Văn+Thơ+Nhạc về chim lồng Caged Birds

1. CHIM TỰ DO – CHIM TRONG LỒNG
VÕ HIẾU NGHĨA
17-09-2011
Cá chậu chim lồng là điều nhiều người đã từng nói tới, mỗi người, mỗi nơi,
mỗi lúc có thể khác nhau, nhưng tựu trung chỉ muốn nói đến sự mất tự do mà thôi.
Mất tự do từ sự ràng buộc của gia đình, của tình yêu, của xã hội.
Có những con chim chưa từng biết trời cao đất rộng, cũng như
Có những con chim không bao giờ biết phải vỗ cánh.
Có thể
Có một chiếc lồng cài song xích.
Một con chim phá vỡ nó ra. Bay đi không quay lại.
Có một chiếc lồng then cài đã mở
Một con chim khao khát tự do. Nhưng không bay ra.
Nếu đã chưa từng được biết thế nào là trời cao đất rộng, nếu chưa từng biết
vỗ cánh tung bay, thì chỉ cần ngồi trong cái lồng là đủ, lồng son với cái đèn màu đỏ
tù mù thì càng tốt hơn. Và không tốt nếu như chúng cũng muốn các con chim khác
cũng phải như chúng.
Đau khổ nhất là những chú chim đã từng tung hoành trời đất, tự do tung hê
với trời cao bể rộng, với ánh nắng chiếu rọi chứa chan mọi màu sắc, tự do ca hát,
tự do hót lên những khúc nhạc muôn nhịp muôn điệu, không bị hạn chế, không bị
cấm đoán....mà giờ đây phải bị cắt cánh, phải buộc xích thằng.
Những cơn đau đớn ấy chỉ còn được diễn tả qua những vần thơ, những câu
nhạc bất tuyệt và bất diệt.
Bài thơ đầu tiên và thứ nhì đương nhiên phải là hai bài thơ của tác giả, đầu
tiên, nói về một con chim đã từng được tự do và thời gian sau lại bị nhốt trong
lồng. Nếu bài thơ này nói về cái lồng xã hội, thì bài thơ thứ nhì viết cho chiếc lồng
tình ái. Có đớn đau thì mới hiện lên nét đẹp của chữ tình, chữ tình cao thương –
amour platonique.
Bài thơ thứ ba là bài “Chim trong lồng” của Nguyễn Hữu Cầu. Lồng của
Cầu là cái lồng xã hội thời chúa Trịnh, chia năm xẻ bảy, mỗi người là một tướng
quân hay thảo khấu. Làm sao con chim Cầu lại bị tù túng trong cái lồng chúa Trịnh
được.
Bài thơ thứ tư, là bài thơ “Caged Birds” của nữ thi hào người Mỹ da đen
Maya Angelou, người phụ nữ mà cuộc đời là một cuộc đấu tranh không mệt mỏi từ
1

2. tuổi thơ bất hạnh, vượt lên trên số phận lầm than cay đắng, bùn đen của kiếp người
da đen, bị kì thị chủng tộc, bóc lột, cưỡng đoạt và chà đạp, để vươn cao như ngọn
hải đăng toả sáng, tự do như mây trời, và ấm áp như nắng mai.
Bài thơ thứ năm được trích từ lời nhạc của bản nhạc “Les oiseaux qu’on
met en cage” (những con chim bị nhốt trong lồng) trong vở nhạc kịch NOTRE
DAME DE PARIS, acte 2, song 4, của nhà đại văn hào VICTOR HUGO. Lồng ở
đây là cái lồng của tình yêu, của một xã hội phong kiến, trong đó tôn giáo và vua
chúa ngự trị. Đây cũng là bản nhạc nền của trang viết này.
Chú ý : Xem lời của Caged Birds ở trang 9; Les oiseaux en cage ở trang 8.
Bài thơ đầu tiên
CHIM TỰ DO
VÕ HIẾU NGHĨA
Nhớ lại những ngày tháng năm tự do
Chim bay lượn chẳng gợn chút âu lo
Vượt bao ngọn núi cao và biển rộng
Thức ăn luôn đầy dẫy luôn ấm no
Bầu trời cao, thẳng tắp mấy tầng mây
Không gian rộng, nương gió xoải cánh đầy
Bình minh đến, nắng chiếu muôn ngàn sắc
Đêm tối về, êm đềm tựa nhánh cây.
Lưới ác kia bỗng chụp xuống thân chim
Mất Tự do, vạn vật thảng im lìm
cánh bị cắt hai chân bị ràng buộc
ngày vui cũ biết lại đâu mà tìm.
Giàn song tre chiếc lồng đã khép kín
Không còn được bay nhảy phận chim lồng
Chỉ còn lại mỗi tiếng hót phiêu bồng
Chút tàn hơi gởi theo hương với gió
Chim vùng vẫy, thân dẫy dụa rướm máu
Cố thoát khỏi dây xích chiếc lồng tù
Đạp đổ cả chỉ mong về chốn cũ
Và được thấy ánh sáng thay sương mù.
2

3. Nhưng chim hởi, định mệnh đã an bài
Chim đã không thoát khỏi cảnh tù đày
Đành ở lại trong lồng cất tiếng hót
Đến tắt tiếng, giọng hót thật u hoài.
Chim cũng đã tìm lại được Tự do
Trên cõi trời cao
Nơi không có cảnh
chim lồng cá chậu.
VÕ HIẾU NGHĨA (17-09-2011)
%%%%%%
Bài thơ thứ hai
CHIM TRONG LỒNG !
Tiên tử từ Bồng Lai
Lạc bước khỏi Tiên đài
Lãng du tìm dĩ vãng
Đôi ngày giữa trần ai
Nàng tiên bay tha thướt
Chợt đến lại chợt đi
Bỏ lại chàng Trương Chi
Với trái tim rướm máu
Một con chim trong lồng
Ngóng chim bên kia sông
Bị giàn song che chắn
Ai bên ngoài ai bên trong
Con chim kia lại hót
Một ca khúc cuối cùng
Tiếng hót quá não nùng
Trước khi vào cõi chết
3

4. Chim bên sông trở lại
nghe khúc nhạc mù khơi
nhạc réo rắt chơi vơi
trôi vào miền miên viễn.
VÕ HIẾU NGHĨA
30-08-2011
%%%%%%%%%%%%%%%%%
Bài thơ thứ ba
Chim trong lồng
Nguyễn Hữu Cầu
“Chim trong lồng” là bài thơ nổi tiếng trước khi bị đem hành hình của
Nguyễn Hữu Cầu còn lưu truyền đến ngày nay. Bài thơ làm cả tiếng Hán cả tiếng
Nôm, có những từ cổ mà có lẽ tiếng Việt thời đó quen dùng.
Khi Cầu bị bắt, Phạm Đình Trọng một đối thủ và cựu thù gia tộc, lại gần
xem Cầu có kêu cầu gì không, nhưng Cầu thản nhiên ngồi hát xướng rất ngang
tàng. Trọng hỏi:
Anh bây giờ như con chim trong lồng, còn gì mà hát? Nghe nói anh có tài
thơ, trong trường hợp nào cũng làm được, vậy anh thử làm bài thơ “Chim trong
lồng” xem sao? Cầu không cần đợi giục hai lần, liền ngâm:
Nhất lung thiên địa tàng thân tiểu
Vạn lý phong vân cử mục tần
Hỏi sao sao luỵ cơ trần
Bận tài bay nhảy, xót thân tang bồng
Nào khi vỗ cánh rỉa lông
Hót câu thiên túng trong vòng lao lung
Chim oanh nọ vẫy vùng giậu bắc
Đàn loan kia túc tắc cành nam
Mặc bay đông ngữ tây đàm
Chờ khi phong tiện dứt dàm vân lung
Bay thẳng cánh muôn trùng tiêu Hán
Phá vòng vây làm bạn kim ô
4

5. Giang sơn khách diệc tri hồ?
Chú thích
Câu 1. Trời đất như cái lồng, nhốt mình vào cảm thấy nhỏ hẹp
2. Phóng tầm mắt nhìn ra muôn đám mây
Một lồng trời đất giam thân nhỏ,
Muôn dặm gió mây phóng mắt nhìn.
6. Hát câu buông thả trong vòng kìm hãm
9. Ý nói coi thường những lời dị nghị
10. Chờ khi gió thuận sẽ dứt ràng buộc của lồng mây
Chờ khi thuận tiện bẻ gãy lồng mây.
12. Phá vòng vây làm bạn mặt trời
13. Trong chốn giang sơn ai biết chăng?
Nguồn Wikipedia
Nguyễn Hữu Cầu (chữ Hán: 阮有求; ?–1751) là thủ lĩnh một cuộc khởi nghĩa nông
dân Đàng Ngoài lớn vào giữa thế kỷ 18. Ông là người xã Lôi Động, huyện Thanh
Hà, Hải Dương, Việt Nam.
Nguyễn Hữu Cầu xuất thân trong gia đình nông dân nghèo, có tài cả văn kiêm võ,
lại bơi lội rất giỏi nên được gọi là quận He. He là tên loài cá ở biển Đông, bởi Hữu
Cầu bơi khoẻ và hùng dũng nên được gọi như vậy.
%%%%%%%%%%%%%%%%%%
Bài thơ thứ tư
Chim Trong Lồng – Caged Bird
Maya Angelou
Bài thơ “Caged Bird” của nữ thi hào người Mỹ da đen Maya Angelou,
Bài thơ này khắc hoạ sự tương phản giữa cái thiện và cái ác, trắng và đen, ngục tù
giam hãm đầy cuồng nộ, và phía ngoài kia là tự do của những ước mơ. Bài thơ mở
đầu với hình ảnh chú chim xoải cánh bay, chao lượn như một ẩn dụ về người da
đen Châu Phi khi còn được sống đời hoang dã đơn sơ mà tự do.
Rồi chú chim bị bắt nhốt sa vào thân chim lồng, cánh bị xén, chân bị buộc,
chỉ còn biết hót, khúc hót rền rỉ bi tráng rung lên trong phẫn nộ. Ấy là thân phận nô
lệ của những người da đen bị bắt cóc và bán làm nô lệ trên đất Mỹ, bị phân biệt đối
xử, ngược đãi.
5

6. Nhưng điều kì diệu là ngay trong ngục tù, chú chim bị nhốt ấy vẫn hát cho
bài ca tự do vang vọng trên ngọn đồi xa tít. Chú chim trong lồng vẫn không mất đi
niềm hy vọng rồi sẽ được giải phóng và tự do ở một bầu trời xanh lộng gió, lại
được chao lượn trong nắng ấm ban mai với những con sâu múp míp đón chờ trên
cỏ biếc.
CAGED BIRD
.
A free bird leaps
on the back of the wind
and floats downstream
till the current ends
and dips his wing
in the orange sun rays
and dares to claim the sky.
But a bird that stalks
down his narrow cage
can seldom see through
his bars of rage
his wings are clipped and
his feet are tied
so he opens his throat to sing.
The caged bird sings
with a fearful trill
of things unknown
but longed for still
and his tune is heard
on the distant hills
for the caged bird
sings of freedom.
The free bird thinks of another breeze
and the trade winds soft through singing trees
and the fat worms waiting on a dawn-bright lawn
and he names the sky his own.
But a caged bird stands on the grave of dreams
his shadow shouts on a nightmare scream
his wings are clipped and his feet are tied
so he opens his throat to sing.
6

7. The caged bird sings
with a fearful trill
of things unknown
but longed for still
and his tune is heard
on the distant hill
for the caged bird
sings of freedom.
.
Maya Angelou
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
Bài thơ thứ năm
Les Oiseaux Qu'on Met En Cage
This song appears on the album Notre Dame De Paris, Acte 2 Song 4
(Live Au Palais Des Congrès) (2004)
Music by Richard Cocciante and lyrics by Luc Plamondon.
This song is performed by
Helene Segara as Esmeralda and
Garou as Quasimodo.
“Les Oiseaux qu'on met en Cage” is a duet between Esmeralda (Helene
Segara) and Quasimodo (Garou). Esmeralda is in jail and sings about the birds
that are caged and abused children (referring both Esmeralda and Quasimodo).
7

8. Esmeralda wants Quasimodo to save her before she hanged and Quasimodo is in
Notre Dame (he is sitting on a gargoyle to represent Notre Dame). He wonders
where Esmeralda is and whether she is even a alive. It's a beautiful, haunting
and melancholy song that speaks to bond that they form in the musical.
Les oiseaux qu'on met en cage Caged birds
Peuvent-ils encore voler? Can they still fly
Les enfants que l'on outrage Violated children
Peuvent-ils encore aimer? Can they stll love
J'étais comme une hirondelle I was like a swallow
J'arrivais avec le printemps I arrived with the spring
Je courais par les ruelles Running through the city streets
En chantant des chants gitans Singing gypsy songs
Where are you bell ringer
Où es-tu sonneur de cloches Where are you Quasimodo
Où es-tu mon Quasimodo? Come to save me from the rope
Viens me sauver de la corde Pull apart these bars
Viens écarter mes barreaux
QUASIMODO (sur une gargouille)
Où es-tu mon Esmeralda Where are you Esmeralda
Où te caches-tu de moi? Where are you hiding from me
Voilà au moins trois jours déjà Three days have gone by
Qu'on ne te voit plus par là We haven’t seen you here
Did you leave on a trip
Es-tu partie en voyage With your handsome captain
Avec ton beau capitaine Without being engaged,
Sans fiançailles, sans mariage without a wedding
Comme à la mode païenne? Like the pagans do
Serais-tu morte peut-être Could you be dead, perhaps
Sans prière et sans couronne? Without a prayer or a wreath
Ne laisse jamais un prêtre Don’t ever let a priest
S'approcher de ta personne come close to you
ESMERALDA
8

9. Souviens-toi d'un jour de foire Remember thay day at the fair
QUASIMODO
Où l'on m'avait mis à la roue When they tied me on the wheel
ESMERALDA
Quand je t'ai donné à boire
When I gave you water to drink
QUASIMODO
Je suis tombé à genoux I fell down on my knees
LES DEUX
On est devenus ce jour-là That’s the day that we became
Amis à la vie à la mort Friends for life, until death
Il se passe entre toi et moi There’s something that binds
You to me, something very strong
Quelque chose de tell'ment fort
Les oiseaux qu'on met en cage Caged birds
Peuvent-ils encore voler? Can they still fly
Les enfants que l'on outrage Violated children
Peuvent-ils encore aimer? Can they still love
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
Caged Bird
Alicia Keys
LYRICS:
--1. Right now I feel like a bird, Caged without a key, Everyone comes to stare at
me, With so much joy and revelry...
--2. They don't know how I feel inside, Through my smile I cry, They don't know
what they do to me, Keeping me from flying...
--3. That's why I say that, I know why the caged bird sings, Only joy comes from
song, She's so rare and beautiful to others...
--4. Why not just set her free, So she can fly fly fly, Spreading her wings and her
song, Let her fly fly fly, For the whole world to see...
--5. She's like a caged bird, Fly fly, oh just let her fly, Just let her fly, let her fly,
Spread wings, spread beauty... (End)
9