Presentatie over klimaatsverandering van op de West-Vlaamse Natuurstudiedag (03/03/2012)

1. 10de West-Vlaamse Natuurstudiedag, 03/03/2012 – KULAK, Kortrijk
Directe effecten op de hydrologische cyclus &
het fysisch milieu
Dirk Libbrecht
ARCADIS Belgium NV

2. Rechtstreekse effecten op hydrologische cyclus:
Evolutie gemiddelden:
 Overstromingen: onzeker – bovenstrooms /
zeker – zeeniveau
 Zomerstormen : onvoorspelbaar en soms
extreem karakter
 Langdurige droge periodes
 Toenemende windsnelheden

3. Evolutie extremen:
 Extreme neerslag
 Hittegolven
 Minder koudegolven

4. Afgeleiden:
 Verdroging/vernatting in valleigebieden
 Verdroging in brongebieden ( WVL)
 Toenemende verzilting in kustgebieden

6.  Vernieuwde cijfers nodig voor beleid
 Nieuwe klimaatscenario’s ontwikkeld in 2004 (KUL-KMI-INBO)
 Klimaatscenario’s gebaseerd op neerslag en verdamping
Natte winter (veel
ZW-wind) – droge
zomer (veel O-wind)
Droge winter– droge
zomer  zeer lage
basisafvoeren

7. Bij onze
noorderburen..

8.  Ontwikkeling tool om historische reeksen om
te turnen naar toekomstige  hard nodig
voor waterbeheerders / beleid !!
 Scenario’s gedefinieerd als gewijzigde
neerslag/verdampingsreeksen
◦ Hogere neerslag – hogere windsnelheden in winter
◦ Hogere verdamping (droog !)– hogere
windsnelheden in zomer

9. www.hydronet.be

10. Door KMI erkende t° en neerslagstations -

11. CCI-HYDR

14. Nieuwe reeksen kunnen als basis gebruikt worden voor
voorspellingen droogte, wateroverlast,…

15. Door de klimaat cyclus kennen we nu al
het weer van morgen.
Uit PPT : Jan Staes, UA
- Maar de variabiliteit in het weer is
niet zo vanzelfsprekend in de
natuur
- Veel effecten zijn moeilijk
omkeerbaar, de belangrijkste zijn:
- Verdroging
- Verzilting

16.  De belangrijkste parameters zijn:
◦ Grondwaterstanden : hoog(H) - laag(L) -
gemiddeld(M) – voorjaar(V),
◦ Kwel of uitstromend grondwater
◦ Aandeel gebiedsvreemd water
 Gebiedsdekkend uitgevoerd voor NL

17. Neerslag voeding
Droge
heide
Vochtige heide
valleigrasland
Droge
heide watertafel
Stagnerend water
kwelflux

18.  Droge zomers - Natte winters
◦ droge heide, droog heischraal grasland) : meer
open vegetatiedek, soorten in zomerslaap, 
infiltratie neerslag : wordt waarschijnlijk hoger !
 Diverse locaties op veldzones in West-VL
 Verspreide zones op Ieperboog

19.  Droge zomers - Natte winters Verhoogde infiltratie
regenwater
Verhoogde toevoer
grondwater

20.  Droge zomers - Natte winters
 Senso stricto gunstiger voor
kwelvoeding natte graslanden, maar…
…overstromingen
met voedselrijk
water achterwege
blijven
Foto : KWR

21.  Droge zomers - Natte winters
 Natte duinvalleien  permanente plassen
 Meer neerslagvoeding in winter in combinatie met
stijgende zeespiegel
Foto Fonteintjes – Vlaanderen Vakantieland

22. Foto : Olivier Dochy
Westhoek

23.  Droge zomers - Natte winters
◦ Regenwater gevoede bronsystemen en kleine
infiltratiegebieden zijn hoogstwaarschijnlijk te klein
om voldoende grondwatertoevoer te creëren.
 Volledige Boog van Ieper ( Houthulst bos) :
gekenmerkt door vrij kleinschalige mozaiëk van
droge, natte systemen
(regenwater, stuwwater, ondiepe kwel…)
 Cuesta van Lotenhulle Hertsberge: droge/natte heide
en heischraalgrasland – beken in veldzones
 Stuifzandrug t.h.v. Brugge met lokale kwelssytemen

24. Regenwater gevoede bronsystemen
en kleine infiltratiegebieden
Infiltratie
neerslag
Bron- of
kwelzone
zand
klei
Watervoerende
laag met
beperkte
dimensies

25. Gulke Putten (Wingene) Foto : Olivier Dochy

26. Veldzone…
Foto : Olivier Dochy

27. Bos Wijnendaele (Plateau
Foto : Olivier Dochy
van Tielt)

30.  Droge zomer met convectieve stormen
◦ Invloed gebiedsvreemd water neemt toe !
◦ Bronniveaus, stuwwatergronden : inspoeling van
bovenstroomse modder
◦ Beek- en riviervalleien:
 modderafzet met verruiging en verdroging
vegetatiestandplaatsen
 Toename vermesting en eutrofiëring
 achteruitgang van soorten : niet alleen vegetatie, ook
weidevogels

31. Gevolg  ….

32. Scheldemeersen (Avelgem) –
augustus 2005
Gebiedsvreemd water
(Rijtgracht)
Foto : Olivier Dochy

33. Gebiedsvreemd water
(Rijtgracht)

34. Plassendale-kanaal
Gebiedsvreemd water
Oostends Krekengebied –
Foto : VLM

35.  Adaptieve maatregelen
Maatregelen gaan hand in hand met principes integraal
waterbeheer : ophouden van water in brongebieden en
hoger; bescherming waterkwaliteit
◦ Hoog gelegen gronden: kamlijnen, veldzones, …
(kleinschaligheid in WVL noopt tot robuuste maatregelen)
 Naaldbosomvorming  loofbos, heide, grasland
minder verdamping…
 Afdammen greppel en opzetten peilen
 Maatregelen tegen afspoeling bodem

36.  Adaptieve maatregelen
◦ Grote aaneengesloten natuurgebieden
(valleien/kuststreek)  taak ANB / NP
 Maakt vlottere peilregeling mogelijk van oppervlakte-
/grondwater  taak VMM / VLM
 Invloed gebiedsvreemd water minder bij hogere
peilinstellingen
◦ Oog voor verhoogde infiltratie op hoog gelegen
gronden (interfluvia Leie-
Schelde, Ieperboog, Veldzones..)
 Retentie- en afkoppelingsprogramma’s
 Bodemgebruik en -bedekking

37. Klimaatverandering zou
krachtige stimulans
moeten zijn het anti-
verdrogingbeleid met
grotere voortvarendheid
uit te voeren !

38.  Zeespiegelstijging (0.6 tot 0.9 m/eeuw)
 Toename van stormfrequentie
◦ doorbraak van kustwering
◦ overstroming kustvlakte met zout water
 Natte winters
◦ overstroming kustvlakte met zoet water
◦ + storm: overstroming brak water
 Droge zomers
◦ toename zout water in grondwater en kreken

39. aanvulling neerslag in duingebied aanvulling neerslag
in zandkreekrug
Vochtige duinpanne
zee Polders met
ingesteld peil
Zoet grondwater
Zout grondwater onder duinen
onder strand Zout/brak
grondwater
onder polders
Ondoorlatend
kleisubstraat

40. Bron : Prof. L. Lebbe, UGent

43. Diepte grensvlak tussen zoet en zout water
in de freatische aquifer (De Breuck et al, 1974)

45. zee strand duingebied polders

46. Verzilting waterwinning nu pas
na 250 jaar
Sterkere reductie van
zoutwaterlens onder de duinen
Opwaartse stroming van
zoutwater onder de polders
gelegen dicht tegen de duinen
duingebied
zee strand polders

47. Kenmerken modelgebied
strand
(6 km x 5.4 km)
Smalle duingordel
Drainagekanalen
tot dicht tegen strand
Bevaarbare waterloop
met infiltratie
van zoet water in polders
Infiltratie zoet
water

49.  Adaptieve maatregelen
 Stijgend zeepeil even buiten beschouwing (= mondiale
maatregel)
 Zorgvuldige monitoring duingebieden :
grondwaterpeilen en winningsdebieten
 Overweging : instellen waterpeilen in polder -
landgebruik
 Infiltratie-projecten in duingebied (Doornpanne-IWVA)

50. IWVA-Infiltratieproject -
Doornpanne
Dank u voor uw
aandacht  !
foto : Dirk Libbrecht