1. Àìüòíûåðòªíö

2. Шоргоолж хаана ус байгааг андахгүй мэднэ Казахстаны Семирекийн нутагт амьдардаг нэг төрлийн шоргоолж аагим халуун цөл нутагт ч гvний усны эх ундаргыг олж чаддаг увидастай гэнэ. Зөвхөн ургамлын vрээр хооллодог учир биологичид тvvнийг тариа хураагч шоргоолж гэж нэрлэх нь бий. Зургаан хөлтэй уг шороолж хооллохынхоо өмнө ургамлын vрээ дэвтээдэг. Тиймээс шоргоолжнууд хvнсний нөөцөө газар доорх усны эх булгийн ойролцоо хадгалдаг байна.

3. Газрыг 40-50 метр гvн нvхэлж байж сая усандаа хvрдэг шоргоолжны vvрээр баримжаалж нутгийнхан худаг гаргадаг ажээ.

4. Мэлхий жижгэрч байна Цаг уурын дулаарал болон ой хөвчийн хэмжээ багасч байгаа зэргээс шалтгаалан мэлхийний биеийн хэмжээ жижгэрч байгааг Пуэрто Рикогийн их сургуулийн эрдэмтэд тогтоосон байна. Тус арлын хойд хэсгээр нутагладаг хоёр төрлийн мэлхийнд хийсэн судалгаагаар навчит ойн хэмжээ нь 20 хувиар багассан орчинд амьдарч буй мэлхий уугуул нутаг нь сvйдээгvй орчинд амьдардаг мэлхийнээс 5-10 хувиар жижгэрсэн гэсэн дүгнэлт хийжээ.

5. Гэхдээ судлаачид уг хоёр нутагтны биеийн хэмжээ жижгэрч байгаа нь чухам сайн, муу алин болохыг хараахан тогтоогоогvй байна. Жижиг биетнvvд биеэ хамгаалах, гамшгаас зугтах зэрэг давуу талтай ч давжаарсан шалтгаан нь нэгэнт байгалийнх биш учир сөрөг vр дагавартай байж мэднэ гэж эрдэмтэд тvгшиж байна. Дээрх судалгааг хийсэн эрдэмтэд Пуэрто Рикогийн зэргэлдээх арлууд болон хоёр Америкийн эх газарт ажиглалт, судалгаагаа vргэлжлvvлэхээр зэхжээ.

6. Хэрэм могойн арьсаар өөрийгөө хамгаалдаг Хvн амьтнаас ухамсраараа ялгарна гэж ярьдаг. Гэхдээ энэ нь амьтад ухамсаргvй гэсэн vг биш аж. Yvнийг амьтдын зан авир судлах vндэсний тєвийн хийсэн саяхны судалгаа баталжээ. Тус тєв хэрэмний бодож олсон нэг ухаалаг аргыг илрvvлсэн байна. Хэрэм гэдэг єхєєрдєм амьтан махчин араатнаас єєрийгєє хамгаалахын тулд могойн гуужсан арьс ашигладаг гэнэ. Могойн арьсаар яаж хамгаалдаг юм бол оо гэж гайхаж байна уу. Тэгвэл могойн vнэрийг арьсандаа шингээснээр дєхєж ирсэн араатнуудад энэ хавьд могойтой шvv гэсэн хуурамч анхааруулга єгдєг байна.

7. Ингэхийн тулд хэрэмнvvд могойн гуужиж унасан арьсны жижиг хэсгvvдийг цуглуулж, дараа нь зажлаад єєрийнхєє арьсанд тvрхдэг аж. Ингэснээр тэднээс могойны vнэр ялгарч, ойр хавийн махчин амьтанд могой байгаа юм шиг санагдуулах бяцхан заль хэрэглэдэг байна. Энэ аргыг нас бие гvйцсэн эр хэрэмнээс илvvтэй ам, гэнэ. Хэрвээ гуужсан арьс олдохгvй бол могой амарч, хэвтэж байсан газарт очиж хєрсєнд нь vлдсэн vнэрийг єєртєє шингээхийн тулд удтал хєрвєєдєг аж. Yнэхээр ухаантай байгаа биз.

8. Монголын зэрлэг амьтдын эмгэнэлт байдал

9. Хулан адуу Морьтон монголчуудын эрт дээр vеэс бахархан ярьж, ардын дуу, аман зохиолдоо шагшин магтдаг хурдан хvлэг, зэрлэг тууртны нэг нь хулан адуу билээ. Хулан адуу Мон­го­лын болон олон улсын “Улаан ном”-д орсон, агнахыг хуулиар хориглосон амьтан байлаа, одоо ч хэвээрээ. Зах зээлд шилжсэнээр 1990-ээд оны дунд хvртэл тархац нут­гаа тэлж, тоо толгой нь єсєн устсан байсан зарим нутагтаа эргэн ирж баруунаас зvvн тийш шилжих хандлага сая­ханг хvртэл ажиглагдаж бай­лаа. Биологийн хvрээлэнгийн 1986 оны мэдээгээр манай орны зургаан аймгийн 16 сумын нутагт 25 мянган хулан адуу тухайн vед тархаж бай­жээ. Харин єнєєдєр тархац нутгаа тэлж Сvхбаатар аймагт vзэгдэх болсон ч нєгєє л хулгайн ангийн нєлєє­гєєр тоо толгой эрс цєєрч байна. Хулангийн хууль бус агнуурыг “эрчимтэй хєгжvvл­сэн” газар нь Ємнєговь, Дор­но­говь ба Ховд аймгийнхан хааяа “тоншино”.

10. Орон нут­гийн зах дээр хулангийн ма­хыг адууны мах хэмээн сэм­хэн зарах тохиолдолтой та байнга тааралдах болно. Сая­хан Байгаль орчны яам дээр болсон хурал дээр Улаан­баатарын нэлээд хэдэн хиам­ны цех хулангийн ма­хаар хиам хийж зардаг тухай яриг­даж байсан. Говиос ирсэн оюутнуудын євлийн идшинд хулангийн мах ихээхэн хувь эзэлнэ. Монгол Улсын Их хурлын Байгаль орчин, хєдєєгийн хєгжлийн байнгын хорооны 2001 оны 15 дугаар тогтоо­лоор 2003 онд Монгол орны хулан адууны тоо толгой, тархац нутгийн vнэлгээний ажлыг Байгаль орчны яамтай хамтран хийсэн билээ. Vнэл­гээний дvнд 2003 онд манайд 18-20 мянган хулан байгааг тогтоолоо. Єнєєдєр Ємнєговь, Дор­ноговь аймгийнхан хулан хулгайгаар агнаж хvнсэндээ хэрэглэх нь ердийн vзэгдэл болж, хот руу хэдэн арваар нь ачуулж баригдсан барим­тууд олон байна. Баригдаагvй нь vvнээс ч олон байгаа. Харин хулан цєєрсєєр л...

11. Хүрэн баавгай Хэнтий, Хєвсгєлд тархсан хvрэн баавгайн нєєц Биологийн хvрээлэнгийн 1986 онд гаргасан судалгаагаар 500 орчим байжээ. Vvнээс хойш баавгайн нєєцийг нарийвчлан гаргасан судалгаа байхгvй єнєєг хvрлээ. Харин тvvнийг агнан ашиглах явдал хаа сайгvй єргєн дэлгэр ба тоо толгойд сєрєг нєлєє vзvvлж эрс буурч байгаа нь тодорхой. Зарим судалгааны дvн­гээс vзэхэд нєгєє л урд хєрш рvv баавгайн доньд, арьс, савар гэх мэт эд эрхтэнг єндєр vнээр худалдсаар л, агнасаар л байна. Вьетнамын гурван иргэн хvртэл энэ наймаанд оролцож хилээр 80 ширхэг доньд нууцаар гаргах гэж байгаад баригдсан тухай сонинд бичсэн байна. Хэрэв vvнийг зєвхєн ганцхан удаагийн тохиолдол гэж vзвэл манай хvрэн баавгайн нийт нєєцийн vлэмж хэмжээ хул­гай­гаар агнагдсаныг гэрчилнэ.

12. Ноднин Японы Нагояд болсон Олон улсын баавгайн нийгэмлэгийн хурал дээр Японд 5000 орчим баавгай байдаг ба жил болгон 1000-2000 баавгай агнадаг гэж нэгэн илтгэгч ярьж билээ. Яагаад гэвэл тийм жаахан нутагтай газар тоо толгой нь хэт ихэсч хvн рvv дайрах, тариалангийн талбай, эдлэн газар сvйтгэх, машин техникт дайруулах зэрэг сєрєг нєлєє сvvлийн жилvvдэд эрс ихэссэн юм байна. Гэхдээ тэдгээр баав­гайнаас ямар ч зvйлийг ашиг­ладаггvй гэж ярьсан нь миний гайхлыг тєрvvлж билээ. Япон­чууд баавгайн доньдыг ардын эмнэлэгт их хэрэглэдэг ба харин хэрэгцээгээ Ємнєд Солонгос, Хятад болон бусад Зvvн ємнєд Азийн орноос ханган нийлvvлдэг гэнэ. Баавгай нь илvvдээд байгаа орны хvмvvсийн хэрэгцээг баавгай нь устаад байгаа монголчууд бид хангасаар л байна даа.