueshëm.Unë besoj në kuptimin e
vdekjes si fund ndaj rritjes dhe përsëritje e përjetshme.
Unë besoj që njeriu ku përgjigja e të cilit është regresive,është një njeri në kërkim uniteti,që e kërkon këtë
unitet duke u çliruar nga frika e padurueshme e vetmisë dhe e pasigurisë,dhe duke përçudnuar atë çka e
kthen në njerëzor dhe e shqetëson këtë njeri.Orientimi regresivshfaqetnë tre fenomene që mund t’ia behin
bashkë ose veçmas :nekrofilia,narcisizmi dhe simbioza incestuoze.
Kuptoj me nekrofili dashurinë për gjithçka që është e lidhur me ushtrimin e dhunës dhe të shkatërrimit;
dëshira për të vrarë ; admirimi për forcën ; joshja e vdekjes,e vetëvrasjes,e sadizmit; dëshira për ta
shndërruar organiken në inorganike nga një nevojë e pa mënjanueshme « për të vënë rregull ». Nekrofilisë i

4. mungojnë nga natyra cilësitë e nevojshme për krijimin dhe ajo strehohet,e vënë në lëvizje nga një ndjenjë
pafuqie,në zgjidhjen e lehtë, që është të shkatërruarit,që për të ka peshë vetëm një gjë : forca.
Kuptoj me narcisizëm qëndrimin e njeriuti cili, duke pushuar së treguari një interes autentik ndaj botës së
jashtme,për t’u lidhur veçse pas vetvetes, grupit, klanit,fesë, kombit,racës së tij, ka deformuar plotësisht
frymën e tij për të shquar gjërat.Nevoja për kënaqësi narcizike rrjedh,në përgjithësi,nga nevojshmëria për
të kompensuar një skamje materiale dhe kulturore.
Kuptoj me simbiozë incestuoze tendencën për të qëndruar i lidhur pas nënës së vetapo pas zëvendësuesve
të saj – gjaku,familja,tribuja -, prirja për t’i ikur barrës së padurueshme të përgjegjësisë,lirisë dhe
ndërgjegjes,dhe për të kërkuar mbrojtje dhe dashuri në një azil sigurie dhe dashurie të paguar shtrenjtë,
ngaqë çmimi i kësaj është,për njeriun,ndalja e zhvillimittë tij për të qenë njerëzor. Unë besoj në njeriun që
zgjedh për të evoluar, sepse ai gjen,falë shpërthimittë forcave të tij njerëzore, një unitet të ri. Tre orientime,
të cilat mund të paraqiten veçmas apo bashkë,janë një terren i favorshëm për shpërthimin e tyre : biofilia,
dashuria për humanitetin dhe për natyrën, pavarësia dhe liria.
Unë besoj tek dashuria,sepse ajo është kyçi i rritjes njerëzore.Dashuria,bashkimi me një qenie apo një gjë
jashtë vetes, vendos një lidhje me tjetrin, e lejon një qenie për tu ndjerë një me të tjerët, por nuk i heq asgjë
ndjenjës së saj të integritetitdhe pavarësisë.Dashuria është një orientim produktivqë ka për natyrë disa
kërkesa që duhettë jenë të plotësuara njëkohësisht.Ajo kërkon që të interesohemi ndaj objektittë dashurisë
sonë apo të bashkimit,që të ndjehemi përgjegjës për të, që ta respektojmë dhe ta njohim.
Unë besoj tek përvoja e dashurisë.Asnjë kënaqësi nuk është më njerëzore sesa ajo e dashurisë,asnjë nu k
është më e aftë për të humanizuar njeriun.Por dashuria,siç dhe arsyeja,nuk njeh gjysma.Ne nuk duam
përgjysëm.
Unë besoj tek nevojshmëria për të qenë « të lirë » nga lidhje të brendshme dhe/ose të jashtme,me qëllim
për të fituar « lirinë » e krijimit,ndërtimit,të hyrjes tek dija etj., me qëllim për tu kthyer një individ i zgjuar dhe
i përgjegjshëm.
Unë besoj tek liria e përkufizuar si aftësi për të ndjekur zërin e arsyes dhe të njohjes,dhe për tu rezistuar
zërave të pasioneve iracionale ;unë besoj tek çlirimi,i cili e kthen njeriun të lirë dhe të aftë për të përdorur
mundësitë e tij racionale,për të kuptuar objektivishtbotën dhe pjesën që ai ka në këtë botë.
Unë besoj tek « lufta për liri » që nuk qe në përgjithësi gjë tjetër përveçse lufta kundër një autoriteti të
imponuar që kërkon për të thyer vullnetin e njeriut.Sot, « lufta për liri » është më tepër çlirimi ind
ividual dhe kolektiv nga një « autoritet » i zgjedhur « me dëshirë »,një çlirim nga forca të brendshme që na
nxitin për t’iu nënshtruar atij,sepse ne nuk e durojmë lirinë.
Unë besoj tek liria,jo aq si cilësi e pandryshuar që ne « e kemi » apo « nuk e kemi », por si akt çlirimi nga
vetja jonë,nga i cili ne përdorim lirinë tonë për të bërë zgjedhje.Çdo etapë e jetës që ngre shkallë n e
pjekurisë së njeriut,ngre gjithashtu dhe aftësinë e tij për të zgjedhur zgjidhjen që e çliron atë.
Unë besoj tek « liria e zgjedhjes »,ndonëse ajo të mos jetë gjithmonë e njëjtë për të gjithë njerëzit në çdo
moment.Një njeri me orientim ekskluzivishtnekrofil,narcizik apo simbiotik dhe incestuoznuk mundetpër të
bërë gjë tjetër përveçse zgjedhjen e regresionit.Njeriu i lirë, i çliruar nga lidhjetiracionale,nuk bën zgjedhje
regresive.
Unë besoj që liria e zgjedhjes u shtron probleme vetëm njerëzve që kanë orientime të kundërta, dhe tek të
cilët liria për të zgjedhur është për këtë arsye e kushtëzuar nga dëshira të pavetëdijshme dhe racionalizime
siguruese.
Unë besoj tek dashuria për fqinjin,nëse ajo është e sinqertë dhe pa sentimentalitetdhe ilu zione,nëse ajo
është një formë ndihme,duke e ndihmuar tjetrin për të gjetur udhën e vet. Asnjë nuk mundetpër ta «
ndihmuar » fqinjin e tij duke vendosur për të. Të vetëdijësohesh mbi zgjidhje çliruese mundetpër të zgjuar
energji të fshehura dhe të nxisë për të zgjedhur më parë jetën sesa vdekjen.
Unë besoj tek barazia ndërmjetnjerëzve, që çdo njeri është në gjendje për ta ndjerë nëse ai mëson për të
njohur vetveten, nëse ai pranon që është i barabartë me të tjerët dhe identifikohetme to. Çdo individ m bart
humanitetin në vete ; « kushti njerëzor » është unik dhe i njëllojtë për të gjithë njerëzit megjithë dallimete
pashmangshme në zgjuarsi,talent,madhështi,ngjyrë,etj.
Unë besoj tek nevojshmëria për të përmendur gjithmonë barazinë ndërmjetnjerëzve me qëllim për të
penguar që ato të instrumentalizohen reciprokisht.

5. Unë besoj tek vëllazërimi nëse ai është dashuri për fqinjin.Por ai mbeteti pakuptimtë sa kohë që nuk janë
zhdukur të gjitha lidhjet« incestuoze » që frenojnë aftësinë e një qenie për të gjykuar objektivisht« vëllain »
e vet.
Unë besoj tek humaniteti në njeriun dhe tek aftësia e qenies njerëzore për t’iu afruar atij nëse ai kapërcen
shoqërinë e vet. Sado i lidhur që të jetë me shoqërinë ku ai lind,ai duhet të mësojë për të parë nëse ajo nxit
apo pengon lulëzimin e potencialit njerëzor.Ai nuk mundetpër të patur njohje të natyrës njerëzore nëse
tabutë, kufizimet, vlerat e përçudnuara i duken atij të « natyrshme ».
Unë besoj tek funksioni i dyfishtë – nxitës dhe frenues – i shoqërisë,dhe pra tek konflikti i përhershëm
ndërmjet shoqëri dhe humanitet.Shoqëria do të pushojë së frenuari njerëzitdhe së bëri ato qytetarë të cytur
nga shija e të sunduaritkur qëllimi i saj do të jetë i njëjtë më atë të humanitetit.
Unë besoj tek një shoqëri e shëndoshë në të cilën të mundesh – dhe të duhesh – për të shpresuar,tek një
shoqëri e cila nxit aftësinë e njeriut për të dashur fqinjin e tij, për të punuar dhe krijuar,për të zhvilluar
arsyen e vet dhe një vështrim objektiv të vetvetes, të bazuar mbi përvojën e energjisë së tij prodhuese.
Unë besoj tek ringjallja kolektive e shëndetitmendor,burim shprese,tek mendja e shëndoshë në njeriun,që
i jep atij dhuntinë e dashurisë dhe krijimit,duke e çliruar atë nga lidhje incestuoze me klanin dhe tokën e vet,
duke i dhënë atij një identitet të bazuar mbi përvojën që ai ka mbi vetveten e tij si subjektdhe veprues i
forcave të veta, duke e paisur atë me pushtetin për të qenë i prekur nga realiteti brenda dhe jashtë tij, dhe
për të zhvilluar objektivitetin dhe arsyen e tij.
Unë besoj tek bashkimi i forcave të një numri në rritje individësh të ethshëm për të punuar me atë që ka të
njëjtatmerake,përballë një bote që është duke u kthyer e çmendur dhe çnjerëzore.
Unë besoj tek njerëzit me synime të qarta ku përpjekjete të cilëve nuk kufizohen për të ofruar një përshkrim
njerëzor të botës,por që nisen si gjurmues mbi udhën e humanizimitdhe punojnë për transformime të
mundshme.Një interpretim i botës pa dëshirë ndryshimi mbeteti kotë : një ndryshim pa interpretim paraprak
është një ndërmarrje e verbër.
Unë besoj tek realizimi i një bote ku njeriu është më shumë,ndonëse duke patur pak,ku ekzistenca e tij nuk
është e sunduar nga dëshira për të konsumuar,ku « njeriu » është qëllimi i parë dhe i fundit ku njeriu gjen
mjetin për t’i dhënë një qëllim jetës së tij dhe forcën për të jetuar i lirë dhe pa iluzione
Psika dhe Erosi
Psikologjia si disiplinë shkencore, që për objekt studimi ka njeriun është mjaftë e
re. Ajo, siç thotë psikologu gjerman Ebinghaus, e ka të kaluarën shumë të gjatë, por
historinë e shkurtër.
Psikologjia si shkencë, nga pikëpamjet e veçanta, na i ndriçon aktivitetet dhe
sjelljet e njerëzve si dhe na bënë të mundshme t’i kuptojmë më lehtë e më mirë sjelljet
dhe veprimet e njerëzve, me të cilët takohemi çdo ditë - në rrugë, në shkollë, në shtëpi etj.
Pra, psikologjia studion realitetin psikik dhe jetën psikike. Me veçoritë psikike,
nënkuptojmë cilësitë e qëndrueshme të individit, siç janë: shprehitë, aftësitë,
temperamenti, nevojat, interesat dhe cilësitë e tjera të personalitetit, të cilat shprehen në
reagimet dhe sjelljet e njerëzve.
Psikologjia, siç thonë disa psikolog, duhet të na përgjigjet në tri pyetje, të cilat
janë: “Çka?”, respektivisht ajo duhet t’i paraqesë dhe t’i përshkruaj në mënyrë të plotë

6. dukuritë psikike; “Si?”, respektivisht të tregoj si zhvillohen proceset psikike dhe si
formohen cilësitë psikike; “Pse?”, respektivisht t’i zbuloj shkaqet e dukurive psikike veç
e veç dhe t’i shpjegoj sjelljet dhe veprimet e njerëzve.
Detyra praktike e psikologjisë qëndron në të zbatuarit e rezultateve të gjurmimeve
teorike, me qëllim të kryerjes sa më me sukses të veprimtarive të ndryshme të njerëzve.
Kështu p.sh. rezultatet e gjurmimeve psikologjike zbatohen në organizimin sa më të
suksesshëm të punës në industri, apo për punë sa më të suksesshme mësimore dhe
edukative, ose për të larguar pengesat psikike të njerëzve, të cilët e vështirësojnë kryerjen
e punëve apo kontaktin me njerëz e të tjera.
Pra, ç’ rëndësi ka psikologjia?
Psikologjia na bënë të mundshme t’i njohim njerëzit, vetveten dhe jetën në
përgjithësi, duke na treguar rrugën se si të veprojmë në situata të ndryshme, që t’i
evitojmë të metat dhe t’i zbatojmë cilësitë pozitive. Pra, na tregon rrugën e formimit të
vetive psikike të personalitetit.
Fjala “psikologji” rrjedh nga greqishtja e vjetër, që do të thotë “psiko” (Psyche) -
shpirt dhe “logos” - shkencë. Kjo fjalë lidhet me mitin e vjetër për Psikën dhe Erosin të
cilin e shënoi historiani romak, Apulei. Sipas atij miti, kishte jetuar një vajzë shumë e
bukur, e quajtur Psika, e në të cilën ishte dashuruar Erosi. Mirëpo, nëna e Erosit, zonja e
dashurisë, Venera, e xhelozonte këtë dashuri dhe me çdo kusht mundohej ta shkatërronte,
duke proklamuar se një djalë nga familja e zotëve nuk mund të marrë një vajzë nga
shtresa e ultë. Mirëpo, edhe pas këtyre peripecive dhe spekulimeve, kryezoti Zeusi
vendosi që edhe Psika të pranohet në Olimp, në mesin e zotëve dhe kështu e bëri të
mundur martesën e Psikës me Erosin. Dashuria, pra triumfoi mbi të gjitha, kurse ky mit
mbeti nëpër shekuj si inspirim për artistë, të cilët zakonisht Psikën e paraqesin si një
vajzë shumë të bukur me krahë të fluturës (Rafaeli, Rodeni, La Fonteni etj.), ndërsa
Frojdi thotë se Psika paraqet fluturën e cila fluturon nga lulja në lule dhe jeton nga
nektari dhe dashuria. Më vonë fjala “psikë” (psycho) përdoret për fjalën shpirt, duke
përmbajtur atë kuptim deri në ditët tona, duke hyrë kështu me këtë kuptim në shkencën
mbi shpirtin, psikologjinë. Ndërsa miti mbi Psikën dhe Erosin mbeten edhe si tregues
simbolik në kuptim të dashurisë për shpirtin njerëzor. Ndërsa Erosi, më vonë, nga Frojdi,
do të hyjë në psikologji, si një ndër nocionet më karakteristike për jetën, dashurinë,
bashkëpunimin, krijimtarinë etj.
Në të vërtet ç’është psikologjia?
Është shumë vështirë të definohet fjala psikologji, respektivisht të jepet një
definicion që do t’i përmbushte të gjitha vështrimet e njohura deri më tani prej saj. Nëse

7. nisemi nga shpjegim etimologjik i fjalës: “psiko” - shpirt dhe “logos” - shkencë, dituri
etj., del se psikologjia është shkencë që studion shpirtin! Mirëpo, pasi fjala shpirt është
nocion që ka prioritet religjioz - filozofik, emërtimi shkencorë mbi psikologjinë do të
mund të na keq orientonte se psikologjia ka të bëjë me probleme të ndryshme e të
llojllojshme metafizike, me të cila shkenca e sotme, de fakto, as nuk merret as nuk i
pranon.
Psikologjisë moderne, sot nuk i interesojnë çështjet siç janë: “ç’është shpirti?”, “a
është shpirti material apo jomaterial?”, “a është i vdekshëm apo i pavdekshëm?”, pastaj
“në çfarë marrëdhënie është ndaj trupit?” etj. Rreth këtyre pyetjeve janë bërë polemika të
ashpra, që nga kohët e lashta e deri më sot, nga ana e idealistëve dhe materialistëve.
Derisa idealistët mendonin se shpirti është i ndarë nga trupi (Platoni), materialistët
përkundrazi, mendonin se shpirti nuk është i ndarë nga trupi (Demokrati). Definicion të
plotë mbi këtë edhe sot e kësaj dite nuk kemi.
Sot psikologjia është shkencë universale, kurse zhvillimi i sajë në jetën e njeriut
bashkëkohorë është shumë i madh. Edhe pse enden në zhvillim e sipër, asaj ia hapin dyer
të gjitha fushat e jetës. Kohëve të fundit ajo ka depërtuar edhe në industri, tregti, armatë,
politikë etj. Njëkohësisht, ajo ka kontribuar në zhvillimin më të shpejtë të këtyre lëmive,
duke u dhënë atyre kuptim më të thellë, e në masë më të madhe ka kontribuar në
humanizimin e tyre
Pyetje ne Psikologji
1. Qfarë shkence është psikologjia ?
-Psikologjia eshte studim shkencor i sjelljes,pervojes dhe proceseve mentale.
2. Cilat jane pikepamjet e para dhe me te njohura mbi fenomenet e psikologjis ?
-Ato te Sokratit,Platoni dhe Aristotelit.
3. Kur,ku edhe nga kush u hap laboratori i pare psikologjik ?
-Laboratori i pare psikologjik u hap ne Lajpcig te Gjermanise me 1879 nga psikologu
gjerman V.Vunt.Prej kesaj date psikologjia konsiderohet si shkenc e pavarur.
4. Cilat jane drejtimet ose shkollat psikologjike?
-Strukturalizmi,geshtalistet,biheviorizmi ku themeluesishte Xhon Uotson dhe psikoanaliza
e Sigmund Frojdit.
5. Cilat jane deget e psikologjise ?
-Psikologjia fiziologjike,eksperimentale,e zhvillimit,sociale,klinike dhe e
keshillimit,shkollore dhe e edukimit,industriale dhe ingjinierike.
6. Cilat jane metodat dhe teknikat e hulumtimit ne psikologji ?
-Metoda e te verejturit ose vezhgimit,metoda
eksperimentale,testi,pyetesoret,intervista,historia e rastit...etj
7. Qka studion biopsikologjia ?
-Studion mardheniet ndermjet organizmit te njeriut dhe jetes psikike te tij.
8. Cili eshte roli i sistemit nervor ?
-Sistemi nervor eshte bartes i jetes psikike te njeriut dhe rregullator i gjithmbarshem i
saj.Me anen e tij,impulset nervore qe shkaktohen nga ndikimi qe ushtrojne ngacmuesit ne

8. shqisat e njeriut,barten ne qendrat trunore,ku shenderrohen ne perjetime te caktuara
psikike siq jane mbresat,ndijimet,perceptimet etj.
9. Sa neurone ka sistemi nervor ?
-Sistemi nervor perbehet nga rreth 14 miliarde neuronesh.Neuroni perbehet prej
degezimeve te fijeve te shkurtra-dendriteve dhe prej fijeve te gjata-neuritit ose
aksones.Ndermjet neuritit dhe dendriteve krijohet nje haperise qe quhet sinapsë.
10. Qfar roli ka neurotransmetuesi ?
-Roli i neurotransmetuesit eshte i dyfisht ai kryen rol ngacmues dhe frenues te bartjes se
informacioneve.
11. Sistemi nervor qendror dhe sistemi nervor periferik ?
-Sistemi nervor qendror perbehet nga truri dhe palca kurrizore,kurse sistemi nervor
periferik perbehet nga tubezat e fijeve nervore ku shtrihen jash kafkesh dhe palces
kurrizore.Sistemi nervor periferik perbehet nga sistemi somatik dhe sistemi autonom ose
vegjetativ.Sistemi somatik eshte baze organike e ndijimeve.Ai ben te mundshme marrjen e
informacioneve nga bota e jashtme dhe reagimin e njeriut ndaj ketyre informacioneve.
12. Truri dhe palca kurrizore ?
-Truri eshte pjesa kryesore e sistemit nervor.Ai eshte bartes organik i jetes psikike te
njeriut.Truri perbehet nga truri i madh,truri i vogel dhe trungu i trurit.Truri i madh perbehet
nga pjesa e perparme ku dallohet cipa dhe pjesa e ndermjeme ku jane talamusi dhe
hipotalamusi.Talamusi ben lidhjen e qendrave te pjeseve te ndryshme te trurit kurse
hipotalamusi luan rol ne jeten ndjenjore te njeriut dhe eshte rregullator i funksionimit te
disa gjendrrave me tajim te brendshem.Truri i vogel ben rregullimin e barazpeshimit te
trupit dhe koordinimin e disa levizjeve te ndryshme.Palca kurrizore kryen funksionin e
bartjes se impulseve nervore.
13. Si ndahet testi ?
-Testi ndahet ne test psikologjik dhe pedagogjik.Test psikologjik mat njohurit nga te
pavarurit e mesuar ne shkoll,kurse pedagogjike masin njohurit te cilat jan arritur gjat
mesimit ne shkoll.
14. Si mund te jet intervista ?
-Intervista eshte parashtrim i pyetjeve me goje.Intervista mund te ndahet ne intervist e
standardizuar dhe e pastandardizuar. E standardizuar eshte kur hulumtuesi parashtron ato
pyetje te cilat i ka caktuar me pare,kurse ajo e pastandardizuar kur hulumtuesi eshte me i
lire gjat parashtrimit te pyetjeve dhe mund te parashtroj pyetje edhe nese e sheh se eshte
e arsyeshme.
15. Qeshte historia e rastit ?
-Me ane te saj mblidhen te dhena per ndonje individ i cili ka veshtiresi ne adaptim,tek i cili
edhe shfaqur ndonje problem dhe ti ndihmohet rreth atij problemi..
16. Intervista ose biseda ?
-Intervista eshte parashtrim i pyetjeve me goje.Intervista ndahet ne intervist te
standardizuar dhe te pastandardizuar.Intervista eshte e standardizuar ateher kur
hulumtuesi i parashtron vetem ato pyetje te cilat i ka caktuar me pare.Kurse e
pastandardizuar eshte ateher kur hulumtuesi eshte me i lire ne parashtrimin e pyetjeve.
Ai formulon pyetje varesisht nga rrjedha e bisedes nganjehere parashtron pyetje tjeter po
qe se e sheh te arsyeshme.
17. Pyetsoret ose kuestionaret ?
-Me anen e tyre mblidhen te dhena per subjektet nga te cilat kerkojme qe tu pergjigjen disa
pyetjeve.Pyetsoret ndahen ne pyetsor te tipit te hapur dhe te mbyllur.
Ne tipin e hapur subjekti e formulon vet pergjigjen,kurse ne tipin e mbyllur ai e zgjedh
njeren prej disa pergjigjeve te ofruara.
18. Testi ?
-Testi ne gjuhen shqipe do te thot provë.Me anen e tyre shihet a i kane individet ato cilesi
dhe ne qfare shkalle.Testi eshte nje varg detyrash te zgjedhura sipas parimeve te
caktuara,te cilat mundesojne qe ne menyre objektive te studiohen cile sit e ndryshme
personale ose proceset psikike.
19. Dallimi mes karakteristikes primare dhe sekondare te adoleshenca ?
- karakteristik primare jane ndryshimet qe ndodhin brenda organizmit ndersa ato jasht

9. organizmit jane karakteristik sekondare.
20. A ka dallime individuale te adoleshenca ?
-po ka sepse kemi individ me maturim te mehershem dhe te mevonshem.
21. A kemi dallime gjinore sa i perket adoleshences ?
- po sepse femrat hyn 2 vjet me heret se meshkujt ne fazen e pubertetit.
22. Dallime kulturore ?
-kemi edhe dallime kulturore ne disa vende puberteti edhe me i vonshem se te ne.Kjo varet
nga kushtet klimatike,financiare,ekonomike...etj
23. Pjekuria e hershme ?
- eshte nga mosha 24-25 vjeçe.Ne ket faz individi arrin aspektin me te lart te zhvillimit
fizik...
24. Pjekuria e mesme ?
- 35-46 vjet dhe eshte faza me kritike ku personat ballafaqohen edhe me smundje
vdekjeprurese.
25. I posalinduri (periudha neonatale) ?
- dy javet e para quhen periudha neonatale.Fizikisht i posalinduri eshte i dobet dhe i varur
nga te rriturit.Nuk mund te ngreje koken ose te rrotullohet vete.Te degjuarit te ta eshte i
mir dhe ata reagojne ne menyre te ndryshme ndaj ererave dhe shijeve te ndryshme.Ata
mund te shikojn mir deri ne nje distanc 30cm.Ai fle 16 ore ne dite.
26. Foshnjeria : nga 2 jave ne 2 vjeç(Periudha sensirimotorike) ?
- pas dy javesh i posalinduri merr titullun zyrtat foshnje.Rritja dhe zhvillimi fizik ne ket
periudh eshte me e shpejt se ne te gjitha periudhat e tjera.Ne ket periudh foshnja fillon te
bej levizje te ndryshme te mbeshteten ne krahet e tyre,kur jane 6muajsh mund te
rrotullohen te ulen,kur jane 1 vjeç mund te ecin dhe te kapin me gishtat e tyre objekte te
ndryshme dhe te flasin disa fjal e 6 muaj me vone kapaciteti i tyre arrin edhe deri ne 250
fjale,ne moshen 2 vjeçe prekin gjithqka, ecin mire dhe permisohet shume shikimi i tyre.
27. Femijeria e hershme : 2-7 vjeç(Periudha paraoperacionale) ?
- ne ket periudh mendimi i femijes eshte egocentrik,ai nuk mund ti shoh gjerat nga
pikepamja e te tjereve.Ai nga egocentrizmi nuk mund te dalloj realen nga imagjinarja.Ne
ket moshe femija nga 250 fjale arrin ti pervetesoje rreth 14.000 fjale rreth moshes 6 vjeçare
duke mesuar mesatarish 9 fjale ne dit.Ne ket moshe shumica e femijeve luajn edhe vetem
edhe sikur femije te tjere te jene te pranishem.
28. Femijeria e mesme 7-11vjeç(Periudha operacionale) ?
- keto jane vitet e shkolles fillore.Femijet me te vegjel se 7 vjeç kane dy gota te mbushura
me uje njejte dhe ata nuk e kan te veshtire ta dallojne se ne gota gjendet e njejta mase e
ujit,ndersa nese e qesin ujin prej njeres gote ne nje gote tjeter me te gjate dhe me te
ngushte ata mendojne se gota e gjat ka me shume uje edhe nese derdhja e unjit te jet bere
para syve te tyre ndersa femijet qe gjenden ne ket faze nuk mashtrohen nga dukja e tille.
29. Adoleshenca ?
- adoleshenca shoqerohet me ndryshime te medha fizike te pubertetit ku personi behet i
afte per tu bere prind.Adoleshenca mbaron ateher kur personi merr pergjegjsit si
prind,pergjegjsit financiare...Ekzistojne tri sfera ne te cilat adoleshentet kane me shume
probleme se sa individet e vegjel dhe te rritur :konflikti prinder-femije,ndryshimet e
disponimit dhe sjelljet e rrezikshme.
30. Pjekuria e hershme dhe e vonshme ?
- Pjekuria eshte koha e marrjes se pergjegjesive te te rriturve ne pune dhe ne marredheniet
sociale.Pjekuria nuk eshte fundi i procesit te zhvillimit ndryshimet zhvillimore vazhdojne
edhe gjat pjekurise.
31. Maturimi ?
- shpreh rritjen sistematike fizike te sistemit nervor dhe strukturave te tjera trupore.
32. Identiteti gjinor dhe rolet gjinore ?
- Kur flitet per gjini duhen te dallohen dy aspekte identiteti gjinor dhe roli gjinor.Identiteti
gjinor eshte pervoja subjektive e te qenit mashkull ose femer.
Roli gjinor eshte shprehja sjellore e jashtme e identitetit tuaj gjinor.Nje person qe ka tipare
edhe femerore edhe mashkullore quhet androgjen.
33. Cikli njerezor i reagimit seksual ?

10. - perbehet nga kater faza :eksitimi,faza e platese,orgazma,rezolucioni.
34. Emocionet ?
- perjetimet personale,te kendshme apo te pakendshme psh
kenaqesija,neveritja,frikesimi,brengosja,mburrja etj.Emocionet dhe motivet mund ta
drejtojne sjelljen tone por dallimi eshte se emocionet shkaktohen nga jashte kurse motivet
nga brenda.
35. Ndryshimet fiziologjike me rastin e emocioneve ?
- me rastin e emocioneve paraqiten edhe ndryshimet fiziologjik ne organizem.Me rastin e
frikes dhe zemerimit eshte konstatur rritja e adrenalinesne gjak qe sjell rritjen e sheqerit
ne gjak.Eshte vertetuar se me rastin e emocioneve te pakendshme lekura behet perçues
me i mire i rrymes elektrike qe quhet refleks psikogalvanik.
36. Shprehja e emocioneve ?
- emocionet mund ti shprehim me fytyr,me levizjet e trupit dhe me zë..
37. Klasifikimi i emocioneve ?
- ka klasifikime te ndryshme te emocionece.SipasPluthchik ai permend tete emocione
baze ose paresore :gezimi,pranimi,frika,habia,trishtimi,neveria,zemerimi dhe
kunderveprimi.Me kombinimin e tyre formohen emocionet dytsore ose sekondare psh me
kombinimin gezim-pranim kemi emocionin e dashuris,me kombinimin zemerim-
kunderveprim kemi agresivitetin.
Sipas Lazarus kemi tri grupe te emocioneve : emocionet
negative(zemerimi,frika,zhelozia,neveria),emocionet e
perziera(shpresa,keqardhja),emocionet pozitive(lumturia,mburrja,dashuria).
38. Stresi ?- eshte perjetim i ngjarjeve si rrezikim i mirqenies fizike dhe psikologjike.Kudo
qe ka jet ka edhe stres ai eshte i paevitueshem nuk eshte i keq por as edhe i dobishem per
shendetin tone.Stresi shkakton semundje te lehta por nganjehere edhe te renda.
39. Pasojat e stresit kronik ?
-stresi i pakontrolluar mund te shkaktoj veshtiresi si : diabeti,çrregullimet e tretjes, renia e
imunitetit,problemet ne lekure,nderlikimet e shtatzanis etj
Nga ngjarja stresuese mund te shkaktohet sulmi ne zemer.Jane konstatuar shum vdekje
na sulmet ne zemer pas termetit ne Los Angeles me 1996.
40. Problemet psikologjike ?
- nga stresi shkaktohen edhe çrregullime psikologjike.Disa jane si pasoje e djegjes
emocionale e disa si rezultat i prishjes se substancave kimike ne tru.Stresi i pakontrolluar
ndikon ne kujtesen ton e sidomos ne kujtesat afatshkurter.Stresi veshtireson gjumin,sjell
depresionin.
41. Perballimi i stresit ?
- stresin mund ta perballojm ne disa menyra si perkrahja emocionale nga te tjeret,meditimi
dhe relaksimi.
42. Dallimi mes te mesuarit dhe te nxenit ?
- te nxenit eshte ajo qe mesuesi e shkemben,na e spjegon mesimin e ne e absorbojm e
marrim nga ta.Kurse te mesuarit eshte kur mesojm ne menyr te pavarur.
43. Dallime gjinore ne aftesi kognitive dhe arritje akademike ?
- femrat arrijne rezultate me te larta se meshkujt ne testet e shkathesive gjuhesore,kuptimit
te te lexuarit,kujteses verbale dhe hapesinore kurse meshkujt arrin rezultate me te larta se
femrat ne testet e arritjeve ne matematik,ne shkenc,shkenca kompjuterike etj.
44. Dallime gjinore ne emocione dhe sjellje sociale ?
- femrat jane me te kujdesshme dhe kuptuese,miqesore,besuese dhe te hapura,me te afta
te fshehin emocionet e tyre kurse meshkujt jane me garues dhe dominante,ngulmues,te
pafrikshem ndaj rreziqeve,me vetbesim te lart,bejne shumicen e llojeve te krimeve.
45. Dallime gjinore ne zgjedhjen e partnerve dhe sjelljen seksuale ?
- femrat parapelqejn nje partner me te moshuar,qe ka potencial per te ardhura te larta,nje
partner me karakter te mir kurse meshkujt parapelqejn nje partnere me te re,e cila eshte
fizikisht atraktive,jane me aftesi te mira ne amviseri,jane xheloze sa i perket seksualitetit.
46. Cili lloj i agresivitetit eshte prezent te femrat ?
- te femrat agresiviteti verbal kurse te meshkujt agresiviteti fizik.
47. Afektet - jane emocione te vrullshme dhe intensive,te cilat nuk zgjasin shume.

11. Pasionet - jane shprehi te formuara gjat jetes te cilat percillen gjithmone me emocione
intensive.
Disponimet - jane gjendje emocionale te kendshme ose te pakendshme te cilat zgjasin
relativisht shum por nuk jane intensive.
Xhelozia - burimi kryesor i xheloziseshte mungesa e siguris personale.
Hidherimi - paraqitet ateher kur humbim diqka te rendesishmeper ne.
48. Baza biologjike e kontrollimit te emocioneve ?
- sistemi nervor autonom qe reagon ne menyr te pavullnetshme me stimulim
-hipotalamusi si gjenderr(gjendrra mbiveshkore) me hormonet adrenalinen dhe
nenadrenalinen.
49. Dallimi mes motiveve biologjike dhe sociale ?
- motivet biologjike jane te lindura ndersa motivet sociale jane te fituara gjat jetes